"Dr. dituria"

[xemanuel]

a smujte ma shkurte me i ra po gat e ki shkru

[Sabriu]

Rinia muslimane përballë izolimit dhe integrimit

Sfidat për pavarësi nga veprimtaritë e huaja asimiluese, rrugët drejt faktorizimit të Islamit në Shqipëri.

E martë, 25 Nëntor 2008

Punimi është përgatitur për një konferencë në Stanboll

Nga: Ergys Mertiri

Të punosh me të rinjtë në Shqipëri, përbën një angazhim sa të vështirë, aq edhe me mundësi të mëdha për të zhvilluar projekte të mira dhe të frytshme. Përbën vështirësi për faktin se të rinjtë Shqiptarë, ashtu si edhe në shumë vende të tjera ballkanike (në fakt, kjo ndodh thuajse në të gjithë botën sot) kanë një nivel të lartë paragjykimi, mosnjohje (më mirë do të thoshim keqnjohje) por për më tepër, të rinjtë në Shqipëri, si dhe në shumicën e vendeve të cilat i kanë kthyer sytë nga moderniteti perëndimor për të huazuar modelet e tyre shoqërore, orientohen sot në një kahje thuajse krejt të kundërt me atë që duket se formaton orientimet e pjesës më të madhe të muslimanëve praktikantë. E gjithë kjo ka krijuar një distancë, një hendek vështirësisht të kapërcyeshëm për çdo aktivist musliman në përpjekjet e tij, për të afruar të rinjtë me normat, vlerat si dhe parimet e fesë islame. Megjithatë, puna me rininë në Shqipëri ofron një fushë të gjerë veprimi, ku ka shumë për të bërë. Kjo vjen, për arsye se rinia shqiptare sot, ka shumë pak alternativa, për ti mbushur siç duhet orët e saj të lira. Në shqipëri, aktualisht ka një boshllëk mjaft të madh aktivitetesh të vlefshme social-kulturore. Në këtë mënyrë, ndonëse mjetet e argëtimit të kultivuara sot në botën moderne janë kthyer në një monopol të industrisë së argëtimit, të angazhuar për mbushjen e kohës së lirë të të rinjve, përsëri mjetet dhe mundësitë që ajo prodhon për të kënaqur të rinjtë janë bërë përgjithësisht një rutinë monotone, ndërkohë që oferta e saj mbetet veç të tjerash pa ndonjë vlerë formuese, edukuese apo ndërgjegjësuese. Ky nuk është vetëm një problem i vetë të rinjve, por mbi të gjitha është edhe përgjegjësi e organizmave dhe institucioneve të angazhuara për t'u ofruar atyre alternativa më serioze. Pikërisht, lidhur me këtë të fundit, këto institucione duket se nuk ia kanë dalë të krijojnë të tilla në Shqipëri. Shumë pak biblioteka, mjedise kulturore apo mundësi për përmirësim të formimit profesional dhe kulturor gjen në Shqipëri. Gjithashtu edhe shumë pak sensibilizim është ofruar në këtë drejtim, gjë që ka bërë që të rinjtë të shqetësohen shumë pak për formimin dhe të ardhmen e tyre dhe shumë më tepër për argëtimin dhe të tashmen e tyre. I gjithë ky vakum, duhet parë si një terren mjaft i përshtatshëm, i cili të krijon mundësinë të jesh i dobishëm tek ajo pjesë e rinisë shqiptare që nuk e pranon këtë realitet dhe ankohet se nuk gjen mundësitë e duhura për tu marrë me aktivitete më me vlerë dhe në funksion të formimit të saj. Në këtë aspekt ka një hapësirë të madhe, për t'iu ofruar të rinjve gjithçka që atyre iu mungon në shterpësinë e realitetit të përditshëm ku ata jetojnë. Nga përvoja jonë, kemi vënë re se edhe me projekte të vogla dhe modeste, kemi arritur të tërheqim vëmendjen e mjaft njerëzve të cilët janë shfaqur jashtëzakonisht të interesuar për t'iu përgjigjur këtyre aktiviteteve.
Në këtë kuptim, puna me të rinjtë bëhet mjaft e vlefshme, por kërkon nga ana tjetër profesionalizëm për t'iu përgjigjur të gjitha pyetjeve, problemeve, paragjykimeve si dhe pikëpamjeve të ndryshme të përhapura mes tyre, të cilat bëhen shpesh pengesë për të gjetur rrugët e duhura për tek ata.

Aktualisht, Shqipëria ka një vakum të madh edhe nga ajo që shoqëria muslimane ofron në këtë drejtim. Shoqatat, institucionet apo organizmat fetare muslimane në Shqipëri, nuk ia kanë dalë të prodhojnë angazhimin e duhur për të mbushur sadopak këtë boshllëk, ndonëse xhamitë në Shqipëri, si rrallëkund janë të mbushura në një përqindje dominuese me të rinj si dhe rinia ka qenë targeti me suksesin më të madh në atë pak sukses që ka arritur të ketë thirrja islame në Shqipëri. Me përjashtime të vogla puna me të rinjtë ka çaluar shumë dhe rezultatet nuk kanë qenë fort të suksesshme, ndonëse për këtë kategori është investuar shumë duke qenë targeti kryesor i vëmendjes së projekteve të shoqatave muslimane që kanë vepruar në Shqipëri deri tani. Thirrja islame e deritanishme ndaj të rinjve në Shqipëri, ka qenë e izoluar dhe nuk ka mundur dot ti kapërcejë barrierat shoqërore të kohës. Përgjithësisht, puna me të rinjtë është përqendruar dhe ka patur sukses në fenomene dhe mjedise periferike të jetës kulturore sociale të shoqërisë dhe nuk ka arritur dot të bëhet pjesë integrale e rinisë shqiptare, duke hyrë në qendër të vëmendjes, debatit dhe veprimit të saj. Ajo ka mbetur në periferi të vëmendjes së të rinjve, duke mbetur më tepër e paragjykuar sesa e prezantuar si dhe duke mbetur pa peshë në ndikimin e saj. Kjo vjen për një mori arsyesh:
Së pari puna me të rinjtë deri tani nuk është drejtuar nga njerëz të aftë dhe të specializuar, të aftë për të ofruar dhe bërë prezente vlerat dhe pikëpamjet e fesë islame tek të rinjtë. Në këtë mënyrë edhe ndikimi tek të rinjtë ka qenë pikërisht në elementë periferikë, të cilët i janë përgjigjur nivelit të thirrësve, ndërkohë që efekti ka qenë mjaft i papërfillshëm në pjesën kryesore të të rinjve, sidomos në elementet e saj më me peshë.
Së dyti puna e zhvilluar nuk ka marrë siç duhet në vëmendje nevojat dhe problemet si dhe botëkuptimet e vetë të rinjve shqiptarë sot, në mënyrë që t'u ofrojë atyre atë për të cilën kanë nevojë dhe në mënyrën më të mirë të mundshme. Pra thirrja nuk ka zbritur në nevojat që kërkon realiteti (ashtu si, thuajse në të gjitha aspektet e thirrjes islame në Shqipërinë e paskomunizmit), por ka vepruar pa lidhje me të, e ngritur mbi bazë të orientimeve ideologjike të individëve apo organizmave që e kanë financuar.
Së treti, thirrja islame në Shqipëri nuk ka ditur të ndërtohet mbi themele të shëndosha dhe të qarta ideore, duke mbetur e varfër në lidhje me ofrimin e alternativave të duhura ndaj shoqërisë. Në këtë mënyrë thirrja (përfshirë edhe ojo e drejtuar të rinjve) ka qenë në nivele të pazhvilluara, duke mbetur jashtë ndikimit.
Së katërti, thirrja e deri tanishme, ka qenë në përgjithësi radikale dhe agresive, duke mos zhvilluar dot një gjuhë normale komunikimi me të tjerët, gjë që ka prodhuar në njëfarë mënyrë getoizimin dhe izolimin e shoqërisë muslimane.
Lidhur me gjithë sa u tha deri tani, bëhet e domosdoshme që shoqëria muslimane të krijojë një fytyrë të re, një strukturë të shëndoshë dhe një artikulim serioz për tu bërë faktor në shoqërinë shqiptare, për të qenë pjesë e debatit publik në orientimin e shoqërisë si dhe për të prezantuar vlerat e vërteta Islame. Aktualisht, vetë shoqëria shqiptare është në zhvillim e sipër, ndaj dhe rrethanat imponojnë ndryshime të rëndësishme, për t'iu përgjigjur këtyre zhvillimeve.

Politika e tokës së djegur

Një prej problemeve kryesore aktualisht në lidhje me formimin e shoqërisë muslimane si dhe në lidhje me komunikimin e saj me shoqërinë në tërësi, është edhe shkëputja e saj nga lidhjet historike me trashëgiminë islame në Shqipëri. Kjo shkëputje, ka ardhur si pasojë e disa faktorëve historikë, si përqafimi i pikëpamjeve dhe orientimeve moderniste në elitën kulturore shqiptare pas shkëputjes prej Perandorisë Osmane si dhe si pasojë e ndalimit total të fesë gjatë periudhës së diktaturës komuniste, por gjithashtu ka qenë produkt edhe i vetë punës së bërë prej një pjese të madhe të organizmave fetare që kanë vepruar në Shqipëri pas vitit 1990. Këto organizma, të cilat vërshuan në Shqipëri pas rënies së komunizmit (kryesisht nga vendet arabe) kanë qenë një prej faktorëve kryesorë që kanë ndikuar në këtë shkëputje të vijimsisë historike të Islamit. Kjo ka ardhur pasi veprimtaria e tyre ka krijuar modele të reja të muslimanit, pa lidhje me të kaluarën historike të Islamit në këtë vend. Të ndikuar prej misionarëve të ardhur prej këtyre shoqatave, të rinjtë muslimanë pësuan një tjetërsim të botëkuptimit fetar nga trashëgimia e tyre fetare, duke adaptuar modele të tjera të panjohura më parë. E gjithë kjo u bashkëshoqërua edhe nga një puritanizëm ekstrem në lidhje me pikëpamjet fetare, i cili solli modele krejtësisht agresive dhe intolerante, në papajtueshmëri të plotë me realitetin shqiptar, duke ofruar, edhe një varfëri të skajshme kulturore, ideore dhe shpirtërore. Duke lënë mënjanë gjithçka që Shqipëria ka mundur të trashëgojë prej historisë së saj lidhur me vlerat e fesë Islame (të cilat kanë qenë pjesë e rëndësishme e kësaj historie) rinia muslimane në Shqipërinë e pas rilejimit të fesë, importoi qasje të tjera fetare duke sjellë në vend të gjitha problemet dhe botëkuptimet e menhexheve apo rrymave të ndryshme që gjallërojnë sot debatin, shpesh e dhe përçarjen, fetare në botën Islame. Në këtë mënyrë rina muslimane praktikante, nuk trashëgoi thuajse asgjë prej së kaluarës së saj: as meth'hebin, as kulturën fetare, as etikën dhe traditën, as literaturën, as përvojën e debatit publik si dhe të qasjes ndaj fenomeneve të reja me të cilat janë përballur të parët tanë pas mëvetësimit të vendit nga kalifati osman. E gjithë kjo bëri që muslimanët ta fillojnë gjithçka nga fillimi, pa kuptuar nevojën e vijimsisë së një rruge të nisur nga figura të mëdha të mendimit islam në Shqipëri.
Duhet thënë se trashëgimia islame në Shqipëri ka qenë mjaft e pasur dhe do të shërbente mjaft mirë si një bazament i qendrueshëm dhe i sigurtë për ndërtimin e së ardhmes së Islamit në këtë vend. Shqiptarët kanë nxjerrë mjaft dijetarë, të cilët kanë bërë një punë të vlefshme në drejtim të mendimit fetar gjatë shek. XIX dhe XX. Duke qenë një komb nga më të integruarit në Perandorinë Osmane, në të cilin ata u inkuadruan në majat e hierarkisë drejtuese të perandorisë, ata kanë qenë gjithashtu mjaft të rëndësishëm edhe në lidhje me dijen fetare duke i dhënë botës muslimane një mori figurash të shquara në këtë drejtim. Gjithashtu një pjesë e madhe e hoxhallarëve shqiptarë, të shkolluar në Stamboll si dhe në vatra të tjera të dijes dhe kulturës islame, kanë dhënë një kontribut të rëndësishëm fetar edhe brenda vendit, duke ofruar një literaturë të bollshme fetare ndonëse në një mjedis me një përqindje të lartë analfabetizmi të popullsisë siç ishte Shqipëria e fillimshekullit XX. E gjithë kjo ka bërë të mundur që një pjesë jo e vogël e popullsisë të ruajë ende koshiencën fetare si dhe një sërë parimesh dhe vlerash fetare të kultivuara në shoqërinë shqiptare, të cilat ende i mbijetojnë trysnisë asimiluese kulturore të kohëve moderne.
Përveç kësaj, puna e bërë nga hoxhallarët shqiptarë si dhe nga njerëzit e ditur pas shpalljes së pavarësisë do të shërbente shumë edhe për një mori fenomenesh të reja të cilat kërkojnë edhe sot zgjidhje në debatin publik nga ana e muslimanëve. Pas shpalljes së pavarësisë, dijetarët, hoxhallarët shqiptarë u ndeshën me një sërë problemesh të panjohura më parë, të ardhura si pasojë e shkëputjes nga kalifati, të cilat kërkonin jo vetëm maturi dhe dije, por edhe një mprehtësi të hollë për të kuptuar realitetet e reja me të cilat po ndeshej vendi. Këto fenomene patën një zgjerim të jashtëzakonshëm në kushtet e ndërrimit të kahjes së orientimit, kulturor, shoqëror e politik të shqiptarëve, të cilët tashmë adaptuan platforma të reja shtetformuese, kombformuese etj. Në këtë mëyë, shqiptarët u vunë përballë nevojës për një transplat thelbësor të truallit ideor mbi të cilin do të ngrinin themelet e shoqërisë shqiptare, shtetit shqiptar si dhe kombit shqiptar. Në thelb të aktivitetit transformues të shoqërisë shqiptare ishin tashmë idetë e reja iluministe dhe modenrniste, të cilat kishin fituar çdo betejë të mendimit në botën moderne, duke u bërë kështu burimi ideor prej nga domosdoshmërisht duhet të rridhinin idetë shtetformuese si dhe idetë që do të kristalizonin identitetin shqiptar në një botë ku mbijetesa kombëtare ishte në plan të parë për shumë popuj. Pikërisht këto pikëpamje u vunë në themel të mendimit i cili mori angazhimin për të modeluar shoqërinë shqiptare drejt modernizimit dhe zhvillimit. Në këtë drejtim, hoxhallarët shqiptarë dhanë një kontribut mjaft të vyer për krijimin e një identiteti musliman, duke ofruar një alternativë serioze për të ruajtur fenë si dhe për të ruajtur faktorizimin e muslimanëve në shoqërinë e re shqiptare. Muslimanët shqiptarë nuk themeluan vetëm identitetin musliman në Shqipëri, por u bënë faktori dominant për krijimin e identitetit shqiptar në tërësi, duke ofruar një mendim intelektual mjaft të pjekur dhe mjaft të përgjegjshëm në kushtet e transformimeve të mëdha rajonale dhe ndërkombëtare, në kushtet e një ekspansioni botëror të pikpamjeve iluministe dhe moderniste si dhe, mbi të gjitha, në kushtet e një kërcënimi shumplanësh të ekzistencës kombëtare dhe rrjedhimisht edhe fetare të shqiptarëve. Për më tepër, ata u sprovuan jashtë mase edhe në debatin publik të kohës, duke fituar një përvojë të jashtëzakonshme, e cila do tu shërbente mjaft mirë muslimanëve sot, duke qenë se, në një masë të madhe ndeshemi me probleme të njëjta lidhur me çështjet e identitetit shqiptar.
Të gjitha këto u lanë jashtë vëmendjes prej muslimanëve shqiptarë pas viteve '90, duke vendosur në fokus shqetësime dhe debate krejt të tepërta dhe pa vend, që rrekeshin të sqaronin probleme periferike të debateve që lidhen me fihkun apo menhexhin, pa kurrfarë aplikueshmërie në realitetin e ashpër të tranzicionit shqiptar. Misionarët e huaj të ardhur në Shqipëri me shoqatat arabe, përveç se ishin të huaj ndaj trashëgimisë vendase, ishin krejtësisht të painteresuar edhe për problemet e vërteta reale të shoqërisë shqiptare, duke eksportuar këtu në pavarësi të plotë nga nevojat e vendit, të gjithë problematikën e realitetit postkolonial të botës arabe, duke e transplantuar artificialisht dhe pa nevojë këtë problematikë në një truall krejtësisht të papërshtatshëm për këto probleme si ai shqiptar. Një pjesë jo e vogël e këtyre misionarëve e panë Shqipërinë si një tokë të djerrë fetarisht dhe kulturalisht, duke u orvatur të shtrijnë ndikimin e orientimeve të tyre fetare, politike, kulturore dhe duke e kthyer në këtë mënyrë realitetin fetar në Shqipëri në një fushëbetejë ku ndesheshin rrymat e reja të botës islame në kushte krejtësisht laboratorike, pa asnjë lidhje me realitetin ku këto pikëpamje shtriheshin. Shqipëria, u bë kështu një vietnam i "luftës së ftohtë të ideologjive moderne fetare" ku "superfuqitë ideologjike" të botës islame rreken të dëshmojnë epërsinë e tyre propagandistike ndaj rivalit ideologjik.
Në këtë mënyrë, pjesa më e madhe e të rinjve muslimanë në Shqipëri, u bënë njerëz që jetonin në dy realitete paralele pa lidhje mes tyre: në realitetin e përditshëm shqiptar, i cili të detyron të ndeshesh me një mori problemesh që shoqërojnë në mënyrë determinuese një shoqëri në tranzicion si ai që po kalon vendi, si dhe në një botë tjetër virtuale të ngulitur artificialisht në koshiencën e muslimanve, e cila i bën të mbajnë në vetvete të gjitha hallet dhe problemet e botës arabe islamike ndonëse pa lidhje me realitetin shqiptar. Në një masë dërrmuese rinia muslimane në xhamitë shqiptare gjendet sot e distancuar nga problemet reale të saj, të cilat në mos sot, në një të ardhme të afërt do të jenë të pakapërcyeshme. Kjo ka bërë që shpesh, realiteti virtual i transportuar nga jashtë tek muslimanët shqiptarë, të prodhojë realitete të tilla artificiale, duke i kthyer xhamitë shqiptare në ishuj kulturorë që prodhojnë në miniaturë të njëjtat fenomene si ato në cepat më të izoluara të botës arabe.
Mbi të gjitha targeti i synuar nga misionarët e huaj, për të prodhuar një Islam të ri, të ndryshëm (në mos të kundërt) nga tradita historike fetare në Shqipëri ishin të rinjtë. Natyrisht, nuk ishte vetëm rrëmbimi, entuziazimi, sinqeriteti apo edhe lehtësia e manipulueshmërisë që karakterizon njeriun në këtë moshë, arsyet që e vinin rininë në qendër të fokusit të këtyre misionarëve. Mbi të gjitha mungesa e lidhjes së të rinjve me një të kaluar, të cilën, naytrisht, nuk e kishin jetuar, ishte arsyeja më praktike që i bënte të rinjtë të gatshëm për ti besuar çdo alternative të re. Në një kohë kur, për më tepër 50 vjet komunizëm kishin mbjellë një heshtje totale për fenë në këtë vend (duke përjashtuar zërin e propagandës antifetare, i vetmi zë që fliste për fenë në atë kohë), rinia bëhej më lehtësisht pre e çdo lloj idelologjie që pozonte me veshje fetare në xhamitë shqiptare. Në këtë mënyrë, karakteristikë e gjitë këtyre viteve që nga rilejimi i fesë në Shqipëri, ka qenë kudo dhe në masë krijimi i një hendeku dhe një polariteti mjaft të madh midis brezit të vjetër dhe brezit të ri. Brezi i vjetër synonte të rikthente të njëjtat modele, të njëjtat forma të kryerjes së riteve fetare, të njëjtat vlera të trashëguara (me aq sa qe e mundur të ruhej nën kushtet e një periudhe të gjatë mungese feje), ndërkohë që brezi i ri, nën zellin e "luftës kundër bidateve fetare", nën zellin e puritanizmit ritual, doktrinar si dhe aplikativ, i konsideronte modelet e vjetra si pa lidhje me Islamin, si fenomene negative që prishin jetën fetare, të cilat ndër të tjera ishin shkaku përse shoqëria muslimane nuk ishte në gjendje të frenone ndalimin e fesë prej komunizmit. Brezi i vjetër, ngarkohej kështu me damkën e mëkatit të paburrërisë për ruajtjen e fesë, si dhe me damkën e të dënuarve të Zotit për të jetuar pa fe për një kohë të gjatë, ndërkohë që brezi i ri, ishte brezi që Allahu i kish dhuruar mundësinë e mbajtjes së fesë, por, nga ana tjetër edhe misionin e pastrimit, ruajtjes si dhe përhapjes së saj në rrugën e saj drejt "ngadhënjimit final". Në këtë mënyrë rinia shikonte tek modelet e të vjetërve, gjithçka që jo vetëm nuk kishte të bënte me Islamin e vërtetë dhe "të pastër", por për më tepër mbeturinat më negative dhe degraduese, të cilat e topisin shpirtin ekspansiv që kultivon "Islami i pastër". İshte pikërisht ky shpirt, kjo grintë e cila, shihej si një virtyt i rëndësishëm, i aftë për të sjellë atë që rëndomë nëpër xhamitë shqiptare është quajtur "ngadhënjim i Islamit", i cili perceptohet më tepër si një një revansh i paqartë, i paaftë të na sqarojë se ç'është ajo që aspirohet për tu arritur dhe akoma edhe më i paqartë për të na sqaruar se si do të arrihet. Ky hendek, ka sjellë në masë një frymë konfliktualiteti ndërmjet brezave, ku natyrisht brezi i vjetër, me të gjithë trashëgiminë e dijetarëve të hershëm të cilën ai përfaqësonte, klasifikohej si element pengues për "ngadhënjimin e Islamit". Nga ana tjetër, ajo që është vënë re edhe nga të tjerë, është se ka një dukuri interesante e cila, përkundër pretendimeve të të rinjve, si dhe mësuesve të tyre të huaj, brezi i vjetër dukej shumë më tepër i integruar në shoqërinë jashtë xhamie sesa të rinjtë. Të vjetrit ishin pjesë normale e shoqërisë shqiptare, si të gjithë të tjerët, ndërkohë që të rinjtë muslimanë, strukeshin çdo ditë e më shumë në një izolim hermetik nga shoqëria jashtë xhamisë. Ndërkohë që të vjetrit ishin krejtësisht të natyrshëm, të rinjtë dështonin në një masë të madhe të ngrinin relata normale me njerëzit jopraktikantë duke kultivuar shpesh një frymë konfliktualiteti me ta. Dhe konfliktualiteti apo paragjykimet e (dhe ndaj) të rinjve muslimanë fillonin që nga famijet e tyre, për tu shtrirë më pas me fqinjët, të afërmit, miqtë, me këdo.

Në fakt, sot, pothuaj të gjithë ish-misionarët që importuan në Shqipëri këtë problematikë janë përzënë nga vendi, pak a shumë për motive të njëjta, duke u shpallur të padëshiruar nga shteti shqiptar. Nuk po ndalemi këtu për të diskutuar motivet reale të këtij fenomeni, por ajo që vlen të merret në vëmendje është fakti që pas 17 vjetë pune dhe fondesh të derdhura lumë, thuajse të gjitha organizatat arabe janë larguar nga Shqipëria, pa lënë pas thuajse asgjë që t'u vlejë muslimanëve vendas. Përkundrazi, frytet e punës së tyre sollën të gjithë faturën e imazhit të keq, të cilën do të duhet ta paguajnë akoma edhe për disa kohë muslimanët shqiptarë, si dhe klimën e rënduar të të gjitha problemeve me të cilat janë ende të ngarkur muslimanët në Shqipëri si pasojë e efekteve që prodhojnë modelet e imponuara prej tyre. Produkti i punës së këtyre shoqatave janë një mori personazhesh, të katapultuar në qendër të skenës së komedive të përditshme xhematore nga një mori bursash arabe që ofroheshin shkapërderdhshëm bujarisht (pa kurrfarë kriteri) për të prodhuar "heronjtë" e së nesërmes. Në këtë mënyrë, pas ikjes së tyre, këto shoqata lanë pas vetëm namin e keq dhe problemet pa fund të cilat kanë gjetur pa vështirësi trashëgimtarë, pikërisht tek produktet e huaja të prodhuara me lëndë të parë vendi.
Gjithashtu, pothuaj të njëjtat probleme (ndonëse në një frymë më të moderuar) vërehen edhe tek një kategori e rëndësishme misionarësh të rinj, të ardhur tashmë nga realitetet islame turke, të cilët aktualisht duket se po pasojnë stafetën e monopolit të ndikimit fetar në Shqipëri, pas kapitullimit arab. Ajo që vërehet në organizatat e reja që janë duke shtrirë ndjeshëm aktivitetin e tyre në Shqipëri është se ato po vazhdojnë linjën e shtrirjes së ndikimit, në pavarësi nga realiteti shqiptar si dhe nga struktura shoqërore aktuale që ka sot shoqëria muslimane në Shqipëri. Gjithashtu, e njëjta shpërfillje ndaj të kaluarës dhe trashëgimisë shqiptare vërehet edhe nga këta misionarë të rinj. Bie fjala, ndërsa ende librat e Ibrahim Dalliut (një nga njerëzit e ditur të fesë në Shqipëri në fillim të shek. XX) mbeten të pobotuara, ose botohen me 100 siklete nga zelli individual i personave të ndryshëm, mund të gjesh dendur libra të Sejjid Nursit apo Fetullah Gylenit të mbushin vitrinat e librit Islam, njësoj siç librat e Ibn Tejmijes apo të Nasirudin Albanit mbushin si për karshillëk një sërë vitrinash të tjera duke përjashtuar dhe shpërfillur çdo lloj literature alternative. Në këtë drejtim, nuk sheh gjëkundi asnjë fond për studime apo për botime që ti shërbejë ruajtjes dhe promovimit të trashëgimisë Islame, një trashëgimi e pasur, por që po humbet dita-ditës deri sa njerëzit të mos gjejnë asnjë lidhje me Islamin në të kaluarën e tyre. Gjithashtu, nën këtë frymë, shohim se si çdo ditë po humbim vlera të cilat do të duhet ti kishim promovuar me forcë. Shohim që, edhe ato pak vepra të rëndësishme monumentale si psh. Xhamia e Et'hem Beut në Tiranë, të cilat i mbijetuan prishjes së objekteve të kultit gjatë kohës së komunizmit pikërisht për vlerat e tyre muzeale, nuk po ruhen dhe po rrënohen dita-ditës. Shohim që ndërtimet e reja të xhamive nuk ruajnë kurrfarë stili arkitekturor që lidhet me të kaluarën si dhe me traditat e vendit. Por gjithashtu shohim qe medreseja e Tiranës (e cila mban emrin e një prej figurave më të shquara të klerit musliman në Shqipëri Mahmud Dashi), një objekt i krenarisë islame në Shqipëri, prej nga kanë dalë mjaft njerëz të shquar e të ditur, shndërrohet në një kolegj të rëndomtë, nga ata që, ndonëse jo të pasukseshme në arsimin laik në Shqipëri, nuk ka kurrfarë lidhje me trashëgiminë e asaj medreseje dhe po aq edhe me nevojat që Islami ka në Shqipëri (në një emision televiziv për këtë medrese, asnjë prej nxënësve të saj të intervistuar nuk u shpreh se dëshironte të vazhdonte studimet e larta për të mësuar fenë Islame, por të gjithë ëndërronin profesione të ndryshme pa lidhje me fenë). Të gjitha këto, tregojnë se edhe misionarët e rinj, sado që duket se janë më të matur se të parët, në vija të përgjithshme duket se po ecin në të njëjtat linja, duke i shërbyer më tepër interesave ideologjike që përfaqësojnë sesa zhvillimit të shoqërisë muslimane, përhapjes së fesë si dhe faktorizimit të muslimanëve në shoqërinë shqiptare. Thuajse të gjithë organizmat fetare që kanë vepruar deri tani në Shqipëri, nuk e kanë parë veten e tyre si kontribues për t'iu ndihmuar muslimanëve vendas, por si sundues, duke i përdorur apo formatuar ata, në funksion të pikpamjeve apo interesave të tyre. Pikërisht kjo ka qenë edhe një prej problemeve kryesore që e ka bërë sot shoqërinë muslimane në një masë të madhe të pasuksesshme.

Harresa kolektive dhe izolimi social

Shpërfillja e trashëgimisë islame ka ndikuar së pari në humbjen e identitetit fetar të trashëguar nga të parët, duke krijuar rrjedhimisht edhe një mjedis kaotik në krijimin e këtij identiteti, por nga ana tjetër ka krijuar edhe shkëputjen e lidhjeve me pjesën tjetër të shoqërisë e cila ruan në memorien e saj kontaktet e vjetra me Islamin. Kjo ka bërë që shumicës së popullsisë, e cila në përgjithësi e ka humbur angazhimin e saj fetar, ti duket Islami si fe e huaj. Në këtë mëyrë, Islami i paraqitur nga muslimanët praktikantë në Shqipëri bëhet krejt i largët, duke u paraqitur i veshur me një kostum kulturor të huaj, një kostum i ardhur nga vendet arabe, krejt të largëta për kulturën shqiptare, të paktën për atë të sotme. Shoqëria muslimane në Shqipëri po merr gjithnjë e më tepër tiparet e një kundërkulture dhe ndoshta në raste të caktuara ajo shfaq elementë të cilët sociologjikisht mund të konsiderohen sjellje devijante, të papranueshme dhe jorrallëherë edhe të dënueshme në shoqërinë shqiptare.
Nga ana tjetër, shoqëria shqiptare është duke u ndeshur me një proces transfuzues kulturor, ku, ndër të tjera, një pjesë e rëndësishme e elitës kulturore në vend ka marrë përsipër rishikimin e historisë, me qëllim për të paraqitur variante të reja të saj, në funksion të erërave të reja politike dhe kulturore që fryjnë aktualisht në vend ashtu si në pjesën dërrmuese të Ballkanit. Klasa politike dhe elita kulturore sot është e angazhuar në krijimin e një identiteti të ri shqiptar, për të cilin vihen në funksion interpretime të reja të historisë, të cilat synojnë të seleksionojnë rrënjët përkatëse në funksion të ndërtimit të këtij identiteti të ri. Natyrisht që rinia shqiptare është targeti kryesor i synuar për të prodhuar këtë identitet të ri, i cili synon ti japë kahje të reja vendit, jo vetëm duke e orientuar drejt perëndimit, nëpërmjet një eurofilie shpeshherë të pajustifikueshme, por edhe duke e orientuar në antagonizëm të hapur me gjithçka që paraqitet si mbeturinë orientale, gjë që përmblidhet shpesh në qëndrime të hapura islamofobie. Pikërisht ky lloj konfliktualiteti ka gjetur terren në masë brenda muslimanëve të cilët, jo vetëm që kulturalisht shfaqin një ndikim të theksuar oriental, por që ideologjikisht, bartin në vetvete një botëkuptim mospranues dhe konfliktual ndaj gjithçkaje që paraqitet si perëndimore, duke zhvilluar kështu, në antagonizëm me pjesën tjetër të shoqërisë, njëfarë eurofobie të theksuar, e hapur apo edhe e nënkuptuar qoftë. Ky fenomen është një prej arsyeve kryesore të humbjes së komunikimit shoqëror, por edhe të defaktorizimit të muslimanëve në orientimin dhe zhvillimin e vendit.
Ndërkohë që ky proces ka bërë të mundur që vetëdija historike të bjerret dita-ditës si pasojë e një historiografie të deformuar që i imponohet opinionit publik, vetë muslimanët nuk ofrojnë kurrfarë alternative në këtë drejtim, për ta kthyer vetëdijen e këtij opinioni në tezat e tyre. Si rrjedhojë, edhe ajo koshiencë fetare e vërtetë e mbetur nga vetëdija historike humbet nëpër kreshtat ideologjike që deformojnë mendimin historik në Shqipëri, ndërkohë që imazhi i paraqitur nga shumica e muslimanëve praktikantë bëhet edhe më i huaj duke i shërbyer kështu më së miri, qëllimeve të asaj kategorie të elitës kulturore shqiptare e cila promovon teza që synojnë konvertime masive fetare dhe kulturore të muslimanëve shqiptarë, kategori e cila punon për të mbjellë harresë kolektive në këtë vend. Ajo që qartazi vërehet në këtë proces është se të dyja palët punojnë së bashku për ta zhveshur shoqërinë nga kujtesa historike, pavarësisht se ky proces shkon në dëm të muslimanëve si dhe në dëm të vetë kombit shqiptar. Ndërkohë, ajo pjesë e elitës kulturore që duket jo fort dashamirëse ndaj islamizimit të shqiptarëve vijon të promovojë interpretime të reja të historisë, interpretime që paraqesin vlerat e krishtera në rrënjë të kombit shqiptar, që paraqesin krishterimin si fe e të parëve, si dhe që haptazi apo në mënyrë të nënkuptuar ofrojnë si një alternativë të domosdoshme për zhvillimin e kombit platforma rikonvertuese për të shlyer atë që më të guximshmit nuk ngurrojnë ta shprehin si "gabimin e madh fatal të shqiptarëve", përqafimin e "fesë së pushtuesit", Islamin. Po kështu edhe muslimanët, në konvergim të plotë me pjesën më islamofobe të shoqërisë shqiptare, mbjellin gjithashtu harresë kolektive, e cila prodhon një distancë gjithnjë e më të madhe të muslimanit prej pjesës tjetër të shoqërisë. Në këtë drejtim, duket se duart e muslimanëve punojnë me zell në dëm të tyre, duke i shërbyer me naivitet tezave që veprojnë kundër tyre.

Sfidat drejt faktorizimit

Aktualisht, realiteti shqiptar dëshmon për një nevojë urgjente për të filluar një etapë të re të zhvillimit të shoqërisë muslimane. Kjo nevojë vjen për një mori arsyesh, të cilat lidhen jo vetëm me mënyrën se si është zhvilluar deri tani shoqëria muslimane, por edhe me mënyrën sesi ka rrjedhur vetë procesi i formimit të shoqërisë shqiptare, të paktën që prej rënies së diktaturës komuniste. Aktualisht duket se opinioni publik, mediat, strukturat shtetërore si dhe organizmat e ndryshme që veprojnë në vend, po shfaqin çdo ditë e më shumë interes për fetë dhe mbi të gjitha për Islamin, duke e parë atë si një fenomen i pashpërfillshëm në zhvillimin e vendit. Por kjo ka shtuar normalisht edhe prëgjegjësitë të cilat tashmë do ti duhet ti përballojë shoqëria muslimane në vend. Në qoftë se problemet, devijacionet kulturore, deri dje zhvilloheshin në një izolim të plotë, jashtë vëmendjes së shoqërisë në tërësi, si dhe të opinionit publik, sot ato nuk mund ti shpëtojnë dot fokusit të këtij opinioni. Për më tepër, shqiptarët sot nuk janë më ata të para 17 viteve, të cilët ishin lehtësisht të manipulueshëm nga çdo lloj ideologjie. Shoqëria shqiptare, tashmë i ka vendosur disa vlera dhe duket se e gjithë shoqëria pos shkon drejt tyre në pavarësi të plotë nga ajo çfarë ndërtojnë grupe të ndryshme brenda saj. Nga ana tjetër pozicioni gjeostrategjik i Shqipërisë në rajon, e bën këtë vend të jetë në një vëmendje jo të vogël ndërkombëtare, gjë që rrjedhimisht bën që edhe problemet fetare të jenë në qendër të vëmendjes. Pikërisht kjo ka bërë që Shqipëria të jetë në fokusin e mjaft organizmave të huaja të cilat ushtrojnë veprimtarinë e tyre, duke krijuar ndikimin e tyre në shoqëri. Dhe natyrisht rinia është më tepër se çdo kategori tjetër shoqërore në fokusin e kësaj vëmendjeje, për sa kohë edhe aspiratat dhe platformat e këtyre aktorëve në shoqëri, janë afatgjata dhe për sa kohë e nesërmja do tu përkasë pikërisht këtyre të rinjve. Duke lënë jashtë vëmendjes politikën, e cila është edhe më e gatshmja dhe më e predispozuara për të pranuar gjithçka që vjen nga jashtë në mënyrën më pragmatike dhe indiferente të mundshme, një sërë organizmash të tjerë kanë krijuar një ndikim të madh në orientimin e brezave të rinj në Shqipëri. Një prej më të fuqishmëve në këtë drejtim, ka qenë dhe mbetet Fondacioni Soros, i cili ka investuar në shifra marramendëse në projektet për arsimin, OJQ-të, institucionet shtetërore (sidomos ato që lidhen me kulturën apo edhe me pushtetin vendor), botimet, etj. Projekti i botimeve të këtij fondacioni "Libra për një shoqëri të hapur", kanë qenë determinues për orientimin intelektual në Shqipëri, sidomos në drejtim të shkencave sociale. Jo vetëm kaq, por ky fondacion ka zhvilluar projekte mjaft të rëndësishme në drejtim të orientimit të inteligjencës shqiptare, duke zhvilluar edhe fonde dhe projekte që kanë synuar të pengojnë "rrjedhjen e trurit" (e ardhur si pasojë e emigracionit masiv në vend), duke mbështetur financiarisht një mori intelektualësh dhe njerëzish me ndikim, pa llogaritur këtu bursat e shumta të ofruara për të studiuar në universitetet më të mira të Evropës Perëndimore, të cilat kanë krijuar bërthamën e elitave të ardhshme në vend. Ajo që vihet re në një kontrast të plotë me organizmat fetare muslimane, është fakti që elitat muslimane, të krijuara artificialisht nga shoqatat arabe, nuk kanë në axhentën e tyre asgjë në drejtim të përgatitjes për të marrë pjesë në debatin publik, lidhur me problemet e shtruara nga elita reale në këtë vend. Në këtë mënyrë sot muslimanët nuk kanë thuajse asgjë për t'iu përgjigjur nevojave të reja të shtruara në mënyrë determinuese nga kahja e zhvillimit shoqëror.
Duke përjashtuar dy fetë e tjera tradicionale, të cilat natyrisht kanë bërë mjaft punë për konsolidimin e shoqërive të tyre, si edhe për promovimin e vlerave të tyre në opinionin publik (ndryshe nga muslimanët që në një masë jo të vogël kanë promovuar vlera të pakuptueshme, të papranueshme apo edhe antivlera në opinon), në Shqipëri është vërejtur një ekspansion i jashtëzakonshëm i një sërë organizmave fetare dhe sekteve të huaja, të cilat janë shtrirë gjere e gjatë, duke gjetur në Shqipëri, parajsën e aspiratave të tyre misionariste. Në këtë mënyrë në kemi një bum të fuqishëm të përhapjes së kishave protestante si dhe të qendrave të dëshmitarëve të jehovait, të cilët, megjithë problemet e tyre, kanë një numër shumë herë më të madh institucionesh të kultit se muslimanët, megjithëse veprimtaria e tyre ka filluar nga zero. Duhet pranuar që përhapja e këtyre sekteve ka ndodhur, përgjithësisht në një truall musliman dhe kjo tregon epërsinë e tyre ndaj aftësisë së muslimanëve për të ruajtur poziatat e tyre. Nga ana tjetër, një faktor tjetër i rëndësishëm i cili ka ndikuar në deislamizimin e shoqërisë shqiptare ka qenë edhe emigracioni, i cili, jo vetëm që ka konvertuar kulturalisht shqiptarët, por shpesh ka sjellë edhe konvertime të mirëfillta fetare, qofshin këto me vullnet, apo edhe thjesht të detyruara nën presionin ekonomik. Në këtë mënyrë nga Shqipëria kanë emigruar në Greqi rreth 500 mijë shqiptarë, shifër që, sipas statistikave të viteve kur ka filluar ky emigracion (në vitet '90) përbën një të gjashtën e numrit të popullsisë së territorit shqiptar. Pjesa më e madhe e tyre, nga dëshira apo nga halli jo vetëm që janë konvertuar në ortodoksë, por janë konvertuar edhe etnikisht në grekë duke ndërruar edhe emrat (përgjithësisht muslimanë shqiptarë) në emra ortodoksë grekë. Fenomene të tilla të ndërrimit të emrave si bie fjala nga Sabri, Gani apo Sulejman, të shndërrohen në Jani, Jorgo apo Kristo, janë shndërruar në fenomene masive të cilët kanë marrë përmasa të jashtëzakonshme.

Nga gjithë sa thamë del se brezi i ri i shqiptarëve, në një masë të madhe duket mjaft larg fesë Islame ndonëse një pjesë e madhe vazhdojnë ta quajnë veten muslimanë thjesht duke u nisur nga origjina e prindërve apo gjyshërve të tyre. Në këtë drejtim, ndonëse kulturalisht ka një pengesë të madhe dhe serioze, kjo koshiencë e mbetur përbën një terren mjaft të vlefshëm për të punuar, në mënyrë që vetëdija fetare të zhvillohet tek njerëzit. Ka një masë të madhe njerëzish që ndjehen keq për mosprezantimin apo edhe keqprezantimin e fesë islame në opinionin publik, ndonëse vetë nuk ushtrojnë praktikat fetare. E gjithë kjo armatë njerëzish duket se është lënë në harresë, duke e bërë të ndjehet e papërfaqësuar në opinionin publik, si edhe në ofrimin e projekteve të nevojshme. Ndërkohë që njerëzit kanë nevojë për fenë e tyre, vëmendja e muslimanëve vazhdon të jetë e angazhuar me probleme periferike të dijes fetare apo të debateve ideologjike të botës islame. Drejtuesit e xhamive, apo të ashtuquajturit teologë muslimanë, duket se përfaqësojnë më tepër getot e tyre, duke u ndjerë dhe vepruar si aktivistë minoritetesh, sesa si përfaqësues të fesë më të madhe në vend. Në një farë mënyrë, krahas përjashtimit publik që i bëhet sot muslimanëve në një masë të madhe nga segmente të ndryshme islamofobe në Shqipëri, kemi edhe një autodefaktorizim të vetë përfaqësuesve të fesë, të cilët po hermetizojnë çdo ditë shoqërisht dhe kulturalisht muslimanët. Çdo ditë që kalon në këtë drejtim përbën një humbje të terrenit duke shtuar defaktorizimin e muslimanëve si dhe duke shtuar distancën e njerëzve nga feja islame. Pikërisht kjo sjell nevojën për ndryshime të tilla rrënjësore, të cilat duhet të rikthejnë Islamin në vendin e vet në Shqipëri. Dhe kjo mund të realizohet vetëm duke vënë në qendër të vëmendjes problemet e vërteta të shoqërisë shqiptare, duke vënë në qendër të vëmendjes alternativat që muslimanët mund dhe duhet të ofrojnë në këtë drejtim, si dhe duke hequr dorë nga ngarkesat ideologjike të importuara nga jashtë për të rrokur një botëkuptim më pranë realitetit dhe më produktiv ndaj fenomeneve të reja që shoqëritë moderne i kanë sjellë në prag shoqërive muslimane.

Paraqet,Sabri Selmani

[Sabriu]

DISPOZITAT E KURBANIT

PYETJA: Kur është koha e kurbanit dhe çka vlenë për kurban? Një dele a mjafton për një familje apo çdo person duhet të therrë kurban në vete? Ç'është më mirë, të therret kurbani apo vlera e tij të jepet sadaka?
E enjte, 04 Dhjetor 2008

Dr Jusuf el Kardawi

PËRGJIGJJA: Kurbani është Sunneti mueked. Transmetohet se i dërguari i All-llahut, Muhammedi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], kishte therrur për veten e tij dy deshë të larmë me brirë, për të dhe për familjen e tij, dhe tha: "O Zoti im, kjo është nga Muhammedi dhe familja e tij", dhe kishte therrur për ata që nuk kishin therrur nga ummeti i tij. Imam Ebu Hanifja thoshte: "Kurbani është vaxhib", kurse vaxhibi tek ai është më lartë se sunneti por më ulët se farzi (mes farzit dhe sunnetit). Sipas imam Ebu Hanifes, për ata që kanë pasuri, therrja e kurbanit është vaxhib, kurse mbështetej në hadithin: "Kush posedon pasuri dhe nuk ka therrur kurban, mos t'i afrohet vendit tonë ku falim namazin e Bajramit". Nga hadithi është konstatuar se therrja e kurbanit është vaxhib, e nëse nuk është argumentuar shkalla e vaxhibit, ajo mbetet sunnet i fortë dhe në të ka vlerë madhështore.
Koha e kurbanit fillon pas namazit të Kurban Bajramit. Kur të falet namazi i Bajramit, fillon koha e therrjes së kurbanëve. Therrja e kafshës para kësaj kohe nuk konsiderohet kurban. Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], ata të cilët i kishin therrur kafshët e tyre para Bajramit i kishte urdhëruar t'i përsërisin, sepse kafsha (delja) e tyre ishte vetëm kafshë mishi, e nuk ishte dele kurbani, pra nuk ishte therrje që konsiderohet ibadet dhe afrim te All-llahu i Madhërishëm, madje edhe sikur ta kishte shpërndarë atë tërësisht. Në këtë rast, personi që e therr kafshën para namazit të Bajramit fiton sevape të sadakasë, e nuk fiton sevape të kurbanit. Kurbani është adhurim (ibadet). Ibadetet për të cilat All-llahu i Madhërishëm ka përcaktuar kohë të kufizuar, nuk lejohet që ne t'i kapërcejmë ato përcaktime para e as pas kohe, siç është për shembull namazi. A lejohet të falet namazi i drekës para kohe? Nuk lejohet. I ngjashëm është edhe kurbani, ai ka kohë të përcaktuar kur mund të therret. Disa njerëz në disa vende kurbanët e tyre i therrin Natën e Bajramit. Kjo është gabim. Kjo është humbje e Sunnetit dhe humbje e sevapeve të kurbanit. Nëse ai e di këtë, është i obliguar ta përsërisë kurbanin, e sidomos nëse kurbani i tij është premtim (nedhr), atëherë duhet përsëritur në mënyrë të obliguar. Koha e therrjes së kurbanit fillon me faljen e namazit të Bajramit. Lejohet therrja e tij ditën e parë, të dytën dhe të tretën. Madje ekziston një thënie se mund të therret edhe ditën e katërt, pra ditën e fundit të ditëve të teshrikut. Megjithatë, më së miri është që të therret ditën e parë, paradite, derisa dielli të kalojë në zenit. Nëse ka ardhur koha e namazit të drekës ditën e parë dhe nuk e ka therrur kurbanin, atëherë e shtynë ditën e dytë. Disa dijetarë thonë: "Pas kësaj vlen që të therret natën qoftë ose ditën", andaj për këtë arsye mendoj se nuk është e patjetërsueshme që të gjithë njerëzit t'i therrin kurbanët e tyre ditën e parë. Ekziston mundësia që disa njerëz të shtyejnë therrjen e kurbanëve deri ditën e dytë dhe të tretë. Disa njerëz ndoshta kanë nevojë për mish, e ai mund të shpërndahet ditën e dytë dhe tretë, madje ndoshta këto ditë njerëzit kanë nevojë për mish më shumë se ditën e parë të Bajramit. Kjo është koha e therrjes së Kurbanit.

Kafshët të cilat vlejnë për kurban janë: devetë, lopët dhe dhentë. Vlenë të therret për kurban cila do qoftë prej këtyre llojeve. Delja therret për një individ. Me nocionin një individ nënkuptohet burri dhe familja e tij, ashtu si ka thënë Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]: "Kjo është nga Muhammedi dhe familja e tij". Ebu Ejubi ka thënë: "Në kohën e Pejgamberit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] therrnim një dele, zotëriu i shtëpisë për vete dhe për familjen e tij, derisa populli filluan të krenohen dhe u bë ajo që e shohim". Kjo formë është Sunnet.
Sa u përket lopëve dhe deveve, mundet që në therrjen e një lope apo deve të marrin pjesë shtatë persona. Në këtë rast, që lopa të jetë e vlefshme për kurban kushtëzohet që të mos ketë më pak se dy vjet, kurse deveja pesë vjet. Për dhinë kushtëzohet të ketë mbushur një vit, kurse për delen kushtëzohet gjashtë muaj. Për delen e mbyllur Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] kishte lejuar të therret për kurban edhe nëse ka mbushur gjashtë muaj, kurse Ebu Hanifja e kishte kushtëzuar nëse është e trashë (e shëndoshë). Këto janë ato kafshë që vlejnë për kurban.

Duke marrë parasysh se kurbani është dhuratë te All-llahu i Madhërishëm, e në këtë muslimani duhet pasur kujdes që të dhurojë te All-llahu i Madhërishëm atë që është më e vlefshme, atëherë sa më i majmë të jetë kurbani, aq është më i vlefshëm. Për këtë arsye nuk lejohet që të therret kurban një dele e cila është shumë e dobët, apo është e verbër, ose ka brirët e thyer më shumë se gjysma. Gjithashtu, nuk vlenë nëse veshët i ka të prera, ose që ka ndonjë mangësi çfarëdo që të jetë ajo mangësi. Muslimani duhet të dhurojë sende të pastra, sepse, siç thamë, ajo është dhuratë te All-llahu, prandaj njeriu le ta zgjedhë atë që e dhuron te All-llahu i Madhërishëm. Kështu ka një shije të shëndoshë, sepse vërtetë te All-llahu i Madhërishëm nuk arrin mishi i tyre e as gjaku i tyre, por ajo që arrinë te All-llahu i Madhërishëm është devotshmëria nga ju.
A mund të jepet sadaka me çmimin e kurbanit?
Pyetja e pyetësit është se cila ka më shumë përparësi, sadakaja me të holla e kurbanit apo therrja.

Kur bëjmë fjalën për të gjallin, therrja e kurbanit ka përparësi, sepse therrja e kurbanit është simbol (shenjë) e afrimit te All-llahu. All-llahu i Madhërishëm thotë: "Andaj, ti falu dhe prej kurban për hir të Zotit tënd". (El-Keuther: 2) Ne presim kurban duke ndjekur Sunnetin e babait tonë Ibrahimit [alejhis-selam], duke e përkujtuar atë ngjarje madhështore. Ibrahimi [alejhis-selam], kur i erdhi frymëzimi në gjumë që ta therrë kurban birin e tij Ismailin [alejhis-selam], ai iu përgjigj këtij frymëzimi. Ai shkoi te biri i tij që ishte pjesë e gjakut të tij, të cilin All-llahu i Madhërishëm ia kishte dhuruar në pleqëri. All-llahu i Madhërishëm e kishte furnizuar dhe përgëzuar me një fëmijë të mirë dhe pasi kishte arritur për punë dhe në të cilin shpresonte, inspirimi për therrjen e djalit kurban i kishte ardhur përmes ëndrrës së vërtetë në gjumë, e kjo ishte sprovë për të. Kjo ishte sprovë e rëndë për një prind në këtë moshë dhe në këtë gjendje. Të therrë kurban fëmijën nga i cili do të ketë prejardhe të shëndoshë dhe në moshën kur kishte filluar të shpresojë në të, pikërisht në këtë gjendje vjen imperativi i All-llahut të Madhërishëm "therre kurban". Me këtë veprim All-llahu i Madhërishëm dëshironte ta sprovojë zemrën e dostit të Tij, Ibrahimit [alejhis-selam], se a qëndron ende në bindjen e All-llahut të Madhërishëm apo ndoshta tanimë është angazhuar me birin e tij. I tillë është sprovimi i pejgamberëve. Sprovimi ishte i saktë dhe i rëndë, por megjithatë Ibrahimi [alejhis-selam] e kaloi këtë sprovim. Ibrahimi [alejhis-selam] iu afrua birit të tij, jo me ndonjëfarë mënyre tinzake apo dredhie, por i tregoi për çështjen dhe i tha: "O djali im, unë kam parë (jam urdhëruar) në ëndërr të të therr. Shiko pra, çka mendon ti." (Es-Saffat: 102) Ismaili [alejhis-selam] nuk ishte i mahnitur me qëndrimin e babait, ai nuk u revoltua e as nuk dyshoi, por u përgjigj me një bindje të fortë të besimtarit dhe me një besim shumë të fuqishëm tha: "O babai im, punoje atë që urdhërohesh. Zbatoi ato urdhra me të cilat je urdhëruar, se ti do të më gjesh mua, nëse do All-llahu, prej të durueshmëve." (Es-Saffat: 103) Fjalë nga të cilat reflektohen besimi (imani), fuqia, sinqeriteti dhe mbështejta te All-llahu i Madhërishëm. Ai këtë nuk e bëri në emër të ndonjë patriotizmi apo të trimërisë, por këtë e ndërlidhi me dëshirën. "… ti do të më gjesh mua, nëse do All-llahu, prej të durueshmëve." Çështjen e kishte ndërlidhur te All-llahu i Madhërishëm, te Ai ishte mbështetur, ngase Ai është ai që i dhuron bindjen njeriut, ia dhuron durimin dhe fuqinë. Kur ata të dy iu dorëzuan urdhrit të Zotit, u dorëzuan babai dhe biri, dhe biri e dorëzoi kokën e tij, e përmbysi atë në fytyrë, dhe dëshiroi Ibrahimi [alejhis-selam] që të zbatojë urdhrin e All-llahut të Madhërishëm, i erdhi një lajmërues e i tha: "O Ibrahim, ti tash e zbatove ëndrrën! Ne kështu i shpërblejmë të mirët, e vërtet kjo ishte sprovë e qartë. Ne e shpaguam atë me një të therrur (kurban) të rëndësishëm." (Es-Saffat: 104-107) Me këtë rast Xhibrili erdhi me një dash dhe i tha: "Therre këtë në vend të djalit tënd", dhe prej këtu ky veprim u bë Sunnet, andaj në përkujtim të kësaj neve therrim kurbanë.
Çdo popull tenton që ngjarjet e veta historike t'i bëjë të pavdekshme, t'i përkujtojë dhe t'i festojë ato, siç është pavarësia, fitoret e ndryshme etj.

Edhe kjo ditë është prej ditëve të All-llahut të Madhërishëm, prej ditëve njerëzore, prej ditëve të imanit. Kjo është dita e heroizmit të pavdekshëm, që All-llahu i Madhërishëm e ka bërë të pavdekshme me simbolin e kurbanit. Muslimani therr kurban për këtë ditë. Ky veprim është Sunnet, dhe therrja është më e mirë dhe më e vlefshme se sa sadakaja me të hollat e kurbanit. Sikur të gjithë njerëzit ta shpërndanin sadaka vlerën e kurbanit e të mos therrnin kurban, nënkupton se ky simbol i Islamit është në përfundim e sipër, e Islami dëshiron ta ngjallë atë. Andaj, nuk ka dyshim se therrja është më me vlerë, por e gjithë kjo është nëse është në pyetje therrja e kurbanit për të gjallët, pra për atë që therr kurban për veten dhe familjen e tij.
Mirëpo, nëse kurbani therret për të vdekurin, do të thotë sevapet e fituara nga ky kurban t'i dhurohen të vdekurit në varr, atëherë çka duhet bërë, të therr kurban, apo të japë sadaka vlerën e tij?

Mendimi që unë e përkrah, e preferoj dhe pushoj në të, është se, nëse në një vend therren shumë kurbanë dhe njerëzit kanë mish të mjaftuar, atëherë shpërndarja e sadakasë nga vlera e kurbanit është më e mirë. Mendoj kështu ngase njerëzit veç kanë mish të mjaftuar për Ditën e Bajramit dhe dy ditët tjera, e ndoshta ata kanë nevojë më shumë që në dorë të kenë ndonjë para me të cilat fëmijëve të tyre do t'u blejnë rrobe, lodra, ëmbëlsira apo diç tjetër. Ata kanë nevojë më shumë që këto ditë të bekuara të Bajramit dhe të teshrikut të pasurohen me sende tjera, andaj për këtë arsye sadakaja për të vdekurin është më e mirë dhe më e vlefshme në këtë vend.
Kurse nëse është në vendin ku kurbanët janë të paktë dhe njerëzit kanë nevojë për mish, atëherë në këtë rast therrja e kurbanit dhe shpërndarja e mishit për të vdekurin është më e vlefshme.

Ekziston edhe një çështje tjetër që duhet përmendur, e ajo është se për të vdekurin sadakaja është e ligjësuar sipas bashkëpëlqimit të ulemave, e për këtë çështje nuk ka mendim të ndarë nga asnjë dijetar. Janë dy çështje për të cilat janë unikë të gjitha medh'hebet, e ato janë: sadakaja për të vdekurin dhe lutja, kërkimi falje për të. Kurse për çështjet tjera, siç është leximi i Kur'anit për të vdekurin, therrja e kurbanit për të ose veprime tjera, për të gjitha këto çështje dijetarët nuk janë unik, do të thotë kanë mendime të kundërta mes vete. Andaj, çështjet për të cilat dijetarët janë unik janë më të vlefshme se sa ato për të cilat janë të ndara mendimet. Për këtë arsye vëllait që pyet i them: therrja e kurbanit për të gjallin, për vete dhe familjen e tij, është më e mirë dhe më e vlefshme, kurse therrja e kurbanit për të vdekurin, nëse është në një vend ku njerëzit kanë nevojë për mish, është më e mirë, e nëse janë në vendin ku njerëzit nuk kanë nevojë për mish, është më parësore sadakaja se sa therrja e kurbanit.

Sa i përket shpërndarjes së mishit të kurbanit, është e ditur se përparësi ka shpërndarja e mishit në tre grupe: 1/3 e ha vet ai me familjen e tij, 1/3 për fqinjët e tij përreth, e sidomos nëse janë të nevojshëm dhe 1/3 për të varfërit. Nëse supozojmë se ai ka shpërndarë tërë mishin, atëherë është më mirë dhe më e vlefshme që ai së paku të ketë marrë diç nga ai, sa për ta plotësuar Sunnetin. Të ndalë diç për vete sa për të plotësuar veprimin e Pejgamberit, sepse Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe sahabët

Paraqet, Sabri Selmani
Kiel-Gjermani

[Sabriu]

Zoti

Zoti ësht dhe si e vertet një ësht
E tregon këte natyra, çdo gjë e lashtë,
Gurët e toka, ujti dhe ajri, kafsha dhe bima
A s'e dëshmojnë gjith këto se Ai gjithnjë ësht?

Në qiell ndezin kandila yjet
Pas nate sigurisht dita ngryset,
Dhe Dielli gjithnjë duke qeshur
A s'e tregon se Zoti egziston?

Sa me gjallni e jetë
Rrjedhin përrojt e lumejt,
Nëpër kopshte piqen frytet
A s'e tregojnë se Zoti ësht?

Hijshija e krahut të fluturës
Nezhga gjashtkandshe e bletës,
Tuneli i bër i urrithit
A s'e tregojne se Zoti ësht?

Rrotullimi i hanës, i tokës
Zhdukja e çdo krijese të botës,
Njeriu, i zoti i mendjes
A s'e tregojnë se Zoti egziston?

[Sabriu]

Ç’është xhindi?

Fjala xhin(1) vjen nga rrënja xhenne nga e cila vijnë edhe fjalët xhennet dhe xhinnet. Kurse emri mexhnun është emër foljor(2) që do të thotë i zënë nga xhindet. Ne i themi e ka humbur mendjen, është marrosur. Kuptimi leksikor i fjalës xhin është i mbuluar, i mbyllur, i fshehur(3). Më saktë, jo i mbyllur e i padukshëm në vetvete,por për ne. Veçanërisht, "mexhnun" i themi atij njeriu që i është dhënë dikujt tjetër, që ia ka falur zemrën me të tillë pasion, sa që sjelljet dhe veprimet e tij nuk kemi mundësi ti kuptojmë brenda kritereve tona.

Edhe fjala xhennet(4), nga një pikëpamje, me që ndodhet e mbyllur, e fshehur, është për ne pjesë nga bota e të fshehtave… Fjala xhinnet është gjëndja e të qënit i marrë… Edhe xhindi (xhindi-siç e përdorim në shqip) – Allahu e di(5)- për të gjitha këto punë, në planin shkakësor, është një shkak, një autor dhe një faktor aparent, sa për dukje.

Ekzistenca e xhindeve është një çeshtje specifike e bartur që në fillim të herës së diskutueshme. Natyrisht, bashkë me shpirtin dhe engjëjt. Në të vërtetë, pasi t'i kenë dalluar dhe vëzhgur ata Profetët e Lartë, pasi të jenë takuar dhe të kenë biseduar me ta Individualitetet Trashëgimtarë të Profetësisë(6), dhe pasi ta kenë zbuluar dhe pranuar ekzistencën e tyre miliona njerëz, ç'rëndësi do të ketë polemika e katër-pesë materialistëve që s'shohin asgje tjetër përveç materies… Duhet theksuar se, në një kohë kur kemi pranuar shumë qenie që s'i shohim me sy, mohimi i ekzistencës së xhindeve është bërë temë prekupuese e milionave në të katër anët e botës. E, sidomos në një periudhë kur kokat e diturisë janë preokupuar me të!...

S'ta merr mendja pse e kundërshtojnë xhindin ata që e kundërshtojnë. Mos vallë njerëzit shohin çdo gjë që ekziston dhe e kundërshtojnë xhindin pse s'e shikojnë? Ne dimë nga universi i perceptueshëm me shikim, shohim vetëm 4-5 të miliontën e objekteve që i ofrohen shikimit tonë. Pastaj përpiqemi që me anë të mjeteve të konstatojmë një pjesë të atyre që nuk i shikojmë me sy të lirë, p.sh. objektet e makrokozmosit –me teleskop, objektet e mikrokozmosit- - me mikroskop dhe një pjesë tjetër me rreze iks ose të ndonjë lloji tjetër. Ndoshta në të ardhmen do të lindë mundësia që edhe shumë gjëra të tjera t'i aspirohen shikimit të njeriut me instrumente dhe mjete të reja…
_Në këtë mes, ashtu siç ka thënë edhe një shkencëtar, çdo zbulim do të na nxjerrë përpara një univers të tërë të pazbuluar. Lidhur me këtë, kjo botë e dëshmisë (7) është një perde danteleje mbi të padukshmen botë jolëndore të fshehtësive. Xhindet, ëngjëjt dhe shpirtrat ndodhen pas kësaj perdeje. Me mjete a pa mjete, në ç'dimensione që të përçoheshin atje, aq do të ishte mundësia për t'u njohur me ato qëniet pas perdes.

Aspekti tjetër i çeshtjes është ky: xhindi është nga lloji i shpirtit. Është një ligj. Si ligji i tërheqjes së masës midis planetëve të medhenj. Me këtë ligj Dielli e vërtit Tokën rreth vetes. Edhe Toka, me një lëvizje të nxituar, sillet siç sillen elektronet. Kësaj tërheqjeje qëndrore i përgjigjet, në kah të kundërt, shtytja qëndrore. Këta janë, secili më vete, nga një ligj me vlerë nominale e konvencionale.

Tani do të thoni se në mes nuk ka asgjë, edhe ajo është një masë, edhe kjo masë ndër të cilat e vogla vazhdon të vërtitet rreth së madhes. Mirë po me që në mes nuk paska asgjë, si do të shpjegohet kjo gjëndje? E kjo, qoftë tërheqja sipas Njutonit, qoftë teoria e vëllimit sipas Ajnshtanjit, përfundimi mbetet po ai…

Po ashtu, kur të merrni në dorë, për shembull, një farë, në të është e pranishme një përpjekje jetësore (8). Kur, ç'të shikoni, diku nga toka menjëherë embrioni nxjerr kokë, bëhet filiz, bëhet bar, bëhet pemë, vetëm, se, jashtë çdo diskutimi, bëhet diçka nga lloji i vet(9). Këtu ka një ligj zhvillimi (10). Ky është një ligj nominal, konvencional. Mirëpo pa këtë ligj nuk ka rritje dhe zhvillim (11). Për shembull, po të mbillni një gur, me që për të nuk ka ligj zhvillimi, nuk do të vini re ndonjë rritje a zhvillim.

Ja, pra, këta janë, secili më vete, ligje të Allahut. Edhe xhindi, edhe shpirti janë ligje të tilla. Por ndryshimi në këtë mes është ky: ligji i tërheqjes nuk ka mëndje, vullnet dhe vetëdije. Kurse ligji xhind, ligji shpirt, ligji ëngjëll kanë mendje, vetëdije e vullnet, veçanërisht s'janë nominalë, konvencionalë e relativë dhe zotërojnë secili nga një trajtë ekzistence të vërtetë. Mendimtari vigan i shekullit (12) ka bërë për të përkufizimin më të përgjithësuar, me të përmbledhur e më konçiz që kemi mundur të shohim gjera tani, në këtë formë: Shpirti është një urdhër ligjor i vetëdijshëm. Të vërtetën e ajetit Thuaj: Shpirti është çeshtje që i përket vetëm Zotit tim,…( Kur'ani, Isra:85) është pothuajse e pamundur ta paraqesësh në mënyrë kaq konçize. Shpirti është një urdhër ligjor i veshur me një trup të jashtëm përmbledhës, i gjallë, i vetëdijshëm, i ndritshëm, drejtësidashës, i aftë për të fituar përplotësi. Po qe se i Zoti i Fuqisë u vesh një trup të jashtëm ligjeve të materies, secili bëhet nga një shpirt më vete. Po qe se shpirti e heq veshjen trupore dhe e zbret vetëdijen nga koka, përsëri bëhet një ligj i përhershëm, i amshuar. Në të vërtetë, me këtë është shpjeguar çdo gjë. Shpirti për ju është një ligj si ligjet që pranuat ju nga mikrobota më e vogël në mikrobotën më të madhe, por me vetëdije. Mbetet të themi se, sipas pretendimit të disa shkencëtarëve, edhe tek bari, në proçesin e rritjes, është ndjerë dhe vëzhguar një vetëdijshmëri si përgjigje ndaj një pjese mesazhesh, paralajmërimesh, si njohje me mjedisin, përshtatje dhe nderthurje me të. Po ashtu edhe te pemët. Do t'ju parashtroj përmledhjen e një prej shkrimeve të një reviste lidhur me këtë temë. Autori thotë: Opinioni im përqëndrohet në faktin që kallinjtë e bimëve të tillla si gruri e thekra janë të vetëdijshëm. Sepse te gruri e thekra, pa menduar për një vetëdije, një mendje e një njohje, nuk mund të shpjegohen veprimet e tyre aq të vetëdijëshme.

Për shembull, gruri, kur ende është një emrion dhe filiz, e nxjerr kokën mbi tokë dhe sheh përreth: po qe se mjedisi është i favorshëm dhe kushtet janë të përshtatshme për të nxjerrë dy bisqe. Po qe se klima shkon mbarë, lagështia është e përshtatshme dhe rezet e djellit kanë cilësinë për të ushqyer, merr vendim për dy bisqe. Madje, po e lejuan kushtet, nxjerr edhe tre. Kur të ketë nxjerrë tre bisqe, e dimë se kushtet janë të mjaftueshme për t'i ushqyer ato. Po të mos duken të përshtatshme kushtet, nxjerr vetëm një. Sikur të thoshte: Unë vetëm një copë mund të ushqej... Kur një dru sëmuret, rrëzon frutat për të shpëtuar veten. Bujku le të pandehë ç'të dojë, nuk janë frutat të sëmura, por bima. Duket sikur pema thotë: Më falni, por s'do të mund të kujdesem për frutat. Për shkak të kësaj gjendjeje, jam e detyruar të kujdesem për veten. Ne të ardhmen do të mësojmë për një mekanizëm brenda bimëve që dikton dhe bën të gjitha këto punë. Ja, pra, të gjitha këto janë ligjet e Allahut.

[Sabriu]

Hidhërimi i nënës u bë shkak për ta penguar thënien e shahadetit


Nëna dhe babai janë shkaktarët e ardhjes sonë në këtë botë andaj atyre u takon mirëbërësia ideale: babait për shkak të përkujdesjes materiale e nënës për shkak të lindjes dhe vështirësive të shumta. Nëna është ajo e cila bart fëmijën në barkun e saj nëntë muaj, pastaj e lind me shumë dhimbje duke iu ekspozuar edhe vdekjes. Ajo të gjitha shpresat i ka varur në këtë fëmijë, e si mundet ai fëmijë pas tërë kësaj të tregojë mosrespektim ndaj saj? Në vazhdim, do ta përmendim rastin e një sahabiu i cili nuk mundi që ta shqiptojë shehadetin për shkak të hidhërimit të nënës ndaj tij. Ai rast ndodhi në Medinën e ndritshme.



Alkame, i cili ishte plot shëndet e fuqi sëmuret aq rëndë saqë nuk ishte në gjendje të thoshte ndonjë fjalë e as të shprehte shehadetin. Familja e tij dhe njerëzit që vinin për ta vizituar ia përkujtonin shehadetin duke shpresuar se edhe ai do ta thotë pas tyre, mirëpo gjuha e tij nuk punonte dhe nuk ishte në gjendje të thoshte “La ilahe il-lallah”. Familja dhe të afërmit u dëshpëruan shumë për atë gjendje të tij. Duke mos gjetur rrugëdalje tjetër nga ai pikëllim i madh për Alkamen, njëri prej të afërmve të tij shkon te Pejgamberi, alejhi selam dhe e lajmëron për gjendjen e atij të riu. Muhamedi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem e pyet personin që e lajmëroi për gjendjen e Alkames: “A ka Alkamja prindër? Personi me fjalë nuk e kuptoi njëherë fshehtësinë e një pyetjeje të tillë e cila nuk kishte të bëjë me sëmundjen e Alkames, por megjithatë iu përgjegj Pejgamberit: “I ati i ka vdekur, e nënën e ka të moshuar…”

Pejgamberi, alejhi selam, e dërgoi atë që ta thirrë nënën e tij. Erdhi nëna e mirë dhe Pejgamberi, alejhi selam, e pyeti për sjelljet e birit të saj dhe për gjendjen momentale. Ajo tha: “Rregullisht e falte namazin, jepte sadakë e zekat, e agjëronte Ramazanin… Nëna ishte e sinqertë dhe të gjithë ata që ishin të pranishëm e dinin se ajo ishte duke e thënë të vërtetën për birin e saj. Pastaj, Pejgamberi, alejhi selam, e pyeti nënën e Alkames se si ishte gjendja mes asaj dhe birit të saj? Me këtë Pejgamberi, alejhi selam, dëshironte të dijë diçka më shumë rreth marrëdhënieve të birit me nënën e tij.
Nëna mendoi pak dhe tha: “Unë jam e hidhëruar ndaj tij!” Pejgamberi i tha: “Pse ashtu?!"
Nëna e Alkames me një zë të ulët dhe të pikëlluar tha: “E çmon dhe i jep përparësi më tepër gruas së tij se mua…”Pejgamberi, alejhi selam, tha: “Hidhërimi i nënës ndaj tij është shkak që është penguar gjuha e tij nga thënia e shehadetit.”

Të gjithë të pranishmit ndjenë një tronditje të madhe për Alkamen, për atë të ri i cili falte namaz, jepte sadaka, agjëronte, por nuk i kishte dhënë hakun përgjegjësisë që kishte ndaj nënës së tij, përkundër kësaj i kishte dhënë përparësi gruas, e kishte çmuar dhe vlerësuar shumë më tepër atë që kishte dëgjuar nga gruaja sesa fjalët e nënës dhe me këtë kishte shkaktuar hidhërimin e nënës së tij.

Atëherë, Pejgamberi, alejhi selam, e ktheu kokën prej Bilallit, radijall-llahu anhu, dhe tha: “Shko e sillmi disa dru ta djegi Alkamen në zjarr!”
Kur e dëgjoi këtë, nëna shprehu një zë pikëllues dhe të dhimbshëm dhe tha: “O i Dërguar i Allahut, don ta djegësh birin tim, lulen e zemrës sime në praninë time? Si do të mund ta bart këtë zemra ime? Pejgamberit, alejhi selam, i shkoi buza në gaz, sepse fjalët e tij rreth djegies së Alkames dhanë rezultatin e dëshiruar, pasi ai kishte dëshirë që nëna e Alkames t’ia falë gabimin birit të saj. Pastaj, Pejgamberi i tha nënës së Alkames: “Nëse dëshiron që Zoti të jetë i kënaqur dhe ta shpëtojë birin tënd, falja gabimin, pajtohu dhe bëhu e kënaqur ndaj tij.”
Pejgamberi, alejhi selam, heshti për një moment e pastaj tha: “Pasha Atë në duart e të cilit është shpirti im, nuk do të përfitojë asgjë me namazin, sadakën dhe agjërimin e tij derisa ti je e hidhëruar ndaj tij.” Atëherë, nëna e dashur e ngriti zërin nga thellësia e shpirtit dhe tha: “Po dëshmoj para Zotit, po të dëshmoj ty o i Dërguar i Allahut, po dëshmoj para të gjithë këtyre që janë të pranishëm: “Unë ia fala gabimin dhe jam e kënaqur ndaj tij.”
Kur nëna e shpalli pajtimin ndaj djalit të saj, ia fali gabimin dhe e largoi hidhërimin, Pejgamberi, alejhi selam, tha: “Bilall, shko dhe shiko a po e thotë shehadetin? Me këtë deshi të provojë se a e kishte thënë nëna pajtimin dhe fjalën me zemër, apo nuk e kishte thënë me zemër, por vetëm pse ishte turpëruar prej Pejgamberit.
Kur shkoi Bilalli, radijall-llahu anhu, te dera e Alkames, radijall-llahu anhu, e dëgjoi atë duke thënë shehadetin. U kthye dhe e lajmëroi Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, se po e thoshte shehadetin.

Andaj, le të ketë kujdes çdo i mençur që të mos bëjë lëshime ndaj prindërve se përfundimin do ta ketë të keq! Le të bëhet i zellshëm për bamirësinë ndaj tyre sepse ata shpejt e marrin rrugën për në botën tjetër e pastaj ty të kaplon pendimi!
Lusim Allahun që të jemi të dëgjueshëm ndaj prindërve, salavatet dhe selamet qofshin mbi profetin Muhamed, familjen dhe shokët e tij.

[Sabriu]

Ç’është xhindi?

Fjala xhin(1) vjen nga rrënja xhenne nga e cila vijnë edhe fjalët xhennet dhe xhinnet. Kurse emri mexhnun është emër foljor(2) që do të thotë i zënë nga xhindet. Ne i themi e ka humbur mendjen, është marrosur. Kuptimi leksikor i fjalës xhin është i mbuluar, i mbyllur, i fshehur(3). Më saktë, jo i mbyllur e i padukshëm në vetvete,por për ne. Veçanërisht, "mexhnun" i themi atij njeriu që i është dhënë dikujt tjetër, që ia ka falur zemrën me të tillë pasion, sa që sjelljet dhe veprimet e tij nuk kemi mundësi ti kuptojmë brenda kritereve tona.

Edhe fjala xhennet(4), nga një pikëpamje, me që ndodhet e mbyllur, e fshehur, është për ne pjesë nga bota e të fshehtave… Fjala xhinnet është gjëndja e të qënit i marrë… Edhe xhindi (xhindi-siç e përdorim në shqip) – Allahu e di(5)- për të gjitha këto punë, në planin shkakësor, është një shkak, një autor dhe një faktor aparent, sa për dukje.

Ekzistenca e xhindeve është një çeshtje specifike e bartur që në fillim të herës së diskutueshme. Natyrisht, bashkë me shpirtin dhe engjëjt. Në të vërtetë, pasi t'i kenë dalluar dhe vëzhgur ata Profetët e Lartë, pasi të jenë takuar dhe të kenë biseduar me ta Individualitetet Trashëgimtarë të Profetësisë(6), dhe pasi ta kenë zbuluar dhe pranuar ekzistencën e tyre miliona njerëz, ç'rëndësi do të ketë polemika e katër-pesë materialistëve që s'shohin asgje tjetër përveç materies… Duhet theksuar se, në një kohë kur kemi pranuar shumë qenie që s'i shohim me sy, mohimi i ekzistencës së xhindeve është bërë temë prekupuese e milionave në të katër anët e botës. E, sidomos në një periudhë kur kokat e diturisë janë preokupuar me të!...

S'ta merr mendja pse e kundërshtojnë xhindin ata që e kundërshtojnë. Mos vallë njerëzit shohin çdo gjë që ekziston dhe e kundërshtojnë xhindin pse s'e shikojnë? Ne dimë nga universi i perceptueshëm me shikim, shohim vetëm 4-5 të miliontën e objekteve që i ofrohen shikimit tonë. Pastaj përpiqemi që me anë të mjeteve të konstatojmë një pjesë të atyre që nuk i shikojmë me sy të lirë, p.sh. objektet e makrokozmosit –me teleskop, objektet e mikrokozmosit- - me mikroskop dhe një pjesë tjetër me rreze iks ose të ndonjë lloji tjetër. Ndoshta në të ardhmen do të lindë mundësia që edhe shumë gjëra të tjera t'i aspirohen shikimit të njeriut me instrumente dhe mjete të reja…
_Në këtë mes, ashtu siç ka thënë edhe një shkencëtar, çdo zbulim do të na nxjerrë përpara një univers të tërë të pazbuluar. Lidhur me këtë, kjo botë e dëshmisë (7) është një perde danteleje mbi të padukshmen botë jolëndore të fshehtësive. Xhindet, ëngjëjt dhe shpirtrat ndodhen pas kësaj perdeje. Me mjete a pa mjete, në ç'dimensione që të përçoheshin atje, aq do të ishte mundësia për t'u njohur me ato qëniet pas perdes.

Aspekti tjetër i çeshtjes është ky: xhindi është nga lloji i shpirtit. Është një ligj. Si ligji i tërheqjes së masës midis planetëve të medhenj. Me këtë ligj Dielli e vërtit Tokën rreth vetes. Edhe Toka, me një lëvizje të nxituar, sillet siç sillen elektronet. Kësaj tërheqjeje qëndrore i përgjigjet, në kah të kundërt, shtytja qëndrore. Këta janë, secili më vete, nga një ligj me vlerë nominale e konvencionale.

Tani do të thoni se në mes nuk ka asgjë, edhe ajo është një masë, edhe kjo masë ndër të cilat e vogla vazhdon të vërtitet rreth së madhes. Mirë po me që në mes nuk paska asgjë, si do të shpjegohet kjo gjëndje? E kjo, qoftë tërheqja sipas Njutonit, qoftë teoria e vëllimit sipas Ajnshtanjit, përfundimi mbetet po ai…

Po ashtu, kur të merrni në dorë, për shembull, një farë, në të është e pranishme një përpjekje jetësore (8). Kur, ç'të shikoni, diku nga toka menjëherë embrioni nxjerr kokë, bëhet filiz, bëhet bar, bëhet pemë, vetëm, se, jashtë çdo diskutimi, bëhet diçka nga lloji i vet(9). Këtu ka një ligj zhvillimi (10). Ky është një ligj nominal, konvencional. Mirëpo pa këtë ligj nuk ka rritje dhe zhvillim (11). Për shembull, po të mbillni një gur, me që për të nuk ka ligj zhvillimi, nuk do të vini re ndonjë rritje a zhvillim.

Ja, pra, këta janë, secili më vete, ligje të Allahut. Edhe xhindi, edhe shpirti janë ligje të tilla. Por ndryshimi në këtë mes është ky: ligji i tërheqjes nuk ka mëndje, vullnet dhe vetëdije. Kurse ligji xhind, ligji shpirt, ligji ëngjëll kanë mendje, vetëdije e vullnet, veçanërisht s'janë nominalë, konvencionalë e relativë dhe zotërojnë secili nga një trajtë ekzistence të vërtetë. Mendimtari vigan i shekullit (12) ka bërë për të përkufizimin më të përgjithësuar, me të përmbledhur e më konçiz që kemi mundur të shohim gjera tani, në këtë formë: Shpirti është një urdhër ligjor i vetëdijshëm. Të vërtetën e ajetit Thuaj: Shpirti është çeshtje që i përket vetëm Zotit tim,…( Kur'ani, Isra:85) është pothuajse e pamundur ta paraqesësh në mënyrë kaq konçize. Shpirti është një urdhër ligjor i veshur me një trup të jashtëm përmbledhës, i gjallë, i vetëdijshëm, i ndritshëm, drejtësidashës, i aftë për të fituar përplotësi. Po qe se i Zoti i Fuqisë u vesh një trup të jashtëm ligjeve të materies, secili bëhet nga një shpirt më vete. Po qe se shpirti e heq veshjen trupore dhe e zbret vetëdijen nga koka, përsëri bëhet një ligj i përhershëm, i amshuar. Në të vërtetë, me këtë është shpjeguar çdo gjë. Shpirti për ju është një ligj si ligjet që pranuat ju nga mikrobota më e vogël në mikrobotën më të madhe, por me vetëdije. Mbetet të themi se, sipas pretendimit të disa shkencëtarëve, edhe tek bari, në proçesin e rritjes, është ndjerë dhe vëzhguar një vetëdijshmëri si përgjigje ndaj një pjese mesazhesh, paralajmërimesh, si njohje me mjedisin, përshtatje dhe nderthurje me të. Po ashtu edhe te pemët. Do t'ju parashtroj përmledhjen e një prej shkrimeve të një reviste lidhur me këtë temë. Autori thotë: Opinioni im përqëndrohet në faktin që kallinjtë e bimëve të tillla si gruri e thekra janë të vetëdijshëm. Sepse te gruri e thekra, pa menduar për një vetëdije, një mendje e një njohje, nuk mund të shpjegohen veprimet e tyre aq të vetëdijëshme.

Për shembull, gruri, kur ende është një emrion dhe filiz, e nxjerr kokën mbi tokë dhe sheh përreth: po qe se mjedisi është i favorshëm dhe kushtet janë të përshtatshme për të nxjerrë dy bisqe. Po qe se klima shkon mbarë, lagështia është e përshtatshme dhe rezet e djellit kanë cilësinë për të ushqyer, merr vendim për dy bisqe. Madje, po e lejuan kushtet, nxjerr edhe tre. Kur të ketë nxjerrë tre bisqe, e dimë se kushtet janë të mjaftueshme për t'i ushqyer ato. Po të mos duken të përshtatshme kushtet, nxjerr vetëm një. Sikur të thoshte: Unë vetëm një copë mund të ushqej... Kur një dru sëmuret, rrëzon frutat për të shpëtuar veten. Bujku le të pandehë ç'të dojë, nuk janë frutat të sëmura, por bima. Duket sikur pema thotë: Më falni, por s'do të mund të kujdesem për frutat. Për shkak të kësaj gjendjeje, jam e detyruar të kujdesem për veten. Ne të ardhmen do të mësojmë për një mekanizëm brenda bimëve që dikton dhe bën të gjitha këto punë. Ja, pra, të gjitha këto janë ligjet e Allahut.

Bismilahi-Rrahmani-Rrahim

Sqarim rreth magjise

Heqja e magjise(sherimi)

Ne pergjithsi kemi dy lloje te sherimit:

1.Sherimi i lejuar,qe eshte sherimi me Kuran
2.Sherimi i n'daluar qe eshte sherimi me magji

Lloji i pare eshte i lejuar,sepse Kur'ani eshte fjale e Zotit,kurse lloji i dyt nuk eshte i lejuar,sepse te besh magji dmth te bashkpunosh me shejtanet,gje qe feja Islame e ndalon rreptesisht.Ketu dua te them se feja Islame eshte kunder hajmalive.dmth. nuk lejon te perdoren ato.Te ne,shqiptaret,hajmalit perdoren,gjoja,per sherim shpriterore.Disa njerz i thon vetes hoxhe,por,ne realitet ata jane fallxhinje apo magjistar.Ata kinse sherojne me Kur'an,e ne realitet ata nuk sherojne me Kur'an,por me magji.
Disa njerz (hoxhallare) me te vertét sherojne me Kur'an.Ketu do ti permendja disa shenja,ne menyre qe ti dallojme njerzit(hoxhallaret),se a sherojne me Kur'an apo me magji.
Nese gjeni vetem nje nga keto shenja tek ai qe sheron,dijeni,pa kurrfare dyshimi,se ai eshte magjistare.Ato shenja jane:
E pyet te semurin per emrin e tij dhe per emrin e nenes se tij.
Merr disa gjera private te te semurit (rroba,shami,kapele etj)
Ndonjhere kerkon t'i sjellin kafsh me vecori te caktuara dhe ta therin pa e permendur emrin e Allahut.
Nganjehere kerkon, qe me gjakun e saj te lyeje vendet e semura,ose kafshen e hedhe ne vende te shkreta.
Shkruan talisman (magji dhe shkrime)

Leximi i magjive dhe i talismaneve te pakuptuashem.

I jep te semurit shkresa qe perbehen prej katerkendeshit,mbi te cilin jane shenuar shkronjat dhe numrat.
E urdheron te semurin qe per nje kohe te caktuar te ndahet prej njerzeve ,duke qendruar ne nje dhome,ne te cilen nuk hyn drita e diellit.
Nganjehere kerkon nga i semuri te mos lahet per nje periudh te caktuar,kryesisht 40 dite.
I jep te semurit gjera qe duhet ti fuse ne dhe.
I jep te semurit letra, te cilat duhet ti djegdhe me to te tymoset.
Flet me nje te folur te pakuptimt.
Nganjehere,magjistari,e njofton te semurin mbi emrat e tij, emrin e qytetit,nga i cili eshte,dhe problemin, per te cilin ka ardhur.
I shkruan te semurit shkresa me shkronja te nderprera mbi leter, ose mbi nje ene me ngjyre te bardh dhe, pastaj, e urdheron te semurin qe ti vendose ato ne nje ene me uje dhe te pije prej saj.


Allahu i madherishem, ne Kur'an thote: E SHPALLEM KUR'ANIN QE ESHTE SHERIM DHE MESHIRE PER BESIMTARET, KURSE JOBESIMTAREVE NUK U SHKON TJETER, VEQ DESHPRIM.

[Sabriu]

Bismilahi-Rrahmani-Rrahim

Sqarim rreth magjise

Heqja e magjise(sherimi)

Ne pergjithsi kemi dy lloje te sherimit:

1.Sherimi i lejuar,qe eshte sherimi me Kuran
2.Sherimi i n'daluar qe eshte sherimi me magji

Lloji i pare eshte i lejuar,sepse Kur'ani eshte fjale e Zotit,kurse lloji i dyt nuk eshte i lejuar,sepse te besh magji dmth te bashkpunosh me shejtanet,gje qe feja Islame e ndalon rreptesisht.Ketu dua te them se feja Islame eshte kunder hajmalive.dmth. nuk lejon te perdoren ato.Te ne,shqiptaret,hajmalit perdoren,gjoja,per sherim shpriterore.Disa njerz i thon vetes hoxhe,por,ne realitet ata jane fallxhinje apo magjistar.Ata kinse sherojne me Kur'an,e ne realitet ata nuk sherojne me Kur'an,por me magji.
Disa njerz (hoxhallare) me te vertét sherojne me Kur'an.Ketu do ti permendja disa shenja,ne menyre qe ti dallojme njerzit(hoxhallaret),se a sherojne me Kur'an apo me magji.
Nese gjeni vetem nje nga keto shenja tek ai qe sheron,dijeni,pa kurrfare dyshimi,se ai eshte magjistare.Ato shenja jane:
E pyet te semurin per emrin e tij dhe per emrin e nenes se tij.
Merr disa gjera private te te semurit (rroba,shami,kapele etj)
Ndonjhere kerkon t'i sjellin kafsh me vecori te caktuara dhe ta therin pa e permendur emrin e Allahut.
Nganjehere kerkon, qe me gjakun e saj te lyeje vendet e semura,ose kafshen e hedhe ne vende te shkreta.
Shkruan talisman (magji dhe shkrime)

Leximi i magjive dhe i talismaneve te pakuptuashem.

I jep te semurit shkresa qe perbehen prej katerkendeshit,mbi te cilin jane shenuar shkronjat dhe numrat.
E urdheron te semurin qe per nje kohe te caktuar te ndahet prej njerzeve ,duke qendruar ne nje dhome,ne te cilen nuk hyn drita e diellit.
Nganjehere kerkon nga i semuri te mos lahet per nje periudh te caktuar,kryesisht 40 dite.
I jep te semurit gjera qe duhet ti fuse ne dhe.
I jep te semurit letra, te cilat duhet ti djegdhe me to te tymoset.
Flet me nje te folur te pakuptimt.
Nganjehere,magjistari,e njofton te semurin mbi emrat e tij, emrin e qytetit,nga i cili eshte,dhe problemin, per te cilin ka ardhur.
I shkruan te semurit shkresa me shkronja te nderprera mbi leter, ose mbi nje ene me ngjyre te bardh dhe, pastaj, e urdheron te semurin qe ti vendose ato ne nje ene me uje dhe te pije prej saj.


Allahu i madherishem, ne Kur'an thote: E SHPALLEM KUR'ANIN QE ESHTE SHERIM DHE MESHIRE PER BESIMTARET, KURSE JOBESIMTAREVE NUK U SHKON TJETER, VEQ DESHPRIM.

Ne Kur'an Zoti thot: (E hodhen Librin Zotit) E ndoqen ate qe thoshin djajte ne kohen e sundimit te Sulejmanit.. por Sulejmani nuk ishte i pafe, djajte ishin te pafe, sepse u mesonin njerzve magjine. Ndoqen edhe cka u zbriti ne Babel dy Engjujve, Harutit dhe Marutit, por ata te dy nuk ia mesonin askujt magjine para se ti thoshin: Ne jemi vetem sprove, pra mos u bej i pafe. Mesonin, njerzit, prej atyre te dyve ate (magji) cka ndante burri prej gruas se vet, por pa lejen e Allahut, me ate, askujt nuk mund ti benin dem, se ashtu mesonin cka u sillte dem, e nuk u sillte dobi atyre! E ata, ( jahudit) e kan ditur se ai qe (hodhi librin) zgjodhi ate ( magji), ne boten tjeter nuk ka ndonje te drejte ne meshiren e zotit. Po te dinin ata se per cka e shiten vetveten, eshte shume e keqe. ( suretu bakare 102)

Ai (njeri), i cili shkon te magjistari dhe beson ate qe magjistari thote, ai ka mohuar ate qe ka zbritur Allahu permes xhibrilit, kur`anin famelarte.

[Sabriu]

Ne Kur'an Zoti thot: (E hodhen Librin Zotit) E ndoqen ate qe thoshin djajte ne kohen e sundimit te Sulejmanit.. por Sulejmani nuk ishte i pafe, djajte ishin te pafe, sepse u mesonin njerzve magjine. Ndoqen edhe cka u zbriti ne Babel dy Engjujve, Harutit dhe Marutit, por ata te dy nuk ia mesonin askujt magjine para se ti thoshin: Ne jemi vetem sprove, pra mos u bej i pafe. Mesonin, njerzit, prej atyre te dyve ate (magji) cka ndante burri prej gruas se vet, por pa lejen e Allahut, me ate, askujt nuk mund ti benin dem, se ashtu mesonin cka u sillte dem, e nuk u sillte dobi atyre! E ata, ( jahudit) e kan ditur se ai qe (hodhi librin) zgjodhi ate ( magji), ne boten tjeter nuk ka ndonje te drejte ne meshiren e zotit. Po te dinin ata se per cka e shiten vetveten, eshte shume e keqe. ( suretu bakare 102)

Ai (njeri), i cili shkon te magjistari dhe beson ate qe magjistari thote, ai ka mohuar ate qe ka zbritur Allahu permes xhibrilit, kur`anin famelarte.

Shkenca ka arritur te zbuloj 7 dimensione dhe ne preceptojme vetem tre . keshtuqe mos u cudisni nese egzitojne dhe nuk i shikoni.

[Sabriu]

Shkenca ka arritur te zbuloj 7 dimensione dhe ne preceptojme vetem tre . keshtuqe mos u cudisni nese egzitojne dhe nuk i shikoni.

72.Suretu El Xhinn

Me emrin e All-llahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit!

1. Thuaj: “Mua më shpalllet se një grup i vogël nga xhinët i vuri veshin dhe dëgjoi (Kur’anin) dhe (kur u kthyen te të vetët) thanë: “Ne kemi dëgjuar një Kur’an që mahnit,
2. që udhëzon në të vërtetën, andaj ne i besuam atij dhe Zotit tonë, kurrsesi nuk do t’ia shoqërojmë më akë”
3. Dhe se latësua e madhëruar e Zotit tonë, nuk është që ka as grua , as fëmijë.
4. S’ka dshim se ai mendjelehti jonë fliste të pavërteta ndaj All-llahut.
5. Ndërsa, ne kemi pas menduar se as njerëzit, as xhinët nuk flasin gënjeshtra përkitazi me All-llahun,
6. Dhe se ka pasur burra prej njerëzve, që kërkonin ndihmë prej disa xhinëve dhe ashtu ua shtonin atyre edhe më shumë arrogancën.
7. Dhe se ata (njerëzit) kanë menduar, siç keni menduar edhe ju, se All-llahu nuk ka për të ringjallur askë.
8. Dhe vërtet, ne kemi hulumtuar ta arrijnë qiellin, po atë e gjetëm përplot roje të forta dhe me shkëndija (zjarri që djeg),
9. Dhe ne më parë hulumtonim në vendëvështrim për të dëgjuar, e kush përpiqet të dëgjojë tash, ai has në pusinë e shkëndijës së zjarrtë.
10. Ne nuk e dimë se me këtë (përgaditje të qiellit) është për qëllim ndonjë e keqe për ata që janë në tokë, apo Zoti i tyre dëshiron që ata t’i udhëzojë.
11. Është e vërtetë se prej nesh ka të mirë, por ka edhe që nuk janë aq të mirë, sepse ne kemi qenë në drejtime të ndryshme.
12. Dhe ne kemi qenë të bindur se All-llahut nuk mund t’i shmangeni në tokë e as nuk mund t’i shpëtojmë Atij duke ikur.
13. Dhe ne, sapo e dëgjuam udhëzimin (Kur’anin), i besuam atij, e kush e beson Zotit të vet, ai nuk i frikësohet ndonjë dënimi e as ndonjë padrejtësie.
14. Është e vërtetë se prej nesh ka besimtarë (myslimanë) dhe prej nesh ka që janë jashtë rrugës (jobesimtarë), e kush e pranoi islamin, të tillët mësynë rrugën e shpëtimit.
15. Ndërsa, ata që lëshuan rrugën, ata u bënë lëndë e Xhehennemit!
16. sikur ata (idhujtarët) t’i përmbaheshin rrugës së drejtë, Ne do t’iu lëshonim atyre ujë me bollëk,
17. Për të sprovuar me të. E kush ia kthen shpinën adhurimit ndaj Zotit të vet, Ai e shpie atë në vuajtje të padurueshme.
18. Dhe (mua më shpallet) e vërtetë xhamitë janë veçant për të adhuruar All-llahun, e mos adhuroni në to askë tjetër me All-llahun!
19. Dhe se kur u ngrit robi i All-llahut ta adhurojë Atë, ata (xhinët ose idhujtarët) gati hipnin njëri mbi tjetërin për të dagjuar.
20. Thuaj: “Unë dëshiroj vetëm Zotin tim dhe Atij nuk i bëj asnjë shok!”
21. Thuaj: “Unë nuk kam në dorë që t’ju largojë dëmin, as t’ju sjell dobi!”
22. Thuaj: “Është e vërtetë se mua nuk më mbron askush prej (dënimit) të All-llahut dhe përveç Tij, unë nuk gjej mbështetje”.
23. (Nuk kam në dorë tjetër), përveç kumtimin prej All-llahut dhe përveç shpalljeve të Tij. Kush e kundërshton All-llahun dhe të dërguarin e tij, i tij është zjarri i Xhehennemit, aty do të jenë përgjithmonë, pambarim.
24. Derisa kur ta shohin atë që u premtohet, atëherë do të kuptojnë se kush është më i dobët në ndihmë dhe më i vogël në numër.
25. Thuaj: “Unë nuk e di a do të jetë afër ajo që u premtohet, apo Zoti im do ta vonojë atë shumë?”
26. Ai është që e di të fshehtën, por fshehtësinë e vet nuk ia zbulon askujt.
27. Me përjashtim të ndonjë të dërguari që Ai do. Atëbotë Ai vë roje para edhe prapa tij (kur i shpall fshehtësinë),
28. Për ta ditur (për t’u dukur) se ata kanë kumtuar shpalljet e Zotit të tyre, dhe se Ai ka përfshi atë te ata, dhe Ai e di sasinë e çdo gjëje që ekziston.