Veset e liga dhe dhėnia pas epsheve.
Nė pėrgjithėsi nė tėrė botėn ditėt e sotme janė pėrhapur shumė vese tė liga ndėr njerėz pa marrė parasysh gjininė, moshėn, kombėsinė, racėn apo bindjet fetare. Kėto pėr shkak tė mungesės sė edukatės familjare, shoqėrore apo fetare dhe tė largimit tė njerėzve nga leximi i librave tė dobishėm shkencorė apo fetarė dhe dhėnies pas epsheve tė dėmshme pėr veten, familjen dhe shoqėrinė. Do tė filloj me pėrshkrimin disa prej kėtyre veseve apo epsheve njė nga njė:
Zilia
Zilia ėshtė pėrhapur jashtė mase sot tek njerėzit. Secili e shikon interesin personal dhe nuk mundohet ta ndihmojė vėllaun musliman kur ka nevojė por nga zilia ai e bėn tė kundėrtėn, pra mundohet ta fundosė edhe mė shumė.
Allahu xh.sh. secilit njeri ja ka dhėnė nga njė talent me tė cilin ai veēohet. Dhe kur dikush tregohet i suksesshėm me atė talent shokėt e tij nė vend qė ta urojnė ata e urrejnė dhe e ofendojnė.
Ose nėse dikush ka arritur tė krijojė pasuri me mundin dhe djersėn e tij askush nuk thotė hallall i qoftė por pėrkundrazi gjejnė lloj lloj fjalė dhe bėjnė shpifje duke thėnė se nuk e ka fituar atė pasuri nė mėnyrė tė ndershme.
Kjo ėshtė njė dukuri shumė e keqe dhe pėr kėtė na lajmėron edhe Kurani:
4:54. A u kanė zili atyre njerėzve pėr atė qė All-llahu u dha nga mirėsitė e Tij?
Ne muslimanėt do tė japim llogari mė sė shumti nga tė gjithė para Zotit sepse na ėshtė dhėnė libri me udhėzim shumė tė qartė dhe nuk mund tė arsyetohemi pėr fjalėt dhe veprat tona duke thėnė se nuk kemi qenė tė njoftuar apo tė informuar pėr kėto dukuri negative.
Kėtė mė sė miri e dėshmon Kurani nė ajetin e mėposhtėm:
42:14. Po ata, vetėm pasi qė u erdhi e vėrteta, nuk u pėrēanė pėr tjetėr, por nga zilia mes tyre.
Duhani
Pėr duhanin ėshtė folur shumė herė nga shumė organizata apo institucione me qėllim tė vetėdijėsimit tė njerėzve prandaj nuk do ti qasem kėsaj teme nė aspektin mjekėsor por nė atė shoqėror.
Duhani ėshtė pėrhapur aq shumė dhe tymi i tij tė shoqėron kudo qė shkon bile edhe duke ecur rrugės njerėzit pijnė duhan pasi qė nuk po zbatohen ligjet apo gjobat pėr pirjen e duhanit nė publik.
Duhanpirėsi e thith tymin e cigares me aq shumė epsh dhe e tymos vendin dhe njerėzit pėrreth tij dhe asnjėherė nuk mendon se a po i pengon dikujt tjetėr me kėtė gjest.
Biles nėse i dikush i ankohet se po e pengon ai i thotė se ai po e dėmton veten e nuk po brengoset e pse tė brengosej pėr shėndetin e tė tjerėve.
Tė rinjtė fillojnė me pirjen e duhanit duke i imituar tė rriturit dhe duke menduar se nė kėtė mėnyrė ata duken mė tė pjekur. Kurse tė rriturit mendojnė se nė kėtė mėnyrė duken mė tė rėndėsishėm. Shumė prej tė rinjėve fillojnė duhanin pėr tė mos u ndarė nga shokėt e tyre dhe pėr tė qenė pjesė e gupit duke mos menduar fare pėr dėmet qė duhani i shkakton.
Gjithashtu nė trojet tona ėshtė bėrė si njė lloj tradite ti ofrohet mysafirit duhan dhe nganjėherė mikpritėsi habitet kur mysafiri pėrgjigjet se nuk e pi duhanin pasiqė shumica e pijnė.
Shumica e duhanpirėsve arsyetohen se me pirjen e duhanit ata relaksohen apo qetėsohen kurse nė fakt duhani shkakton efektin e kundėrt, varjen dhe vetėm me ndezjen e cigares shuhet ky epsh. Ka shumė mėnyra dhe metoda tjera qė njeriu tė relaksohet siē ėshtė leximi.
Alkoholi
Tė gjithė e dijmė se alkoholi ėshtė njė nga shkaktarėt kryesor tė ērregullimeve, konflikteve dhe dhunės nė familje dhe nė shoqėri.
Alkoholi sidomos birra ėshtė pėrhapur shumė dhe ėshtė prezent kudo, nė shtėpi, nė vende pune, nė lokale, etj. Tani ka marrė rolin apo i zėvendėson lėngjet joalkoholike pa ndonjė pengesė apo sanksionim nga ligji sidomos nė trojet tona. Kompanitė e prodhimit tė alkoholit nė reklamat e tyre televizive gjithmonė pretendojnė ta shfaqin alkoholin ose mė saktėsisht birrėn si njė lėng natyral nga uji mė i mirė i maleve apo bjeshkėve tona tė njohura, kėshtuqė nėse e sheh atė reklamė njė i mitur ėndėrron qė tė arrijė njė ditė tė pijė kėtė lėng tė shijshėm natyre.
Rol tė madh nė pėrhapjen e alkoholit luan edhe media sidomos filmat apo serialet e ndryshme televizive qė tek ne pėrcillen me shumė endje.
Duke i imituar popujt evropianė apo perėndimorė tani edhe te ne vera kur tė servohet nė njė darkė konsiderohet si diēka romantike.
Edhe alkoholi te ne ėshtė shndėrruar nė njė traditė dhe mikpritėsi me nder ia ofron mysafirit.
Sidomos nėpėr ahengje si p.sh. nė dasma bėhen aq shumė shpenzime nė alkohol saqė ēiftit qė martohet i shpenzohet njė pagė e tėrė mujore apo edhe mė tepėr.
Por pėr shkak tė mungesės sė edukimit familjar, shoqėror apo fetar tė prindėrve tanė kėto tradita vazhdojnė te ne sepse lėnia e tyre do tė ishte turp apo nėnēim pėr ta nga miqtė, tė afėrmit dhe nga shoqėria tė cilėt gjithashtu kanė tė njejtėn mungesė edukimi.
Nė pėrgjithėsi njerėzit brengosen pėr kritikat apo fjalėt e njerėzve tė tjerė dhe nuk mendojnė fare nėse me kėto gjeste e hidhėrojnė Krijuesin e tyre.
Kurani na lajmėron qartė se alkoholi ėshtė i dėmshėm:
5:91. Shejtani nuk dėshiron tjetėr, pėrveē se nėpėrmjet verės dhe bixhozit tė hedhė armiqėsi mes jush, t'ju pengojė nga tė pėrmendurit Zotin dhe t'ju largojė nga namazi. Pra, a po i jepni fund (alkoolit e bixhozit)?
Dashuria ndaj jetės
Njerėzit janė dhėnė aq shumė pas jetės nė kėtė dunja saqė e kanė harruar dhe e mohojnė tėrėsisht ahiretin. Kjo mund tė vėrehet kudo. Secili mundohet tė ketė gjėrat mė tė bukura duke filluar nga garderoba, telefonat, veturat, etj. Njerėzit i kanė lėnė pas dore urdhėrat e Zotit dhe e kanė harruar egzistencėn e tij dhe kjo ju bie ndėr mend vetėm kur iu vdes ndonjė i afėrm i tyre dhe pastaj vijnė nė xhami e bijnė nė sexhde. Dhe kėtė e bėjnė vetėm disa prej tyre jo tė gjithė, tė tjerėt presin jashtė xhamisė dhe vetėm ecin me kolonėn dhe e pėrcjellin xhenazen. Kjo ėshtė njė nga dėshmitė mė tė qarta qė ata janė dhėnė pas jetės nė kėtė dunja.
Kurse kjo ėshtė njė dukuri shumė e keqe dhe pėrmendet edhe nė Kuran:
7:51. Ata qė fenė e tyre e morėn tallje e lojė dhe tė cilėt i mashtroi jeta e Dunjasė. Sot, pra, Ne i harrojmė ata sikurse e patėn harruar takimin e kėsaj dite tė tyre dhe, sikurse i refuzonin argumentet Tona!"
9:82. Le tė qeshin pak (nė Dunja) e le tė qajnė shumė (nė botėn tjetėr). Ai ėshtė shpėrblim i asaj qė fituan.
14:44. Dhe ti tėrhiqju vėrejtjen njerėzve pėr ditėn kur atyre do t'u vijė dėnimi, e ata qė ishin mizorė thonė: "Zoti ynė! Na jep afat pėr njė kohė tė shkurtėr t'i pėrgjigjemi thirrjes Tėnde (pėr besim) dhe t'i pasojmė tė dėrguarit!" A nuk u betuat ju mė parė se pėr ju nuk ka lėkundje (prej Dunjasė nė botėn tjetėr)?
3:15. Thuaj: "A t'ju kumtoj pėr diē shumė mė tė mirė se ato (kėnaqėsitė e Dunjasė)? Pėr ata qė janė ruajtur, ata kanė tek Zoti i tyre xhennete nėpėr tė cilat rrjedhin lumenj dhe aty do tė jenė pėrgjithmonė, kanė bashkėshorte tė pastra e gėzojnė edhe kėnaqėsinė e All-llahut. All-llahu ėshtė i kujdesshėm pėr robtė.
Muzika moderne
Muzika moderne nė fillim tė jep ndjenjėn qė tė qetėson apo relakson, por pas pak kohe fillon ta ndjesh efektin e saj negativ dhe pasojat siē janė: kokėdhimbja, ushtimi i veshėve, etj.
Muzika moderne nė shumė raste krijon pėrēarje te njerėzit. Pėr shembull njė person apo njė grup mund tė jenė simpatizues tė njė zhanri tė muzikės kurse grupi tjetėr i njė zhanri tjetėr. Dhe shpesh nodh qė ata tė fjalosen, ta nėnēmojnė apo ofendojnė zhanrin e njėri tjetrit, bile kėtė e bėjnė edhe artistėt e kėtyre zhanreve nė kėngėt e tyre dhe kėshtu lindin konfliktet.
Njeriu mendon se nėse atij i pėlqen njė zhanėr muzike duhet ti pėlqejė edhe tė tjerėve dhe nuk e ka fare idenė se ndoshta tė tjerėve ju pengon dhe e dėgjon muzikėn e tij me zė tė lartė nė shtėpi, nė punė apo me shoqėri.
Nė raste tė tubimeve apo ahengjeve gjithashtu muzika moderne i jep njeriut disponim dhe e ngacmon tė bėjė sjellje tė pahijshme si pėr shembull britmat, fishkėllimat, duartrokitjet, ngacmimi apo vardisja ndaj gjinisė sė kundėrt, pirja e alkoholit, duhanit, etj.
Kėto sjellje Zoti i urren shumė dhe pėr kėtė na lajmėron Kurani:
8:35. Lutja e tyre pranė shtėpisė (Qabes) nuk ishte tjetėr vetėm se britmė dhe duartrokitje, prandaj vuajeni dėnimin pėr shkak se mohonit.
Njė ves shumė i keq i pėrhapur nė trojet shqiptare ėshtė dhėnia e bakshisheve apo dhuratave kėngėtarėve apo muzikantėve duke i ndihmuar kėshtu atyre tė pasurohen nė njė mėnyrė shumė tė lehtė dhe tė shpejtė nė vend qė me ato tė holla tė ju ndihmojnė tė varfėrve dhe nevojtarėve tė cilėt do ta falenderonin dhe nuk do tia harronin kurrė atė bėmirėsi.
Ja njė ajet nga Kurani qė na tėrheq vėrejtjen tė mos i shpenzojmė paratė tona pa nevojė:
17:27. Ata qė shpenzojnė tepėr (mastrafxhinjtė) janė vėllezėr (nė veprim) tė djajve, e djalli ėshtė pėrbuzės i madh i Zotit tė Tij.
Edhe blerja e CD-ve apo albumeve tė artistėve i ndihmon atyre tė pasurohen lehtė dhe pa mund dhe gjithashtu jua jep ndjesinė e tė qenit superior dhe mendjemadhėsinė qė ata e shfaqin haptas si pėr shembull kur u kėrkohet ndonjė autograf.
Nė televizor mund tė shohim shumė kėngėtarė apo muzikantė tė famshėm qė shfaqin mendjemadhėsinė kur publiku ēmendet pas tyre dhe biles bėjnė gjeste ofenduese nė mėnyra tė ndryshme si p.sh. me gishta, me fjalė, etj.
Kurse kjo publikut nuk i pengon fare bile ata ndjehen tė kėnaqur me kėto sjellje dhe me kėtė ata e ulin veten dhe moralin e tyre nė njė nivel shumė tė poshtė.
Ja se ēfarė shkruan nė Kuran nė lidhje me kėtė:
91:9. Pra, ka shpėtuar ai qė e pastroi vetveten.
91:10. E ka dėshtuar ai qė e poshtėroi vetveten.
Kėngėtarėt dhe muzikantėt e shfaqin mendjemadhėsinė e tyre edhe publikisht me gjėsendet e tyre personale: vetura, rrobe tė shtrenjta, stoli, dhe verbalisht me lėvdata ndonjėherė edhe pa qėllim duke mos e pasur fare parasysh nivelin e varfėrisė sė popullit tonė apo gjendjen ekonomike nė shtetet tona.
Njė fenomen tjetėr shumė i dėmshėm tek ne ėshtė kur sheh sot rininė tonė me kufje nė vesh tė zhytyr total nė botėn e tyre tė muzikės me mungesė koncentrimi edhe nė ecje kjo tė bėn tė ndjehesh shumė keq pėr ta.
Tekstet e kėngėve tė zhanreve moderne siē janė Hip hop, Rock, etj., gjithashtu nė njė farė mėnyre po i devijojnė njerėzit dhe po i shtyejnė tė bėjnė mėkate.
Njė ndėr pasojat mė negative tė dhėnies pas muzikės pėr mendimin tim dhe nga pėrvoja personale ėshtė shpenzimi jashtė mase nė blerjen e CD-ve tė preferuara apo pajisjeve pėr zėrim apo zmadhim pėr shtėpi, makinė apo nė vend tė punės, kur pėr shembull me atė shumė parash mund tė investohet nė nevoja personale siē ėshtė garderoba.
Kėto janė vetėm disa nga dėmet e muzikės sepse kjo ėshtė njė temė qė po tė shkruash tė gjitha dėmet qė i shkakton muzika nuk pėrfundojnė fjalėt.
Pėrfundim
Tė gjitha kėto vese tė lartėpėrmendura mund tė quhen ndjekje apo kėnaqje e epsheve.
Zoti na ruajtė prej tyre dhe i udhėzoftė ata qė janė tė zhytur nė kėto vese tė liga.
Pėrveē paralajmėrimit nga feja islame ėshtė dėshmuar edhe gjatė historisė qė pasimi i epsheve e ka quar njeriun dhe shoqėrinė nė devijim dhe konflikte.
E kemi obligim moral dhe fetar si muslimanė dhe duhet tė mundohemi sa mė shumė tė ruhemi apo ti frenojmė epshet tona dhe ti kėshillojmė edhe tė tjerėt dhe ti largojmė nga devijimi apo nga rruga e gabuar.
Sa tė jemi gjallė duhet ta pėrhapim tė vėrtetėn dhe ta luftojmė tė keqen duke filluar nga fėmijėt tanė, familja jonė dhe shoqėria nėse dėshirojmė qė tė jemi tė sukseshėm nė kėtė jetė dhe tė arrijmė shpėrblimet nė jetėn tjetėr. Sot kemi mundėsi tė mėdha informimi dhe komunikimi dhe ėshtė mėkat nėse nuk i shfrytėzojmė kėto mundėsi.
Duhet ta kemi parasysh gjithmonė vdekjen dhe ditėn kur tė gjithė do tė tubohemi para Zotit tė botėrave dhe tė gjykohemi pėr fjalėt dhe veprat tona dhe duhet tia rikujtojmė ēdoherė vėllezėrve tanė shqipėtarė dėnimin dhe shpėrblimin e Zotit duke mos pasur frikė apo turp dhe duke mos u ndjerė tė poshtėruar kur ata na i refuzojnė argumentet apo na pėrqeshin.
Dhe nė fund disa porosi nga Kurani nė lidhje me epshet:
4:27. All-llahu dėshiron t'ju pranojė pendimin, e ata qė ndjekin dėshirat e epsheve, dėshirojnė qė ju tė shmangeni nė tėrėsi (nga rruga e drejtė).
47:14. A ėshtė i njėjtė ai, qė ėshtė i mbėshtetur nė argument tė qartė prej Zotit tė vet, si ai qė veprat e tij tė kėqija i janė hijeshuar dhe ndjekin epshet e veta?
79:40. E kush iu frikėsua paraqitjes para Zotit tė vet dhe ndaloi veten prej epsheve,
79:41. xhenneti ėshtė vendi i tij.
Falėnderimi i takon Allah-ut, Zotit tė botėrave, paqeja dhe mėshira e Tij qoftė mbi tė dėrguarin e Tij Muhammedin dhe tė gjithė ata qė e pasojnė atė deri nė Ditėn e Gjykimit!
Autor: Sefedin Muqaj, Prizren, Kosovė. WWW.KOSOVAISLAM.TK
Pėrgjigju Duke Cituar
Postuar mė parė nga Yllėza*
Krijoni Kontakt