Për presidentin e tyre Ramiz Alia, shqiptarët thonë “Gorbaçovi ynë”. Megjithatë, në këtë, ata nuk janë origjinalë. “Baballarët e vet të prestrojkës” i ka patur çdo vend ish-socialist.

Nga E.Kaljadina


Intervista e pasuesit të Enver Hoxhës dhënë gazetës ruse në gusht 1991, kur sapo ishte mbyllur puçi kundër Gorbaçovit në Moskë dhe në Shqipëri kishte ultimatume për të ndryshuar qeverinë. Ish-presidenti i fundit komunist, në një rrëfim për diktaturën, fajtorët, izolimin e vendit dhe pendesën

Për presidentin e tyre Ramiz Alia, shqiptarët thonë “Gorbaçovi ynë”. Megjithatë, në këtë, ata nuk janë origjinalë. “Baballarët e vet të prestrojkës” i ka patur çdo vend ish-socialist. Është e vërtetë se ata kanë qenë për pak kohë dhe për këtë nuk është faji i tyre, por merita e ndryshimeve që po ndodh në mënyrë të vrullshme (tani për tani është herët që të gjykohet nëse zhvillohen me sukses apo jo).

Ramiz Alia, në këtë drejtim, përbën përjashtim. Në zjarrin e ndryshimeve të filluara nga ai vetë, ai po mbahet pak më pak se “pagëzuesi” i tij sovjetik. Ai rezistoi dimrin e kaluar, kur iniciativën e rrëmbeu masa e rraskapitur nga varfëria. Rezistoi në pranverë kur humbi në zgjedhje për në Kuvendin Popullor si kandidat i PPSH-së, por u bë president. A do të rezistojë vallë tani, kur kjo masë e varfër është lodhur, jo vetëm nga varfëria e saj, por edhe nga politika që e maskon? Shumica e atyre me të cilët mu dha rasti të bisedoj në Shqipëri, mendojnë që jo.

Megjithatë, sondazhi që organizoi para pak kohësh gazeta “Zëri i Popullit”, e kurorëzoi presidentin me rezultate jo dhe aq të këqija; për nga popullariteti është njeriu i tretë në vend. Politika është diçka mjaft dinake, aq më tepër ajo e nivelit të lartë. Dhe a ja vlen të dredhosh, duke u përpjekur të zgjidhësh çështjen e moralit të saj (Vallë nuk na dhanë neve një përgjigje të njëjtë dri ditët e gushtit në Moskë?).

Pas intervistës, kur mikrofoni u mbyll, në një bisedë, si të thuash të përzemërt, Ramiz Alia pranoi se politikanit jo gjtihmonë i takon që të flasë atë që mendon. Po si janë punët?

Posti i presidentit i kushtoi Ramiz Alisë largimin nga posti i sekretarit të parë të partisë, së cilës ai i shërbeu për pothuajse gjysmë shekulli. Alia është një partiak profesionist. Pasi kaloi rininë në radhët partizane, ai kreu “universitetet komuniste” në Shkollën e Lartë të Partisë në Moskë. Në një nga arkivat sovjetike janë ruajtur letrat e Ramizit të asaj kohe për në atdhe. Një i njohuri im që i pat lexuar ato tregon se gati i kishin shpëtuar lotët nga radhët e mbushura me ndjenjën e dashurisë së sinqertë për vendin tonë.

Por, pastaj në Shqipëri erdhën vitet 60-të, ku mijëra njerëz u dërguan në internim, u futën në burgje, u zhdukën vetëm pse kishin mësuar në BRSS dhe konsideroheshin spiunë sovjetikë. Në ato vite, Ramiz Alia, pas detyrës si udhëheqës i organizatës së rinisë, mbulonte çështjet e agjitacionit dhe të propagandës në byronë Politike të KQ-së të PPSH-së. Duke u bërë pasardhësi i Enver Hoxhës në prill të vitit 1985, mbi arkivolin e udhëheqësit ai u betua për besnikëri ndaj çështjes dhe ideve të tij.

Dhe ja, pas gjashtë vjet e gjysmë, pas asaj kur në Shqipëri, bashkë me udhëheqësin, vdiq edhe çështja e tij, unë i marr intervistë Ramiz Alisë, politikan, i cili pa dyshim, e ka luajtur rolin e vet në historinë shqiptare. Por, në përvojën e tij, për parimin “ngadalë, por saktë”, sigurisht ia vlen të ndalemi.

24 gusht. Në Shqipëri, si kudo në botë, tema numër 1 janë ngjarjet në Bashkimin Sovjetik. Prandaj, në fillim, Ramiz Alia më pyet mua: “Si mendoni, qëndrojnë forca të jashtme pas puçit?” Presidenti është i shqetësuar: “Ajo çka ndodhi në Bashkimin Sovjetik është shumë serioze. Sepse në botë, sot shumë gjëra varen nga ju…”.

Ju nuk keni frikë se një gjë e tillë do të ndodhë dhe në Shqipëri?

-Mendoj se në Shqipëri sot nuk ekziston objektivisht një mundësi e tillë. Proceset demokratike zhvillohen dhe nuk ka forca të afta për t’i kthyer ato mbrapa. Megjithatë, kjo nuk do të thotë se ne mund të flemë të qetë. Sepse, organizatorë të puçeve të këtij lloji, mund të jenë të anëve të ndryshme, të majtë apo të djathtë, duke përfshirë këtu edhe forcat e jashtme, flas për Shqipërinë, duke patur parasysh marrëdhëniet tona me serbët.

Çfarë mësimesh keni nxjerrë për vete nga ngjarjet në Bashkimin Sovjetik?

-Para së gjithash një mësim të tillë: Duhet të ecet me konseguencë në rrugën e proceseve demokratike. Dhe për këtë është e nevojshme të krijohet një klimë e vërtetë demokratike, me të cilën unë kuptoj mundësinë që çdo njeri të shprehë lirisht mendimin e vet dhe të veprojë sipas bindjeve të veta në të mirë të zhvillimit të vendit. Unë nuk e quaj demokratik synimin për të përjashtuar nga komunistët dhe dhe ata që u përmbahen pikëpamjeve antikomuniste.

Para se të nisesha për shërbim në Shqipëri, më qëlloi të dëgjoja një mendim të tillë: Ti do të shikosh një vend të varfër, por mos dysho se, shumë shpejt, ai ka për të na e kaluar. Kështu, ndoshta, qysh tani ka ç’të mësojmë prej jush?

-Unë në parim jam kundër një shtrimi të tillë të pyetjes. Sepse kjo ka ndodhur dikur kur thuhej: (flet rusisht) “dognat i peregnat SHBA”(të arrijmë dhe të kalojmë SHBA-të), Shqipëria dhe BRSS-ja janë dy gjëra krejt të ndryshme. Pa dyshim të përbashkët kanë: proceset demokratike kanë filluar dhe tek ju edhe tek ne, në bazë pothuajse të njëjtë; optimizmi im është i bazuar.

Nëntoka jonë është e pasur me minerale të dobishme, shfrytëzimi i tyre do t’i japë stimul zhvillimit të ekonomisë sonë. Ne kemi një klimë të mrekullueshme, mund ta zhvillojmë me sukses industrinë e turizmit. Në tërësi, ekzistojnë mundësi që ne të gjejmë vendin tonë në integrimin ekonomik.

A nuk do ta pengojë futja e Shqipërisë në Europë zhvillimin e marrëdhënieve me Bashkimin Sovjetik? Dhe në të kundërt a nuk pengojnë lidhjet me vendin tonë për bashkëpunimin me Perëndimin (për më tepër në dritën e ngjarjeve të fundit)?

-Mendoj që jo. Kjo është një shenjë botëkuptimi primitive, kur thonë se ne duhet ose të jemi me Perëndimin, ose me Lindjen. Dhe aspekti ideologjik këtu duhet të përjashtohet plotësisht. Në qoftë se ne flasim për procese demokratike, atëherë duhet t’i pranojmë të gjitha nuancat politike.

Përse, në fund të fundit, është më me prestigj të kesh lidhje me konservatorët britanikë dhe të mos shoqërohesh me komunistët sovjektikë. Në rastin e dhënë unë udhëhiqem vetëm nga një gjë: këto marrëdhënie duhet t’u shërbejnë interesave të vendit tim.

Sipas të dhënave të agjencisë “Frans Pres”, të ardhurat për frymë në Shqipëri janë si në Botsvanë. Kush duhet të përgjigjet për këtë gjendje të mjeruar ku ndodhet vendi?

-Fajtore është politika e gabuar e së kaluarës, veçanërisht e 15 vjetëve të fundit, e shkëputur nga jeta, kur ne mendonim se duke u mbështetur vetëm në rezervat tona, do të mund t’u përgjigjeshim kërkesave të ekonomisë tonë. Rezultoi se të gjitha këto vite, duke folur në mënyrë figurative, ne kemi ngrënë dhjamin tonë. Tani kemi arritur deri te mishi.

Por kjo nuk do të thotë se rruga 45-vjeçare e Shqipërisë ka qenë e gabuar. Ashtu sikurse në jetë nuk ekzistojnë vetëm ngjyra të bardha apo vetëm të zeza, po ashtu dhe në politikë, nuk mund të ketë vetëm të bardhë apo të zezë. Historinë duhet ta shohësh objektivisht, t’i japësh Çezarit, atë që i takon Çezarit, dhe jo të nisesh nga koncepte subjektive.

Në fund të fundit, cila politikë i dha Shqipërisë atë, që ajo ka sot? Kush ia dha asaj rrugët, dritën, kush e arsimoi popullin? Kush i ka rritur ata që sot kritikojnë gjithçka?

Kush do të përgjigjet për represionet masive, vrasjen e mijëra njerëzve të pafajshëm?

-Ne para së gjithash duhet të përgjigjemi për vetë sistemin të cilin zgjodhëm. Ne, në mënyrë dogmatike, kopjuam sistemin sovjetik, u shkëputëm nga realiteti. Kjo çoi në gabime, madje dhe shumë të rënda. Sigurisht përgjegjësinë kryesore e mbajnë ata, që kanë qenë në krye. Po vallë ata kanë vepruar me paramendim? Mendoj se jo.

Çështja është se kështu ishte kuptuar zhvillimi shoqëror dhe pikërisht kjo diskreditoi idenë e socializmit. Gjithë kjo, pa dyshim është e dhimbshme. Por duke hedhur vështrimin mbrapa, ne duhet të jemi gjaftohtë, në mënyrë që një luftë klasash, të mos e zëvendësojmë me një tjetër.

Po faj personal për të kaluarën ndjeni ju?

-Unë ndjej përgjegjësi, por jo juridike, sepse asgjë nuk kam bërë me qëllim. Unë ndjej faj moral për politikën që ka ndjekur udhëheqja, në të cilën unë kam bërë pjesë.

Dje në miting dëgjova sesi turma ulërinte: “Presidenti në gjyq”. Çfarë ndjeni kur dëgjoni një gjë të tillë?

-Unë jam gjakftohtë. Kjo është demokracia.

Çfarë ju detyroi juve të tradhtoni betimin: bindjet apo politika?

-Unë erdha në udhëheqje të partisë në një kohë shumë të ndërlikuar, në periudhën e “luftës së ftohtë”. Tani kur e kanë harruar këtë, kanë harruar se bota ka qenë e ndarë përgjysmë, dhe ne kemi ndjerë presionin e vazhdueshëm, duke përfshirë dhe atë ekonomik, nga ana e dy blloqeve. Kur unë zëvendësova Enver Hoxhën, “lufta e ftohtë” po i përkiste së kaluarës.

Në marrëdhëniet midis shteteve po krijohej një atmosferë tjetër, prandaj dhe ne na duhej të ndryshonim politikën, që t’u përgjigjeshim kushteve të reja. Filloi Perestrojka në BRSS, ndryshimet në vendet Europiano-Lindore, të cilat ne i ndiqnim me vëmendje dhe nxirrnim konkluzionet për veten tonë.

Por siç dihet nuk nxitonit?

-Sigurisht mund të kishim ecur edhe më shpejt, që në vitin 1985. Kur shikoj realitetin e sotëm, mendoj, ndoshta mund të kishim ecur më shpejt, meqenëse një kulturë e ulët politike, është një terren i mirë për anarshinë, por kjo është shumë e rrezikshme. Një nga preokupimet e mia kryesore është të shmang gjakderdhjen. Tani për tani këtë munda ta bëj, por dëshiroj që kjo të ndodhë edhe në të ardhmen.

Reformat në shqipëri u shpejtuan mjaft, pasi në dhjetor të vitit të kaluar dolën në rrugë studentët. Pikërisht ata ju shtynë për veprime më të vendosura?

-Unë do të thoja se procesi ecën njokohësisht edhe nga lart, edhe nga poshtë. Demokratizimi i jetës, natyrisht, para së gjithash është i lidhur me interesat e masave.

Megjithatë ngjarjet e gushtit në BRSS treguan se historinë nuk e bëjnë vetëm masat, ose shembulli i Rumanisë. Atje sikur gjithçka filloi nga masat. Sot po del e qartë se pas masave qëndrojnë forca të tjera. A është i mundur një version i tillë i komplotit, nëse ju pëlqen, për Shqipërinë?

-Jo, tek ne proceset i udhëhoqi partia që ishte në pushtet. Kur energjia e akumuluar e masave shpërtheu, partia u dha ndryshimeve një zhvillim më të shpejtë…Pikërisht atëherë u shfaq grupi i njerëzve që formuan opozitën.

Ndryshimet në vend, a i kanë ndryshuar bindjet tuaja?

-Bindjet e mia nuk kanë ndryshuar. Unë nuk kam tradhtuar idealet e mia, idealet socialiste, megjithëse nuk arrita t’i realizoj ato. Po, rruga që zgjodhëm ama, nuk ishte e drejtë. Por kjo nuk do të thotë se dhe qëllimi ishte i gabuar.

A e ndjeni që pasi të keni kryer misionin tuaj, duhet të largoheni?

-Unë shpesh mendoj për këtë dhe dëshiroj që një politikan i ri të më zëvendësojë sa më shpejt që të jetë e mundur. Ky duhet të jetë njeri shumë më i ri se unë, i aftë të zgjidhë problemet e vështira që qëndrojnë përpara vendit jo nga pikëpamja e interesave partiake, por në interes të Shqipërisë. Unë asnjëherë nuk kam patur ambicie për pushtet. Dhe në qoftë se ky njeri do të dalë nesër, nesër unë jam gati të largohem.




(Marrë nga gazeta sovjetike “Komsomolskaja Pravda”, 10 shtator 1991)



Botuar ne Gazeten Shekulli