Karl Jung

[lediooo]

dicka mbi jeten dhe teorine e Jung

[lediooo]

Cilido që kërkon të njohë psikikën njerëzore do të mësojë thuajse një hiç nga psikologjia eksperimentale. Do të ishte mirë t’i thuhej të braktiste shkencat e sakta, të hiqte gunën e shkollarit, t’i linte lamtumirën studimit dhe të endej me zemër nëpër botë. Atje, në mes të horrorit të burgjeve, azileve lunatike dhe spitaleve, në klubet e natës në periferi, në shtëpitë publike dhe ferrin e kumarxhinjve, në sallonet e elegancës, në bursat monetare, mbledhjet socialiste, kisha, mbledhje të ringjallësve dhe sekte ekstazike do të përfitonte shumë më tepër njohuri se në tekstet e librave një pëllëmbë dhe do ta kuptojë se si të mjekojë të sëmurin me dijet e vërteta të shpirtit njerëzor. Karl Jung.
Frojdi tha se qëllimi i terapisë ishte të ktheje pavetëdijen në vetëdije. Ai e vuri këtë si qëllim të punës së tij si teoricien. Megjithatë, pavetëdija e thënë nga ai tingëllon e pakëndshme, për të mos thënë më shumë: sipas tij ajo është motor i dëshirave dridhëruese, krater i thellë i pafund i një etjeje perverse dhe incestuoze, një varr i përvojave të frikshme që gjithsesi kthehen për të na përndjekur. Sinqerisht, s’do të doja fare t’i bëja të vetëdijshme të gjitha këto!
Një koleg i tij më i ri, Karl Jungu, do ta bënte eksplorimin e kësaj “hapësire të brendshme” punën e jetës së tij. Ai u pajis me formimin e teorisë frojdiane dhe me një dije të pashtershme mbi mitologjinë, fenë dhe filozofinë. Jungu ishte veçanërisht i ditur në simbolizmin e traditave të ndërlikuara mistike si gnosticizmi, alkimia, kabala dhe tradita të ngjashme të hinduizmit dhe budizmit. Nëse do të kishte ndonjë që të zbulonte kuptimin e pavetëdijes dhe shfaqjen e saj vetëm në formë simbolike, ai do të ishte Karl Jung.
Për më tepër, ai kishte aftësi për ëndrra të kthjellëta dhe vizione të herëpashershme. Në vjeshtën e vitit 1913 ai pati një vizion mbi një “rrymë të frikshme” që gllabëronte Europën dhe arrinte deri në malet e Zvicrës, vendlindjes së tij. Ai pa qindra njerëz që mbyteshin dhe qytetërime që përmbyseshin. Më pas, uji kthehej në gjak. Ky vizion u pasua në javët e ardhshme nga ëndrra dimrash të përjetshëm dhe lumenjsh gjaku. Ai pati frikë se po kthehej në psikotik.
Por në 1 gusht të po atij viti, filloi Lufta e Parë Botërore. Jungu mendoi se në njëfarë mënyre kishte patur një lidhje ndërmjet tij si individ dhe njerëzimit në tërësi, lidhje që nuk mund të shpjegohej lehtë. Që atëherë, deri në 1928, ai do t’i vihej një procesi të dhimbshëm vetë-eksplorimi që do të kthehej në themelin e gjithë teorisë së tij të mëvonshme.
Ai mbajti shënim me kujdes të gjitha ëndrrat, fantazirat dhe vizionet e tij, dhe vizatoi, pikturoi dhe bëri skulptura. Zbuloi se përvojat e tij prireshin të vizualizoheshin në persona, që fillonin me një plak të vjetër të urtë dhe shoqëruesen e tij, një vajzë të vogël. Burri i vjetër i urtë evoloi pas disa ëndrrash në një lloj guruje shpirtëror. Vajza e vogël u kthye në “anima”, shpirtin femëror që shërbente si medium për komunikimin me aspektet më të thella të pavetëdijes së tij.
Një shkurtabiq me lëkurë të kaftë do të shfaqej duke ruajtur hyrjen e pavetëdijes. Ai ishte “hija”, një shoqërues primitiv i egos së Jungut. Jungu pa në ëndërr që ai dhe xhuxhi vranë të riun e bukur me flokë bjond, të cilin ai e quante Siegfried. Për Jungun, kjo nënkuptonte një paralajmërim për rreziqet e adhurimit të fitoreve dhe heroizmit që shumë shpejt do të shkaktonin dhimbje në gjithë Evropën – dhe një paralajmërim për rreziqet e tij vetjake nga prirjet që kishte për adhurimin e heroit, pra të Sigmund Frojdit!
Jungu pa shumë ëndrra për të vdekurit, tokën e të vdekurve dhe ngjalljen e të vdekurve. Këto përfaqësonin veten e pavetëdijshme – jo pavetëdijen e “vogël” vetjake që Frojdi i dha shumë rëndësi, por një pavetëdije të re kolektive të vetë njerëzimit, një pavetëdije që mund të përmbajë të gjithë të vekurit, jo vetëm fantazmat tona personale. Jungu filloi t’i shihte njerëzit e sëmurë mendërisht si të përndjekur nga të tilla fantazma, në një epokë kur askush nuk mendohej t’i besonte. Nëse ne do të kuptonim mitologjitë tona, ne do t’i kuptonim këto fantazma, do të ishim rehat me të vdekurit dhe do të shëronim sëmundjet tona mendore.
Kritikët kanë sugjeruar se Jungu ishte thjesht i sëmurë kur të gjitha këto ndodhën. Por Jungu besonte se nëse do të kuptosh xhunglën, atëherë nuk mund të mjaftohesh që të shohësh nga bregu. Duhet t’i hysh brenda, pavarësisht sesa e frikshme dhe e çuditshme mund të duket.

[lediooo]

Biografia
Karl Gustav Jung u lind në 26 korrik të 1875, në një fshat të vogël zvicerian të Kesenvilit. I ati ishte Pol Jungu, famulltar i fshatit dhe nëna e tij Emilie Preiswerk Jung. Ai u rrit mes një familjeje të zgjeruar dhe të edukuar, që përfshinte klerikë dhe disa eksentrikë.
Jungu më i madh i mësoi Karlit latinishten kur ishte 6 vjeç, duke i grishur një interes afatgjatë në gjuhë dhe letërsi – sidomos në atë antike. Përveç gjuhëve më moderne perëndimore, Jungu mund të lexonte disa gjuhë antike, përfshirë sanksrinishten, gjuhën e librave të shenjtë indianë.
Karli ishte në adoleshent mjaft i vetmuar, që nuk e vriste mendjen dhe aq për shkollën dhe që e kishte inat kompeticionin. Ai shkoi në një shkollë në Basel, Zvicër, ku u kthye në një objekt ngacmimesh të xhelozisë së të tjerëve. Ai filloi të përdorte sëmundjen si pretekst, duke zhvilluar edhe një prirje që t’i binin të fikët nëse ishte nën presion.
Edhe pse zgjedhja e parë e tij ishte arkeologjia, më pas, ai iu vu mjekësisë në Universitetin e Baselit. Ndërkohë që punonte me neurologun e famshëm Kraft-Ebing, ai u orientua nga psikiatria.
Pas diplomimit, zuri një pozicion në Spitalin Mendor Burghoeltzli në Zyrih nën mbikëqyrjen e Eugene Bleuler, një ekspert (dhe emërtues) i skizofrenisë. Në 1903, ai u martua me Ema Rauschenbachun. Në të njëjtën kohë që jepte mësim në Universitetin e Zyrihut dhe ushtronte praktikë private, shpiku asosacionin e fjalëve!
Si admirues i hershëm i Frojdit, më në fund arriti ta takonte në Vjenë në 1907. Thuhet se pasi u takuan, Frojdi anulloi të gjitha takimet e tij atë ditë dhe ata folën për plot 13 orë; i tillë ishte impakti i takimit të këtyre dy mendjeve të mahnitshme! Frojdi sigurisht filloi ta shihte Jungun si princin e kurorëzuar të psikoanalizës dhe pasuesin e tij.
Por Jungu nuk i ishte dhënë krejtësisht teorisë së Frojdit. Marrëdhënia e tyre kishte filluar të ftohej në 1909, gjatë një udhëtimi në Amerikë. Ata po zbaviteshin duke analizuar ëndrrat e njëri-tjetrit, kur Frojdi duket se tregoi mjaft rezistencë ndaj përpjekjeve të Jungut për ta analizuar. Më së fundi, Frojdi tha se duhej të ndaleshin, pasi ai kishte frikë se do të humbiste autoritetin e tij! Jungu u ndje shumë i ofenduar.
Lufta e Parë Botërore ishte një periudhë e dhimbshme vetë-ekzaminimi për Jungun. Megjithatë ishte fillimi i një prej teorive më interesante të personalitetit që bota ka parë ndonjëherë.
Pas luftës, Jungu udhëtoi gjatë, duke vizituar fise tribu në Afrikë, Amerikë dhe Indi. Ai doli në pension në 1946 dhe filloi të largohet nga vëmendja publike pas vdekjes së të shoqes në 1955. ai vdiq në 6 qershor 1961 në Zyrih.

[lediooo]

Teoria
Teoria e Jungut e ndan psikikën në tre pjesë. E para është ego, që Jungu e identifikon me mendjen e vetëdijshme. E lidhur ngushtë me të është edhe pavetëdija personale, që përfshin gjithçka që nuk është e vetëdijshme, por që mund të bëhet e tillë. Pavetëdija personale është ajo që kuptojnë pjesa më e madhe e njerëzve, pjesa që përfshin edhe kujtimet që mund të sillen kollaj në kujtesë, edhe ato që janë shtypur për një arsye ose një tjetër. Por ajo nuk përmban instiktet që sugjeronte Frojdi.
Më pas, Jungu shton një pjesë të psikikës që e bën këtë teori të veçohet nga të tjerat: pavetëdijen kolektive. Mund ta quani atë “trashëgimi psikike”. Është rezervuari i përvojave të llojit tonë, një formë dijeje me të cilën vijmë të gjithë në jetë. Megjithatë ne nuk mund të jemi kurrë të vetëdijshëm për të në mënyrë të drejtpërdrejtë. Ajo influencon të gjitha përvojat dhe sjelljet tona, sidomos ato emocionale, por ne e kuptojmë atë vetëm në mënyrë indirekte, duke vërejtur këto influenca.
Ka disa përvoja që tregojnë efektet e pavetëdijes kolektive: përvoja e dashurisë me shikimin e parë, deja vu-ja (ndjesia se e ke parë njëherë këtë gjë), dhe njohja e menjëhershme e disa simboleve dhe kuptimit të disa miteve të caktuara, të gjitha këto mund të kuptohen si një lidhje e menjëhershme e realitetit të jashtëm me realitetin e brendshëm të pavetëdijes kolektive. Shembuj më madhorë janë përvojat krijuese të përsëritura tek artistët, muzikantët e çdo kohe në të gjithë botën, apo përvojat shpirtërore të misticizmit në të gjitha fetë, apo paralelizmat në ëndrra, fantazira, mitologji, përralla dhe letërsi.
Një shembull i mirë që është diskutuar së fundmi është përvoja pranë vdekjes. Duket se shumë njerëz, edhe pse të kulturave të ndryshme, kanë kujtime të ngjashme mbi mënyrën se si u kthyen nga një takim i afërt me vdekjen. Ata thonë se lënë trupat e tyre, i shohin trupat dhe ngjarjet rreth tyre në mënyrë të qartë, shohin që shtyhen në një tunel të gjatë drejt një drite të bardhë, shohin të afërm të vdekur ose figura fetare që i presin, dhe provojnë zhgënjim kur u duhet të lënë këtë skenë të lumtur dhe të kthehen në trupat e tyre. Ndoshta, ne jemi “ndërtuar” që ta përjetojmë vdekjen në këtë mënyrë.
Arketipet
Pavetëdija kolektive përbëhet nga arketipe. Jungu i quajti ato dominantë, imago, imazhe mitologjike ose të hershme, dhe me disa emra të tjerë, por emri arketip, duket se u zuri vendin të gjithëve. Arketipi është një prirje e pamësuar për t’i përjetuar gjërat në një mënyrë të caktuar.
Arketipi vetë nuk ka formë, por vepron si një “parim organizues” mbi gjërat që ne shohim dhe bëjmë. Ai funksionon në mënyrën që funksionojnë instiktet në teorinë e Frojdit: së pari, fëmija do diçka për të ngrënë, pa e ditur se çfarë do. Ai ka një dëshirë të papërcaktuar të cilën mund ta kënaqë me disa gjëra dhe jo me disa të tjera. Më vonë, duke fituar përvojë, fëmija fillon të dëshirojë gjëra më specifike kur është i uritur – një shishe ujë, një biskotë, një karkalec furre, një copë picë të stilit njujorkez.
Arketipi është si një vrimë e zezë në hapësirë: e di që ekziston vetëm sepse thith lëndë dhe dritë në brendësinë e vet.

[lediooo]

Arketipi i nënës
Arketipi i nënës është një shembull veçanërisht i goditur. Të gjithë paraardhësit tanë kishin nëna. Ata u zhvilluan në një mjedis që e përmbante nënën ose zëvendësuesen e saj. Ne nuk do të kishim mbijetuar pa lidhjen tonë me një kujdesues kur ishim vetëm foshnje të pambrojtura. Është e arsyeshme të mendosh se ne jemi “ndërtuar” në një mënyrë që reflekton mjedisin tonë evolutiv: ne vijmë në këtë botë të gatshëm për ta kërkuar nënën, për ta dashur atë, për ta njohur atë, për t’u marrë me të.
Kështu, arketipi i nënës është aftësia jonë e gatshme tashmë për të njohur një marrëdhënie të caktuar, atë të mëmësisë. Jungu tha se ky është një koncept abstrakt, dhe se ne e projektojmë shpesh arketipin në botën e jashtme, zakonisht tek nënat tona. Edhe kur arketipi nuk gjen një person të caktuar të gatshëm, ne priremi të personifikojmë arketipin, pra ta kthejmë atë në një personazh mitologjik librash. Ky personazh simbolizon arketipin.
Arketipi i nënës simbolizohet nga nëna e hershme ose “nëna tokë” e mitologjisë, nga Eva dhe Maria në traditat perëndimore ose nga simbole më pak personale si p.sh. kisha, kombi, pylli apo oqeani. Sipas Jungut, dikush, nëna e të cilit nuk ka arritur të kënaqë kërkesat e arketipit, mund të jetë një person që e kalon jetën e tij duke kërkuar rehat dhe paqe në kishë, ose duke u identifikuar me “kombin” e vet, ose duke medituar me figurën e Marisë, ose duke bërë një jetë afër detit.
Mana
Duhet të kuptoni se arketipet nuk janë gjëra biologjike të vërteta si instiktet e Frojdit. Ato janë më shumë kërkesa shpirtërore. P.sh. nëse ëndërruat për gjëra të gjata, Frojdi do të sugjeronte se këto gjëra përfaqësojnë fallusin ose seksin. Por Jungu do të kishte një interpretim krejt tjetër. Edhe ëndërrimi specifik mbi penisin, nuk do të kishte të bënte me nevojën e papërmbushur për seks.
Është kurioze të shohësh sesi në shoqëri primitive, simbolet fallike jo gjithnjë i referohen seksit. Ata zakonisht simbolizojnë atë që quhet mana, fuqinë shpirtërore. Këto simbole do të shfaqen në rastet kur shpirtrat thirren për të shtuar prodhimet e misrit, ose peshkut, ose për të shëruar dikë. Lidhja midis penisit dhe fuqisë, midis spermës dhe farës, midis fertilizimit dhe pllenshmërisë janë të kuptueshme nga shumë kultura.
Hija
Seksi dhe instiktet e jetës në përgjithësi sigurisht që përfaqësohen diku në sistemin e Jungut. Ato janë pjesë e një arketipi të quajtur hije. Ky arketip vjen nga e kaluara jonë paranjerëzore dhe kafshërore, kur shqetësimet tona kufizoheshin vetëm tek mbijetesa dhe riprodhimi dhe kur ne nuk ishim te vetëdijshëm për veten.
Kjo është “ana e errët” e egos, dhe në të ruhet ana e keqe që mund të kryejmë. Në fakt, hija është amorale – as e mirë, as e keqe, ashtu si kafshët. Një kafshë është në gjendje të kujdesohet për të vegjlit e saj ashtu si edhe për të kryer një vrasje të egër për t’u ushqyer, por ajo nuk zgjedh që të bëjë as njërën, as tjetrën. Ajo thjesht bën atë që bën. Është “e pafajshme”. Por nga këndvështrimi ynë njerëzor, bota kafshërore duket tepër e egër, jo njerëzore, kështu që hija kthehet në një lloj koshi mbeturinash për ato pjesë të vetes që s’i pranojmë dot.
Simbole të hijes përfshijnë gjarprin (si në kopshtin e Idenit), dragonjtë, përbindëshat dhe djajtë. Ajo shpesh ruan hyrjen në një shpellë apo në një pellg uji, të cilat janë pavetëdija kolektive. Herën tjetër që ndesheni me një djall në ëndërr, mund të jetë që në fakt po ndesheni me veten tuaj!
Persona
Persona përfaqëson imazhin tuaj publik. Fjala sigurisht lidhet me fjalën person dhe personalitet, dhe vjen nga fjala latine “maskë”. Kështu persona është maska që vendos përpara se të shfaqësh vetveten në botën e jashtme. Edhe pse fillon si një arketip, pas njëfarë kohe që e kemi ngritur, është maska pjesa jonë që ndodhet më larg se të tjerat nga pavetëdija kolektive.
Në rastin më të mirë, është vetëm “përshtypja e mirë” që duam të lëmë ndërkohë që marrim rolet që shoqëria kërkon nga ne. Sigurisht, mund të jetë edhe “përshtypje e gabuar” që ne e përdorim për të manipuluar opinionet dhe sjelljet e njerëzve. Dhe në rastin më të keq, ajo mund të keqinterpretohet, edhe nga ne vetë, duke e marrë atë si veten tonë të vërtetë: ndonjëherë ne besojmë se jemi vërtet ata që pretendojmë se jemi!
Anima dhe animus
Një pjesë e persona-s është roli i mashkullit ose i femrës që duhet të kryejmë. Për pjesën më të madhe të njerëzve, ky rol përcaktohet nga gjinia e tyre fizike. Por Jungu, ashtu si Frojdi apo Adleri dhe të tjerë, besonin se ne jemi të gjithë biseksualë në brendinë tonë. Kur fillojmë jetën si fetuse, kemi organe seksuale të padiferencuara dhe vetëm gradualisht, nën ndikimin e hormoneve, kthehemi në meshkuj ose femra. Në të njëjtën mënyrë, kur fillojmë jetën sociale si foshnje, ne nuk jemi as meshkuj, as femra në kuptimin shoqëror. Thuajse menjëherë – sapo hyjnë në përdorim veshjet rozë ose blu – ne vihemi nën ndikimin e shoqërisë, e cila gradualisht na formëson si burra ose si gra.
Në të gjitha shoqëritë, pritshmëritë në drejtim të meshkujve dhe femrave ndryshojnë, zakonisht bazuar në rolet e ndryshme në riprodhim, por shpesh ka edhe detaje të tjera që janë thjesht tradicionale. Gratë priret që të jenë më të buta dhe më pak agresive, burrat pritet që të jenë më të fortë dhe të injorojnë anën emocionale të jetës. Por Jungu mendonte se këto pritshmëri nënkuptojnë që ne kemi zhvilluar vetëm gjysmën e potencialit tonë.
Anima është aspekti femëror i pranishëm në pavetëdijen kolektive të meshkujve dhe animus është aspekti mashkullor i pranishëm në pavetëdijen kolektive të femrave. Së bashku, i referohemi si syzygy. Anima mund të personifikohet si një vajzë e vogël, spontane dhe intuitive dhe forca e vetë jetës. Animus mund të personifikohet si një burrë i vjetër i mençur, një magjistar, ose shpesh një numër meshkujsh, dhe priret të jetë logjik, shpesh racionalist madje debatues.
Anima ose animus janë arketipet me anë të të cilave komunikojmë me pavetëdijen kolektive në përgjithësi, dhe është e rëndësishme t’i kuptosh ato. Janë gjithashtu arketipet e përgjegjshme për jetën tonë dashurore: ne jemi ashtu siç sugjeron miti grek, gjithnjë në kërkim të gjysmës sonë, gjysmës që Zoti e mori nga ne, dhe e kërkojmë në mes të seksit të kundërt. Kur biem në dashuri me shikim të parë, atëherë kemi gjetur personin që “përmbush” veçanërisht mirë arketipin tonë anima ose animus!
Arketipe të tjera
Jungu tha se nuk ka një numër të caktuar arketipesh që mund t’i vëmë në listë dhe t’i mbajmë mend. Ata mbivendosen dhe shkrihen lehtësisht me njëri-tjetrin sipas nevojës dhe logjika e tyre s’është si e zakonshmja. Por ja, disa nga ata që ai përmendi:
Përveç nënës, ka edhe arketipe të tjera familjare. Sigurisht është i babait, i cili shpesh simbolizohet nga një udhëheqës ose një figurë autoritare. Ka edhe një arketip të familjes, i cili përfaqësohet nga ideja e marrëdhënies së gjakut dhe lidhjeve që krijohen më thellë se ato të bazuara në arsye të vetëdijshme.
Ka edhe një arketip të fëmijës, i përfaqësuar në mitologji dhe art nga fëmijët, kryesisht foshnja, si edhe krijesa të vogla. Fëmija Krisht në qendër të Krishtlindjeve është një shfaqje e arketipit të fëmijës dhe përfaqëson të ardhmen, transformimin, rilindjen dhe shpëtimin. Çuditërisht, Krishtlindja përkon gjatë solsticit dimëror, i cili në kulturat veriore primitive përfaqëson njëkohësisht të ardhmen dhe rilindjen. Njerëzit ndiznin zjarre dhe kryenin ceremoni për të nxitur kthimin e diellit tek ata. Arketipi i fëmijës shpesh ngjizet me arketipe të tjera për të krijuar fëmijën-perëndi apo fëmijën-hero.
Mjaft arketipe janë personazhe historish. Heroi është një nga më të njohurit. Ai është personaliteti mana dhe shkatërruesi i dragonjve të këqinj. Praktikisht, ai përfaqëson egon – ne priremi të identifikohemi me heroin e historisë – dhe shpesh përfshihet në beteja me hijen, në formën e dragonjve ose të përbindëshave të tjerë. Por ama heroi është humbameno. Ai është injorant mbi mënyrat e pavetëdijes kolektive. Luke Skywalker në filmin Lufta e Yjeve (Star Wars) është shembulli i përsosur i një heroi.
Heroi shpesh vjen për të shpëtuar vashën. Ajo përfaqëson pastërtinë, pafajësinë dhe në të gjithë gjasat, naivitetin. Në fillimet e historisë së Luftës së Yjeve, princeshë Leia është vasha. Por me kalimin e kohës, ajo kthehet në anima, meqë zbulon fuqinë – pavetëdijen kolektive – dhe kthehet në një partner të barabartë me Luke, që del se është i vëllai.
Heroi udhëhiqet nga burri i vjetër i urtë. Ai është forma e animusit dhe shfaq tek heroi natyrën e pavetëdijes kolektive. Në Luftën e Yjeve, ai luhet nga Obi Wan Kenobi dhe më vonë, nga Yoda. Vini re se ata e mësojnë Luke për forcën dhe kur ai rritet, ata vdesin dhe bëhen pjesë e tij.
Mund të jeni kureshtarë mbi arketipin e përfaqësuar nga Darth Vader, “babai i errët”. Ai është hija dhe mjeshtri i anëve të errëta të forcës. Ai del se është babai i Luke dhe i Leilas. Kur ai vdes, kthehet në pjesë të burrit të vjetër, të urtë.
Ka edhe një arketip të kafshës, që përfaqëson marrëdhëniet e njerëzimit me botën e kafshëve. Kali besnik do të ishte një shembull i tij. Gjarpërinjtë shpesh janë simbole të arketipit të kafshës, dhe mendohet se janë veçanërisht të mençur. Kafshët, në fund të fundit, janë më pranë natyrës së tyre të vërtetë sesa ne. Ndoshta edhe robotët e vegjël dhe anijet e vjetra kozmike – Falkoni – janë simbole të kafshës.
Është gjithashtu edhe xhongleri, që përfaqësohet nga një klloun apo magjistar. Roli i xhonglerit është të ngadalësojë arritjet e heroit dhe të bëjë rrëmujë. Në mitologjinë skandinave, nordike, mjaft nga aventurat e perëndive e kanë fillesën tek truket gjysëm-perëndia Loki u bën perëndive.
Ka edhe arketipe të tjera që janë më të vështira për t’u shpjeguar. Është njeriu origjinal, i përfaqësuar në fenë perëndimore nga Adami. Është arketipi i Zotit, i përfaqësuar nga nevoja jonë për të kuptuar universin, për t’i dhënë kuptim gjithçkaje që ndodh, për t’i parë të gjitha sikur kanë një qëllim dhe një drejtim.
Hermafroditi, si femëror edhe mashkullor, përfaqëson bashkimin e të kundërtave, një ide e rëndësishme në teorinë e Jungut. Në disa arte fetare, Jezusi përfaqësohet si një burrë femëror. Në të njëjtën mënyrë, në Kinë, personazhi i Kuan Yin filloi si një shenjtor mashkullor (bodhisattva Avalokiteshwara), por u portretizua në një mënyrë kaq femërore saqë sot mendohet më shumë si një perëndeshë femër e mëshirimit!
Arketipi më i rëndësishëm i të gjithëve është ai i vetes. Vetja është bashkimi i fundëm i personalitetit dhe simbolizohet nga rrethi, kryqi dhe figurat e mandalës që Jungu kishte shumë dëshirë të pikturonte. Mandala është një vizatim që përdoret në meditim pasi tërheq vëmendjen në qendër dhe mund të jetë e thjeshtë si një figurë gjeometrike ose e ndërlikuar si një mozaik. Personifikimi që përfaqëson më mirë veten janë Krishti dhe Buddha, dy njerëz që shumë besojnë se arritën përsosmërinë. Por Jungu mendonte se përsosmëria e personalitetit arrihet vërtet vetëm nëpërmjet vdekjes.

[lediooo]

Dinamika e psikikës
Kaq për përmbajtjen e psikikës. Le t’i kthehemi tani parimeve me të cilat vepron ajo. Jungu na jep tre parime, duke filluar nga parimi i të kundërtave. Çdo dëshirë sugjeron menjëherë të kundërtën e vet. Nëse kam një mendim të mirë, s’mundem të mos kem brenda meje diku edhe mendimin e kundërt, të keq. Në fakt, është shumë e thjeshtë: për të patur një koncept të të mirës, duhet të kesh një koncept të të keqes, ashtu siç s’mund të kesh lart pa patur poshtë, siç s’mund të kesh të zezën pa patur të bardhën.
Kjo ide më erdhi kur isha gati 11 vjeç. Rastësisht iu vura të ndihmoja krijesat e pafajshme të pyllit që ishin dëmtuar në ndonjëfarë mënyre – shpesh, duke i vrarë ato gjatë këtij procesi. Njëherë u përpoqa të kujdesesha për të shëruar një zog të vogël. Por kur e ngrita, u mahnita sesa i lehtë ishte, saqë më erdhi ideja se mund ta shtypja fare kollaj në dorën time. Ashtu si ju, edhe unë s’e pëlqeva këtë ide, por ama ishte aty.
Sipas Jungut, është e kundërta që krijon fuqinë (apo libidon) e psikikës. Është njësoj si dy polet e një baterie apo ndarja e një atomi. Është kontrasti që krijon energji, kështu një kontrast i fortë lëshon një energji të fortë, dhe një kontrast i dobët energji të dobët.
Parimi i dytë është parimi i njëjtësisë. Energjia e krijuar nga të kundërtat i jepet të dyja kaheve njësoj. Kështu kur e mbaja zogun e vogël në duart e mia, kishte energji për të vazhduar ta mbaja dhe për ta ndihmuar. Por kishte njësoj energji për ta shtypur atë. Unë u mundova ta ndihmoja, kështu që energjia shkoi drejt sjelljeve që e ndihmuan atë. Por ç’ndodhi me energjinë tjetër?
Ja që, kjo varet nga qëndrimi kundrejt dëshirës që nuk e përmbushe. Nëse e njeh atë, e përball atë, e ruan atë në mendjen tënde të ndërgjegjshme, atëherë energjia shkon drejt përmirësimit të përgjithshëm të psikikës tënde. Me fjalë të tjera, ti rritesh.
Por nëse pretendon se nuk e pate kurrë atë dëshirë, nëse e mohon apo e shtyp atë, atëherë energjia do të shkojë drejt zhvillimit të një kompleksi. Kompleksi është një model i mendimeve të shtypura dhe ndjenjave që sillen – organizohen – rreth një teme të ofruar nga arketipet. Nëse ti mohon se ke patur mendimin për ta shtypur zogun e vogël, atëherë mund ta përfshish atë ide në një formë që e siguron hija (“ana jote e errët”). Ose nëse një njeri mohon anën e vet emocionale, emocionaliteti i tij mund të gjejë rrugën drejt arketipit të animas. E kështu me radhë.
Por, ja si krijohet problemi: nëse pretendon gjithë jetën tënde se je vetëm i mirë, se ti nuk ke aftësinë të gënjesh dhe mashtrosh dhe vjedhësh dhe vrasësh, atëherë në çdo kohë që bën gjëra të mira, ajo anë tjetër e vetes suaj shkon drejt një kompleksi përreth hijes. Ky kompleks do të fillojë të jetojë një jetë të vetën dhe do t’ju përndjekë. Do ta gjeni veten në makthe në të cilat do të shihni veten duke shtypur zogj të vegjël!
Nëse zgjatet shumë, kompleksi mund t’ju mposhtë, mund t’ju “posedojë” dhe mund të ktheheni në një personalitet të shumëfishtë. Në filmin Tre fytyrat e Evës, Joanne Woodward e portretizuar si një grua e butë, e duruar, zbuloi se të shtunave mbrëma ajo shpërthente duke kërcyer si e çmendur. Ajo nuk pinte duhan, por gjente cigare në çantë, nuk pinte alkool, por ngrihej me dhimbje koke, nuk ishte flirtuese por e gjente veten me veshje tërheqëse. Edhe pse personaliteti i shumëfishtë është i rrallë, ai priret të shfaqet në këtë ekstrem bardhë e zi.
Parimi i fundit është ai i entropisë. Kjo është prirja që të kundërtat të bashkohen dhe kështu energjia të bjerë gjatë jetës së një personi. Jungu e huazoi idenë nga fizika, aty ku entropia i referohet prirjes së të gjitha sistemeve fizike “të shkarkohen” pra, e gjithë energjia të shpërndahet në mënyrë të njëjtë. Nëse për shembull keni një burim nxehtësie në një qoshe të dhomës, e gjithë dhoma do të arrijë të ngrohet.
Kur jemi të rinj, të kundërtat priren të jenë të skajshme dhe kështu ne priremi të kemi mjaft energji. Për shembull adoleshentët priren të ekzagjerojnë ndryshimet mashkull-femër, dhe meshkujt përpiqen të jenë macho ndërsa vajzat përpiqen po aq fort të jenë femërore. Kështu në aktivitetin seksual investohen sasi të mëdha energjish! Për më tepër adoleshentët hidhen nga një skaj në tjetrin, duke qenë të çmendur dhe të egër një çast dhe në kërkim të besimit fetar në çastin tjetër.
Ndërsa rritemi, pjesa më e madhe e jona ndjehet rehat me këndet e ndryshme. Jemi më pak idealistë naivë dhe e pranojmë se të gjithë jemi përzjerje të engjëllit dhe djallit. Seksi i kundërt brenda nesh na kërcënon gjithnjë e më pak dhe fillojmë të jemi më androgjenë. Edhe fizikisht, në moshë të thyer, burrat dhe gratë fillojnë të ngjasojnë. Ky proces i ngritjes përmbi të kundërtat tona, dhe i të parit të të dy anëve të asaj që jemi, quhet transhendencë.
Vetja
Qëllimi i jetës është të realizojë veten. Vetja është një arketip që përfaqëson transhendencën e të gjithë të kundërtave, në mënyrë që çdo aspekt i personalitetit tonë të shprehet njësoj. Pra, ju jeni as mashkull as femër dhe si mashkull ashtu edhe femër, as ego as hije dhe si ego ashtu edhe hije, as i mirë as i keq dhe si i mirë ashtu edhe i keq, as i vetëdijshëm as i pavetëdijshëm dhe si i vetëdijshëm ashtu edhe i pavetëdijshëm, as individ as tërësia e krijimit, dhe si individ ashtu edhe tërësia e krijimit. Sërish pra, pa të kundërta, nuk ka energji dhe ju pushoni së vepruari. Sigurisht, s’do të kishit më nevojë të vepronit.
Për të mos e kthyer në shumë mistike, mendoni si për një pikëqendër të re, një pozicion më të balancuar, mendoni për psikikën tuaj. Kur jeni shumë i ri, fokusoheni tek ego dhe shqetësoheni për gjërat e vogla të personas. Kur je më i vjetër (nëse pranojmë se jeni zhvilluar siç duhet), ju fokusoheni më thellë tek vetja dhe bëheni më të afërt me të gjithë njerëzit, me jetën madje edhe me vetë universin. Personi i vetë-realizuar në fakt është më pak egoist.
Sinkroniciteti
Teoricienët e personalitetit kanë debatuar për vite të tëra nëse proceset psikologjike funksionojë sipas mekanizimit apo teleologjisë. Mekanizimi është ideja se gjërat veprojnë sipas shkakut dhe pasojës: njëra gjë çon tek tjetra, kjo çon tek tjetra e kështu me radhë, e kaluara përcakton të ardhmen. Teleologjia është ideja se ne udhëhiqemi nga idetë tona për një gjendje të ardhme, nga gjëra si qëllimet, kuptimet, vlerat dhe kështu me radhë. Mekanizimi është i lidhur me determinizmin dhe shkencat natyrore. Teleologjia është e lidhur me vullnetin e lirë dhe po bëhet gjithnjë e më e rrallë. Është ende e zakonshme mes filozofëve morale, ligjorë dhe fetarë dhe sigurisht mes teoricienëve të personalitetit.
Midis njerëzve të diskutuar në këtë libër, frojdianët dhe bihejvioristët priren të jenë mekanicistë, ndërkohë që neofrojdianët, humanistët dhe ekzistencialistët priren të jenë teleologë. Jungu besonte se të dyja luajnë rol. Por ai shtoi një alternativë të tretë të quajtur sinkronicitet.
Sinkroniciteti është shfaqja e dy ngjarjeve që nuk janë të lidhura në mënyrë shkakore, as teleologjike, por megjithatë lidhen me kuptim. Njëherë, një klient po përshkruante një ëndërr me një insekt të formë buburreci dhe në atë moment, një insekt i tillë fluturoi në dritare. Shpesh, njerëzit ëndërrojnë për diçka, si për shembull vdekjen e një të dashuri, dhe të nesërmen në mëngjes në fakt zbulojnë se ai kishte vdekur pothuaj në atë orë. Ndonjëherë njerëzit ngrenë telefonin për të marrë një mik, dhe zbulojnë se miku i tyre është në telefon duke marrë ata. Shumë psikologë do t’i quanin këto koincidenca, apo do të përpiqeshin të tregonin se si këto gjëra kanë shumë gjasa të ndodhin. Jungu besonte se këto ishin tregues se si jemi të lidhur me qeniet e tjera njerëzore dhe me natyrën në përgjithësi nëpërmjet pavetëdijes kolektive.
Jungu asnjëherë nuk bëri të qartë se cilit besim fetar i përkiste. Por kjo ide e pazakontë e sinkronicitetit shpjegohet lehtësisht me këndvështrimin hindu mbi realitetin. Në këtë këndvështrim, egot tona individuale janë si ishuj në një det: ne shohim jashtë nëpër botë dhe shohim njëri-tjetrin dhe mendojmë se jemi qenie të veçuara. Ajo që nuk shohim është se ne jemi të lidhur me njëri-tjetrin nëpërmjet sipërfaqes së oqeanit në thellësi të ujrave.
Bota e jashtme quhet maya, që do të thotë iluzion, dhe mendohet si një nga ëndrrat apo kërcimet e Zotit. Pra, Zoti e krijon atë, por nuk ka një realitet të vetin. Egot tona individuale quhen jivatman, që do të thotë shpirtra individualë. Ata janë gjithashtu një lloj iluzioni. Ne në fakt jemi të gjithë shtojca të të vetmit dhe njëshit, Atman ose Zotit, i cili lejon që grimca të tij të harrojnë identitetin e tij, të bëhen në dukje të veçuar dhe të pavarur, të kthehen në ne. Por ne nuk jemi kurrë të veçuar. Kur vdesim, ne zgjohemi dhe kuptojmë cilët ishim që nga fillimi: Zoti.
Kur ne ëndërrojmë ose meditojmë, ne zhytemi në pavetëdijen tonë personale, duke iu afruar gjithnjë e më shumë vetes sonë të vërtetë, pavetëdijes kolektive. Në gjendje si këto ne jemi tepër të hapur për “komunikime” nga ego të tjera. Sinkroniciteti e bën teorinë e Jungut të jetë një nga të rrallat që jo vetëm i vjen për shtat fenomeneve parapsikologjike, por edhe përpiqet t’i shpjegojë ato!
Introversioni dhe ekstraversioni
Jungu zhvilloi një tipologji personaliteti që është kthyer në shumë popullore saqë njerëzit mendojnë se ai s’bëri gjë tjetër veç saj! Fillon me dallimin midis introversionit dhe ekstraversionit. Introvertët janë njerëzit që preferojnë botët e tyre të brendshme, mendimet e tyre, fantazitë, ëndrrat e kështu me radhë, ndërsa ekstravertët preferojnë botën e jashtme të gjërave dhe njerëzit dhe aktivitetet.
Këto fjalë konfuzohen me idetë e turpit dhe shoqërueshmërisë, pjesërisht sepse introvertët priren të jenë të turpshëm dhe ekstravertët të jenë të shoqërueshëm. Por Jungu me to nënkuptoi më shumë faktin nëse ju (“egoja”) përballeni më shumë me personan dhe realitetin e jashtëm, apo me pavetëdijen kolektive dhe arketipet e saj. Në këtë kuptim, introverti është disi më i maturuar se ekstraverti. Kultura jonë sigurisht vlerëson më shumë ekstravertin. Dhe Jungu vërejti se ne priremi të vlerësojmë tipin tonë si më të mirin!
Tani e gjejmë dimensionin introvert-ekstravert në disa teori, veçanërisht të Hans Ajnsekut, edhe pse shpesh të fshehur në emra të ndryshëm si “shoqërueshmëri” dhe “rezervim”.
Funksionet
Qofshim introvertë apo ekstravertë, ne kemi nevojë të merremi me botën, të brendshmen dhe të jashtmen. Dhe secili nga ne ka mënyrat e preferuara për t’u marrë me të, mënyrat me të cilat ndjehet më rehat apo më i zoti. Jungu sugjeroi se ka katër mënyra bazë, ose funksione:
E para është ndijimi. Ndijimi do të thotë se informacionin e merr nëpërmjet shqisave. Një person ndijues është i mirë në të parë dhe të dëgjuar dhe zakonisht në njohjen e botës. Jungu e quajti këtë një funksion irracional, që do të thotë se ai përfshin perceptimin në vend të gjykimit të informacionit.
E dyta është të menduarit. Të menduarit do të thotë të vlerësosh informacionin apo idetë në mënyrë racionale, logjike. Jungu e quajti këtë funksion racional që do të thotë se përfshin vendimmarrje apo gjykim më tepër sesa thjesht kapje të informacionit.
E treta është intuita. Intuita është në lloj perceptimi që vepron përtej proceseve të zakonshme të vetëdijes. Është irracionale dhe perceptive, si ndijimi, por vjen nëpërmjet një integrimi më të ndërlikuar të sasive të mëdha të informacionit, më tepër sesa thjesht të parët ose të dëgjuarit. Jungu tha se kjo ishte njësoj si të shihje pas kthesës.
E katërta është ndjenja. Ndjenja ashtu si të menduarit është çështje e vlerësimit të informacionit, kësaj radhe duke peshuar reagimin e përgjithshëm emocional. Jungu e quajti atë racionale, sigurisht jo në kuptimin e zakonshëm të fjalës.
Ne i kemi këto funksione. Por i kemi në përmasa të ndryshme do të thoshit ju. Secili nga ne ka një funksion superior, të cilin e preferon dhe që e ka më të zhvilluar, një funksion dytësor, të cilin e dimë që e kemi dhe e përdorim në mbështetje të funksionit superior, një funksion tretësor që e kemi më pak të zhvilluar dhe që s’jemi të vetëdijshëm që e kemi, dhe një funksion inferior, që është i zhvilluar pak dhe është kaq i pavetëdijshëm saqë ne madje e mohojmë ekzistencën e tij tek ne.
Pjesa më e madhe e jona zhvillojnë një ose dy nga këto funksione, por qëllimi ynë duhet të jetë t’i zhvillojmë të katër. Edhe njëherë, Jungu e sheh transhendencën e të kundërtave si ideale.
Vlerësimi
Katherine Briggs dhe vajza e saj Isabel Briggs Myers menduan se tipet dhe funksionet e Jungut ishin kaq shpalosëse për personalitetet e njerëzve saqë vendosën të hartojnë një test me laps e letër. Ky u quajt Treguesi i Tipit Myers-Briggs dhe është një nga testet më popullore dhe më të studiuara që qarkullojnë.
Mbi bazën e përgjigjeve tuaja për rreth 125 pyetje, kategorizoheni në një nga 16 tipat duke patur parasysh që disa njerëz mund ta gjejnë veten diku midis dy ose tre tipave. Tipi që i përkisni do të thotë shumë për ju – pëlqimet dhe mospëlqimet, zgjedhjet e tua në karrierë, përputhja me të tjerët e kështu me radhë. Njerëzit priren ta pëlqejnë goxha. Ka cilësinë e pazakontë të testeve të personalitetit që nuk është shumë gjykues: asnjë nga tipat nuk është tmerrësisht negativ, apo tepër pozitiv. Në vend që të vlerësojë se sa “i çmendur” jeni, testi i Myers dhe Briggs thjesht hap rrugën për eksplorimin e personalitetit tuaj.
Testi ka katër shkallë. Ekstraversion – Introversion (E-I) është më e rëndësishmja. Kërkuesit kanë zbuluar se 75% e popullatës është ekstraverte.
Shkalla tjetër është Ndijimi-Intuita (S-N) me gati 75% të popullatës që është ndijuese.
Tjetra është Mendimi – Ndjenja (T-F). Edhe pse këto janë të shpërndara njëlloj në popullatë, kërkuesit kanë zbuluar se 2/3 e meshkujve priren nga mendimi, ndërsa 2/3 e grave priren nga ndjenja. Kjo mund të duket si stereotipizim, por mbani mend se si ndjenja edhe mendimi vlerësohen njëlloj nga Jungu dhe se 1/3 e meshkujve priren nga ndjenja dhe 1/3 e femrave priren nga mendimi. Vini re se shoqëria i vlerëson ndryshe mendimin dhe ndjenjën dhe se meshkujt e prirur nga ndjenja dhe femrat e prirura nga mendimi shpesh kanë vështirësi me pritshmëritë e stereotipizuara të njerëzve.
I fundit është Gjykimi – Perceptimi (J-P), që nuk ishte i Jungut. Këtë dimension e përfshinë Myers dhe Briggs në mënyrë që të përcaktonin se cili funksion i personit është superior. Zakonisht, njerëzit gjykues janë më të kujdesshëm, ndoshta më të frenuar në jetët e tyre. Njerëzit perceptues priren të jenë më spontanë, ndoshta më të pakujdesshëm. Nëse jeni një ekstravert dhe një “J” pra gjykues, atëherë je tip i mendimit ose i ndjenjës, kushdoqoftë më i fortë. Ekstravert dhe perceptiv do të thotë se je një tip i ndijimit ose intuitës. Nga ana tjetër, një introvert me një rezultat të lartë “J” pra gjykimi do të jetë një tip ndijimi ose intuite, ndërkohë një introvert me një “P” perceptim të fortë do të jetë një tip i mendimit ose i ndjenjës. J dhe P janë të shpërndarë njësoj në popullatë.
Çdo tip identifikohet nga katër shkronja, si p.sh. ENFJ (Ekstraversion-Intuitiv-Ndjenjë-Gjykim). Këta emra janë kaq të zakonshëm saqë i vënë edhe në patenta!
ENFJ (Ekstravert, ndjenjë me intuitë): Këta njerëz janë të gojës. Ata priren të idealizojnë miqtë e tyre. Bëhen prindër të mirë por lejojnë të shfrytëzohen. Bëhen terapistë, mësues, drejtues dhe tregtarë të mirë.
ENFP (Ekstravertë, intuitë dhe ndjenjë): Këta njerëz duan të renë dhe surprizat. Kanë emocione dhe shprehje të forta. Janë të ndjeshëm ndaj tensionit muskulor dhe priren të jenë hipervigjilentë. Priren të jenë të vetëdijshëm. Janë të mirë në tregti, reklamim, politikë dhe aktrim.
ENTJ (Ekstravertë, mendim dhe intuitë): Kanë kontrollin në shtëpi, gjithnjë kërkojnë nga bashkëshortët dhe fëmijët. Parapëlqejnë organizimin dhe strukturën dhe priren të jenë drejtues dhe administratorë të mirë.
ENTP (Ekstravertë, intuitë dhe mendim): Këta janë njerëz të gjallë, jo të mërzitshëm, nuk ndjekin rregullin. Si partnerë janë disi të rrezikshëm sidomos ekonomikisht. Janë të mirë në analiza dhe bëhen sipërmarrës të mirë. Priren të disaprovojnë të tjerët.
ESFJ (Ekstravertë, Ndjenjë dhe Ndijim): Këta njerëz duan harmoni. Ata priren të kenë “duhet” dhe “s’duhet” të forta. Mund të jenë të varur, fillimisht nga prindërit dhe më pas nga bashkëshortët. Ata shkëlqejnë në punët që ofrojnë shërbime që përfshijnë kontakte personale.
ESFP (Ekstravertë, Ndijim dhe Ndjenjë): Shumë bujarë dhe impulsive, kanë një tolerancë të ulët për ankthin. Ata janë performues të mirë, pëlqejnë marrëdhëniet me publikun dhe dashurojnë telefonin. Duhet të shmangin drejtimet skolareske, sidomos shkencat.
ESTJ (Ekstravertë mendim dhe ndijim): Ata janë partnerë dhe prindër të përgjegjshëm dhe janë të ndershëm në vendin e punës. Janë realistë, me këmbë në tokë, të rregullt dhe adhurojnë traditat. Shpesh e gjejnë veten të përfshirë në organizata qytetarësh!
ESTP (Ekstravertë ndijim dhe mendim): Këta janë njerëzit aktivë, shpesh të sofistikuar, ndonjëherë të pamëshirshëm – Xhejms Bondët tanë. Si partnerë janë stimulues dhe tërheqës por kanë problem me angazhimin. Janë promotorë, sipërmarrës dhe artistë të mirë.
INFJ (Introvertë intuitë dhe ndjenjë): Janë studentë dhe punëtorë seriozë që vërtet duan të kontribuojnë. Janë private dhe lëndohen lehtësisht. Janë bashkëshortë të mirë, por janë të rezervuar fizikisht. Shpesh janë parashikues psikikë. Janë terapistë të mirë, mjekë të mirë, klerikë dhe kështu me radhë.
INFP (Introvertë ndjenjë dhe intuitë): Këta njerëz janë idealistë, vetësakrifikues dhe ndoshta disi të ftohtë ose të rezervuar. Ata janë shumë të orientuar nga familja dhe shtëpia por nuk relaksohen kollaj. Ata i gjen në psikologji, arkitekturë, fe por asnjëherë në biznes. Edhe Jungu, edhe unë i admironim këta tipa. Sigurisht, edhe Jungu, edhe unë jemi tipa të tillë!
INTJ (Introvertë intuitë dhe mendim): Këta janë më të pavarurit e të gjitha tipeve. Ata duan logjikën dhe idetë dhe tërhiqen nga kërkimet shkencore. Mund të jenë mendje të veçuara gjithsesi.
INTP (Introvertë mendim dhe intuitë): Besnikë, të shqetësuar dhe harraqë, këta janë miq të librave. Priren të jenë tepër të saktë në përdorimin e gjuhës. Ata janë të mirë në logjikë dhe matematikë dhe janë filozofë dhe shkencëtarë teorikë të mirë, por jo shkrimtarë apo tregtarë.
ISFJ (Introvertë ndijim dhe ndjenjë): Këta njerëz janë të orientuar nga shërbimi dhe puna. Ata mund të vuajnë nga lodhja dhe priren të shkaktojnë shqetësime. Ata janë infermierë, sekretarë, mjekë të përgjithshëm, librashitës, menaxherë të vegjël dhe shtëpiakë.
ISFP (Introvertë ndjenjë dhe ndijim): Ata janë të turpshëm dhe të tërhequr, jo llafazanë por pëlqejnë veprimet e ndjeshme. Ata pëlqejnë pikturën, vizatimin, skulpturën, kompozimin, kërcimin dhe artet në përgjithësi, pëlqejnë natyrën. Nuk u pëlqen angazhimi.
ISTJ (Introvertë ndijim dhe mendim): Janë shtyllat e qëndrueshme të forcës. Shpesh përpiqen të ndryshojnë partnerët dhe njerëzit e tjerë. Janë mbikëqyrës bankash, kontrollorë, llogaritarë, mbikëqyrës bibliotekash dhe spitalesh, biznesesh, shtëpish dhe mësues edukimi fizik ose boyscout dhe girlscout!
ISTP (Introvertë mendim dhe ndijim): Këta njerëz janë të orientuar nga veprimi dhe s’kanë frikë, kanë dëshirë për stimulim. Janë impulsive dhe të rrezikshëm për t’u ndalur. Shpesh pëlqejnë mjete, instumente dhe armë dhe bëhen ekspertë teknikë. Ata nuk janë të interesuar në komunikime dhe shpesh diagnostikohen gabim sikur janë disleksikë ose hiperaktivë. Ata priren të mos dalin aq mirë në shkollë.

[lediooo]

Diskutim
Shumë njerëz mendojnë se Jungu u vjen shumë për shtat. Këtu futen shkrimtarë, artistë, muzikantë, producentë filmash, teologë, klerikë të çdolloji, studentë të mitologjisë dhe sigurisht një pjesë e psikologëve. Shembujt që më vijnë në mend janë mitologu Xhozef Kampbell, producenti i filmit Xhorxh Lukas dhe autorja e fantashkencës Ursula K. Le Guin. Çdokush i interesuar në krijimtari, spiritualitet, fenomene psikike, universale dhe kështu me radhë do ta gjejë tek Jungu një shpirt të përafërt.
Por shkencëtarët, duke futur këtu shumë psikologë, kanë probleme me Jungun. Jo vetëm që ai e mbështet plotësisht pikëpamjen teleologjike (siç bëjnë shumica e teoricienëve të personalitetit), por ai shkon një hap më tej dhe flet për ndërlidhjen mistike të sinkronicitetit. Ai jo vetëm që postulon një pavetëdije ku gjërat nuk janë të dukshme për syrin empirik, por ai postulon një pavetëdije kolektive që s’ka qenë kurrë dhe s’do të jetë kurrë e vetëdijshme.
Në fakt, Jungu merr një drejtim që është në thelb e kundërta e reduksionizmit të zakonshëm: Jungu fillon me nivelet më të larta – edhe me spiritualizmin – dhe prej andej nxjerr nivelet më të ulta të psikologjisë dhe fiziologjisë.
Edhe psikologët që e përqafojnë pozicionin e tij teleologjik dhe antireduksionist, mund të mos jenë rehat me të. Ashtu si Frojdi, Jungu përpiqet të sjellë çdo gjë brenda sistemit të tij. Ai nuk lë hapësirë për shansin, aksidentin ose rrethanat. Personaliteti – dhe jeta në tërësi – duken se janë “mbishpjeguar” në teorinë e Jungut.
Kam zbuluar se teoria e tij ndonjëherë tërheq studentët që kanë vështirësi të përballen me realitetin. Kur bota, sidomos ajo sociale, bëhet shumë e vështirë, disa njerëz tërhiqen në fantazi. Disa kthehen në njerëz të mefshtë. Por të tjerë i kthehen ideologjive komplekse që pretendojnë se shpjegojnë çdo gjë. Disa përfshihen në fe gnostike ose tantrike, lloje që merren me engjëj dhe djaj të komplikuar, dhe diskutojnë simbolet pafundësisht. Disa i kthehen Jungut. Në thelb s’ka gjë të gabuar me këtë, por për dikë që është jashtë realitetit, kjo gjë nuk është shumë e dobishme.
Këto kritika nuk i heqin themelet teorisë së Jungut. Por ato sugjerojnë se është mirë që gjërat t’i marrësh parasysh me kujdes.
Aspekte pozitive
Në anën pozitive, testet e Myers-Brigs dhe teste të tjera të bazuara në tipet dhe funksionet jungiane, përderisa nuk i vendosin njerëzit në dimensione që shkojnë nga “e mira” tek “e keqja”, janë më pak kërcënues. Ata inkurajojnë njerëzit të bëhen më të vetëdijshëm për veten.
Arketipet, në pamje të parë, duket se janë ideja më e çuditshme e Jungut. Por megjithatë ato kanë provuar se janë tepër të dobishme në analizën e miteve, përrallave, letërsisë në përgjithësi, simbolizmit artistik dhe shfaqjeve fetare. Ata kapin dukshëm disa nga “njësitë” bazë të vetëshprehjes sonë. Shumë njerëz kanë sugjeruar se ka kaq shumë histori dhe personazhe në botë, saqë ne përpiqemi t’i riorganizojmë detajet.
Kjo sugjeron se arketipet në fakt i referohen disa strukturave të thella të mendjes njerëzore. Në fund të fundit, nga një perspektive fiziologjike, ne vijmë në këtë botë me një strukturë të caktuar: ne shohim në një mënyrë të caktuar, dëgjojmë në një mënyrë të caktuar, “përpunojmë informacionin” në një mënyrë të caktuar, sillemi në një mënyrë të caktuar, pasi neuronet dhe muskujt tanë janë të strukturuar në një mënyrë të caktuar. Të paktën një psikolog konjitiv ka sugjeruar për të vërejtur strukturat që korrespondojnë me arketipet e Jungut!
Së fundi, Jungu na hapi sytë mbi dallimin mes zhvillimit të fëmijës dhe atë të të rriturit. Fëmijët theksojnë dallimet – i ndajnë gjërat nga njëra-tjetra – gjatë të nxënit të tyre. “Ç’është kjo?” “Pse kjo është kështu dhe jo ashtu?” Ata janë në kërkim aktiv të ndryshueshmërisë. Shumë njerëz, përfshirë psikologët, janë impresionuar nga kjo dhe kanë hamendësuar se të nxënët është çështje diferencimi, çështje e të nxënit të sa më shumë “gjërave”.
Por Jungu theksoi se të rriturit synojnë më shumë integrim, synojnë të kapërcejnë të kundërtat. Të rriturit kërkojnë lidhjet mes gjërave, se si ato përputhen, si ndërveprojnë, si kontribuojnë tek e tëra. Ne duam të nxjerrim kuptimin nga kjo gjë, të gjejmë kuptimin brenda saj, kuptimin e të gjithës. Fëmijët e shmpleksin botën; të rriturit e mpleksin atë sërish.
Pikëprerje
Nga njëra anë, Jungu ka ende rrënjë frojdiane. Ai thekson pavetëdijen edhe më shumë se frojdianët vetë. Në fakt, ai mund të shihet si zgjatimi logjik i prirjes së Frojdit për t’i vënë shkaqet e gjërave në të kaluarën. Edhe Frojdi foli për mitet – si p.sh. Edipi, dhe se si ato ndikojnë në psikikën moderne.
Nga ana tjetër, Jungu ka shumë të përbashkëta me neofrojdianët, humanistët dhe ekzistencialistët. Ai beson se ne jemi të destinuar të progresojmë, të lëvizim në një drejtim pozitiv dhe jo thjesht të përshtatemi siç thonë frojdianët apo bihejvioristët. Ideja e tij e vetë-realizimit është e ngjashme me atë të vetë-aktualizimit.
Balancimi apo transhendenca e të kundërtave ka pikëprerje me teori të tjera. Alfred Adler, Oto Rank, Andreas Angyal, David Bakan, Gardner Murphy dhe Rollo May i referohen dy prirjeve të kundërta, një nga zhvillimi individual dhe një nga zhvillimi i mëshirës apo interesit social. Rollo May flet për psikikën e përbërë nga “deimonë” (perëndi të vogla) si për shembull dëshira për seks, dashuri ose pushtet. Të gjitha janë pozitive, por nëse njëri do të zinte vendin e të tjerave në personalitetin tonë, do të kishim një “posedim deimonik” ose sëmundje mendore!
Së fundi, ne i detyrohemi Jungut zgjerimin e interpretimit, si të simptomave apo të ëndrrave apo të asosacioneve të lira. Ndërkohë që Frojdi zhvilloi një interpretim pak a shumë të ngurtë (më saktë, seksual), Jungu lejoi për një interpretim më të lirshëm “mitologjik” ku çdo gjë mund të nënkuptojë… çdo gjë. Analiza ekzistenciale ka përfituar në veçanti nga idetë e Jungut.
________________________________________