Formacionet ushtarake Ilire

[Longarus]

1. Falanga e tipit Hoplite

Falanga e tipit hoplite eshte modeli me i perhapur pothuajse ne te gjitha ushtrite antike . Ne kete model ushtaret jane te radhitur ne reshta te ngjeshur dhe jane te armatosur me heshte dhe mburoje . Hushta eshte e gjate rreth 2 merta dhe mbahej n lartesin e krahut .

Poashtu ushtrite e hershme romake si dhe ushtrite e fiseve italike poashtu jane paisur si dhe kane luftuar ne kete model .

[Longarus]

Nga kjo foto mund te shihet ndeshja e armeve dhe taktikave me te cilat perballeshin ushtaret romak kur perballeshin me falange .

Shpata kunder hushtes

[Longarus]

Falanga me sarissa

Me evulimin e artit luftarak edhe falanga pesoi disa permiresime duke perdoru hushta me te gjata se ato te hopliteve te zakonshem te cilet mbanin hushta 2 metershe dhe i zevendesuan me ato 3.5-4.25. Hushta e gjate ishte elementi kryesor i ketij njesiti dhe quhej sarissa.



Sarissa mbahej ne ne dy forma :

1. Mbi nivelin krahut (ofanizive)
2. Ne nivelin e belit (defanzive)

[Longarus]

3. Fallanga e perzier (kombinuar).

Ne kete model rreshtin i pare luftonte me hushte te tipit te hopliteve . 5 reshtat tjere qe jane mbrapa rreshtit te pare perdornin larisa me te gjata te cilat majen e hushtes e kishin ne te njejten pike me rreshtin e pare .

[Longarus]

Ja disa pershkrime ku Iliret mposhten edhe ushtrite e derguara nga i fameshmi Jul Cezari .

Appiain Alexandrini
Historia Romana
Illyrike

Ndersa Cezari merrej me rregullimin e puneve me keltet , dalmatet dhe iliret e tjere qe ishin atehere te fuqishem , moren me force qytetin Promona te liburneve ,nje tjeter fis ilir ( viti 51 p.e.s). Keta /liburnet/ atehere e lane fatin e tyre ne duart e romakeve dhe kekoni strehe tek Cezari qe ishte afer. Kydergoi delegate dhe urdheroi pushtuesit qe ta t'u kthejne qytetin liburneve.; por keta nuk degjuan , prandaj Cezari dergoi kunder tyre ushtri te forte ,por keta iliret e cfarosen krejte.Megjithekete Cezari nuk u ra prape , mbasi ne kete kohe grindej me Pompeun....

[Longarus]

Appiain Alexandrini
Historia Romana
Illyrike

... kurse 15 kohorte kembesoresh dhe 3000 kalores , Gabini i nisi per te Cezari , nepermjet te Ilirise , duke i ardhur rreth detit Jon . Iliret nga frika e hamarrjes nga frika qe kishin bere shume kohe para Cezarit , dhe duke kujtuar se fitorja e tij do te ishte katastrofe per ta ,cfarosen pas nje sulmi te gjithe ushtrine qe ishte nen komanden e Gabinit , perveq ketij te fundit dhe disa te tjerev qe munden te iknin e te shpetojne.Dhe me kete rast , nga plackat e shumta qe zune ,jo vetem u pasuruan me te holla , por riten edhe fuqine e tyre ushtarake.

1 Kohorte permbante 480 ushtare duke perfshire edhe 6 foicere (Centurion)
15x480=7200 kembesore
3000 kalores

[Longarus]

Appiain Alexandrini
Historia Romana
Illyrike

Agrianet qe jane fis i paioneve te poshtem dhe ilire te ardhur , fituan lavdi te madhe per veprat heroike qe bene ne kohen e Filipit dhe Aleksandrit . Kunder paioneve nisi fushate Korneliusi , mirpo ky aq keq pesoi gjate kesaj fushate sa qe kur u kthye ne Itali u kalli tmerrin te gjithe italikeve , duke treguar trimerite e paioneve; per kete arsye me vone edhe konsujt tjere ngurronin te fillonin fushata kunder paioneve .

[Longarus]

Japodet kunder Romakeve , koha e Okatavian Augustit


Appiain Alexandrini
Historia Romana
Illyrike

....Pastaj u nis kunder nje qyteti qe quhej Metul . Ky ishte kryeqyteti Japodeve dhe gjendej ne nje mal shume te pyllezuar, mbi dy kodra , te cilat i ndante nje lugine e ngushte. Ishin rreth3000 luftetare te rinje te armatosur shume mire , qe zbarapnin me lehtesi sulmet e romakeve , te cilet kishin rrethuar muret e qytetit dhe kishin bere llogore , po keto i prishnin metulasit duke bere sulme dite e nate ; edhe ushtaret i lodhnin se tepermi duke u rene nga muret me maqina, te cilat i kishin qe nga koha e luftes qe kishin bere ketu Dekim Bruti me Antonin e Augustin . Po meqenese edhe romaket i binin murit dhe e demtonin pa pushim , ngriten nje mur tjeter perbrenda , e lane te vjetrin qe ishte demtuar deh u hodhen ne murin e rindertuar. Romaket e zune murin e braktisur dhe e dogjen (muri ka qene i ndertuar me lende druri) , pastaj kunder murit te ri grumbulluan forca dhe ne dy pika zgjaten kater ura gjere tek muri. Ne kete e siper Cezari dergoi prapa qytetit disa ushtare me qellim qe ti percaje metulasit , kurse ushtareve te tjere u dha urdher qe te kalojne murin me nae te urave ; ai vet hypi ne nje kulle te larte dhe se kendejmi veshtronte perleshjet e ushtrise se tij me barbaret . Nje pjese e barbareve perballonte ata qe drejtoheshin kunder murit , kurse pjesa tjeter duke zene pusi gjellonin me heshta te gjata ; dhe morren guxim shume kur rrezuan uren e pare e pas kesaj edhe te dyten. Kur ra ura edhe ura e trete romaket i kapi nje tmerr aq i madhe sa qe asnje nuk guxonte te hypte ne uren e katert, megjithese Cezari qe i shikonte nga kulla i qortonte . Por me qenese as nga qortimet nuk shtyheshin , Cezari mori nje mburoje dhe erdhi me vrap prane ures . Bashke me te shkuan edhe komandantet Agripa deh Ieroni,deh rojet personale Luti e Vola , te cilet ishin vetem kater dhe disa nga te besuarit e tij . Kur po e kalonte uren , ushtria nga turpi u sul dhe ajo e tera . Po atehere ura u rrezua nga pesha e rende deh ushtaret , qe ishin mbi te u fundosen qe te gjithe dhe nje pjese prej tyre vdiqen , ndersa te tjret u plagosen . Edhe Cezari vet u plagos ne kemben e djathte dhe ne te dy krahet, megjithate rendi dhe hypi ne kulle , duke mbajtur shenjat dalluse ; kete e beri qe te tregoje vehten te shendoshe qe te mos turbullohej ushtria , duke kujtuar se kish vdekur. Qe te mos kujtonin armiqte se ai u kthye dhe se do te dorezohej , menjehere dha urdher qe te ndertohen ura te tjera.Kjo gje i deshperoi shume metulasit , te cilet pane qe se po luftonin me njerez se s'munden dot. Te nesermen derguan delegate tek ai dhe i propozuan te dorzojne pesedhjete vete si pengje nga ata qe do te zgjedhte vet Cezari deh premtuan te pranojne nje garnizon , te cilit do ti dorzonin kodren me te larte , ndersa vet te mbajne kodren tjeter. Garnizoni sapo hyri ne qytet kerkoi nga banoret qe te dorzonin armet , por keta jo vetem qe u zemreuan me kete sjellje te armikut por ne zemerim e siper bene edhe kete: grate e tyre dhe femijet i mboldhen dhe i mbyllen ne ndertesen e kuvendit ; rreth kesaj vune roje te cilat i urdheruan ti vene zjarrin nderteses , po qese ata do te pesonin ndonje te keqe . Pas ketyre masave u leshuan te deshperuar kunder romakeve . Po,meqenese ata ishin poshte dhe romaket me larte ata u thyen keq dhe u vrane te gjithe ; atehere rojet e kuvendit , sipas urdherit qe kishin marre i vune zjarrin nderteses se kuvendit , keshtu qe shume gra bashke me femijet u dogjen , kurse nje pjese tjeter bashke me femijet u hodhen te gjalla ne zjarre.

[BARAT]

Lucius Annaeus Florus
The two books of the Epitome,
extracted from Titus Livius,
of all the wars of seven hundred years
Book I (continued)

XXI. The Illyrian War

II, 5 The Illyrians, or Liburnians, dwelt at the very roots of the Alps between the rivers Arsia and Titius and spread widely along the coast of the Adriatic Sea. 2 Under the rule of their queen Teutana, not content with depredations, they added crime to lawlessness. 3 When our ambassadors came to protest against their delinquencies, they slew them, not with the sword, but like sacrificial victims, with the axe, and burnt to death the commanders of our ships. To make their action still more insulting, it was a woman that gave the order. 4 They were, therefore, thoroughly subdued by an army under Gnaeus Fulvius Centimalus; and the axe wielded against the necks of the chiefs made atonement to the shades of our ambassadors.


-----------------------

XXI. Bellvm Illyricvm

II, 5 Illyrii seu Liburni sub extremis Alpium radicibus agunt inter Arsiam Titiumque7 flumen, longissime per totum Hadriani maris litus effusi. 2 Hi regnante Teutana muliere populationibus non contenti licentiae scelus addiderunt. 3 Legatos quippe nostros, ob ea quae deliquerant iure agentes, ne gladio quidem, sed ut victimas securi percutiunt, praefectos navium igne comburunt; idque, quo indignius foret, mulier imperavit. 4 Itaque Gnaeo Fulvio Centimalo8 duce late domantur. Strictae secures in principum colla legatorum manibus litavere.

[Kreksi]

Hoplitet e parë i hasim ne heladen e vjeter qe do thote shqip=ushtar...

Kurse falanga eshte fjale maqedone qe do thote =cilindri apo valaku qe asgje nuk e pret kete ushtri.

ka shume dallim ne mes Legjineve romake dhe Falanges maçedone(kurrsesi greke)...