Historia e Shqipërisë _ Jean-Claude Faveyrial

[BARAT]

KAPITULLI 67

Vezirati i shquar i Ibrahimit – kapiteneria vllehe – vezirët shqiptarë – marrëdhëniet e Francës me Shqipërinë

Në vitin 1534 vdiq veziri i madh Ibrahim, një nga burrat që kanë nderuar më shumë emrin e perandorisë Otomane dhe të Shqipërisë. Ai ishte me origjinë nga Parga, e cila asokohe ishte nën Venedikun. Ende në moshë të re, ai bie në duart e piratëve algjerianë, dhe blihet më pas nga një vejushë e Magnezit, e cila i dha një edukim të mbarë. Më vonë, ai bëhet favorit i Sulejmanit dhe zëvendëson Piri Pashën. Më 1526 ai i jep sulltanit fitoren në betejën e Mohazit, dhe më 1529 udhëhoqi operacionet kundër Vjenës. Më 1534 ai komandon ushtrinë turke kundër Persisë, ndërsa më 1536 ai arrin një traktat tregëtie mes Francës dhe Turqisë. Ky traktat tregëtie ishte akti i fundit i jetës së tij politike. Duke u bërë i dyshimtë, pasi pati marrë titullin e serasqer-sulltanit, ai rrëzohet nga pushteti dhe pastaj e mbysin në Saraj, më 5 mars 1536. “Gjendja e kufomës -thotë Hammeri (vëll. 5, fq. 253) -dëshmonte se kish bërë qëndresë të fortë në luftën për jetë a vdekje, dhe ende pas 100 vjetësh duken njollat e gjakut të tij në muret e haremit”. Titulli i serasqer-sulltanit shpjegon rënien nga pushteti, por nuk sqaron asgjë për vdekjen e tij. A mos vallë e kishin mbytur pse kishte shpërfillur Kuranin, apo pse nuk kish mundur të fshihte në mënyrë të mjaftueshme gjurmët e edukimit të tij të hershëm? Kjo nuk u mësua kurrë. E vërteta është se, në një rast solemn, Ibrahimi tregoi se sa pak fanatik ishte. Ulema Kabizi kishte predikuar në Kostandinopojë epërsinë e Ungjillit ndaj Kuranit, dhe të Jezu Krishtit mbi Muhametin, ndaj ishte dënuar nga kazi-asqeri i Rumelisë. I indinjuar nga proçedura e shkurtuar që u ndoq kundrejt Kabizit, Ibrahimi iu përgjigj gjykatësve se “dhuna nuk është një armë të cilën ata duhej të përdornin, e se drejtësia dhe ligji janë të vetmit me të cilët duhet të përballet fajtori”. Pastaj Kabizi u dërgua përpara sheih-ul- islamit dhe Stamboll kadisit. Megjithatë, ai nuk ishte më pak këmbëngulës përpara gjyqtarëve të tij të rinj, sesa ndaj të parëve, dhe parapëlqeu më mirë vdekjen se të hiqte dorë prej parimeve të tij (v. 1527) (Hammer, vëll. 5, fq. 99). Po në kohën e veziratit të Ibrahimit, Vllehët e Pindit u ngritën me fermanin perandorak që i organizonte ata në 15 krahina, secila e drejtuar nga një kapiten. Nuk ka asnjë dyshim se Vllehët e kishin pasur një organizim, por gjithsesi me të meta dhe të paligjëruar nga një ferman i njëmendtë. Motivi kryesor pse Ibrahimi ua dha atyre nuk ishte vetëm se donte të mbante rregullin ndër ta, por edhe për të shtypur më mirë kaçakërinë, duke i ngarkuar përgjegjësinë çdo kapiteni për gjithçka që ndodhte në krahinën e tij. Nuk është e pavlerë të vëmë në dukje se, përveç tjerash, falë këtij organizimi, krahinat vllehe u bënë jo vetëm një strehë për të krishterët e tjerë, por gjithashtu, një frè i volitshëm për muslimanët. Pasi banorët e fushës, viktima të çdo lloj abuzimi, gjenin strehë në malet pranë Vllehëve, të cilët i merrnin nën mbrojtje, dhe, më shumë se një herë, ata morën nën mbrojtje edhe vetë muslimanët. Tani ja cilat ishin kapiteneritë kryesore vllehe. Për Maqedoninë cis-axieme: Vèria, Servia, Alasona, Grebenaja dhe Milia; -për Thesalinë: Olimpi, Mavrovuni, Kakia, Agrafa, Patraxhiku dhe Mallakasia; -dhe për Akarnaninë e Etolinë: Venetiku, Lidoriku, dhe Kseromeri, që përfshinte Epirin deri në Rogji dhe Gjumerka (shih Pouqueville, Histoire, vëll. 1, fq. 53). Siç shihet kjo listë nuk përfshin të gjithë vllehët, pasi të tjerët nuk ishin të përfshirë në fermanin perandorak. “Në perandorinë Otomane -vëren Hammeri (vëll. 17, fq. xxxviii) -timoni i anijes së shtetit rrallë i besohej një personi me origjinë turke. Më shpesh ai ishte në duart e të krishterëve me origjinë: Grekë, Ilirë, Shqiptarë, Serbë, Kroatë, madje edhe Hungarezë apo Gjermanë”. Nga ana e saj, Shqipëria i ka dhënë perandorisë vezirët e mëdhenj që vijnë më poshtë: nën Mehmetin II (v. 1451-1480) - Isak Pasha dhe Kuçukahmed Pasha; nën Bajazitin II (v. 1480-1511) - Daut Pasha; nga viti 1529 deri në 1565, Ibrahim Pasha, Ajaz Pasha, Lutfi Pasha, Ahmed Pasha dhe Ali Pasha; nën Osmanin II (v. 1617-1621) - Horner Hyseni; nën Mustafën IV (v. 1621-1623) - Hysen Pasha; nën Muratin IV (v. 1623-1639) - Kara Mustafa dhe Taban Muhamet Pasha; dhe nën Mehmetin IV (v. 1635- 1686) - Tursumxhi Ahmed Pasha. Marrëdhëniet e Francës me Shqipërinë fillojnë me Fransuanë I (v. 1515-1547). Në fillim ato u kufizuan në rekrutimin e ushtarëve. Fransua I pati prej tyre në ushtritë e tij, dhe Henri IV në truprojet e tij. Por, në kohën e Luigjit XIII, misionarët vizituan Shqipërinë dhe u mbushën me admirim nga pamja e kësaj race me shpirt energjik, me shtat të lartë, me tipare të thekshme, me krahë të zbukuruar. Por, marrëdhëniet tona tregtare datojnë vetëm në shekullin e shtatëmbëdhjetë. Ne kishim në atë kohë -thotë Lavale -nënkonsuj në tetë qytete të Epirit dhe të ishujve Jonianë, konsuj në Durrës dhe në Artë, dhe më së fundi, një konsull të përgjithshëm në Janinë (Historia e Perandorisë Otomane, fq. 327).


Shënime:
-Piri Pasha -në një kapitull më parë është Tiri Pasha.
-Mohacz -në Hungari, buzë Danubit, pranë kufirit serb.

[BARAT]

KAPITULLI 68

Sulltan Sulejmani në Shqipëri – Ajaz Pasha – Hajredin dhe Niman Qyprilia

Në muajin maj të vitit 1537, -thotë Hammeri (vëll. 5, fq. 264) -Sulejmani i shoqëruar nga dy bijtë e tij, Mehmeti dhe Selimi, vjen në Shqipëri, ku iu bashkuan dy admiralët e tij dhe Hajredini. Shkasi i kësaj lufte ishte shtypja e Shqiptarëve rebelë, por qëllimi i vërtetë i tij ishte tu merrte Korfuzin Venedikasve. Duke pritur mbërritjen e flotave të tij dhe bashkimin e trupave, Sulejmani ngre çadrën e tij në Bastia, përballë Korfuzit. Admiralët e tij nisin me një zbarkim në Itali (Otranto), prej ku dërgojnë 10 mijë skllevër. Ai vetë i dogji në zjarr dhe i lau në gjak malet e Akrokeraunit. Pastaj, me më shumë se 60 mijë burra, ai sulmoi ishullin e Korfuzit. Por, Venediku e kishte parashikuar goditjen dhe e kishte furnizuar qysh më parë këtë vend me ushqimet dhe sendet e nevojëshme. Pasi nuk mundi ta shtinte në dorë, Sulejmani urdhëroi heqjen e rrethimit, dhe rimorri rrugën e Kostandinopojës. Sipas ditarit të tij, ai kishte ardhur nëpër Filipopojë, Shkup, Kalkandelen, Strugë, Elbasan dhe Vlorë. Në kthim, ai mori një rrugë tjetër. Më datë 20 ishte nisur nga Lahne Kasri; më 21 kishte arritur në Kurk-Guexhid; më 26 në Çairet e Qerimbeut në rrethinat e Korçës; më 27 në Ashaga Prespa; më 28 në Diavat; më 29 në Manastir, prej nga ai shkon në Selanik për 6 ditë, nëpërmjet Turbelisë, Ostrovës, Vodinës dhe Vardarit (Shih Hammer, vëll. 5, fq. 523-526). Më 1539, vdes nga murtaja veziri i madh Ajaz Pasha. Ai ishte me origjinë shqiptare dhe njeri i veprimit, nuk dinte as të shkruante e as të lexonte në asnjë gjuhë, dhe në kuvende nuk e hapte kurrë gojën. Ai i dërgonte çdo vit 100 zekina nënës së tij në Vlorë, ku tre prej vëllezërve të tij ishin fetarë. Ashtu si Ibrahimi i Pargës, bashkëkohës i tij dhe parardhës i tij, nuk harroi kurrë se kish lindur nën Venedikasit, dhe gjithmonë i favorizonte interesat e tyre, megjithëse iu desh të merrte pjesë në rrethimin e Korfuzit. Po atë vit që vdiq Ajaz Pasha, flota turke, nën urdhërat e Hajredinit, arriti pranë Leukades një sukses të rëndësishëm mbi flotën veneto-spanjolle. Andrea Doria do kish mundur të merrte hak, më pas, fillimisht në Prevezë, pastaj në Vlorë. Por ngurrimi i tij, për shkak të disfatës së parë, bëri që të humbasë edhe këtë rast të dytë. Qyteti i Kastelnovos, midis Raguzës dhe Kotorrit, u shti në dorë shumë shpejt nga Hajredini. Sipas Hammerit (vëll. 5, fq. 237), admirali korsar i Sulejmanit kishte qënë biri i një spahiu të Jenixhe-Vardarit. Ndërkohë që Pukëvili (vëll. 5, fq. 221) e jep me origjinë franceze. Sipas po këtij autori (vëll. 4, fq. 327), Numan Qyprilia kishte qënë biri i një renegati francez. Pukëvili thotë edhe se Xhemi-Gjergji ka qenë si dikur i famëshmi Samo i Sllavëve, edhe ai me origjinë franceze. Por, ai nuk thotë se cila ishte familja e këtij të fundit. Samo do të ketë qënë nga Susi, Hajredini nga Sentozhi dhe Qyprilia nga Burgonja.


Shënime:
-Kalkandelen -quhej Tetova nga turqit.
-Kastel Novo -Hercegnovi i sotëm.
-Jenixhe-Vardar -ose Jenise, në jug të Vardarit, pjesa perëndimore mbi Veria.
-Susi, Sentozh dhe Burgonja -rajone franceze; autori edhe këtu ka prirjen për ti nxjerrë me origjinë franceze personazhet e shquar të historisë së kohës, ndërkohë që Qyprilinjtë njihen për origjinën e tyre shqiptare.

[BARAT]

KAPITULLI 69

Togurdi dhe Ahmet Beu – Akrokerauni – Baffi – Emi – Mirditorët – lufta e Qipros

Në vitin 1549 pati një kryengritje të madhe në Shqipëri. I dërguar kundër kryengritësve, veziri i madh Mehmeti, iu rrëmbeu atyre shtatë fortesa. Por asnjë autor, të paktën me sa dimë ne, nuk përmend hollësitë e kësaj kryengritje. Mos ndoshta është fjala për revoltën e Ahmed Beut, revoltë që Hammeri e çon në vitin 1555, dhe që Togurdi (Draguti i të krishterëve) do të ketë ardhur për ta shtypur. “Pas kësaj ekspedite të shkurtër, -thotë Hammeri (vëll. 6, fq. 183) -Togurdi mori detin dhe u kthye në Kostandinopojë i ngarkuar me plaçkë lufte”. Duke folur për Akrokeraunin, “udhëtari -thotë Pukëvili (vëll. 1, fq. 312) -dridhet duke parë honet e maleve dhe trishtohet me pamjen e një krahine djerrinë. Por, Himariotët i shohin me një sy tjetër grykat e thella, shkëmbinjtë dhe përrenjtë, që përshkojnë kryq e tërthor vendin e tyre. Këto pamje, në vend që ti pikëllojnë, atyre ju duken çdo ditë e më të bukura. Ata e pëlqejnë zhurmimin e ujvarave, buçimën e dallgëve dhe fërshëllimën e erërave. Më shumë atdhedashës se ishullori, banori i maleve e do me shpirt vendlindjen e tij”. Përsa i përket revoltës së Ahmed Beut, ajo duhet të jetë mbështetur nga Venediku, “pasi me anë të proveditorëve të saj, ajo kishte organizuar -thotë Pukëvili -një Lidhje të të gjithë bejlerëve të Bregut dhe të popullatave të pavarura. Megjithëse të ndarë nga interesat lokale, bejlerët dhe popullatat nuk vonuan të bashkoheshin kundër padrejtësive të satrapëve. Kështu, qysh nga Butrinti deri në Prevezë, Republika e Shën Markut i mbushi zotërimet e saj të kontinentit me anarkitë e Himarës, Konispolit dhe të Filatasve të cilët mbaheshin në frè nga pashai i Delvinës…”.
Ku mbështetet Aravantini që e cakton në vitin 1560 kohën kur Mirditorët kanë si prijës njëfarë Zaharie, pasardhës të Skënderbeut? Këtë nuk e dimë dhe as ai nuk e thotë. Për të thënë të vërtetën, Pukëvili flet për këtë ngjarje sikur ajo ka ndodhur “nga mesi i shekullit gjashtëmbëdhjetë”, por nuk përcakton periudhën. Vetëm vëren se, gjithçka që ai nuk e nxori nga historia, është fryt i kërkimeve të tij personale. Në vitin 1665, Baffi, guvernatori i Korfuzit, bie në duart e piratëve algjerianë, dhe bija e tij bëhet favorite e Muratit III. Nga katërmbëdhjetë fëmijët që ajo i dhuroi, vetëm njëri, Mehmedi III, u ngjit në fron. Asaj i detyrohet Venediku për një marrëveshje, e cila mund të kish pasur rrjedhojat më shkatërrimtare për Republikën e Shën Markut. Emmi, komandanti i flotave venedikase, jo vetëm kishte kapur galerën që transportonte në Kostandinopojë të venë e Ramazan Pashës së Tripolit, por ai kreu edhe poshtërsitë më të urryera kundrejt familjes së saj. Emmi u var, dhe galera u dërgua në Prevezë. (Hammer, vëll. 7, fq. 192). Megjithatë, më 1569, shpërtheu lufta midis Venedikut dhe Turqisë për shkak të Qipros dhe, në vitin pasues, guvernatori i Korfuzit, i mbështetur me shkathtësi nga Manuel Murmuri, sulmon kështjellën e Sopotit dhe e detyron garnizonin turk të tërhiqet. “Sopoti -thotë Pukëvili -gjendet në malet Akrokeraune, përballë Korfuzit. Në muret mbrojtës të tij, dallohen qartë, si gurët ciklopikë që përbëjnë themelin ashtu edhe restaurimet e mëpastajme të Venedikasve dhe të Turqve”. Duke u bërë vetë guvernator i Sopotit, Murmuri i shkëput Venedikut banorët e Himarës. Duke marrë zemër nga ky sukses i parë, Venediku shpresoi për një çast se mund ti kundërvinte gjithë Epirin perandorisë Otomane. Por plani dështoi nga gabimi i emisarëve të tij. Megjithatë, gjejmë në Qipro një trupë ushtarësh të rekrutuar në Shqipëri, dhe të komanduar nga Pjetër Ronkadi (Hammer, vëll. 6, fq. 400).

[s0ni]

Po i bej nje ri-freskim kesaj teme meqe kam qene duke e lexuar. Mbase mods mund ta bejne si kryeteme.

[qerosi]

Nje pjese e marre nga libri i shkruar nga ZHAN KLOD FAVERIAL (me citime ng aautore te tjere).

KAPITULLI 96

Pirroja dhe Skenderbeu-shtrirja e principates se Mirdites-mbreterit e Napolit dhe duka i Savojes- marreveshja me qeverine turke- dhunimi i kompromisit nga Omer Pasha, Ismail Pasha dhe Dervish Pasha-Traktati i Berlinit-hakmarrje dhe ndeshkim- as vete nje funksionar otoman nuk mund te kapercente kufijte e saj( se principates se Mirdites).


Dikur, Epiriotet e lashte e kishin quajtur shqiponje Pirron, sovranin e tyre. -Po, une jam shqiponje,- u pergjigj ai -por prej jush jam i tille.Kjo ishte pikerisht pergjigja qe do tu jepte Skenderbeu te gjithe shqiptareve, por Mirditoreve me vecan tjereve. Po, Skenderbeu ishte i madh, por a do te ishte bere i tille nese do te kish patur te tjere ushtare ne shqerbim te tij? Ku mbeshtete Aravantini qe e cakton qe ne vitin 1560 kohen kur Mirditoret kane si prijes nje fare Zaharie, pasardhes te Skenderbeut? Kete nuk e dime, dhe as ai nuk e thote. Mirditoret banoni ne malet perreth Krujes, dikur te quajtura KUNAVIA. Fshatrat e tyre, te shperndara ne luginen e Matit, zinin nje hapesire prej 24 legash ( 133. 34400 kilometra) qe nga grykederdhja e ketij lumi e deri ne burimet e tij, ndersa kryeqyteti i tyre, i vendosur 16 lega ( 88.89600 kilometra) prej Alisias ( Lezha e vjeter) quhet OROSH.

" E reduktuar ne permasat e sotme, principata e Mirdites gjendet e rrethuar thote Hekardi, konsulli i Frances.-ne malet e paarritshme ku mund te depertosh vetem nepermjet tri shtigjeve te ngushta. Pozicioni i saj eshte jashtezakonisht i sigurte dhe per me teper i rendesishem, pasi ajo komandon rruget e Prizrenit dhe te Tiranes, te vetmet nepermjet te cilave, ne rast lufte me Malin eZi, Porta e Larte mund te depertonte ne Shqiperine e eperme per te derguar trupat atje" .
Me 1461, mbreterit e Napolit i jane borxhli Skenderbeut per fronin e tyre. Por me vdekjen e ketij princi, gjithcka ata bene per keta shqiptare fatkeqe ishte tu ofronin nje strehe ne Japigine e lashte. te braktisur nga kjo ane, Mirditoret iu drejtuan Dukes se Savojes ne vitin 1592. Por, edhe pse i mbiquajtur i madh, Emanueli I duket se nuk ia vuri veshin shume kerkeses se tyre.
Duke mos marre nga askush ndihmat materiale per te cilat trimat e tyre kishin nevoje, ata i moren ato nga papet, te cilet perforconin guximin e tyre. Por, ne cfare gjendje i gjeten misionaret e pare qe dergoi Roma tek ata? Perndjekja i kishte zemeruar dhe i kishte bere te eger. ishin me shume tigra se njerez. te terhequr ne male, ata kishin vetem shpellat dhe tendat per banese.
Ti beje ata te kuptonin se ishin nenshtetas te rrespektueshem te nje monarku, ne emer te te cilit ishin therrur familjet e tyure, ishin shembur kishat e tyre, ishin djegur fshatrat e tyre, ishte dicka e pamundur.Gjithashtu, misionaret iu kerkuan atyre ti nenshtroheshin kesaj fatkeqesie, duke pritur qe Turqit, te paret nga te gjithe te tjeret, te ndjenin nevojen qe te arrinin marreveshje me njerez ndaj te cileve ata nuk kishin asnje ndikim, pasi ata nuk u kishin lene asgje.

" Duke pare- thote Ami Bue se mbreterit e Napolit iu ofruan atyre vetem strehim, Mirditoret i bene kushtim vendin e tyre, me 1592, karl Emanuelit te savojes. Por, te braktisur kaq turpshem nga e gjithe Europa, ata iu nenshtruan Turqve me tre kushte:
1. te ruanin armet dhe pronat e tyre.
2. Te mos paguanin asnje lloj haraci.
3. Te mos hynte apo te banonte asnje turk ne vendin e tyre.
Politika- shton Bue-i detyroi Turqit te respektonin kundershtare te tille, dhe zgjedhja e tyre rendoi vetem mbi ata qe nuk mund ti rezistonin nevojes per te punuar fushat pjellore".
Zoter te fushave, Turqit donin ti gezonin ato. Por, si mund te gezonin nese ata nuk respektonin malet. Dhe si shpresonin te jetonin nese nuk respektonin jeten e te tjereve? Atehere, midis malit dhe fushes, pati nje lloj kompromisi, nje marreveshje te heshtur.
Kjo marreveshje e pare i coi ne nje tjeter. Qeveria pranoi te respektonte vendin e tyre me kusht qe ata te ndihmonin te respektohej vendi i saj, kur atyre tu kerkohej. Ata pranuan, por me kusht qe te trajtoheshin si aleate dhe jo si vasale. Ata do te shkonin ne lufte, por te shoqeruar nga prifterinjte e tyre, dhe do te merrnin urdherat vec nga kapedanet e tyre.
Nje udheheqes shpirteror qe do te mbeshteste guximin e tyre, nje kapedan ushtarak qe do te merrej vesh me komandantet turq per zhvillimet e luftes kundra armikut- te tilla ishin bazat e marrveshjes se tyre me qeverine turke.
Ky pakt duket se nuk eshte shkruar, por ai u ruajt mjaft mire per shekuj me rradhe. Dhe ketu veme re dicka, se dhunimi i pare i ketij pakti shekullor ishte bere nga nje apostat, te cilit ata i kishin shpetuar praparojen ne nje lufte kunder Malit te Zi, me nje fjale nga i fameshmi sadrazem Omer Pasha.
Gjate luftes se Krimese, e quajtur lufta e Sevastopolit, ata dhane kontigjentin e tyredhe u dalluan ne shume rrethana (v. 1854). Por sapo Bib Doda (kapedan i Mirdites dhe Princ) kapedani i tyre, u nis per te rekrutuar ushtare te rinj, sadrazemi Omer Pasha fut 300 prej tyre ne nizamet e tij, i carmatos ata me pak te zotet, dhe i kthen ne vendin e tyre.
Nga cdo pikpamje, ky ishte nje veprim i papeshuar, aq shume pavend sa ne Konstandinopoje u desh nderhyrja e ambasades franceze per tu kthyer Mirditoreve armet qe u ishin marre, dhe ne Shkoder nderhyrja e konsujve per te qetesuar revolten qe ziente malet. Vetem konsulli i Austrise nuk u bashkua me t etjeret, - thote Hekardi. Ndoshta atij i interesonte nje ngaterrese e tille qe do t'i lejonte austrise te nderhynte, sic do te nderhyje me vone ne Hercegovine.
Me vone, midis Bib Dodes dhe Ismail Pashes me prejardhje bohemiane, pati nje grindje. ceshtja, te pakten duhej ti neshtrohej gjykates ose ti raportohej Portes se Larte. Ne vend qe te ndiqte rruget e ligjshme, cfare beri bohemiani Ismail? Ne fillim ai helmoi Bib Doden dhe, pak me pas, egjymton fshehtazi kufomen e tij. C'kerkonte te nxirrte prej kesaj? Qe te bentenj kasaphane nder Mirditoret me topat dhe nizamet e tij. Porsesic tregojne faktet, nje krim i tille nuk mbeti pa u ndeshkuar.
Per fat te mire te Turqise, konsujt qysh ne fillim e penguan nje gjakderdhje, e cila do tye conte ne nderhyrje europiane te ngjashme me ate te Libanit.
Me ne fund shpertheu lufta ruso-turke. pas vdekjse se Bib Dodes, i biri i tij u cua ne Konstandinopoje, thuhej se vete qeveria donte te merrej me edukimin e tij.
Le te pranojme qe do te kishte bere mire. Po perse e kthen me vone? Dhe, pasi e kthen ne vendin e tij, perse merret tradhetisht nga Dervish Pasha dhe internohet edhe nje here ne Konstandinopoje?
Ne ditete sotme, marredheniet e Turqise me Mirditoret nuk ndryshojne shume me ato te kaluares. Po Turqia a ka fituar nga kjo? Dhe, a nuk do te kishte qene ajo me e nderuar dhe me e sigurte nese keto mardhenie, ne vend qe te garantoheshin prej Europes, te ishin si dikur nepermjet nje besimi te ndersjelle dhe shekullor? Mund te numerohet kushedi sa raste qe nepunesit perandorake e kane kompromentuar Porten e Larte, por a mund te permendet edhe nje rast i vetem kur Principata e Mirdites te mos e kete kryer detyren e saj kundrejt sulltanit?

Zoter te rruges qe te con nga Prizreni ne Shkoder, ata e bllokonin-- thote Hekardi- sahere qe donin tu ankoheshin autoriteteve otomane. Ne keto raste, ata ndalonin karavanet dhe udhtaret, kedo qe i perkiste qytetit kundrejt te cilit atakishin ankese, dhe i mbanin derisa tu jepej e drejta e tyre, duke patur kujdes gjithheret te mos mbanin kurrsesi katoliket ose tregtaret e tyre".
Persa i perket fese ishte ndryshe. Meqe fyerja merrte karakter, ndeshkimi vepronte ne te gjitha perpjestimet e tjera. " Ne vitin 1804, per shembull, Geget muhamedane te Shkodres varen per tu argetuar nje at kapucin (Franceskan), Te njoftuar per kete mizori, Mirditoret kapen 5 turq dhe i varen ne portat e qytetit, me nje leter drejtuar vezirit me keto fjale: " 5 per 1, dhe nese nje krim i tille perseritet, si pergjigje eshte koka jote". I trembur per veten e tij, satrapi- shton Pukevili- u dergoi dhurata Mirditoreve, dhe mezi ia doli mbane qe ti qetesonte.
Nje fyerje ndaj fese- thote nga ana e tij Hekardi- nuk ka mbetur kurre e pandeshkuar. Muslimanet perqark e kane provuar ne kurriz te xhamive te tyre. ato i kishin njolllosur sa hetre nje musliman kishte qelluar mbi nje kryq ose kishte shkaterruar nje ndertese katolike.
Kur, koheve te fundit, pashai iu kundervu ndertimit te seminarit dhe hodhi pertoke gjicka qe ishte ndertuar, Mirditoret vendosen te zbrisnin ne fushe dhe te shembnin nje xhami per tu hakmarre per fyerjen qe i ishte bere katolicizmit.
Duke kaluar ne kete kohe neper malet e tyre per tu kthyer ne Shkoder ku me therrriste e njejta ngjarje, pashe 300 Mirditore te bashkuar rreth hanit te Gjon Koles, dhe gati per te marrshuar drejt Pukes per te shembur nje xhami. Une u mendova tu ktheja mendjen dhe ia dola mbane vetem kur bera te qarte se do ti vinin ne rrezik te madh bashkefetaret e tyre te vendosur ne fushe" (Hecquard)
Te tille jane Mirditoret. Jo vetem qe nuk jane vasale, por me teper Turqit kurre nuk e kane pushtuar vendin e tyre. Nje funksionar otoman nuk mund ta kalonte kurrsesi gryken e Kreshtes pa marre nje te shtene pushke." (Hecquard)
Mirditoret jane hakmarres por nuk jane bandite. Nga kjo rrjedh se ata nuk kane bere kurre lufte me perandorine Otomane ( pas marreveshjes), dhe se territoi i tyre ka qene vazhdimisht i respektuar. Ne te kundert, ekspeditat e shumta te perandorise Otomane kunder Malit te Zi ishin gjithmone te nevojshme per te shtypur kusarine. te tille jane Malazezet ortodokse, te tilla jane pakicat katolike.

Ali Pashe Tepelena dhe Mirditoret.

Urdheri i Portes se Larte u kishte ardhur Musta Pashes se Shkodres ; rumeli-valisit; pashait te Ruscukut- Pehlivan Babes; Nazerit te Thrakes, Drama Aliut dhe te tjereve, per te marshuar kunder Aliut. Musta iu beri thirrje malesoreve te Shqiperisese eperme, dhe te gjithe derguan kontogjentet e tyre.
Pas gostise sipas zakonit ( dreka ose darka para se te shkonin ne lufte), te gjithe u nisen per udhe. Gjate udhes, ushtria e Mustes u shtuame kontigjente te shumte, midis atyre dhe ata te Mirdites. Kontigjenti Mirditor perbehej nga njerez qe nuk kishin qene me pare ne sherbim te Ali Pashes. Kjo pasi, ti sherbeje dikujt dhe ta luftoje me pas ate, ishte kunder zakoneve te tyre te mocme. Gjithashtu, ishte e kundert me zakonet e tyre te ndihmohej nje neshtetas qe kish ngritur krye kunder vete sovranit te tyre.
Ali Pasha iu propozoi atyre qe kishin qene ne sherbim te tij, te merrnin armet kundra sulltanit: -Princ - i thane ata- ne te kemi sherbyer persa kohe qe sherbimet tona perputheshin me besnikerine qe ne kemi ndaj sulltanit. Tashme qe kjo nuk eshte me e mundeshme, dhe meqe kemi ngrene buken tuaj, na lejoni te kthehemi ne malet tona" Dhe u terhoqen.
Neqoftese atado te kishin qene njehkohesisht besnike edhe ndaj satrapit edhe ndaj sulltanit, nuk do ti kishin dhene nje deshmi fisnikerie Ali Pashes. Nje dite, me shume se 600 Kardhiqote ishin grumbulluar ne nje vend te rrethuar. Turqit nuk donin ti thernin. " Po ua jap juve, trimave Latine,-- iu tha Aliu mirditoreve- nderin te shfarosni armiqte ne emrin tim".
Ne nuk vrasim njerez te pambrojtur - pergjigjet prijesi mirditas- Kthejuni kardhiqoteve armet qe u jane marre. Nese ata ngrihen dhe e pranojne luftimin, ateher ti do te shohesh se si sherbejme ne" ( Pouqueville, HISTORIA )
Megjitheate, Akiu ngul kembe dhe Thanas Vaja, si monster qe ishte, merr persiper te zbatoje urdherat cnjerzore te satrapit. Por Mirditoret, per te mos qene deshmitare te kesaj kasaphane te lemeritshme, u terhoqen menjane.





Vijon me teper ne ditet e ardhshme............