Esat Stavileci

[Davius]

Esat Stavileci lindi më 11 korrik 1942 në Gjakovë, ku edhe përfundoi shkollën fillore dhe atë të mesme. U diplomua në drejtësi në Fakultetin juridik të Universitetit të Prishtinës më 2 korrik 1965. Po në këtë vit, si njëri prej studentëve më të dalluar të gjeneratës, u zgjodh si asistent për lëndën e së drejtës administrative. Studimet pasuniversitare i përfundoi në Fakultetin juridik të Universitetit të Zagrebit, ndërsa studimet e së drejtës së krahasuar në Fakultetin ndërkombëtar të Strasburgut në Francë, ku mori Diplomën e studimeve të larta të së drejtës së krahasuar, pasi kishte ndjekur katër semestra universitare në fushën e së drejtës ndërkombëtare në Francë, Itali, Holandë dhe në Venezuelë. Mbrojti me sukses doktoraturën në shkenca juridike në Fakultetin juridik të Universitetit të Sarajevës në vitin 1974.

Esat Stavileci ka ushtruar funksione të rëndësishme shoqërore dhe shtetërore, brenda dhe jashtë fakultetit. Ishte prodekan i Fakultetit juridik, drejtor i Entit për Hulumtime juridike, kryeredaktor i revistës shkencore "Përparimi" , kryeredaktor i revistës "E drejta-Pravo", drejtor i studimeve pasuniversitare, shef i Katedrës së shkencave juridiko-politike, ndër themeluesit e "Vjetarit" të Shoqatës së Pavarur të Juristëve të Kosovës, dhe të revistës së parë juridike në gjuhën angleze tek ne. Përveç se në Fakultetin juridik dhe në Fakultetin filozofik, dega e historisë, ligjëroi tema të veçanta edhe në Fakultetin juridik të Tiranës, Sofjes dhe Jenës. Është angazhuar si profesor edhe në Universitetin e Tetovës. Ka marrë pjesë në shumë konferenca brenda dhe jashtë vendit. Është laureat i Shpërblimit të Dhjetorit të Kosovës për vitin 1978. Profesor ordinar është që nga viti 1979. Është anëtar-korrespondent i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës. Ka botuar shumë artikuj, monografi e studime. Merret me probleme të terminologjisë juridike.

Tituj të veprave

Drejtësi

* Doktor i shkencave juridike, Universiteti i Sarajevës 1974

Arsim

* Prodekan i Fakultetit juridik, Universiteti i Prishtinës
* Drejtor i Entit për Hulumtime juridike, Universiteti i Prishtinës
* Drejtor i studimeve pasuniversitare, Universiteti i Prishtinës
* Shef i Katedrës së shkencave juridike-politike
* Ligjëroi në Fakultetin juridik të Tiranës, Sofjes dhe Jenës.
* Profesor në Universitetin e Tetovës dhe ne Universitetin privat Dardania (Instituti për Studime Bashkekohore)

Gazetari

* "Përparimi" - kryeredaktor i revistës shkencore
* "E drejta-Pravo" - kryeredaktor i revistës
* "Vjetarit" - një ndër themeluesit

Literaturë

* Në Mbrojtje të Pavarësisë së Kosovës, Prishtinë 1998

Mirënjohjet

* Laureatë i Shpërblimit të Dhjetorit të Kosovës për vitin 1978
* Anëtar-korrespondent i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës
* Çmimit “Anton Mazreku”, 2004

[Davius]

E vërteta për Kosovën : argumente dhe fakte për pavarësinë e saj

(Dërguar disa prej gazetave më prestigjioze të Evropës dhe botës, si letër e hapur për anëtarët e Këshillit të Sigurimit të OKB së)

Vëmendja e diplomacisë botërore gjithnjë e më shumë po përqëndrohet në çështjen e Kosovës.Në duart e anëtarëve të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, tashmë është një propozim i adresuar nga ish-kryetari finlandez, Martti Ahtisaari, që i është bashkëngjitur dokumentit më të cilin ai ka vënë kornizat e një statusi të mundshëm të ardhshëm të Kosovës,ka përmbledhur garancitë për pozitën e pakicave,veçanërisht atë serbe në Kosovë dhe ka përshkruar modalitetet për praninë relativisht të theksuar ndërkombëtare në Kosovë,me fuqi ekzekutive dhe të interpretimit të mandatit të vet, edhe pas vendimit eventual për statusin e ri të saj që,edhe ashtu, pavarësinë dhe sovranitetin eventual të Kosovës do t’i bënin me shume formale se sa faktike.

Tash është në përgjegjësinë e anëtarëve të Këshillit të Sigurimit që të marrin një vendim rreth të ardhmes së Kosovës. Jemi në dijeni se Serbia ka ndërmarrë një ofensivë diplomatike për të ndikuar te anëtarët e Këshillit të Sigurimit të OKB-së që të pamundësohet nxjerrja e një rezolute të re të tij,me arsyetimin se,me propozimin e Ahtisaarit, Serbisë “po i merret një pjesë e territorit të shtetit”dhe se “po i hiqet sovraniteti mbi Kosovën”dhe se e tërë kjo,sipas zyrëtarëve të Beogradit,”është në kundërshtim me ligjin ndërkombëtar”.Kjo është arsyeja që,me qëllim të informimit më të të plotë të lexuesve tuaj dhe,njëkohësisht të anëtarëve të Këshillit të Sigurimit të OKB-së,si një punonjës i shkencës pranë Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës dhe si një profesor universitar i së drejtës,me një bibliografi relativisht të gjerë politike dhe juridike,të theksoj,në vija të përgjithshme, një numër argumentesh dhe faktesh historike,politike e juridike,të cilat,në mënyrën më bindëse, flasin se Kosova është vendosur nën pushtimin serb,në udhë jolegjitime dhe pse shqiptarët,si popull shumicë në Kosovë,duhet të gëzojnë të drejtën e vetëvendosjes,qoftë si e drejtë e një popullate në një territor të individualizuar,qoftë si e drejtë kombëtare e tyre. Nëpërmjet të argumentimit dhe faktimit të kësaj të vërtete,ky shkrim mëton,njëkohësisht,të argumentojë se janë plotësisht të papranueshme persiatjet dhe projektet serbe për krijimin e dy entiteteve në Kosovë ose për ndarjen e saj.

Së pari,meqë Kosova është aneksuar nga Serbia në udhë jolegjitime, pavarësia e Kosovës në asnjë mënyrë nuk është në kundërshtim me ligjin ndërkombëtar. C’është e vërteta, pavarësia e Kosovës përpara se të kualifikohej si “një rast klasik i secesionit të një pjese të një shteti sovran”,siç shprehen serbët,do të duhej të kundrohej,në fakt, si një “anulim aneksimi ilegjitim”.Në të vërtetë,në kundërshtim me ligjin ndërkombëtar kishte rënë vetë Serbia, e cila me 1912 e aneksoi Kosovën nëpërmjet pushtimit ushtarak,pas një agresioni të saj në Perandorinë Osmane,”edhe pse qysh prej kohësh Kosova kishte identitetin e vet historik dhe etnik,të shoqëruar me legjitimitetin e çlirimit të vet,qoftë nga pushtimi osman(1912), qoftë nga pushtimi fashist(1944),edhe pse kishte integritet gjeografik,demografik dhe kulturor të saj”.Së këndejmi,në vend se të pranojë veprimin e saj ilegal që ka bërë duke shkelur “me të dyja këmbët”ligjin ndërkombëtar,me aneksimin e Kosovës, Serbia tash përdor një argument të paqëndrueshëm shkencërisht,historikisht dhe aktualisht, për të “ruajtur sovranitetin mbi Kosovën”të cilin,si dëshmojnë faktet,e mbajti në mënyrë jolegjitime për një periudhë shumë të gjatë,pa pyetur asnjëherë popullin shumicë të Kosovës dhe pa i marrë atij pëlqimin .Kosova është pushtuar gjatë luftërave ballkanike(1912-13),”në kundërshtim me aspiratat e shqiptarëve që kishin shprehur në Lëvizjen Nacionalçlirimtare 1878-1912”.Shqiptarët ishin kundër përfshirjes së tyre në shtetin serb,përkatësisht jugosllav. Kështu,Serbia,edhe pse “mori legalitetin ndërkombëtar” për pushtimin e Kosovës,në asnjë mënyrë nuk mundi ta arsyetojë legjitimitetin e veprimit të saj.Përveç kësaj,qëndrimet posesive serbe ndaj Kosovës që i referohen historisë janë dyfish të pathemelta.Së pari,”janë të pathemelta në aspektin metodologjik të cilësimit të karakterit kombëtar të territorit,meqë po të merrej historia si kriter,me gjithë realitetet nacionale-territoriale bashkëkohore,Hungaria do të kishte të drejtë të vinte dorë mbi pjesën jugosllave të Panonisë,Bullgaria dhe Hungaria do të rivalizonin rreth Beogradit, Greqia do të vinte dorë mbi Stambollin,Shqipëria mbi Janinën, Meksiko mbi Floridën dhe Kaliforninë, Suedia mbi Norvegjinë dhe Finlandën, Gjermania mbi pjesët e rajoneve të Shlezisë dhe të Sudeteve,Danimarka mbi Shlezvikun, Iraku mbi Kuvajtin,etj.,etj”.Së dyti,qëndrimet posesive serbe ndaj Kosovës “janë të pabaza edhe në aspektin e së vërtetës materiale,meqë Kosova,përkundër pohimeve me karakter të tillë,”nuk është as djep i popullit serb,as djep i shtetit serb”.Më në fund,ambiciet imperialiste me “të drejta historike”nuk kanë mundur t’i mbrojnë Anglia,Franca,Spanja,Portugalia,Holanda që,siç është e njohur,”me shekuj kanë mbajtur vende e popuj të shumtë”.Prandaj,”me shkatërrimin e perandorive koloniale,janë krijuar mbi 120 shtete të reja”.Serbia ka qenë “nën sundimin e Perandorisë Osmane për afro pesë shekuj(1389-1878)”,Spanja “kishte pushtuar tërë Amerikën Latine në fillim të shekullit XVI”.Edhe ”rusët nuk kanë përmendur ndonjëherë “të drejtat historike”mbi Ukrainën”.Argumentet historike flasin bindshëm se “serbët janë vendosur në Kosovë me rastin e zgjerimit të shtetit serb në këtë drejtim nga Nemanjiqët”.Në territorin etnik shqiptar,për pasojë pushtimesh,në Mesjetë dhe në kohën e Perandorisë Osmane,janë vendosur pakica sllave,turke dhe rome.Pakica sllave është shtuar ndjeshëm me “kolonizimin e dhunshëm në mes të dy luftërave botërore,megjithatë,kurrë nuk ka arritur të jetë mbi 10% të popullatës në tërësi”. Mbi bazë të këtyre fakteve,konkluzioni është shumë i qartë:ishin pikërisht agresioni,pushtimi dhe aneksimi serb i Kosovës që shkelen ligjin ndërkombëtar, e jo e kundërta, që pavarësia e Kosovës “dhunon të drejtën ndërkombëtare”.Historia “është dëshmitare për politikën shkombëtarizuese”; për “krimet e mëdha ndaj shqiptarëve gjatë viteve 1912-1918”; për “planet gjenocidale serbe për shfarosjen e shqiptarëve”; për “shpërnguljen e shqiptarëve në Turqi” dhe për “shpronësimin e fshatarësisë dhe për kolonizimin serbo-malazias”e tjera.Periudha 28 shkurt 1998 deri me 10 qershor 1999 vetëm sa “i ka tejkaluar rastet e veçanta dhe ka marrë përmasat më të përgjithshme të gjenocidit të pushtetit serb ndaj shqiptarëve”.

Së dyti,vendimi mbi të ardhmen e Kosovës nuk mund të injorojë pozitën kushtetuese të Kosovës në ish-Jugosllavi,megjithë faktin se ajo nuk gëzonte statusin e republikës por,ç’është e vërteta,ishte pjesë përbërëse e ish-Jugosllavisë,me territor dhe kufijtë e vet,të cilët nuk mund të ndryshoheshin pa pëlqimin e saj.Kosova ishte drejtpërsëdrejti e përfaqësuar në Federatën e ish-Jugosllavisë,po sikurse republikat e saj,e jo nëpërmjet Serbisë,sepse ashtu do të kishim një situatë paradoksale “të inkuadrimit të Serbisë në Serbi dhe të tri Serbive me tri vota në Federatë”,ndërsa njësitë tjera “do të kishin nga një votë”.Me identitet politiko-territorial të vetëvetes,me kushtetutë të vetën,Kosova ishte njësi konstitutive-federale e Federatës multinacionale të Jugosllavisë.Mosnjohja e statusit të republikës për Kosovën nuk mund të anashkalojë faktin e “origjinës josllave të popullatës të saj shumicë shqiptare”.Se Kosova nuk ishte pjesë e Serbisë dëshmojnë edhe këto fakte historike dhe juridike:”Kosova nuk ishte në përbërjen e shtetit sovran dhe të pavarur të Serbisë me subjektivitet juridik ndërkombëtar të pranuar në Kongresin e Berlinit(1878)”;”Kosova nuk ishte në përbërjen e Serbisë në Kuvendin e Dytë të AVNOJ-it(1943);”Kosova nuk ishtë në përbërjen e Serbisë gjatë konstituimit të saj si njësi federale në Këshillin Antifashist të Clirimit Popullor(1944);”Kosova nuk ishte pjesë përbërëse e Serbisë në strukturën e Asamblesë Kushtetutëdhënse të Jugosllavisë me rastin e shpalljes së Republikës Federative të Jugosllavisë(1945)”; ”Kosova nuk u inkuadrua në Serbinë sovrane”, veçse në përbërje të “Serbisë Federale në kuadër të Jugosllavisë Federative”,gjatë pushtimit ushtarak në Kosovë(1945.Më në fund,vlen të përmendet se edhe rrënimi i autonomisë së Kosovës me Amendamentet në Kushtetutën e Serbisë,akt ky që ndodhi me 28 mars 1989, u bë në udhë jolegjitime.Edhe po të mos ekzistonin mangësitë esenciale rreth deklarimit në Kuvendin e Kosovës, mangësi këto që janë dëshmuar,”mosekzistimi i vullnetit të lirë”,si pasojë e presioneve të jashtëzakonshme politike,”e bën edhe deklarimin mbi ndërrimin kushtetues-jokushtetues”.

Së treti,e ardhmja e Kosovës nuk mund të kundrohet e krahasueshme me secesionizmin në disa nga vendet e botës.Këtë duhet ta kenë parasysh ato shtete që ende mbahen të rezervuara ndaj pavarësisë së Kosovës.Ato do të duhej që t’i kërkojnë dhe t’i gjejnë “pikat e përbashkëta” të Kosovës me disa vende të botës që janë pajtuar me heqjen e sovranitetit mbi territore të tjera.Kështu,raportet ndërmjet Serbisë dhe Kosovës janë,për shembull,të krahasueshme me ato ndërmjet Indonezisë dhe Timorit Lindor.Siç dihet,Timori Lindor ka qenë i pushtuar dhe aneksuar nga Indonezia në vitin 1975 dhe atë “kundër vullnetit të Portugalisë si sovran i jashtëm”,fakt ky që e ka bërë aneksimin e Indonezisë të jetë ilegal.Me 1988 ,qeveria indoneziane ia njohi të drejtën e vetëvendosjes popullit të Timorit Lindor.Singapori është një shembull tjetër që duhet marrë parasysh.Ky vend u nda nga Malejzia me 1965.Edhe shembulli me Eritren është domethënës për rastin e Kosovës. Ishte qeveria etiopiane ajo që në vitin 1991 i njohi të drejtën e vetëvendosjes Eritresë.Rasti i Kosovës ka ngjashmëri edhe me atë të Namibisë.Ndarja nga Afrika e Jugut dhe pavarësia e Namibisë ndodhën më 1991.Prandaj,pavarësinë e Kosovës nuk duhet krahasuar me secesionizmin në disa anë të tjera të botës,ku lëvizjet secesioniste “nuk janë duke vepruar në territore të aneksuara që në mënyrë të njëanshme(kundër vullnetit të popullit dhe të sovranëve të mëhershëm)u janë bashkuar shteteve aktualisht ekzistuese, por ato janë duke operuar në territore që kanë qenë pjesë e këtyre shteteve në kohën kur këto shtete kanë filluar së ekzistuari”. Kështu është edhe me lëvizjet separatiste në Transdnjestrovle(Moldavi),në Osetinë Jugore dhe në Abkhazi(Gjeorgji) që nuk kanë bazë etnike çfarë ka Kosova dhe që nuk kanë pasur status autonom ose federal kur u shpërbë ish-Bashkimi Sovjetik,siç ka pasur Kosova kur u shpërbë ish-Jugosllavia.Më në fund,shqiptarët e Kosovës nuk janë të krahasueshëm as me katalonët,uelsianët,baskët,skocezët,korsikanët…,se pse ata nuk u përballën,sikur shqiptarët e Kosovës,me dëbim masiv,nga shtetet që i kontrollojnë.

Së katërti,ekzistimi i Shqipërisë si shtet shqiptar,nuk mund të qëndrojë si pengesë për statusin shtet i pavarur dhe sovran të Kosovës,po sikurse që,të sjellim shembuj nga historia e krijimit të shteteve,”as ekzistimi i Rumanisë nuk qe pengesë për krijimin e shtetit të Moldavisë ose që ekzistimi i Francës nuk paraqiste pengesë për kantonet-shtete në Zvicër”.Më në fund,edhe sikur Kosova të konstituohej si shtet i shqiptarëve,”ekzistimi i dy shteteve shqiptare në Ballkan “do të ishte më parë hendikep, se sa përparësi gjeopolitike e popullit shqiptar në Ballkan”.Prandaj,Kosova i përmbush të gjitha kriteret e qenies shtet i pavarur dhe sovran.Nëse bëhet fjalë për territorin,në OKB janë të anëtarësuara 34 shtete me territor më të vogël se sa Kosova.Nëse bëhet fjalë për popullatën,në OKB janë të anëtarësuara 58 shtete me popullatë më të vogël se sa Kosova.Nëse bëhet fjalë për pranimin ose jo të shteteve të reja në OKB,në periudhën prej 1990-2002,në OKB janë pranuar 34 shtete të reja.Nuk thuhet kot se “aty ku janë të pranishme faktet,fjalët bëhen të panevojshme”.

Mbi bazën e argumenteve dhe fakteve që u theksuan,në vija të përgjithshme,statusi i ri politik,juridik dhe ndërkombëtar i Kosovës duhet të jetë ekuivalent, pa asnjë mëdyshje,me pavarësinë dhe sovranitetin,me subjektivitet të njohur ndërkombëtar, në gjithë territorin e saj,pra të sigurojë zbatimin unik të ligjit ,përfshirë pjesën veriore të Kosovës dhe të ashtuquajturat komuna me shumicë serbe që në propozimin e ambasadorit Martti Ahtisaari kanë fituar shumë kompetenca shtesë,në emër të një projekti të decentralizimit asimetrik, territorial dhe etnik, që përkundër qëllimit me të mirë që mund të jetë menduar,kërcënon me rrezikun që të jetë i dëmshëm për të ardhmen e Kosovës dhe integritetin territorial te saj.Për Kosovën janë të papranueshme persiatjet dhe kërkesat serbe për krijimin e dy etntiteteve ose për ndarjen e Kosovës.Ato persiatje injorojnë faktin “për kuantume dhe proporcione relative demografike dhe kombëtare, shprehimisht të ndryshme”në Kosovë.Më në fund,theksojmë edhe faktin tjetër se Kosova nuk paraqet “territor diversifikativ etnik të karakterit enklav”.Prandaj,”përthekimi i dhunshëm politik”i një pjese të territorit të Kosovës”,përkundër kompromiseve shumë të dhëmbshme që ka bërë Delegacioni i Kosovës me decentralizimin,zonat e mbrojtura për rreth trashëgimisë serbe dhe procedurat favorizuese legjislative për minoritetet,do t’i kundërvihej drejtpërsëdrejti entitetit burimor politik të atij territori dhe do të ishte në diskordancë të drejtpërdrejtë me të.

Eshtë kohë e fundit që Kosova të dalë nga një “rreth i mbyllur”në të cilin ndodhet për më shumë vjet. Kosova është në pritje të një rezolute të re të Këshillit të Sigurimit të OKB-së të cilën do të duhej ta karakterizonin:

Së pari,qartësia politike,juridike dhe ndërkombëtare e statusit të Kosovës që do të menjanonte ambiguitetet në lidhje me të.
Së dyti,subjektiviteti i plotë ndërkombëtar i cili Kosovës do t’i hapte mundësinë e anëtarësimit në mekanizmat ndërkombëtare,përfshirë aty edhe OKB-në.
Së treti,integriteti territorial i vendit që do të siguronte shtrirjen e qeverisjes së institucioneve të Kosovës dhe zbatimin unik të ligjit në gjithë hapësirën e saj.
Së katërti,shteti funksional i Kosovës që do të mund të pengonte invalidimin e mundshëm të tij.

Prishtinë, 02.04.’07.
Akademik Esat Stavileci

[Davius]

Deri kur do "të flasim me vetveten"

Esat Stavileci

Ditë më parë, në Prishtinë, u mbajt një seminar ndërkombëtar me temën "Sfidat e Paqes në Kosovën e Re". Temë shumë aktuale dhe shumë e qëlluar në momentin që po kalon Kosova. U dëgjuan fjalë shumë të mira dhe u dërguan shumë mesazhe "në emër" dhe "në adresë" të paqes. Edhe pse ky qe një rast shumë i përshtatshëm për të marrë fjalën dhe për të shprehur disa mendime që ndërlidheshin me temën bosht të seminarit, hoqa dorë, për disa arsye, që po përpiqem t‘i zbërthej si më poshtë.

E para, kisha përshtypjen se fjalët shumë të mira dhe mesazhet "në emër" dhe "në adresë" të paqes u dërgoheshin atyre që "mungonin brenda sallës", ku zhvilloheshin punimet e seminarit. U gjenda para dilemës: Ç‘kuptim ka "të flasësh me vetveten"? Në cilët "veshë të shurdhër" duhet të adresosh fjalë dhe mesazhe dhe deri kur, ne shqiptarët duhet të vazhdojmë të tregohemi tolerantë ndaj atyre që vazhdojnë të na mohojnë, injorojnë e shantazhojnë?

E dyta, kisha përshtypjen se, duke mos çmuar që "kur është mjaft", ne vazhdojmë të sillemi sikur asgjë të mos kishte ndodhur me ne dhe rreth nesh; t‘u zgjasim dorën atyre që nuk e duan dorën tonë, e lëre më që atë të na e zgjasin ne; atyre që, në vend që të na kërkojnë falje, presin ndjesën tonë, pa e vrarë mendjen se nuk mund t‘i ndërrojmë as vendet dhe as rolet, sepse këtë nuk na e lejojnë "gjurmët e dorës". Shumë ndrydhje e shkelje të të drejtave të një etnikumi janë bërë në këto hapësira nga një etnikum tjetër dhe, megjithatë, ne u zgjasim dorën atyre që janë përgjegjës, që në këto hapësira kanë zhvilluar proceset më antipode "kundruall humanizmit", "akte dehumanizuese", që kanë "atakuar ekzistencën e njerëzve", që kanë përligjur masa "atakuase për trashëgiminë kulturore etnike", që "kanë atakuar zhvillimin arsimor e shpirtëror"; që "kanë synuar shtypjen e vullnetit shoqëror dhe politik" të shumicës dominuese të një etnie.

E treta, kisha përshtypjen sikur ne vazhdojmë të bëjmë përpjekje për "t‘u dëshmuar besnikë" ndaj atyre që fare nuk besojnë te ne dhe në besën tonë, edhe pse e kanë provuar "fqinjësinë tonë", pa vrarë mendjen se ne, në fakt, po poshtërohemi, nënçmohemi dhe përulemi, pa llogaritur se me këtë mund të pësojë dhe do të pësojë dinjiteti ynë njerëzor e kombëtar. Edhe përkundër "përpjekjeve tona" për "t‘u ridëshmuar", gjërat nuk "lëvizin prej vendit", sepse këtë nuk e dëshiron "ana tjetër". Dy bindje për një të vërtetë nuk mund të ekzistojnë, as dy të vërteta për një bindje. Kriteri i së vërtetës nënkupton vlerësimin, d.m.th., gjykimin dhe mjetin për të kontrolluar vërtetësinë ose gënjeshtrën e një pohimi, hipoteze, teorie, pra edhe një parimi.

E katërta, kisha përshtypjen se, sa më shumë koncesione që u kemi bërë dhe që vazhdojmë t‘u bëjmë atyre që na torturuan fizikisht e psikikisht, që na poshtëruan, na dhunuan, na plaçkitën, na vranë, ata e rrisin dhe nuk e fshehin urrejtjen dhe armiqësinë ndaj nesh. Na sugjerohet "të harrojmë të kaluarën" dhe "t‘i kthehemi të ardhmes". Por si mund "të kërkohet të harrohen" vitet e keqtrajtimit që u kanë paraprirë veprimeve kundërnjerëzore, me premisa gjenocidale të një regjimi të egër serb ndaj shqiptarëve?

E pesta, kisha përshtypjen se sikur prej nesh po kërkohen "prova të reja", edhe pse përgjatë historisë kemi provuar, edhe si popull, edhe si komb, ndërkohë që e kemi pësuar me shumë se askush tjetër, duke u pozicionuar në anën e miqësorit, e jo armiqësorit, pa synuar gllabërime tokash të tjetrit, por "duke lejuar" që të tjerët, jo vetëm të na gllabërojnë tokat, por edhe të na sundojnë. Kështu që për afro 500 vjet nuk mësuam më shumë se vetëm "Lepe, pekej, Abej", për afro 100 vjet, më shumë se "Razumem druzhe" dhe tash, për afro 10 vjet, "Yes, sir", pa "pasur kohë" që përfundimisht, të kalojmë në "tonën", në "Po, zotëri".

Prandaj, duke mos kontestuar, në asnjë mënyrë fjalët shumë të mira dhe mesazhet që u dërguan "në emër" dhe "në adresë" të paqes, do të apeloja në vetëdijen tonë që të mësojmë "kur është mjaft", për t‘i parë dhe për t‘i shtruar çështjet dhe problemet ashtu si janë, ashtu siç është realiteti që na rrethon, ashtu siç është sjellja e njerëzve ndaj atij realiteti, sepse vetëm në atë mënyrë do të kontribuojmë që ai të kuptohet drejt, sepse "nuk ka padrejtësi më të madhe se kur drejtësia shtrembërohet". Asnjëherë më parë nuk ka pasur më shumë nevojë se sot "të takohen" e vërteta dhe paqja, veçanërisht në rastin e Kosovës.

Populli dhe kombi shqiptar, shumë i vuajtur dhe i përvuajtur, i ndjekur dhe i përndjekur, po kalon nëpër çastet më dramatike dhe më kritike të ndërtimit të një ardhmërie, në të cilën, pikërisht për shkak të ruajtjes dhe kultivimit të mëtejshëm të paqes, po bën shumë koncesione, me pasoja të dëmshme edhe për veten e tij, duke i zgjatur dorën edhe një "pavarësie të varur", edhe një "lirie të mbikëqyrur", me shpresë se "po i hap dyert" një të ardhmeje, ku do të trajtohet i njëjtë dhe i barabartë me të tjerët, e jo i poshtëruar, i nënçmuar dhe i përulur nga të tjerët, të cilëve, ja, sërish, po "ua zgjat dorën". Mirëpo, një këshillë duhet ta mbajmë përpara: Zgjati dorën, nëse ke kujt t‘ia zgjatësh! Ndryshe, do të vazhdojë të pësojë dhe do të pësojë dinjiteti ynë, edhe njerëzor, edhe ai kombëtar.

/shqip/

[Davius]

Bërja e shtetit të Kosovës është më shumë se deklarimi për të

Esat Stavileci

Saturday, 02 February 2008

Vetë statusi i ri i Kosovës, “pavarësia e mbikëqyrur” e saj do të përbëjë njërën prej sfidave më të mëdha për Kosovën.Edhe pse thuhet se nuk ekziston mundësia e “përsëritjes së UNMIK-ut nëpërmjet të BE-së”, është fakt i pamohueshëm se në Kosovë do të ketë një prani të fuqishme civile ndërkombëtare e cila, për kohën se sa do të jetë “e instaluar” në Kosovë, do të mund të krijonte “një mentalitet të ri vartësie të saj”. Nuk do të dëshironim që në Kosovë “të përsëritet shembulli i Bosnjës” dhe që ajo prani civile ndërkombëtare “të krijojë” nga Kosova një shtet jofunksional dhe, në mungesë të sovranitetit në kuptimin e tij të shprehur më lart, në Kosovë “të krijohet ndjenja e të qenit shtet”, pa mundësinë e funksionimit të tij në kuptimin e plotë; “të krijohet ndjenja e të qenit i pavarur”, pa mundësinë e shprehjes së saj në kuptimin e plotë; “të krijohet ndjenja e “të veshurit me pushtet”, pa mundësinë e ushtrimit të tij në kuptimin e plotë.
Kosova do të ballafaqohet me problemin e shtrirjes së juridiksionit të institucioneve të saj, qoftë në veriun e Kosovës, qoftë në enklavat serbe, për shkak “të presionit të pushtetit të Beogradit” për “padëgjueshmëri” ndaj të parave që do të mund të shpienin në “izolim të territoreve të Kosovës” ku jetojnë dhe ku do të jetojnë serbët në bazë të projektit territorial dhe etnik të decentralizimt, duke “ruajtur vartësinë nga Beogradi” dhe duke “mos e përmbyllur kapitullin” e pozicionimit politik të Serbisë ndaj Kosovës.Pra, sfidë më vete do të jetë si të vendoset zbatimi i ligjeve unike të Kosovës në ato “pjesë të territorit të Kosovës”, nëse popullata në to do “të vazhdojë të jetë e kthyer me sy e veshë nga Beogradi”, e jo nga “qendra” në Prishtinë.

Opinion

Vrojtimet e para

Nëse të përkufizosh shtetin, do të thotë “të shpjegosh ç’do të thotë fjala shtet”, problemi është i zgjidhur.Megjithatë, përkufizimi i shtetit është një problem shumë më kompleks, se në dukje të parë, ndërsa edhe më komplekse është bërja e shtetit, duke pasur parasysh faktin se “midis fjalës dhe asaj që tregon ajo, midis emrit dhe objektit, largësia është e madhe”.Të gjera dhe të larmishme janë konceptet, si “mjete” ose “instrumente” për të kuptuar fenomenet në lidhje me shtetin dhe bërjen e tij.Ky mësim do të duhej të kihej parasysh edhe në Kosovë e cila gjindet para “shpalljes së pavarësisë”.

Përkufizimi

Të përkufizosh shtetin, do të thotë, së pari, të caktosh “kufijtë” e tij, sepse “një koncept i papërkufizuar është, në rradhë të parë, një koncept pa fund”.Sipas Fjalorit Politik të Oxfordit(1996), shteti( state) është “një tërësi e dallueshme institucionesh politike, qëllimi i veçantë i të cilave është organizimi i sundimit, në emër të interesit të përbashkët, brenda një territori të caktuar”. Brenda botës “njëjtësohet një numër i madh shtetesh” sipas epokave të ndryshme dhe sipas hapësirave të ndryshme historike që shpie tek një përfundim i qartë se “shteti jashtë kohës dhe jashtë hapësirës nuk mund të kuptohet”.C’ është e vërteta, është koha që “shpreh vazhdimësinë e ekzistencës së shtetit që nga lindja e tij” , ndërsa është hapësira që “shpreh mënyrën e vendosjes së shtetit në një territor të caktuar”.

Bërja e shtetit si proces

Asnjë shtet nuk ka ekzistuar përpara se të formohet si i tillë, ndërsa bërja e tij është një proces dhe Kosova “po kalon nëpër të”. Para Kosovës po shtrohet pyetja: si të bëhet shteti që të funksionojë si i tillë ? Pyetja shtrohet duke marrë parasysh, nga njëra anë, mundësitë, ndërsa,nga ana tjetër, kufizimet që po i bëhen Kosovës në bërjen e shtetit.

C’thotë teoria? Ajo thekson se shteti është, në rradhë të parë, një organizatë shoqërore, se ka pushtetin, se shtrihet në territor të caktuar dhe se popullsia në atë territor sillet sipas rregullave që i përcakton pushteti shtetëror.

Siç u theksua, së pari, shteti është një organizatë shoqërore. Ky sqarim bëhet për të kuptuar faktin se “shteti nuk ka ekzistuar në të gjitha fazat e zhvillimit të shoqërisë”, pra se themelimi i shtetit, vetvetiu, është një proces shoqëror. Nuk ka asnjë dyshim se “nëpër atë proces” po kalon sot edhe Kosova dhe se ai proces shoqëror “arsyeton bërjen e shtetit të Kosovës”. Me këtë rast, duhet të kihet parasysh, gjithanëshmëria dhe gjithëpërfshirëshmëria e njohurive të proceseve shoqërore në Kosovë dhe në lidhje me Kosovën, si në të kaluarën, ashtu edhe në të tashmën, veçanërisht realitetet e reja të krijuara në të.

Së dyti, u tha se një organizatë shoqërore nuk mund të veprojë pa pushtet. Në fakt, ajo edhe themelohet për të disponuar pushtetin. Pushteti përcakton formën dhe strukturën e saj. Pra, shteti, si organizatë shoqërore, është “bashkësi funksionesh”. Pikërisht në këtë element të shtetit lindin problemet që mund të ngadalësojnë dhe vështirësojnë bërjen e shtetit në Kosovë.

Nuk ka shtet, në kuptimin e tij të plotë:

(1) Pa marrjen e përgjegjësive të plota për të qeverisur me të

Misioni i OKB-së në Kosovë (UNMIK), që prej vitit 1999 “synon të krijojë institucionet shtetërore në Kosovë”, edhe pse edhe vetë është ndodhur përballë kontradiktave lidhur me statusin e mandatit të vet. Në pyetjen se si “të pajtohen” këto dy skajshmëri, bashkësia ndërkombëtare mund dhe duhet të përgjigjet me kalimin e pushtetit në institucionet e Kosovës dhe, kështu, të përmbush njërin ndër kushtet themeltare për bërjen e shtetit në Kosovë. “Rezervimi i pushtetit” në duar të bashkësisë ndërkombëtare dhe ushtrimi i një pjese shumë të rëndësishme të tij nga një mision i ri civil ndërkombëtar që do të zëvëndësojë UNMIK-un, do të ngadalësojë dhe vështirësojë bërjen e shtetit në Kosovë. Pra, vetëm marrja e përgjegjësive të plota nga ana e institucionevetë Kosovës dhe ndërtimi demokratik i tyre do të mund “t’i jepnin kuptimin e plotë” shtetit të Kosovës.

(2) Pa sigurimin dhe garantimin e tërësisë territoriale

Një problem tjetër që mund të ngadalësojë dhe vështirësojë bërjen e shtetit të Kosovës është ai i dëmtimit të mundshëm të tërësisë territoriale të saj, nëse do të mungojë shtrirja dhe kontrolli i institucioneve të shtetit të Kosovës, qoftë në veriun e Kosovës, qoftë në “enklavat serbe”, të etabluara si “komuna me shumicë serbe”.

(3) Pa supremacion të kushtetutës ndaj rregullave të tjera

Në bërjen e shtetit, Kosova do të përballet me “një numër rregullash” që, gjithashtu, mund ta ngadalësojnë dhe vështirësojnë atë. Ato rregulla, në formë parimesh, të përmbledhura në Pakon e Ahtisaarit, dhe të zbërthyera si “të drejta dhe detyra” të institucioneve vendore në ligjet e Kuvendit të Kosovës me të cilat do “të mbikëqyret”pavarësia, nuk i sigurojnë Kushtetutës së Kosovës primatin e “aktit të parë dhe themeltar juridik”, veçanërisht jo të aktit burimor të shtetit me të cilin shprehet vullneti i shtetasve të tij,në kuptimin e plotë.

(4) Pa funksionalizimin e tij

Mungesa e funksionalizimit të shtetit mund të përbëjë sfidën tjetër që mund të ngadalësojë dhe vështirësojë bërjen e shtetit të Kosovës.Kosova ndien nevojën për shtet funksional, e jo për një shtet të “tipit të Bosnjës”, që funksionon më shumë ngadalësi dhe vështirësi. Në Kosovë nuk do të mund të qëndronte një shtet i cili do “të prodhonte” kontradikta politike e shoqërore, por vetëm një shtet ligjor, thellësisht demokratik, në të gjitha përmasat e tij. Prandaj, në funksionimin e tij, shteti i Kosovës do të duhej të mbështetej në “bërthamën e demokracisë” e cila “balancën e koparticipimit të pakicës demografike” në pushtetin politik, do të mund “ta vendoste me respektimin e realitetit demografik të të gjithë territorit”.

(5) Pa sovranitet

Një shtet që “nuk mvishet me sovranitet” kërcënon me rrezikun që të prodhojë dhe të thellojë kundërthënie të ndryshme politike e shoqërore. Gjendja e sovranitetit, në fakt, konsiderohet si “pavarësi faktike e shtetit në marrëdhënëet politike me shtete tjera”. Edhe pse sovraniteti sot nuk ka një “vlerë absolute” , çfarë e kishte më parë, atë e karakterizojnë “pavarësia ndaj pushtetit të çdo shteti tjetër”; “mungesa e çdo kufizimi formal për pushtetin shtetëror në nxjerrjen e ligjeve” ; “ epërsia e pushtetit shtetëror, në territorin ku ai shtrihet, mbi çdo pushtet tjetër”. Në të vërtetë, sovraniteti nënkupton kërkesën e shtetit për vetëqeverisje të plotë. Kosova do të përballet me “mungesën e sovranitetit” , të shprehur në tri karakteristikat e tij, sepse institucionet e saj nuk do të jenë “autoritet i fundmë politik që nuk i nënshtrohen asnjë pushteti më të lartë përsa i përket marrjes dhe zbatimit të vendimeve politike”, duke pasur parasysh një prani, relativisht të fuqishme ndërkombëtare, ushtarake e civile në Kosovë, me fuqi ekzekutive dhe me fuqi të interpretimit të mandatit të vet.

Shqetësimet

Edhe më parë, madje shumë herët (Revista “E drejta”,Prishtinë,nr.1-2/2003), jemi shprehur skeptik ndaj projekit të decentralizimit dhe jemi deklaruar kundër decentralizimit territorial dhe etnik. Decentralizimi në Kosovë, “është menduar” të bëhet “me qëllim të integrimit të pakicës serbe në institucione”, por “veshja e tij” me “petkun etnik” kërcënon me rezikun që “të shpie nga çintegrimi”. Modeli i decentralizimit do të duhej të ishte: shoqërisht i pranueshëm; politikisht i përshtatshëm; profesionalisht racional; organizativisht funksional, dhe, para së gjithash, dhe, mbi të gjitha, etnikisht i hapur. Pikërisht për shkak të projektit të decentralizimit, të ndërtuar mbi parimin territorial dhe etnik, Mitrovica dhe veriu i Kosovës do të mund të përbënin një problem më vete, pavarësisht nga statusi i ri i Kosovës. Gjendja në terren do të mund të kërcënonte me rrezikun e “përligjjes së saj”.Nuk do të dëshironim që aty të ndodhte ndonjë “Republika Srpska” tjetër. Shembulli i Bosnjës është ende shumë i freskët dhe sinjifikativ.Pra, nëse Kosova do “të pavarësohej” me një etnitet serb në veriun e saj, ajo zgjidhje do të mund të përligjte, herët a vonë, ndarjen dhe do të mund të paraqiste një hap drejt “legalizimit të strukturave paralele shtetërore serbe në një pjesë të territorit të Kosovës”. Kjo zgjidhje, në vend se të menjanonte ose zvogëlonte tensionet ndëretnike, do “t’i çonte ato” në “shkallën më të lart”.

Krijimi i zonave të mbrojtura për rreth “kishave dhe manastireve serbe” do të mund të përbënte një kapitull tjetër problemesh në “Kosovën e pavarur”. Vendosja e zonave të mbrojtura për rreth “kishave dhe manastireve serbe” përkon me pikëpamjen e pseudoshkencës serbe për Kosovën si “djep i Serbisë dhe shtetit serb”, edhe pse, siç e kemi argumentuar dhe faktuar edhe në shkrime të mëhershme, posesivizmi serb ndaj Kosovës nuk qëndron shkencërisht dhe është i pathemelt, qoftë “në aspektin metodologjik të cilësimit të karakterit etnik kombëtar të territorit”, qoftë “në aspektin e së vërtetës materiale historike”.

Problem më vete në “Kosoëvn e pavarur” do të mund të përbënte dhe zbatimi i të ashtuquajturit “diskriminim pozitiv i minoriteteve”, veçanërisht i pakicës serbe që, në të vërtetë, përmban një “katalog privilegjesh” të cilat, ndër të tjera, në rastin e aplikimit të procedurës së votimit të dyfishtë( sipas modelit të “Marrëveshjes së Ohrit”) do të mund të prodhonin bllokadë të punës së Kuvendit të Kosovës, me implikime të rënda politike.

Niveli shumë i ulët i zhvillimit ekonomik është shqetësues për të ardhmen e Kosovës.Menjëherë pas vendosjes së statusit të ri, Kosova do të trashëgojë shifrat e tashmë shumë të larta të papunësisë( rreth 70%), me shkallë shumë të lart të varfërisë. Kosova do të ballafaqohet me shpenzime shumë të rritura buxhetore, ndërkohë që do të ketë një buxhet që nuk ka ndryshuar shifrat disa vjet.

Vrojtimet mbyllëse

Kosova po jeton në pritje të statusit të ri politik të saj, përkatësisht të pranimit të sinjaleve nga SHBA-ja dhe BE-ja për “shpalljen e pavarësisë” nga ana e Kuvendit të saj. Qytetarët e Kosovës, veçanërisht klasën politike “e ka kapluar” euforia dhe ajo sikur më shumë është “ e preokupuar” me “shpalljen e pavarësisë” se me “bërjen e saj”, pa vra mendjen se bërja e shtetit të Kosovës është më shumë se deklarimi për të.

Vetë statusi i ri i Kosovës, “pavarësia e mbikëqyrur” e saj do të përbëjë njërën prej sfidave më të mëdha për Kosovën.Edhe pse thuhet se nuk ekziston mundësia e “përsëritjes së UNMIK-ut nëpërmjet të BE-së”, është fakt i pamohueshëm se në Kosovë do të ketë një prani të fuqishme civile ndërkombëtare e cila, për kohën se sa do të jetë “e instaluar” në Kosovë, do të mund të krijonte “një mentalitet të ri vartësie të saj”. Nuk do të dëshironim që në Kosovë “të përsëritet shembulli i Bosnjës” dhe që ajo prani civile ndërkombëtare “të krijojë” nga Kosova një shtet jofunksional dhe, në mungesë të sovranitetit në kuptimin e tij të shprehur më lart, në Kosovë “të krijohet ndjenja e të qenit shtet”, pa mundësinë e funksionimit të tij në kuptimin e plotë; “të krijohet ndjenja e të qenit i pavarur”, pa mundësinë e shprehjes së saj në kuptimin e plotë; “të krijohet ndjenja e “të veshurit me pushtet”, pa mundësinë e ushtrimit të tij në kuptimin e plotë.

Kosova do të ballafaqohet me problemin e shtrirjes së juridiksionit të institucioneve të saj, qoftë në veriun e Kosovës, qoftë në enklavat serbe, për shkak “të presionit të pushtetit të Beogradit” për “padëgjueshmëri” ndaj të parave që do të mund të shpienin në “izolim të territoreve të Kosovës” ku jetojnë dhe ku do të jetojnë serbët në bazë të projektit territorial dhe etnik të decentralizimt, duke “ruajtur vartësinë nga Beogradi” dhe duke “mos e përmbyllur kapitullin” e pozicionimit politik të Serbisë ndaj Kosovës.Pra, sfidë më vete do të jetë si të vendoset zbatimi i ligjeve unike të Kosovës në ato “pjesë të territorit të Kosovës”, nëse popullata në to do “të vazhdojë të jetë e kthyer me sy e veshë nga Beogradi”, e jo nga “qendra” në Prishtinë.

Edhe një problem tjetër me të cilin mund të përballet “Kosova e pavarur” nuk bën të anashkalohet e të mos mirret parasysh. Bëhet fjalë për mundësinë e ngadalësimit dhe vështirësimit të punës së Kuvendit të Kosovës në nxjerrjen e ligjeve, për shkak të kushtëzimit të miratimit të disa prej tyre me procedurën e “votimit të dyfishtë”.

Më në fund, mungesa e një rezolute të re të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, me të cilën do të zëvëndësohej Rezoluta 1244 e tij do të mund ta ngadalësojë dhe vështirësojë “veshjen e Kosovës” me subjektivitet të plotë politik, juridik- kushtetues dhe ndërkombëtar dhe, për pasoëjë do të mund të zvarritej gjatë anëtarësimi i Kosovës në OKB, Bashkimin Evropian dhe NATO, që përbëjnë synimet e çdo shteti të ri.Mungesa e atij subjektiviteti, vetvetiu, do ta bënin pavarësinë, më shumë “të varur” se “të mbikëqyrur”, dhe sovranitetin, më shumë “të synuar” se “ të realizuar”.

[Davius]

Kosova, lëkundjet e diplomacisë deri te vendimi (II)

Esat Stavileci

“Ndërhyrjet e Serbisë” në Kosovë

Para “syve të bashkësisë ndërkombëtare”, por edhe me “miratimin e heshtur të saj” ndodhën shumë “ndërhyrje të Serbisë” në Kosovë. Ajo përherë u “arsyetua” me qenien “në fuqi” ende të Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, sipas së cilës Kosova u trajtua si “pjesë e Serbisë”. Veriu i Kosovës, faktikisht, “u menaxhua” nga Beogradi. Realiteti flet se në Mitrovicën e veriut dhe, përgjithësisht, në veriun e Kosovës, flitet një gjuhë tjetër, valon një flamur tjetër dhe jeta kontrollohet nga një qeveri tjetër, e cila ka edhe zyrat e veta ministrore. Aty u lejua certifikimi i partive politike, me seli në Serbi, për pjesëmarrje në “zgjedhjet në Kosovë”, por edhe certifikimi i partive, me seli në Kosovë, për pjesëmarrje në “zgjedhjet në Serbi”.

Vështrimi dhe trajtimi i Kosovës si “nevojë e decentralizimit” me qëllim “të përballimit të konfliktit shqiptaro-serb” hapi rrugë për “ndërhyrje” tjera të Serbisë në Kosovë. Projekti serb i decentralizimit synoi “ndarjen e Kosovës”.Kërkesat e Serbisë për decentralizim u shtruan në kuadër të kërkesave për ta vështruar dhe shtruar çështjen e Kosovës në rrafshin e “rajonalizimit të saj”, për të mbajtur “lidhjet me Beogradin”, që përbënin përpjekje “për të dëshmuar” se jeta institucionale në Kosovë nuk mund të ndërtohet “pa lejen e tij”. Difektet e projektit të decentralizimit u vërejtën shumë herët. U synua që decentralizimi të identifikohet me ndarjen territoriale; që decentralizimi të ofrojë territorializim etnik dhe që decentralizimi të shpërfaqet me komuna mbi baza etnike, në ç’mënyrë u vu në pyetje karakteri unik i Kosovës.Qeveria serbe mbështeti idenë për territorializimin e çështjes serbe në Kosovë, prandaj Kosova u ballafaqua me obstruksionin serb të veprimit të “organeve paralele” dhe të enklavave në baza etnike.
Pa pritur gjykimin e kohës, mund të thuhet se UNMIK-u dhe OSBE-ja, lejuan procese të paligjshme të cilat nuk qenë në përputhje as me Rezolutën 1244 dhe as me Kornizën Kushtetuese, sado që të dyja këto dy dokumente, nuk janë akte të favorshme për Kosovën, për të qenë “pikë referimi” në “mbrojtje” të saj.

Nën parolën e UNMIK-ut dhe të OSBE-së se “Ne as nuk përkrahim dhe as nuk i ndalojmë” veprimet serbe, kanë ndodhur shumë “ndërhyrje të Serbisë” në Kosovë dhe në “punët e brendshme të saj” dhe ky fakt nuk mund të injorohet.Ato veprime kanë prodhuar dhe vazhdojnë të prodhojnë pasoja politike për Kosovën dhe të ardhmen e saj.

Çfarë u tha në Raportin e ambasadorit K.Eide?

Kai Eide, në raportin e tij për Kosovën(2005), me të cilin “u hapen bisedimet” Kosovë- Serbi, qe shprehur, ndër të tjera, se “çështja e Kosovës do të zgjidhet ndryshe nga ajo e ish – republikave të Jugosllavisë”, prandaj dhe ndodhi që Kosova të privohet nga e drejta që vetë ajo të vendosë për të ardhmen e vet, mbi parimin e vetëvendosjes, me gjithë faktin se kjo e drejtë u takon shqiptarëve të Kosovës, qoftë si e drejtë kombëtare, qoftë si e drejtë e një territori të individualizuar.

Po në këtë raport, Kai Eide “sugjeroi” autonomi të zgjeruar për serbët e Kosovës, dhe i hapi rrugë “procesit të decentralizimit” i cili, më shumë se “integrimin”, synon “dezintegrimin” e Kosovës.

Kundërthëniet e Planit të Ahtisaarit

Kosova priti gjatë propozimin e ish-presidentit finlandez, M.Ahtisaari. Me arritjen e propozimit, arritën dhe dilemat rreth tij. Dokumenti la për “të kuptuar” zgjidhjen, por nuk e shprehi atë, në mënyrë krejtësisht të qartë, dhe vetvetiu, e bëri atë të interpretueshëm.

Kështu, u shfaq droja se një dokument i interpretueshëm, mund “të prodhojë” një “zgjidhje të interpretueshme” në një rezolutë eventuale të Këshillit të Sigurimit të OKB-së.Plani i Ahtisaarit “hapi një portë” për krijimin e “një shteti” për të cilin nuk u shpreh, në mënyrë decidive.Në këtë mënyrë, u shfaq droja tjetër për shkallën e pavarësisë dhe të sovranitetit dhe për (pa)mundësinë e njohjes ndërkombëtare të tij.

Pjesa tjetër e Planit të Ahtisaarit që “nuk iu referua statusit” qe shumë e qartë. Në të vërtetë, Plani i Ahtisaarit përmblodhi statusin e pakicave, veçanërisht atë të pakicës serbe dhe mbrojtjen e interesave të saj.

Kosovës iu kërkua që të hyjë në negociata me Serbinë e hendikepuar, për shkak se territori i Kosovës nuk ishte ende i unifikuar; për shkak se Kosova mbahej me Rezolutën 1244 ende e përthekuar; për shkak se në institucionet e përkohshme vetëqeverisëse të Kosovës ende nuk ishin bartur autorizimet që ishin premtuar; sepse ato ende vazhdonin të vepronin, në masë të madhe, nga të huajt të kontrolluar.

Kosovës, pothuaj se “iu imponua”, që të diskutojë dhe miratojë projektin e decentralizimit, planin për trashëgiminë serbe dhe kornizat e legjislacionit mbi të drejtat politike të pakicës serbe, në mënyrë të veçantë, si “çështje teknike”, edhe pse që të gjitha ato preknin në çështjet e statusit, madje dhe paragjykonin thelbin e tij, çështje këto që u detajizuan në Planin e Ahtisaarit.

Plani i Ahtisaarit përmblodhi edhe parimet, por edhe detajet, e shtrirjes së pranisë ndërkombëtare në Kosovë që, vetvetiu, do të ndikojë në kufizimin e funksionalitetit të institucioneve të Kosovës, pas vendosjes së statusit të ri të saj dhe, për pasojë, pavarësinë dhe sovranitetin , edhe ashtu formal të Kosovës, do t’i bëjnë të lëndueshëm dhe të invalidueshëm.

Arsyet për një prani, relativisht të theksuar, të bashkësisë ndërkombëtare në Kosovë flasin, në të vërtetë, për një shkallë, ende të ulët besimi, në kapacitetin vendor “për të administruar plotësisht vendin”,por krahas me këtë, përmenden edhe dy arsye të tjera, si ndjenja e mosbesimit të bashkësisë ndërkombëtare në raportet e shqiptarëve e serbëve, por edhe një marrëveshje e pashkruar, brenda bashkësisë ndërkombëtare, për kufizimin e pavarësisë dhe sovranitetit të Kosovës.

“Abstenimi” i Këshillit të Sigurimit të OKB-së

Me gjithë kundërthëniet e Planit të Ahtisaarit, Rusia arriti që ta bllokojë miratimin e tij nëpërmjet një rezolute në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, edhe pse nga një numër shtetesh, anëtarë të rregullt të Këshillit të Sigurimit, pati angazhime që të ndodhë një miratim i tillë.Rusia iu kundërvu haptas “pavarësisë së mbikëqyrur”të Kosovës, për çfarë angazhohej plani i kryendërmjetësit të negociatave Kosovë- Serbi.Më pas ndodhi heqja e çështjes së Kosovës nga agjenda e Këshillit të Sigurimit dhe “bartja e përgjegjësive për Kosovën” në Bashkimin Evropian, fakt ky që shkaktoi dilema nëse çështja e Kosovës do të mund të zgjidhej pa një rezolutë të re të Këshillit të Sigurimit dhe zëvëndësimin e Rezolutës 1244.Bashkimi Evropian, nëpërmjet të ekspertëve të vet, doli me interpretimin se Rezoluta 1244 nuk paraqet pengesë për pavarësinë e mbikëqyrur të Kosovës dhe as për shtetësinë e saj.Megjithate, një numër shtetesh, anëtare të Bashkimit Evropian, kundërshtuan ose, së paku, u rezervuan ndaj planit për “pavarësinë e mbikëqyrur” të Kosovës, kështu që, deri më sot, nuk u artikulua “një zë i vetëm” i Bashkimit Evropian në lidhje me të ardhmen e Kosovës.Nën “presionin e fuqishëm amerikan”, brendapërbrenda Bashkimit Evropian, “u përfitua” një numër shtetesh në mbështetje të “pavarësisë së mbikëqyrur” të Kosovës dhe të “njohjes ndërkombëtare të saj”.Një fjali e Z.Condoleezza Rice, e shprehur kohë më parë, sikur përmblodhi gjithë dilemat që janë shkaktuar me “shpalljen” ose jo të pavarësisë së Kosovës, nga ana e Kuvendit të Kosovës: ”Në një moment ne duhet të marrim vendime të rënda dhe shtyrja e këtyre vendimeve nuk i bën këto më të lehta”. Sado që ajo të ketë menduar në “vendimet e rënda” për serbët, nuk e mendoj se i ka “jashtë ndërdijes” ato vendime edhe për shqiptarët të cilët, me pranimin e Planit të Ahtisaarit, kanë pranuar që “pavarësia” e tyre, qoftë edhe në përmasat e kufizuara, “të gjymtohet dukshëm” dhe që asaj t’i mungojë “shkëlqimi i duhur”.

Shtyrjet dhe pritjet

Nga ana e bashkësisë ndërkombëtare qe premtua se tërë procesi i zgjidhjes së statusit të Kosovës do të përmbyllet në vitin 2006. Më vonë, procesi hyri në një periudhë të re ngecjeje, në një periudhë të re pritjeje dhe në një periudhë të re paqartësie. Kosova tash është në pritje të asaj që dëshiron të vijë; në pritje të së ardhmes që prêt të vijë dhe në pritje të asaj që do të vijë.

Vendim që nuk do ta rrumbullakojë statusin

Statusi i Kosovës nuk do të mund të quhet i rrumbullakuar, nëse nuk shoqërohet me njohjen e subjektivitetit politik- juridik dhe ndërkombëtar të Kosovës.

Statusi i Kosovës nuk mund të konsiderohet përfundimtar, përderisa në Kosovë do të ketë një prani, relativisht të theksuar, ushtarake dhe civile ndërkombëtare.

Statusi i Kosovës nuk do të mund të kualifikohet i zgjidhur, përderisa në veriun e Mitrovicës dhe të Kosovës nuk do të ketë shtrirje të institucioneve legale dhe legjitime të Kosovës dhe përderisa atje do të funksionojnë organet paralele të qeverisë serbe.

Statusi i Kosovës nuk do të mund të quhet i zgjidhur, përderisa në Kosovë, në gjithë territorin e saj, nuk do të vlejnë ligjet unike të Kosovës.

Vlen të përmendet edhe një fakt tjetër shumë i rëndësishëm, sado që ne shqiptarët sikur “turpërohemi” ta theksojmë, përse pavarësinë e Kosovës nuk duhet ta pranojmë si “zgjidhje finale”. Arsyja qëndrore është se statusi politik- kushtetues i Kosovës nuk përbën as tërësinë e statusit politik-kushtetues të shqiptarëve që kanë jetuar në hapësirën e ish-Jugosllavisë dhe as statusin politik – kushtetues të popullit shqiptar në tërësi, sado që statusi i Kosovës përbën thelbin e tij. Një gjë që duhet të theksojmë, edhe me këtë rast, është se, “sikur vetëdija evropiane dhe vetëdija e gjithë shteteve në to të ishte në nivelin më të lartë të pranimit të vullnetit të lirë të popujve që të ndjekin parimin e lirë etnik me konsekuencë të plotë, nëpërmjet rrugës paqësore, pa sjellje politike me standarde të dyfishta, kishte për të qenë tejet i natyrshëm opsioni i bashkimit të Shqipërisë dhe Kosovës si dhe i trevave të tjera me shumicë etnike shqiptare si territore kontinuele në esencë me strukturë të njëjtë dominante kombëtare…”

Sfidat e passtatusit

Adresimi i statusit të ri politik, juridik – kushtetues dhe ndërkombëtar të Kosovës, shoqërohet me një numër shqetësimesh që mund të paraqiten në lidhje me jetësimin e tij.

E para, është (pa)qartësia politike dhe legale e statusit.Historia e shteteve mëson se një vend ose është ose s’është shtet; ka ose nuk ka pavarësi; ka ose nuk ka sovranitet. Prandaj, adresimi i statusit të Kosovës nuk shoqërohet me një kontratualitet me OKB-në, BE-në dhe NATO-n, me ulëse në OKB, i barabartë me statusin e shteteve të tjera.

E dyta, një prani shumë e theksuar e BE-së në Kosovë, me fuqi ekzekutive dhe me fuqi të interpretimtit të mandatit të vet, mund të krijojë një mentalitet të ri vartësie.

E treta, vështirësimi, deri në shkallë pamundësie, i shtrirjes së institucioneve të Kosovës në pjesën veriore të saj. Pavarësia e Kosovës do të mund të kishte kuptim vetëm nëse institucionet e Kosovës do të mund të vepronin dhe të ndikonin edhe në pjesën veriore të Kosovës, e cila mbahet e ndarë prej kohës së vendosjes së trupave ndërkombëtare që, nuk përjashton mundësinë, të ketë ndodhur edhe si pjesë e projektit të asaj vendosjeje të tyre në Kosovë.

E katërta, mundësia e izolimit të territoreve të Kosovës ku jetojnë dhe ku do të jetojnë serbët, eventualisht të kthyer, në bazë të projektit territorial dhe etnik të decentralizimit dhe vartësia e tyre prej Beogradit. Pavarësia e Kosovës do të mund të kishte kuptim vetëm nëse edhe në ato territore do të zbatoheshin ligjet unike të Kosovës dhe nëse ato do të kontrolloheshin prej institucioneve të Kosovës.

E pesta, mundësia e bllokimit të punës së institucioneve të Kosovës, veçanërisht e Kuvendit të Kosovës, me keqpërdorimin e të ashtuquajturit diskriminim pozitiv të minoriteteve , veçanërisht nga ana e pakicës serbe. Pavarësia do të mund të kishte kuptim vetëm nëse minoritetet faktikisht do të integroheshin në institucione dhe nëse do të pranonin realitetet e reja dhe do të jetonin me to.

Disa vrojtime mbyllëse

Nëse statusi i ri politik, kushtetues – juridik dhe ndërkombëtar i Kosovës do të ndiqte trajektoren e Marrëveshjes së Dayton-it në Bosnjë e Hercegovinë që, me të të vendoset “territorializimi etnik i Kosovës”, si parim themelor, do të kërcënojë rreziku që edhe më këtë status, të mos “përmbyllet kriza”, por të kundërtën, të hapet një kapitull i ri, ku “kriza e trashëguar nga 1990-ta thjeshtë të zhvendoset në premisa të reja dhe të marrë një dinamikë tjetër”, kështu që edhe konflikti Kosovë – Serbi nuk do të tejkalohet, por do të marrë premisa të reja dhe për pasojë, “do të rrisë dukshëm rolin politik të misionit të ri ndërkombëtar në Kosovë”.

Nga ana tjetër, vendosja e Misionit të BE-së në Kosovë, në bazë të Rezolutës 1244, të pashfuqizuar nga ana e Këshillit të Sigurimit, e cila rezolutë, në fakt, komponentë nisësë ka “ruajtjen e integritetit territorial” të RFJ-së(Serbisë), krijon një konfuzion në raportet “pavarësia e mbikëqyrur” e Kosovës, Rezoluta 1244 dhe Misioni i BE-së. Me gjithë “shpalljen e pavarësisë”, paqartësitë juridike do ta shoqërojnë Kosovën edhe për një periudhë relativisht të gjatë, për derisa nuk do të rrumbullakohet, përfundimisht, statusi i saj politik- juridik e ndërkombëtar.

/telegrafi/

[Davius]

Kosova, lëkundjet e diplomacisë deri te vendimi (I)

Korniza e temës për shqyrtim

Qendrat ndërkombëtare të vendimmarrjes, për një kohë të gjatë, nuk arritën të ndërtojnë një “strategji për Kosovën” dhe, për mungesë të saj, nuk arritën të bëjnë një “projekt serioz për statusin politik” të saj, qoftë edhe pas aktit të shpërbërjes së ish-Jugosllavisë, pjesë përbërëse e së cilës, formalisht, ishte dhe Kosova, ndonëse jo në cilësinë e republikës, por me shumë prerogativa të saj.

Bashkësia ndërkombëtare, qysh atëherë, nuk pati një “qëndrim të drejtë” ndaj çështjes së Kosovës dhe “nuk i përmbylli fatet” e saj, me njohjen e vullnetin e deklaruar të popullit shumicë të Kosovës për të qenë “zot i vetvetes”.Për më shumë, me neglizhimet e saj, “i hapi udhë dhunës” dhe për, rrjedhojë, lejoi ofensiva ushtarako-policore serbe në Kosovë, për derisa popullata e saj u detyrua t’i braktisë “vatrat e veta”.

Lëvizja e parë e rëndësishme e bashkësisë ndërkombëtare ndodhi me intervenimin e forcave të NATO-s dhe bombardimin, nga ana e tyre, e “caqeve serbe” dhe, si rezultat, Kosova “u vu nën Administrimin e Përkohshëm Civil Ndërkombëtar”, në bazë të një rezolute kontroverse të Këshillit të Sigurimit të OKB-së(1999).

Bashkësia ndërkombëtare “lëshoi rastin”tjetër që të deklarohet qartë për të ardhmen e Kosovës pas luftës , në të cilën u ravijëzua kërkesa për liri dhe pavarësi.

Edhe pse, edhe vetë e vetëdijshme, se negociatat Kosovë-Serbi nuk do të mund të sillnin asnjë rezultat, ajo “uli palët konfrontuese”në bisedime të stërzgjatura, në bazë të rekomandimit të ambasadorit K.Eide, dhe “i detyroi ato” që të luajnë lojën që “nuk e dëshironin” dhe “u nxori përpara” një dokument të kryenegociatorit Ahtisaari i cili “përçau” Këshillin e Sigurimit të OKB-së dhe, si pasojë, çështja e Kosovës “doli nga agjendat e tij” për “t’u bartur” në Bashkimin Evropian, pa garanci për “mbështetje formale” të vendimeve që mund “të prodhohen” prej tij.

Bashkësia ndërkombëtare, edhe tash, kur po “bashkohet” rreth të ardhmes së Kosovës, po “lëshon prej dorësh” edhe një rast tjetër, që çështjen e Kosovës ta trajtojë si çështje të vetëvendosjes dhe që popullit të saj “t’i lë në duar”vendimin për ardhmërinë e tij, por , në përpjekjet për “t’u bashkuar me një zë” Kosovës po i ofron një “status kalimtar” që, në tërësi, nuk korrespondon me vullnetin e plotë të popullit, por që, për një kohë, “përmbyllë” një kapitull të tensioneve në Kosovë e Serbi, pa vra mendjen se “gjysmë-zgjidhjet”, sado të “formuluara qartë”, në fakt, më shumë se “t’i përmbyllin”, të kundërtën, i lënë të hapura shumë probleme, me kërcënimin serioz se vetë statusi do të përbëjë sfidën më të madhe në periudhën e passtatusit, veçanërisht zbatimi i tij.

Hamendjet e qendrave të vendimmarrjes

Që në fillim të “marrjes më Kosovën”, bashkësia ndërkombëtare shfaqi dilema rreth të ardhmes së saj. Përsëriti shumë herë “shqetësimin” për gjendjen në Kosovë, në vitet që i paraprinë luftës, siguroi se “nuk do të lejojë që të përsëritet Bosnja në Kosovë”, ndërkohë që zhvillimet në terren flisnin qartë se në Kosovë Bosnja “veç sa po përgatitet”.

Millosheviqi “kërkonte dialog” me Kosovën, ndërkohë që atje dërgonte forca shtesë, me dije të bashkësisë ndërkombëtare, e cila vazhdonte të kërkonte zgjidhje për çështjen e Kosovës “në udhë paqësore”. Grupi i Kontaktit formuloi disa qëndrime dhe bëri disa rekomandime të diskutueshme. Ekipeve negociatore të Prishtinës dhe Beogradit “u përcaktoi elementet themelore” të zgjidhjes së çështjes së Kosovës dhe, në këtë mënyrë, i kushtëzoi negociatat me një serë rekomandimesh ,duke menjanuar pavarësinë e Kosovës, si njërin nga variantet, pa thelluar mendjen se pavarësia paraqet vullnetin plebishitar të popullit shumicë në Kosovë dhe zgjidhjen e vetme , “të balancuar të kohës”, që do të mund të ndikonte në vendosjen e një ekuilibri të ri politik në rajon.

Joparimësia e Grupit të Kontaktit ndaj çështjes së Kosovës u shpreh në rekomandimin e tij që fatet e Kosovës “të ndërlidhen” me krijimin e një sajese të re artificiale Serbi-Mali i Zi, me gjithë njoftimet që kishte se Kosova, me asnjë akt të vetin, nuk kishte marrë pjesë në krijimin e asaj sajese, por të kundërtën, me aktet e veta burimore(1990-91), kishte “shpallur sovranitetin dhe pavarësinë” e saj.

Joparimësia e Grupit të Kontaktit shtrihej deri në atë masë sa që shqiptarët e Kosovës i trajtonte si “pakicë kombëtare”, me gjithë faktet e pamohueshme historike, politike dhe kushtetuese-juridike se ata, as nuk ishin dhe as nuk mund të trajtoheshin, si “pakicë kombëtare”,por që, në qenien e tyre pjesë përbërëse e Federatës së ish-Jugosllavisë, kishin territorin dhe kufijtë e vet, të përcaktuar dhe të garantuar me kushtetutën federative.

Bashkësia ndërkombëtare fare nuk vrau mendjen se pretendimet e Serbisë që ta ruajnë juridiksionin e vet mbi Kosovën, nuk mund të qëndronin dhe të arsyetoheshin me të kaluarën serbe në Kosovë; se popullata shqiptare,në trojet e veta, në hapësirën e ish-Jugosllavisë, gjatë gjithë historisë, jetonte dhe funksiononte si një bashkësi etnike me pjesën tjetër të shqiptarëve të Ballkanit; se Kosova, historikisht dhe aktualisht, përbënte një tërësi të veçantë territoriale; se në Kosovë, edhe pas suprimimit të autonomisë politiko-territoriale të saj(1989), funksiononin disa trajta të shprehjes së pushtetit, ndonëse jo në mënyrë të plotë, në bazë të vetëpërcaktimit të popullit të Kosovës (1991); se fakti se shqiptarët qenë të shtrënguar që, në kuadër të pushtetit faktik serb, t’i përmbushnin nevojat e tyre elementare qytetare, nuk nënkuptonte, njëkohësisht, njohjen kushtetuese -juridike të tij dhe, përfundimisht, se përmasa kryesore dhe më e rëndësishme e çështjes së Kosovës nuk ishte ajo e “lirive dhe e të drejtave të njeriut” dhe as e “rrezikut nga kërcënimi i shpërthimit të luftës”, edhe pse ato përbënin elemente të kornizave të çështjes së Kosovës, por kryesore dhe më e rëndësishme ishte shprehja e mëvetësisë së Kosovës dhe e pozitës së saj, në bazë të karakterit etnik, historik, politik dhe ndërkombëtar, të artikuluar në aktet e “vetëpërcaktimit politik” të popullit shumicë të Kosovës.

Prandaj, për bashkësinë ndërkombëtare duhej të ishte e qartë se esenca e synimit për realizimin e sovranitetit dhe pavarësinë e Kosovës nuk do të duhej të kundrohej, në radhë të parë dhe kryesisht, si “kundërpozicion ndaj represionit të establishmentit serb”, por si përcaktim vetjak i Kosovës dhe i popullit të saj “për të jetuar me ligjet e veta në territoret e veta”. Sikur bashkësia ndërkombëtare të ishte vetëndërgjegjësuar më herët për këtë fakt, ngjarjet me Kosovën do të merrnin një rrjedhë tjetër dhe nuk do të vendoseshin gjatë në “sallat e pritjes”.

Inkosekuencat e bashkësisë ndërkombëtare në lidhje me Kosovën

Inkosekuencat e bashkësisë ndërkombëtare në Kosovë do të mund të përmblidheshin dhe të sistemoheshin në disa më kryesore:

së pari, në reduktimin e çështjes së Kosovës në dimensionin e lirive dhe të drejtave themelore të njeriut dhe preokupimin me të si “zonë shpërthimi”, pa e shtrirë interesimin e saj për ta kuptuar dhe për ta shtruar atë si çështje e vetëvendosjes së popullit të saj;

së dyti, në përqendrimin e vrojtimeve të veta në marrëdhëniet aktuale të shqiptarëve e serbëve, pa vra mendjen për çështjen e vjetërsisë dhe të përparësisë së shqiptarëve në këto troje;

së treti, në kualifikimin e çështjes së Kosovës, si “çështje e brendshme e Serbisë”, pa marrë parasysh faktin e pakontestueshëm historik për aneksimin e saj nga ana e Serbisë;

së katërti, në trajtimin e çështjes së Kosovës “në kuadër të temave për minoritetet”, pa u bazuar në faktin se shqiptarët jetonin në trojet e veta etnike dhe se,as përnga numri, dhe as për nga ndjenja e tyre, nuk ishin dhe nuk mund të trajtoheshin “pakicë kombëtare”;

së pesti, në moskualifikimin e pozitës së Kosovës në ish-Jugosllavi, si njësi federale e saj, pa analizuar mirë e thellësisht zgjidhjet kushtetuese në aktin më të lartë të këtij vëndi të vitit 1974;

së gjashti, në mospërfilljen e vullnetit të popullit shumicë të Kosovës për shtet sovran dhe të pavarur, ndonëse të deklaruar në kushte dhe rrethana të veçanta, pa llogaritur se deklarimi i popullit përfaqëson faktorin suprem për përcaktimin e të ardhmes së një populli;

së shtati, në mospërfilljen e aktit të zhbërjes së ish-Jugosllavisë dhe mosndërlidhjen e tij me çështjen e Kosovës, edhe pse, në të vërtetë, populli shqiptar, si popull josllav, nuk kishte asnjë arsye më shumë, madje se vetë popujt sllavë, që të qëndronte brenda një krijese artificiale shtetërore me të cilën nuk e lidhnin as e kaluara dhe as e tashmja;

së teti, në mospërfilljen e së vërtetës se çështja e Kosovës paraqet vetëm një anë të çështjes së pazgjidhur shqiptare, pa u ndërgjegjësuar se as “pavarësia e Kosovës” nuk do ta zgjidhë çështjen shqiptare;

së nënti,në mosnjohjen e realitetit nacional demografik dhe territorial të popullit dymilionësh shqiptarë në Kosovë, pa menduar se ai realitet as nuk mund të ndryshohet dhe as të nënçmohet dhe anashkalohet;

së dhjeti, në mospranimin e individualitetit historik, gjeografik dhe nacional- strukturor e politik të Kosovës, pa vra ndërgjegjen se pikërisht ai individualitet është një ndër faktorët më përcaktues për të ardhmen ndërkombëtare të Kosovës.

(Mos)vendosja e përgjegjësive për praninë ndërkombëtare në Kosovë

Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit të OKB-së (1999) pretendoi vendosjen e përgjegjësive kryesore të pranisë ndërkombëtare në Kosovë, por që në fillim, pati neglizhim, luhatje dhe pavendosshmëri të bashkësisë ndërkombëtare që, për pasojë, lindi problemin e Mitrovicës(dhe pjesës veriore të Kosovës), përderisa ai kaloi përmasat lokale dhe u shndërrua në një problem ndërkombëtar, me shumë të panjohura për përballimin e tij.Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit të OKB-së solli paqartësi dhe dilema rreth vendosjes së administrimit ndërkombëtar në Kosovë.A jo solli një kontradiktë të llojit të veçantë, në raport me dy rezoluta të mëhershme të Këshillit të Sigurimit të OKB-së. Ç’është e vërteta, në rezolutat e Këshillit të Sigurimit të OKB-së, nr. 757/1991 dhe nr.777/1992, qe konfirmua ndërkombëtarisht “vdekja e ish-Jugosllavisë”, ndërsa Rezoluta 1244 “e ringjalli” atë, duke kërkuar mbrojtjen e “integritetit territorial të saj”.Madje, u kërkua zbatimi në Kosovë i legjislacionit, mbi bazën e të cilit u zbatua represioni e dhuna, deri në përmasa të gjenocidit, ndaj shqiptarëve.

Rezoluta 1244 nuk e përkufizoi qartë as llojin e pranisë ndërkombëtare, sikur se që nga ajo, nuk u mësua as për qëllimin praktik, as për mandatin, dhe as për kohën e asaj pranie, fakt ky që Kosovën “e futi në një labirint”në të cilëin dihet vetëm se kur hyhet , e jo edhe se kur dilet prej tij.Në vend se të qartësohej, perspektiva e Kosovës zbehej. Rezoluta 1244 e vështroi Kosovën si një “mozaik nacional”, edhe pse përqindja e popullsisë me shumicë të theksuar shqiptare, nuk korrespondonte me këtë parim, kështu që u sajua “shoqëria multietnike” në emër të së cilës, pakicat, në mënyrë të veçantë ajo serbe, do të duhej të përfitonin më shumë të drejta dhe privilegje se sa u takonin.

Përgjithësisht, u eksperimentua shumë gjatë me Kosovën, kështu që ajo “u vendos në një rreth”, nga i cili , edhe pas përcaktimit të statusit, “nuk do të dalë plotësisht ”, e mbërthyer me disa zgjidhje që, në segmente të caktuara, “arsyetojnë posesivzmin serb mbi Kosovën”, edhe pse ai posesivizëm, mbi bazën e argumenteve dhe fakteve të pakontestueshme, nuk e ka bazën e duhur etnike.

Bashkësia ndërkombëtare, për një kohë të gjatë, nuk u tregua një “historiane e mirë” që të mësonte të vërtetën për Kosovën, sado që edhe e tashmja mjafton të mësohet për të.Pra, bashkësisë ndërkombëtare iu deshtë, një periudhë e tërë, që pjesërisht të ndërgjegjësohej, për t’iu qasur problemit të Kosovës, në përputhje me realitetin e saj, por edhe në përputhje me përgjegjësitë që “ka marrë përsipër” për “t’a dërguar Kosovën në stacionin e duhur”, aty ku e ka vendin dhe ku i takon të qëndrojë.

/telegrafi/

[&Mitrovicalia&]

Truni i kombit Shqipetar kur eshte ne pyetje Juridiku eshte Akademik Esat Stavileci.