
Postuar mė parė nga
flory80
Serbia edhe sot e kėsaj dite po i zbaton me ngulm planet serbomėdha tė Ēubrilloviqit, Garashaninit, Andriqit, Qosiqit e tė tjerėve. Ajo, nėpėrmjet zbatimit tė kėtyre planeve, pothuajse e ka zbrazur pjesėn veriore tė Mitrovicės, apo thėnė mė troē e ka bėrė spastrimin etnik tė veriut tė Kosovės nga popullsia shqiptare.
Dukuria e braktisjes dhe shitjes sė shtėpive dhe tė pasurisė sė patundshme tė shqiptarėve nė pjesėn veriore tė Mitrovicės ka marrė dimensione alarmante, madje ky proces ėshtė nė pėrfundim. Qė nga fillimi i zbatimit tė kėtij procesi, institucionet qeverisėse tė Kosovės kanė bėrė fare pak pėr pengimin dhe parandalimin e kėsaj dukurie. Vetė fakti i blerjes sė banesave dhe pasurisė sė patundshme tė shqiptarėve nė mėnyrė tė organizuar nga Qeveria e Serbisė me ēmime astronomike lė tė kuptohet se ky proces ka prapavijė tė thellė politike.
Para se tė fillojė shitja e pronave tė shqiptarėve, elementi serb i pėrqendruar nė veri ka bėrė presione tė vazhdueshme mbi elementin shqiptar nė Mitrovicė, duke filluar qė nga vrasjet, hedhja e lėndėve plasėse nė lokalitetet shqiptare, rrahjet e keqtrajtimet e fėmijėve, pengimi i shkuarjes nė shkollė dhe i lėvizjes sė lirė, djegiet e shtėpive e tė pasurisė dhe, nė njė mėnyrė, duke i izoluar nga procesi i jetės normale. Planprogramet serbe janė zbatuar nėpėrmjet tė ashtuquajturave struktura paralele serbe tė sigurisė, tė dirigjuara nga Beogradi, ekzistencėn e tė cilave pėr njė kohė tė gjatė nuk e kanė pranuar publikisht as KFOR-i, as UNMIK-u, as SHPK-ja por me kėtė ēėshtje nuk janė marrė seriozisht as drejtuesit e politikės nė Kosovė. Ndonėse kėto struktura ekstremiste milituare e paramilitare serbe kanė vepruar dhe veprojnė ilegalisht nė Kosovė, nė kundėrshtim me rendin dhe ligjet nė fuqi, megjithatė ato janė lejuar tė veprojnė dhe tė zhvillohen tė papenguara, duke qenė tė dirigjuara dhe tė financuara nga Beogradi. Ato pėrbėjnė rrezik permanent pėr destabilizimin e vendit dhe shpėrthim tė konflikteve tė reja. Pėrmasat e shtrirjes ilegale tė strukturave serbe dhe pasojat qė mund tė sjellin mė sė miri u panė pas 17 shkurtit brenda qytetit dhe nė kufi.
Qeveria serbe e kolonizon veriun
Qeveria e Serbisė ka kohė qė ka startuar me zgjerimin e kolonive serbe nė veri. Ajo ėshtė duke ndėrtuar objekte tė larta (gjashtė sosh) pėr banim kolektiv nė veri dhe atė me pėlqimin e ish-kryeshefit tė ekzekutivit tė Komunės sė Mitrovicės, gjatė vitit 2007. Miratimet e tilla krijuan vakum anarkik, tė cilin strukturat paralele serbe qė veprojnė nė veri dhe nė viset tjera tė Kosovės e shfrytėzuan nė mėnyrė profesionale pėr realizimin e planeve serbomėdha. Nė fakt, ndėrtimi i kėtyre gjashtė banesave kolektive e krijoi njė vijė ndarėse, duke i dhėnė hapėsirė elementit serb atje pėr krijimin e njė "autonomie substanciale".
Duke e parė kėtė veprim publik tė Qeverisė sė Serbisė, banorėt shqiptarė tė atjeshėm filluan tė ushtrojnė rezistencė tė llojit tė vet. Mirėpo, pa mbėshtetjen institucionale tė vendit mbetėn zė i shurdhėr pėrballė fluksit shumė tė shpejtė tė zhvillimit tė infrastrukturės serbe nė veri.
Pas fillimit tė ndėrtimit tė banesave kolektive pėr serbė nga qeveria e Serbisė fillon vala e shpėrnguljes sė shqiptarėve nė mėnyrė tė organizuar nga pjesa veriore e Mitrovicės. Sipas disa statistikave publike, deri nė vitin 2007 nga pjesa veriore e Mitrovicės janė dėbuar me dhunė nga shtėpitė e veta dhe pasuritė e patundshme 28.820 banorė shqiptarė.
Pėrballė situatės sė krijuar atje, sipas dėshmive tė shumė qytetarėve, por edhe tė qindra shkrimeve e analizave, del se as institucionet komunale tė Mitrovicės, por as ato qendrore tė pasluftės nuk janė marrė seriozisht me kėtė ēėshtje. Edhe pse sipas dokumentit tė Ahtisaarit duhet tė pezullohet ēdo ndėrtim kolektiv, posaēėrisht nė zonėn buzė Ibrit, si zonė e sigurisė, aty gjatė vitit 2007 kishte filluar ndėrtimi i pesė shumėkatėsheve me rreth 180 banesa. Kėta janė shembuj konkretė, tė cilėt e kanė debalancuar strukturėn etnike nė kėtė pjesė.
Nė veriun e Mitrovicės ndėrtohen banesa kolektive serbe, por nuk lejohet ndėrtimi i shtėpive dhe banesave individuale tė shqiptarėve nė lagjet veriore tė qytetit. Ndėrtimi dhe rindėrtimi i shtėpive tė djegura e tė shkatėrruara nga forcat serbe ėshtė penguar nga UNMIK-u, KFOR-i dhe institucionet tjera. Madje, UNMIK-u i ka penguar banorėt shqiptarė tė kthehen nė pronat e tyre nė Mitrovicė. Kėtė e kanė konstatuar edhe pėrfaqėsuesit zyrtarė dhe OJQ-tė e ndryshme.
Qė nga paslufta e deri nė vitin 2007, banorėt shqiptarė tė pjesės veriore tė Mitrovicės as qė janė lejuar nga UNMIK-u t'u afrohen shtėpive tė tyre!
Nė shkurt tė vitit 2007, gjatė kontrollit doganor nė pikėn kufitare tė veri tė vendit, vetėm nė njė rast janė gjetur tė holla nė vlerė prej dy milionė eurosh. Kėto nuk ishin para tė njė individi, por tė Qeverisė sė Serbisė, tė cilat ishin tė dedikuara pėr blerjen e banesave tė shqiptarėve, edhe pse pasi u zunė kėto para u deklaruan se ato ishin tė dedikuara pėr ndihma humanitare refugjatėve, tė cilat nuk iu dhanė kurrė.
Nė Lagjen e Boshnjakėve nė Mitrovicė janė ndėrtuar gjashtė ndėrtesa shumėkatėshe qė nuk kanė ekzistuar kurrė. Nė lagjen "7 Shtatori", dy shtėpi me nga gjashtė kate, pastaj ndėrtesa tjetėr nė afėrsi tė ndėrtesės S/1 etj., kurse pranė tyre gjenden shtėpitė e djegura tė banorėve shqiptarė, tė cilėve nuk u ėshtė lejuar rindėrtimi i tyre. Disa herė ėshtė kėrkuar ndėrprerja e menjėhershme e punimeve ilegale tė kėtyre ndėrtesave nga zyrtarė shqiptarė tė Komunės sė Mitrovicės, por kėto kėrkesa nuk kanė hasur nė mbėshtetje tė pushtetit qendror. Pjesa dėrmuese e pasurisė sė shqiptarėve nė lagjet veriore tė Mitrovicės ėshtė blerė nėpėrmjet tė ashtuquajturit Kėshill Nacional Serb, i cili direkt e ka mbėshtetjen e Qeverisė serbe. Qeveria serbe, jo vetėm qė i ka blerė kėto prona, por ajo edhe ka ndėrmarrė njė fushatė tė tmerrshme propaganduese pėr dėbimin e banorėve shqiptarė.
Pėrveē nė Mitrovicė, Serbia ėshtė duke ndėrtuar ilegalisht edhe nė Graēanicė, nė Brezovicė, Gjilan, nė fshatrat e Gorės, etj. Nė lokalitetin "Badovci 2" tė Graēanicės, e ashtuquajtura "Qendėr Koordinuese Serbe pėr Kosovė e Metohi" kėtė vit e ka filluar ndėrtimin e mbi dyzet shtėpive pėr serbėt e shpėrngulur pa e pyetur askėnd, pra ilegalisht dhe pa leje ndėrtimi. Kėto punime kanė filluar pas shpalljes sė pavarėsisė sė Kosovės.
Vlen tė ceket se shitja e pronave tė shqiptarėve nė Mitrovicė nė shumicėn e rasteve ėshtė bėrė fshehtas, kurse banorėt e dėbuar me dhunė nga Mitrovica nuk kanė gjetur as mė tė voglėn pėrkrahje nga institucionet tona tash nėntė vjet. Ata vazhdojnė tė jetojnė nė kushte shumė tė kėqija (bėhet fjalė pėr ata qė nuk e kanė shitur pasurinė e tyre, por jetojnė me qira kah tė munden apo edhe te farefisi dhe tė njohurit e tyre si refugjatė, apo edhe nė shtetet e ndryshme tė Perėndimit).
Rasti i ndarjes sė Mitrovicės ėshtė flagrant. Ndonėse urat simbolikisht janė simbol bashkimi e bashkėjetese, ura mbi lumin Ibėr po e ndan dhunshėm Mitrovicėn, qė dikur ishte qyteti mė i zhvilluar dhe mė i pasur i Kosovės falė Kombinatit "Trepēa". Mitrovica tashmė ėshtė shndėrruar nė qytetin mė tė varfėr e mė tė pazhvilluar tė vendit. Ndėrkaq, popullsia shqiptare e kėtij qyteti ėshtė zvogėluar jashtėzakonisht shumė.
Sipas disa statistikave tė bėra nga struktura ndėrkombėtare, Mitrovica aktualisht ka rreth 130 000 banorė. Nė pjesėn veriore tė Mitrovicės jetonin mbi 15 mijė banorė shqiptarė, kurse tash kanė mbetur rreth 4 mijė shqiptarė. Ajo pjesė, siē dihet, ishte e banuar me shumicė shqiptare, pjesa dėrrmuese e tė cilėve janė larguar dhunshėm gjatė dhe pas luftės nga ekstremistėt serbė. Kėtu duhet veēuar spastrimin etnik qė bėri Serbia, mė 11 shkurt tė vitit 2000, kur u dėbuan dhunshėm 1 564 familje shqiptare me 11 364 banorė, me ē'rast nė sy tė KFOR-it u vranė edhe 11 qytetarė shqiptarė.
Drama e shqiptarėve tė shpėrngulur nga veriu i Mitrovicės ėshtė e dhimbshme, sepse ata janė harruar nga tė gjithė. Edhe ata pak banorė shqiptarė qė kanė mbetur nė Mitrovicė e nėpėr fshatrat pėrreth nuk guxojnė tė ndėrtojnė asgjė. Ēdo ditė kėrcėnohen. Edhe mbishkrimi "Kosova ėshtė Serbi" i vendosur pranė ndėrtesės sė "Qeverisė sė Serbisė" nė pjesėn veriore tė Mitrovicės, konkretisht nė Lagjen e Boshnjakėve, pėr shqiptarėt e atjeshėm ėshtė kėrcėnim mė vete. Ka kohė qė banorėt shqiptarė tė pjesės veriore tė Mitrovicės disi i kanė humbur shpresat pėr t'u kthyer nė trojet dhe pronat e veta, pasi nuk gėzojnė pėrkrahje dhe mbėshtetje shtetėrore. Ata kanė vėshtirėsi pėr banim, pagesat e larta tė qirasė i kanė shtrėnguar njė pjesė tė kėtyre banorėve qė t'i shesin pronat e tyre me qėllim tė zgjidhjes sė problemit tė banimit. Njė pjesė e kėtyre banorėve jetojnė nė varfėri tė skajshme. Disa prej tyre nuk i marrin as ndihmat sociale. Disa banorėve shqiptarė tė pjesės veriore tė Mitrovicės, Qeveria serbe ua ka rrėnuar shtėpitė dhe mbi to ka ndėrtuar banesa kolektive, konvikte pėr studentė etj.
Qeveria serbe, jo vetėm qė vazhdon tė ndėrtojė banesa pėr serbėt nė pjesėn veriore tė Kosovės, por praktikisht po u ofron benificione tė ndryshme edhe atyre serbėve qė nuk kanė qenė kurrė banorė tė Mitrovicės, me qėllim qė t'i mbajnė aty pėr tė ndėrruar strukturėn etnike tė popullsisė.
Ndarja e institucionalizuar e qytetit
Nė vitin 2007, Mitrovica u bė qytet me dy komuna. Serbisė i duhej patjetėr komuna e veriut tė Mitrovicės pėr ta ndėrlidhur mė pas institucionalisht me komunėn e Zveēanit. Edhe me planin e decentralizimit, Mitrovica ėshtė e ndarė nė dy komuna. Filozofia politike e ndarjes sė Mitrovicės ėshtė legjitimuar tashmė. Atje ėshtė bėrė njė lloj balancimi ndėrmjet serbėve dhe shqiptarėve.
Pėrderisa serbėt e kėsaj komune lėvizin lirshėm, jo vetėm nė pjesėn jugore tė qytetit tė ndarė, por nė tėrė territorin e Kosovės, shqiptarėt e kėsaj pjese kanė pengesa dhe nuk mund tė lėvizin lirshėm nga strukturat e ekstremistėve serbė dhe strukturat e MUP-it dhe tė BIA-s, pjesė tė tė cilėve veprojnė papengueshėm nė kėtė rajon.
Gjatė vitit tė kaluar vetėm nė fshatrat Jagnenicė dhe Zupēe tė komunės sė Zubin-Potokut, Qeveria e Serbisė nė "realizim tė planit nacional" vuri gurthemelin pėr ndėrtimin e mbi 20 shtėpive pėr serbėt. Po ashtu, nė fund tė janarit tė kėtij viti, nė njėrėn nga tetė ndėrtesat shumėkatėshe tė ndėrtuara nga Qeveria serbe nė Mitrovicėn veriore janė vendosur refugjatė serbė nga Kroacia me qėllim tė ndėrrimit tė strukturės etnike nė atė pjesė. Nga prilli i vitit tė kaluar e deri nė janar tė kėtij viti janė shitur 33 shtėpi nė "Lagjen e Boshnjakėve". Gjatė janarit tė kėtij viti, pėrfaqėsues tė qytetit tė Beogradit e kishin dorėzuar objektin shumėkatėsh tė njohur si "Beogradjanka" i cili ka 24 banesa. Po ashtu, Qeveria e Serbisė, nė vitin 2008, e vendosi gurthemelin e palestrės sportive nė Leposaviq.
Qeveria serbe ka ndėrmarrė tentativa tė reja pėr blerjen e pronave tė shqiptarėve nė lagjen "Kroi i Vitakut", duke u ofruar ēmime tė larta pėr to. Vetėm pėr dy shtėpitė e Ali Kadriut, qė gjenden nė pikėn mė tė lartė tė kėsaj lagjeje, Qeveria e Serbisė kishte ofruar hiq mė pak se njė milion e dyqind mijė euro.
Nė fillim tė nėntorit tė kėtij viti, pjesėtarėt e Njėsisė Speciale tė UNMIK-ut, sipas udhėzimeve tė strukturave paralele serbe, kanė keqtrajtuar dhe kanė ndėrhyrė brutalisht ndaj banorėve shqiptarė nė veri tė Mitrovicės, tė cilėt kishin nisur rindėrtimin e shtėpive nė lagjen "Kroi i Vitakut". Ajo ēfarė ndodhi mė pas me Ali Kadriun tashmė dihet.
Deshėm apo jo, kėto projekte janė tė motivuara politikisht. Kjo ėshtė strategji e Serbisė pėr ta spastruar tėrėsisht kėtė lagje nga elementi shqiptar. Pėrderisa organet e rendit, tė drejtėsisė dhe organet tona qeverisėse, nė pėrgjithėsi, nuk kanė qasje nė veriun e Mitrovicės edhe pas tetė muajsh qysh kur Kosova u shpall shtet i pavarur, kjo pjesė konsiderohet e okupuar nga Serbia, ngase ata nuk e njohin pushtetin as kushtetutėn e Kosovės, i zbatojnė ligjet dhe direktivat e Beogradit. Nė kėtė pjesė tė Kosovės ėshtė funksional pushteti serb, i cili pamėshirshėm abuzon me tė drejtat e banorėve shqiptarė qė vazhdojnė tė jetojnė nė truallin e vet.
Kėtė vit, pėrfaqėsuesit e institucioneve tė Kosovės i kanė ndarė dy milionė euro pėr veriun e Kosovės, tė cilat megjithatė nuk mjaftojnė pėr tė ndikuar nė pėrmirėsimin e jetės sė qytetarėve tė atjeshėm, tė cilėt pėr vite tė tėra janė lėnė nė harresė. Do tė ishte e udhės qė pėr nevoja tė banorėve tė atjeshėm tė hartohen plane dhe tė ndahen mjete shtesė nga suficiti buxhetor i Kosovės.
I gjithė ky proces pėr Qeverinė e Kosovės dhe pėr tė gjithė ne ėshtė njė sfidė e re, qė shpresojmė ta kalojmė suksesshėm. Kosova edhe mė tutje nuk i ka pėrmbushur elementet pėr t'u quajtur shtet funksional. Kosova, sidoqoftė, tashmė ėshtė shtet i pavarur dhe i njohur ndėrkombėtarisht. Kjo logjikė duhet tė dominojė te institucionet shtetėrore tė Kosovės, por edhe te mekanizmat e Bashkimit Evropian dhe tė OKB-sė, sepse ēdo tentativė pėr ndarje etnike tė Kosovės bart me vete rrezikun e konflikteve tė reja nė Ballkan.
(Autori ėshtė drejtor i OJQ-sė pėr Hulumtime dhe Ndriēime Historike "Anatema")
Krijoni Kontakt