Prejardhja e emrit "kështjellë"

[dias10]

Fjala STELË, çfarë kuptimi ka?

Kuptimi tjeter eshte TRA ose KOLLONE mbajtese.

Ky tra ose kjo kollone mund te theritet ndryshe SHTYLLE ne shqip.
Por une i qendroj fort idese qe pjesa shtjellë buron prej fjales shqipe shtjellë.
Fjala Kështjellë eshte varianti tosk i Kashtjelle(geg).
Vete fjala shtjellë=veshje=mbështjellje.
Pra kuptimi i fjales kështjelle eshte: qe eshte e thurur, veshur, mbeshtjellur(natyrisht me qellim qe rezistoj sulmet e armikut)
Kjo fjale nuk eshte kurrfare huazimi. E kunderta eshte e vertete.
Fjala shtjell eshte shqip e kulluar dhe kur shfaqet si folje dhe kur shfaqet si emer:

shtjelloj f
shtjelloj (një mendim) e
shtjellim (i një problemi) e
shtjellë e
shtjelloj imtësisht f
shtjelloj gjerësisht f
shtjellim e
shtjellohem f

[dias10]

Prejardhja nga një gjuhë ROMANE e fjalës kështjellë është diçka e PADISKUTUESHME. Ajo që mund të diskutohet është prejardhja direkte latine (castellum) siç vepron Çabej apo prejardhja italiane (castello), siç vepron Meyer.

Zgjidhni e merrni.

Ajo qe eshte e padiskutueshme eshte se ti e ke qejf deshtimin.
Ajo qe thashe me siper se fjala keshtjelle eshte fjale shqipe qe do te thote: qe eshte e mbuluar, eshte e veshur, eshte e mbrojtur,me nje mbeshtjelle mbrojtese.

Fjala Kështjellë eshte varianti tosk i Kashtjelle(geg).te fjala shtjellë=veshje=mbështjellje.
Pra kuptimi i fjales kështjelle eshte: qe eshte e thurur, veshur, mbeshtjellur(natyrisht me qellim qe te rezistoj sulmet e armikut)

Keshtjella eshte nje vend i mbuluar,mbrojtur, mbeshtjellur me disa shtjella(mbulesa), veshje mbrojtese;

Fatkeqesisht per ty kjo fjale gjendet dhe ne """"greqishten"""" e lashte dhe ne shqip ne kuptim identik.



dhe qe ti te kesh nje kuptim me te qarte per keto sinonime po ti jap te gjitha ne shqip:



Latinishtja eshte vetem nje shqipe e pervetesuar.

[dias10]

Shihe pak fjalen """greke""" strotos qe do te thote mbuluar.
Ajo eshte as me pak as me shume folja shqipe shtroj ose shtruar.

E mbuluan rrugen me asfalt=e shtruan rrugen me asfalt
e mbuloj krevatin= e shtroj krevatin

Ka-stro=ke-shtjelle
q(e a) shtruar=q(e a) shtjelluar= q(e a) mbuluar= q(e a) mbeshtjelle

[alibaba]

Së pari që dy fjalë të kenë prejardhje krejtësisht të ndryshme, dhe të kenë si kuptimine njëjtë ashtu edhe ngjashmëri fonetike, duhet të kenë fat për këtë.

T'a llogarisim probabilitetin. Ta zëmë se një gjuhë në lashtësi kishte rreth 5000 fjalë. Gjasat që një fjalë t'a ketë kuptimin e njëjtë me një tjetër janë 1/5000. Ndërsa gjasat që këto dy fjalë të ngjashme me prejardhje të ndryshme, t'a kenë të njëjtin kuptim, janë: 5000 X 5000 = 25.000.000 dmth gjasat që Kastelli dhe Kastra të kenë prejardhje të ndryshme janë NJË me 25 Milionë.

A i ka gjuha shqipe 25 milionë fjalë?? Jo. Si pasojë nuk ka gjasa që Kastell dhe Kastra të kenë prejardhje të ndryshme.

Tash nëse duam të marrim rrënjën e fjalës t'a studiojmë, kjo rrënjë nuk është "shtjella", sepse në versionin tjetër na del vetëm "stra", kështuqë i humbet kuptimi. E vetmja rrënjë e fjalës është Kast, që lidhet me Kashtë.

"Kashtë" nuk është gjë tjetër veçse shkurtim i fjalës Kallishtë, sikurse kemi tek Ahishta-Ashta, Bredhishta-Breshta, Barishta-Bashta (bashtinë), etj

Kallishtë apo derivati i saj Kashtë, ka të bëjë me grumbull Kallinjsh ose Hunjsh, që janë përdorë për të ndërtuar "muret" apo gardhiqet e kështjellave të hershme, që në fakt ishin plotësisht të bëra nga gardhi.

Madje hollë-hollë po të shikohet gardhiqet e hershme janë bërë përveç nga hunjtë edhe nga kallinj uji (shavar, kallam etj), siç është rasti i Palafitit të Maliqit.

Nga Akademia shqiptare e shkencave - Historia e Popullit Shqiptar - Shtëpia Botuese "Toena" 2002:

Për Epokën e Neolitit:

Banesat paraqiten dy llojesh.....
.....Muret e tyre thureshin me thupra ose me kallama dhe lyheshin pastaj me baltë në njërën ose në të dy faqet e tyre....
... Palafiti i Maliqit ka qenë i rrethuar me një gardh që e mbronte nga vërshimi i ujit apo nga rreziqe tjera.

Për Epokën e Bronzit:

Nga fundi i kësaj epoke lindin edhe vendbanimet e para të fortifikuara të cilat rrethohen me mure gurësh të palatuar e të lidhur në të thatë apo me ledhe e hunj.

...muret e banesave ishin të thurura me thupra e të lyera me baltë të përzier me byk.

Për epokën ilire:

Lartësia e këtyre mureve e ruajtur deri në ditët tona arrin 2.5 deri 3 metra, por trashësia e tyre tregon se kanë pasur një ngritje të madhe. Megjithatë duhet menduar se mbi këtë nivel, fortifikimi do të ketë qenë plotësuar me gardhe hunjsh.

Shohim që Kallinjtë të ndryshëm marrin pjesë në ndërtimin e gardhit, gjithashtu shohim që gardhi është pjesë e pandashme e kështjellës. Nga Kalli kemi Kallishta, nga Kallishta kemi Kashta, dhe nga Kashta vije deri tek Kashtelli-Kështjella.

Kam nënvizuar bykun aty sipër, sepse dhe byku zakonisht bëhej nga kashta e grirë.

[dias10]

Së pari që dy fjalë të kenë prejardhje krejtësisht të ndryshme, dhe të kenë si kuptimine njëjtë ashtu edhe ngjashmëri fonetike, duhet të kenë fat për këtë.

T'a llogarisim probabilitetin. Ta zëmë se një gjuhë në lashtësi kishte rreth 5000 fjalë. Gjasat që një fjalë t'a ketë kuptimin e njëjtë me një tjetër janë 1/5000. Ndërsa gjasat që këto dy fjalë të ngjashme me prejardhje të ndryshme, t'a kenë të njëjtin kuptim, janë: 5000 X 5000 = 25.000.000 dmth gjasat që Kastelli dhe Kastra të kenë prejardhje të ndryshme janë NJË me 25 Milionë.

A i ka gjuha shqipe 25 milionë fjalë?? Jo. Si pasojë nuk ka gjasa që Kastell dhe Kastra të kenë prejardhje të ndryshme.

Tash nëse duam të marrim rrënjën e fjalës t'a studiojmë, kjo rrënjë nuk është "shtjella", sepse në versionin tjetër na del vetëm "stra", kështuqë i humbet kuptimi. E vetmja rrënjë e fjalës është Kast, që lidhet me Kashtë.

"Kashtë" nuk është gjë tjetër veçse shkurtim i fjalës Kallishtë, sikurse kemi tek Ahishta-Ashta, Bredhishta-Breshta, Barishta-Bashta (bashtinë), etj

Kallishtë apo derivati i saj Kashtë, ka të bëjë me grumbull Kallinjsh ose Hunjsh, që janë përdorë për të ndërtuar "muret" apo gardhiqet e kështjellave të hershme, që në fakt ishin plotësisht të bëra nga gardhi.

Madje hollë-hollë po të shikohet gardhiqet e hershme janë bërë përveç nga hunjtë edhe nga kallinj uji (shavar, kallam etj), siç është rasti i Palafitit të Maliqit.

Nga Akademia shqiptare e shkencave - Historia e Popullit Shqiptar - Shtëpia Botuese "Toena" 2002:

Për Epokën e Neolitit:

Për Epokën e Bronzit:

Për epokën ilire:

Shohim që Kallinjtë të ndryshëm marrin pjesë në ndërtimin e gardhit, gjithashtu shohim që gardhi është pjesë e pandashme e kështjellës. Nga Kalli kemi Kallishta, nga Kallishta kemi Kashta, dhe nga Kashta vije deri tek Kashtelli-Kështjella.

Kam nënvizuar bykun aty sipër, sepse dhe byku zakonisht bëhej nga kashta e grirë.

Megjithese nuk jam aspak dakord me versionin tend po analizoj dhe njehere te dy variantet tona:

Versioni yt:
Keshtjella eshte nje 'rudiment' gjuhesor ngelur qe nga periudhat kur gjuha ishte ne hapat e pare , perdorur per emertimin e ndertimeve primitive te brishta per strehim qe me vone u adoptua per te emertuar nje nderim goxha solid dhe te fortifikuar si keshtjella.
Pra keshtjelle nga ana gjuhesore eshte nje lloj koktejli i fjales kallam dhe kashte

une do te thosha qe dhe nga ana kuptimore dhe nga ana gjuhesore ky variant ka dobesi serioze

Versioni im
Fjala keshtjelle eshte nje fjale e perbere nga nje folje-percaktor ka(qe)+ fjalen shtjelle(veshje, mbeshtjellje, mburoje, mbulese).
Fjala Kastro=(kashtjelle)=ka(shih me siper)+ shtro(shtrese, mbulese, veshje, mbeshtjellje).

une besoj se ky version eshte shume me i pranueshem si gjuhesisht ashtu dhe kuptimisht.

T'a llogarisim probabilitetin. Ta zëmë se një gjuhë në lashtësi kishte rreth 5000 fjalë. Gjasat që një fjalë t'a ketë kuptimin e njëjtë me një tjetër janë 1/5000. Ndërsa gjasat që këto dy fjalë të ngjashme me prejardhje të ndryshme, t'a kenë të njëjtin kuptim, janë: 5000 X 5000 = 25.000.000 dmth gjasat që Kastelli dhe Kastra të kenë prejardhje të ndryshme janë NJË me 25 Milionë.

A i ka gjuha shqipe 25 milionë fjalë?? Jo. Si pasojë nuk ka gjasa që Kastell dhe Kastra të kenë prejardhje të ndryshme..

Ky lloj probabiliteti

eshte i pakuptimte per gjuhesine.
Keto fjale nuk jane zgjedhur ne menyre rastesore qe te zbatosh kesi formulash, bile as kesi soji (n-k)!/k!
Ato jane sinonime te njera tjetres. Pavaresisht se ato gjenden ne dy gjuhe ''te huaja"" fjala shtjelle=shtroje=mbulese. Si rrjedhim dhe Kashtjelle=kashtroje=ka mbulese~eshte e mbrojtur.

[ZANOR]

emri - kështjellë, në shqip sot është një derivat gjoja modern, mbase kemi kështjella gurësh, kala etj. por rrënja e fjalës është - kast(ë), kasta - kashta e thekres (sepse me këtëkashtë thekre u ndërtuan banimet mbrojtëse të para (pas atyre nga degët e dushkut) dhe nuk janë ndërtuar as me gardhiqe anash, as lartë, as poshtë - por prej tokes, në formë të germës A, çka kuptojmë sot veç formë kulmi, pra një kulm kashte mbi tokë, e asgjë tjetër. Kështjellat e para, nuk kishin mure,që më vonë, u ndërtuan me mure gardhi, me gur, me granite, në forma arkitekturale ndër ma të ndryshmet, si fortifikata - ku kemi në vijim - kalanë, kalaja nga turqit
qëi shohim gërmadhat e tyre...

Rrënja - kast(ë), kaast, me a zanore e ngritur dyfishe, është e pakontestueshme dhe nuk ka të bëjë me rrënjen - kastra, kastro, as nuk ndahet në ka+stjellë, shtjellë assesi, se janë dy fjalë të ndryshme (kastra, kastro, kastravec)...

Realisht e origjinalisht duhet të thohet shqip - KASTELLË, KASTELLA, si fjalë e hershme dhe KASHTELLË, KASHTELLA, si fjalë shqipe e sotme - nga kashta e thekres, grurit etj.

kurse lidhja me rrënjen TALL(Ë), TALLA, vie nga fjala - tallë, talla e misrit, ku në vend të kashtes së thekres, u ndërtuan poashtu si kulme mbi tokë, pa mure, po me talla misri, talla kollomoqi dhe ndryshon pak nga kashta e thekres dhe merr kuptimin - KASHTALL(Ë), KASHTALLA, KASHTALLAT - ndërtuar me talla misri, apo talla kallami të thame etj.

KASHTELLA - KASHTALLA - KËSHTJELLA

[dust]

keshtjelle


castrum(cadstrum)[lat]....qe me vone behet castellum per te marre variantin ne italisht castello.

castrum,romaket e huazuan direkt nga ilirishtja...kashtru(ka shtruar,ka shtjelle).

[alibaba]

Realisht e origjinalisht duhet të thohet shqip - KASTELLË, KASTELLA, si fjalë e hershme dhe KASHTELLË, KASHTELLA, si fjalë shqipe e sotme - nga kashta e thekres, grurit etj.

Kashtallë sot në kosovarçe quhet grumbulli i kashtës.

Edhe në fjalorin e gjuhës shqipe kemi këtë:

KASHTOR/E,~JA f.sh. ~E, ~ET. 1. Kasolle e mbuluar me kashtë, kasolle kashte. Lagja e kashtoreve.

Në të njëjtin fjalor, fjala KASHTARE na del si sinonim i fjalës KASHTORE. Kështu kemi KASHTARE dhe KASTELLI, që është e njëjta gjë, dhe se KASTRA dmth KASHTËRA, (kashtë në shumës).

Pra edhe vetë KASOLLE është derivat i fjalës KASHTORE.

dhe nuk janë ndërtuar as me gardhiqe anash, as lartë, as poshtë

Kështjellat në pjesën e sipërme janë bërë me gardh. Arsyet janë strategjike dhe ekonomike. Pjesa e poshtme që ishte më e arritshme nga armiku, bëhej nga gurët, por nuk kishin mundësi ekonomike (punëtorë të mjaftueshëm), që të prodhonin më shumë gurë dhe të ndërtonin më shumë, ndaj në një lartësi ku armiku nuk arrinte dot t'a prekte me shpatë, bëhej gardhi.

Mandimi im është që Kështjella mund të ketë marrë emrin njërën nga këto opcione:

1. Kështjella si vendbanim merr emrin nga KASHTORE (kasolle), qepse ishte vendbanim sikurse që edhe kasollet ishin vendbanime.

2. Ose Kështjella merr emrin nga gardhi, i cili duhet të jetë quajtur KASHTALLË, meqenëse siç e pamë më sipër në kohë të hershme ilirët jetonin në palafite pranë ujërave ku bimët kryesore janë KALLINJTË (kallami e shavari), andaj gardhin e kanë quajtur KALLISHTË e më vonë KASHTË, më pas KASHTALLË, dhe pas fortifikimit të kështjellave të para, me emrin KASHTALLË (gardh) u quajt e tërë fortifikata.

Jo rastësishte përmenda fjalën gardh, ku në të njëjtën mënyrë, e tërë kështjella u quajt GRAD, sepse rrethohej me gardh, dhe sllavët morën këtë fjalë nga ne.

Edhe anglezët e gjermanët kopshtin e quajnë GARTEN sepse kopshti rrethohej me gardh.

[alibaba]

Keto fjale nuk jane zgjedhur ne menyre rastesore qe te zbatosh kesi formulash, bile as kesi soji (n-k)!/k!
Ato jane sinonime te njera tjetres. Pavaresisht se ato gjenden ne dy gjuhe ''te huaja"" fjala shtjelle=shtroje=mbulese. Si rrjedhim dhe Kashtjelle=kashtroje=ka mbulese~eshte e mbrojtur.

SHTROJË nuk gjendet askund aty. E thashë dhe më parë, se nuk ekziston fjala KASHTRO. Shkronjën O eliminoje se nuk ekziston, është thjesht prapashtesë helene së bashku me S dmth -OS. Na mbetet KASTR => Kashtra.

Edhe te kështjella kemi të njëjtën rrënjë KASHTË.

Edhe te KASOLLA kemi të njëjtën rrënjë KASHTORE => Kasolle.

Puna është që kësaj pjesës së përparme KA- ti po mundohesh t'ia japësh një shpjegim "astrologjik" kodra mbas bregut, gjë që nuk mundesh. Në gjuhën shqipe nuk njihen fjalëformime ku i shtohet fjala KA, sepse kjo fjalë ka vetëm dy kuptime KA (kam, ke, ka) ose KA (mëzat), gjë që asnjëra nuk ka lidhje me kështjellën.

Ti po mundohesh të shpjegosh origjinën e fjalëve, duke ia eliminuar rrënjën e vërtetë, dhe duke i konsideruar si rrënjë të vërtetë ca prapashtesa greko-latine që i janë shtuar më vonë.

[dias10]

Puna është që kësaj pjesës së përparme KA- ti po mundohesh t'ia japësh një shpjegim "astrologjik" kodra mbas bregut, gjë që nuk mundesh. Në gjuhën shqipe nuk njihen fjalëformime ku i shtohet fjala KA, sepse kjo fjalë ka vetëm dy kuptime KA (kam, ke, ka) ose KA (mëzat), gjë që asnjëra nuk ka lidhje me kështjellën.Ti po mundohesh të shpjegosh origjinën e fjalëve, duke ia eliminuar rrënjën e vërtetë, dhe duke i konsideruar si rrënjë të vërtetë ca prapashtesa greko-latine që i janë shtuar më vonë.

Ne psikologjine e kombeve te qyteteruara eshte rrenjosur toleranca, hapja rruge.
Ky fenomen ne mendjen shqiptare konsiderohet i huaj. Megjithese une mundohem te mesoj nga kjo dukuri shume pozitive duket se bashkebiseduesit e mi nuk bejne as perpjekjen me te vogel ne kete drejtim. Ju Alibaba jeni nje prej tyre. Shume i ""sigurte"" qe ke te drejte dhe megjithese perballesh me dike qe mund te jete shume me i forte se ty ne subjektin ne fjale prape nuk nguron te shprehesh per mua :kodra pas bregut. Bukur.
Une do te provoj qe nuk nxjerr perfundime te pergjumura dhe as perselargu nuk gaboj rende. Meqenese ky eshte nje forum modest, mendova qe te flisja thjesht dhe ne nje gjuhe te kuptueshme dhe per ata qe nuk jane njohes te kesaj fushe.
Por megjithate do i pergjigjem mungeses se etikes tende me nje shtjellim me te hollesishem.

Ju po thoni se emri keshtjelle rrjedh prej nje emri tjeter kashte me nje prapashtese jo shume te zakonte ne shqip ell. Por ti nuk na thua se si lindi tingulli j-ë, pse u integrua ai ne fjalen e prejardhur, pse a-ja ne nje fjale pa brendaeptim si kashte u shnderrua ne ë te keshtjelles. Nje mendje e stervitur me fenomemet e shnderimeve gjuhesore e di mire qe j-ja nuk lind vetvetiu para fundoreve.
Vete prezenca e j-se ne fjalen keshtjelle per nje sy te stervitur me format foljore shqip do ta coj studjuesin ne perfundimin se grupi sht nuk eshte porcion i fjales kashte por eshte nje nistore bashketingellore dyfishe karrakteristike per foljet shqipe ne mesin e te cilave gjendet grupi diftong ie.



zanorja i shnderrohet ne gjysemzanoren j-ë ne nje veprim te vetvetishem gjuhesor per arsyen e nje kalimi te bute bashketingellore-gjysemzanore-zanore, pra nga tingujt e veshtire te nistores se foljes ne nje tingull kumbues sic eshte e-ja.
Fjala eshte per foljen shtjell . Pra kemi nje kalim te ie-->je.. Ne fakt fjala shtjellë eshte nje emer qe buron nga folja shtjell.
Emri shtjelle ka disa kuptime ne shqip por nje nga kuptimet e tij i cili po shkon drejt zhdukjes eshte VESHJE.
Ceshte veshja? Veshja eshte nje shtrese mbrojtese nga sulmi i te ftohtit, armikut apo dukurive te tjera.
Pra shtjellë=veshje=mbrojtje.
Vete fjala kështjellë eshte nje reduktim i mrekullueshem ne shqip i nje fjalie percaktore dhe do te thote: qe eshte mbrojtese.

Une e di qe kjo analize eshte nje shuplake per te gjithe ata qe "mendojne" se fjala keshtjelle eshte nje huazim prej latinishtes/italishtes castelo, por nuk eshte faji im qe latinishtja eshte nje forme jo e lashte konvencionale te shkruari e shqipes.