Familja Ndreu

[CEZARND]

Faleminderit BRARI . .......ndoshta ne te ardhemen pasi kam akoma shume dokumente jo vetem per kete familje ,por edhe per shume familje te tjera nacionaliste,dhe nacionalist te ndershem ,,,,,,,,,,,,,,,, qashtu .

[CEZARND]

Me rastin e 85-vjetorit të kryengritjes popullore dibrane kundër pushtuesit serb


Homazh për tre patriotët e mëdhenj të fisit Ndreu


Elez Isuf Ndreu, Isuf Xhelili dhe Cen Elezi, krenaria e Dibrës dhe e gjithë Shqipërisë


Në vitet e stuhishme të periudhës 1910-1922, të luftës dhe përpjekjeve të popullit shqiptar për liri kombëtare, pavarësi dhe integritet për të mbrojtur trojet shqiptare, një kontribut madhor kanë dhënë patriotë dhe luftëtarë të shquar dibranë. Një rol të rëndësishëm në tërë këtë lëvizje kombëtare ka luajtur Elez Isuf Ndreu, me aftësinë e tij organizuese, drejtuese si udhëheqës e prijës i një sërë betejave antiserbe.

Elez Isufi dhe Isuf Xhelili, të cilët përbëjnë një binom të pandashëm në të gjithë përpjekjet dhe luftërat deri në vdekje, tregon për përkushtimin atdhetar, humanizmin e thellë, krenarinë kombëtare dhe familjare. Ata i përshkonte ndjenja e zjarrtë e dashurisë për atdheun, ndjenja e detyrës për të luftuar. Për këta dy patriotë të mëdhenj ka patur kuptim të lartë liria, pavarësia dhe sovraniteti i atdheut. Për këto flet historia, e cila është e mbushur me ngjarje të lavdishme dhe shembuj të shkëlqyer vetëmohimi e heroizmi. Në çastet vendimtare të atdheut, ndjenja e atdhedashurisë i çonte në llogoret e luftës, të vendosur për të luftuar deri në vdekje. Këtë e vërtetojnë luftërat e njëpasnjëshme si ajo e Qafës së Kolesnjianit, që u zhvillua në pragun e shpalljes së pavarësisë, ajo e Trojakut më 1915, lufta në ndihmë të Shkodrës e deri tek kryengritja e madhe e Dibrës më1920, e cila vendosi kufijtë e Shqipërisë Verilindore. Në periudhën kur shpërtheu plot intensitet veprimtaria e tyre politiko-ushtarake, spikatën në mënyrë të dukshme aftësitë organizuese dhe luftarake të Elez Isufit dhe Isuf Xhelilit. Në mënyrë të veçantë roli i tyre frymëzues dhe udhëheqës u evidentua në luftën e Kolesnjianit të Kukësit, që u zhvillua më 3-4 nëntor 1912, duke i dhënë kështu Elez Isufit famë dhe reputacion kombëtar. Kur populli i Dibrës nuk i njohu vendimet e Konferencës së Londrës dhe deri në Kryengritjen dibrane, Elezi Isufi dhe Isuf Xhelili nuk e rreshtën luftën për nëntë vjet me radhë maleve të Dibrës, për lirë dhe pavarësi. Organi i kohës "Liria kombëtare", për Elez Isufin shkruante: "Burrë dibran me karakter të shqiptarëve të hershëm e me atdhetari të fortë, që nuk iu përul forcës brutale të pushtuesit".


Mesazhe trimërie që iu përcillen brezave


Betejat e forta që udhëhoqën Elez Isuf Ndreun dhe Isuf Xhelil Ndreun, veçanërisht ajo e verës së vitit 1920, bënë që nga shpirti i popullit të krijohen këngë lapidare, të cilat jehuan si mesazhe trimëria nga brezi në brez. Lufta dhe rezistenca e gjatë i bindi edhe diplomatët e huaj se Elez Isufi nuk luftonte për interesa personale, të vogla dhe meskine, dhe as për hajdutllëqe, siç e paraqet shtypi serb, por për interesa të mëdha kombëtare, ideale shoqërore dhe demokratike. Një nga figurat më të spikatura të familjes Ndreu, e cila kishte rol dhe kontribut të gjithanshëm kombëtar shoqëror dhe familjar, ishte Cen Elezi. Me dokumente të pakundërshtueshme dhe fakte historike është e vërtetuar se Ceni ishte përfaqësuesi më i denjë i vlerave kombëtare, demokratike, njerëzore e familjare. Ndoshta historia lind rrallë njerëz kaq të shquar për nga aftësitë dhe zotësitë individuale. Angazhimet e tij në zgjidhjen e çështjes kombëtare shqiptare, drejtimi dhe zhvillimi i ekonomisë private në zonën e tij, dhe organizimi i jetës së brendshme të familjes gjigande të Ndreve, përbën një shembull të shkëlqyer dhe tipik të një fisniku që prodhoi feudalizmi i asaj treve. Ceni, edhe pas vdekjes së të jatit, Elez Isufi, e mbajti lart amanetin e tij "Ta duam Shqipërinë, se asht ndera jonë".


Kështjellë rezistence ndaj pushtuesve


Në luftën e Shumbatit, gjatë kryengritjes së madhe të Dibrës, Ceni ishte krahu i djathtë i Isuf Xhelilit. Aty ku përqëndrohej forca më e madhe serbe, Ceni së bashku me vëllain e tij, Mersimin, u prinin shokëve të tjerë me heroizëm të paparë. Arritjet e tyre luftarake janë të bujshme në luftën e Qafës së Trojakut. Cen Elez Ndreu, djali i patriotit të madh Elez Isufi, lindi në kohën kur patriotët e Rilindjes Kombëtare luftonin me pushkë e penë për përparim kombëtar dhe shoqëror. Në kullën e madhe të Lisivalles, në odat e trimave Ceni, Mersimi dhe të tjerë frymëzoheshin me idetë e Rilindjes sonë Kombëtare. Vdekja e kobshme e Elez Isufit dhe e Isuf Xhelilit e detyroi Cenin të mobilizohet maksimalisht për të përballuar sfidat e kohës. Kur serbët tentuan ta shkatërrojnë shtetin shqiptar, Ceni tregoi burrëri, atdhedashuri dhe qëndresë në mbrojtje të shtetit shqiptar. Në përgjithësi, ai ishte në opozitë të vazhdueshme me regjimin zogist. Serbi paguante flori që Cen Elezi të bashkohej me kryengritjen e Shalës, kundër Zogut. Cen Elezi, jo vetëm që nuk pranoi, por shkoi vetë me 400 dibranë në Shalë-Shoshë për të bindur kryengritësit për të hedhur armët dhe të shkonin në shtëpitë e tyre. Më evidente ka qenë qëndresa e Cen Elezit kundër Italisë fashiste, Gjermanisë naziste dhe tiranisë komuniste.

Diplomatja angleze, Zonja Edit Durham, në librin e saj "UNWRITTEN LOW IN ALBANIAN", ndër të tjera shprehet se "kam vizituar shumë familje të njohura në Shqipëri. Të gjitha familjet që kam vizituar janë mjaft mikpritëse. Mirëpo, mikpritjen që gjeta në shtëpinë e Cen Elezit nuk e gjeta në familjet e tjera. Tek Cen Elez Ndreu gjeta një familje të kompletuar të botës së qytetëruar, pashë bujqësi të përparuar, blegtori të seleksionuar dhe një grumbull djem e vajza të civilizuara e mbi të gjitha, mikpritja e mbi 100 vetëve në natë, duke i pritur dhe i përcjellë me të gjitha të mirat".

Kur Italia fashiste synonte të shkatërronte qëndresën antifashiste të Cenit, ai e shndërroi shtëpinë e tij në fortesën kryesore të rezistencës antifashiste. Kështu mbi këtë kështjellë dështuan edhe sulmet italiane dhe ato gjermane. Mbi familjen e Ndreve po përdoreshin të gjitha mjetet më barbare për ta gjunjëzuar. Por ajo mbeti krenare, stoike dhe e pamposhtur.

Hiqmet NDREU Melburn, Australi

[CEZARND]

Shtyllasi me i dashur se Theranada



Shkruan : BEQIR SINA, Nju Jork



Qazim Bllaca, nje mik i madh i familjeve te medha e patriote shqiptare



NEW HAVEN CONNECTICUT : Qazim Bllaca, i perket asaj plejade shqiptaresh: patriote te flaket, qe aty nga fundi i vitit 1948 apo fillimin e vitit 1949, ju drejtuan Shqiperis, e cila pasi i prishi marrdheniet edhe me Ish"Jugosllavine", i ktheu "shpinen" edhe Kosoves. Ai sebashku me dhjetra patriot te tjere hyri ne Shqiperi , se aty do te gjente ngrohtesine e vendit ame. Rapsodi popullor Dervish Shaqja - i kendoj me çifteli kesaj gjeme, duke thene" Oj! Kosove! kur t'a ktheva shpinen - Vera mu ba dimen". E Dimer ma te madh, besoj se nuk ka perjetuar ndonjher kombi shqiptar, pothuaj ne te gjithe veriun e vendit filluan arratisjet ne mase nga te dy anet. Si rezultat i kesaj situate dhe per ta frenuar sadopak ikjen e madh te personave qe arratiseshin jashte vendit, Qeveria komuniste e Tiranes, e rriti menjehere represionin dhe ne ate kohe, sipas statistikave edhe filluan internimet ne mase e burgimet e shqiptareve ne Shqiperi, edhe nga trojet etnike.



Vujatjet dhe kalvari i vuajtjeve si rezultat i atij sundimi, ne kampet e burgjet neper Shqiperi, qe u permbushen plot, e perplot me pjestar te familjeve me te mira shqiptare, patriote atdhetare, fisnike e inetelektual me edukim e shkollim perendimore, e pesuan te gjithe. Rregjimi i papare, qe sapo kishte ardhur ne pushtet me gryken e aremeve, i ktheu armet ndaj shqiptareve. Nisur nga numri i madh i te internuarve dhe te burgosurve , qeveria komuniste u detyrua dhe hapi njeri pas tjetrit vetem kampe e burgje, ne çdo moçal e kenet, ne ato zona te Shqiperise, ku edhe dielli duket vete dy ore ne dite. Ne ato kampe interrnimi ku si fillim thuhet se vuanin denimin e tyre rreth 60,000 te internuar, me nje gjendje ne kufijte e mizerjes, frikes dhe represionit policore. Per fate te keq Qeveria komuniste e Tiranes e rriti represionin edhe ndaj vellezerve tane te pertej kufirit shqiptaro-shqiptar. Ne kampet e burgjet neper Shqiperi, sipas deshimtarve te kohes, ndodheshin edhe shume shqiptare te Kosoves, shqiptare te Malit te Zi, Maqedonise, Presheves, Bujanovcit, Medvegjes e Çamerise.



Njeri prej tyre eshte edhe Qazim Bllaca. I cili me 19 korrik - ne fshatin Bllace te Therandes u varros si njeri prej veprimtarve e patriote me te shquar i Çeshtjes Kombetare. Qazim Bllaca, i cili vdiq ne moshen 90 vjeçare, ne ceremonine e varrimit u vleresua lart, per kontributin dhe sakrificat shume vjeçare te te ndjerit, ne mbrojtjen e te drejtave te shqiptareve. Qazim Bllaca, eshte simboli i nje shqiptari prej Kosove, qe perjetoj edhe tragjedin me te madhe kombetare ne Shqiperi. Njerezit qe e njohen e jetuan me ate, tani flasin dhe deshmojn per here te pare mbi kalvarin e gjate te vuajtjeve te Qazim Bllaces, e qindra familjeve te shqiptare neper kampet e ndryshme te internimeve. Kampe, te cilat, regjimi komunist i Enver Hoxhes, i kishte shpallur si kampe te "familjeve reaksionare". Njera prej tyre, jane edhe disa pjestar te familjes se madhe dibrane, Ndreu . Familje, kjo, e cila, qe s'bashku me familjet me te mira shqiptare, patriote e atdhetare, fisnike e inetelektuale me edukim e shkollim perendimore, pronaret ligjitim, kane vuajtur neper kampet e burgjet ndryshme enveriane nga viti 1945 e deri ne vitin 1990-te.



Qe nga viti 1995, pjestare te kesaj familje te njohur ne te gjithe Shqiperine, dhe me ze ne historine kombetare, e vendosur pas renejes se rregjimit komuniste, qendron me banim ne SHBA. Ata nuk i harrojn kurre vuajtjet qe kan kaluar neper ato kampe e burgje komuniste. Kur mesuan per vdekejn e Qazim Bllaces, njeriut me te aferme me familjen e tyre ne interrnimin ne kampin e ineterrnimit ne Shtyllas-Levan(Fier), ata me malle, dhimbje e deshire flasen per dramen tragjike te te gjitha familjeve , per ato qindra e qindra familje te tjera, qe paten te njejtin "fat" me familjen Ndreu.



Familja Ndreu nga Dibra u be ne interrnim mike i madh i Qazim Bllaces nga Kosova



Jane keta, Xhevati, Lavederimi, Besniku, Astriti, Shpetimi, Sokoli e Albani, Kastrioti e Shkelzen Ndreu, qe deshirojne te flasin per gazeten kombetare Bota sot, rreth njohjes dhe jetes se tyre ne kampin e inetrrnimit, me shqiptarin e Kosoves, Qazim Bllaca. Komunistet, qe erdhen ne pushtet me forcen e armeve ne dhjetorin e vitit 1944, thone ata me arrestimet, denimet, pushkatimet pa gjyqe, interrnimet ndaj te gjithe atyre qe i qujaten kundershtaret te tyre politike, e kishin filluar qe me perpara se te merrnin pushtetin, por me internimet e para te atyre familjeve qe ata i shpallen "reaksionare", e "armiq te popullit" e "tradhetare", filluan aty nga maji i vitit 1945. Ne, tha njeri prej tyre ne interrnim ne kampin e interrnimit Shtyllas-Levan(Fier), u njohem edhe me Qazim Bllacen, rreth viteve 1965 - 1966




Kur mesuam vdekjen e tij, tha Lavderimi, ishte nje hidherim i madh edhe per familjen Ndreu. Nga qe ne qofte se ka nje njeri , politikan te zotin , intelektual te shquar, nje burr me te gjitha virtytet, qe ka nje shqiptar, nje njeri i i takojn te gjitha cilesite si nje shqiptar, ai eshte Qazim Bllaca. Ish i internuari dhe i presekutuari i rregjimit diktatorial enverian, i cili ka jetuar e punuar ne pune te detyrueshme ne kampin e e interrnimit ne Shtyllas, Levan(Fier), s'bashku me qindra familje te tjera nga e gjithe Shqiperia" tha ai.



Lavderimi flete, perser me nostalgji te madhe:" Kemi jetuar mbi 25 vjet me nje njeri burreror, i palekundur dhe i pathyer nga diktaura komuniste, e sistemit qe udhehiqte Shqiperine. Bllaca, ishte i ndershem e punetor i pa perlyer me ndonje "nofke" nga sigurimi i shetitit. Ai dinte mire te njihete e respektonte, mikun dhe te urrente armikun e tij. Nje njeri i aft te tejkaloj çdo situate. Nje i zgjuar, trim, pariot e intelektual. Nje nder elitat e interrnimit, per shkollen e dhe kulturen . Shkonte ne punen e detyrueshme, duke u bere i njejte si te gjithe bashkevujatesit e tij - i thjeshte dhe i dashur, tamam si nje shqiptar shembullor. Ai ishte simbol i rezitences kundra atij sistemi anti-shqiptar.


Qazim Bllaca, vuajti denimin ne Interrnim, deri me 1987-en, kur me nje vendim te Minstrise se Puneve te Brendeshme, e cila, at'here ishte ne gerrham e fundit te diktatures, i "liroj" zinxhiret e roberise duke ju dhene pak liri qytetareve te saj. At'here kur filloj te bjere roberia dhe shqiptaret filluan te marren pak-e nga pak frym lirisht te shohen pak drite nga sketerra komuniste, pohon Lavderimi.


Qazim Bllaca, ne kampin e ineterrnimit ne Shtyllas-Levan(Fier)


Lavderim Ndreu, na tha se "Kur, erdhi ne interrnim ne kampin e interrnimit ne sektorin e Shtyllasit, Levan(Fier), Qazim Bllaca, e sollen nga Burgu i Burrelit, nje nga burgjet me famekeqe te Shqiperise. Ai erdhi tek ne, si nje njeri i sprovuar me jeten e veshtire te burgjeve dhe ineterrnimeve komuniste. Ai si te gjithe bashkevuajtesit e tij ishte nje njeri totalisht i gjitheaneshem. Filloje pune si mekanik nga qe atje kishin me nevoj pushtetaret te shfrytezonin aftesit e tija. Aty u njoh me nje djale tejter kosovar te quajtur Qazim Vulaj, i cili ,siç tregojn ngjarjet e me voneshme, kishte punuar, e enderruar gjate te bente nje sfide te madhe rregjimit. Te arratisej pra, nga nga kampi i interrnimit ne Shtyllas. Takimi dhe kontaktet midis tyre ishin te nje mendimi tjeter - si te realizohej arratisja spektakolare, jo puna nen rregjimin enverian dhe nenshtrimi.



Rreth kesaj ngjarje, Lavderim Ndreu, ai shtjelloj se :"Nderkaq, ne nje dite vjeshte me 1967 -sa ishim duke na bere apelin - nje menyre kontrolli, kjo, e policise dhe e debileve te tyre te mbanin nen kontroll tre here ne dite te interrnuarit - aty rreth ores 11:00 te nates, mesuam se nje grup te ineterrnuarish ishin larguar ne drejtim te pa ditur nga kampi. Dhe so forcat e ndjekjes ishin vene ne ndjekjen te "reaksionarve".




Peshperitej ne kamp, tha ai te neseremen se ata ishin larguar ne drejtim te kufirit detar, pasi edhe shancet me te medha, per t'u arratisur inshin ne ate drejtim. Ne rruge ajrore distanaca nga kufiri detar ne bregdetin e segmetit derdhja e Vjoses dhe Seman ne vendin e quajtur hidrovori i Hoxhares, ishte diçka me pak se dy a tre kilometra. Njerezit thoshnin se Qazim Bllaca, ishte njohes i mire i kufinjeve te Shqiperise dhe e njihte nga shkollimi i lart qe kishte mjaft mir terrenin e Shqiperise. Ndersa , Qazim Vulaj ishte nje mekanik i perkryer. Keshtu, duke shfrytezuar mjeshterin e mekanikut Qazim Vulaj dhe mjeteve te cilat, ata kishin ne dispozicion ne ofiçinen e kampit, ndertuan nje barke druri te vogel. E ndar kjo ne tre pjese e çmontueshme dhe e montueshme, ne çdo vend dhe me nje peshe te lehte. Ata kishin edhe dy lopata te punuar me mjeshteri.




I papajtur me rregjimin eneverian edhe ne interrnim tenton te arratiset



Duke sjellur kujtimet e tija, Lavderimi tha se "Mbasi beme apelin e mbermjes, u shperndam sejcili prej nesh ne shtepit e tyre. Ata, duket se jane nisur drejt arratise rreth ores 12:00- se mesnates, pasi kampi ra ne gjume i gjithi. Tre te interrnuarit, Qazim Bllaca , Hazir Halimi, Qazim Vulaj, kane pase sejcili nga nje pjese te varkes, mbi shpine. Pas dy a tre oreve rruge, e pa rruge neper arat e fermes dhe te kooperativave, qe na rrethonin, ata kane mberritur afer nje poste kufitare bregdetare. Ne afersi te detit, ata sipas rrefimeve te pastajme duhet te ken mberritur aty rreth ores dy te mesnates.



Mbasi kane vrojtuar mire patrullen dhe levizjet e tyre, kane montura barken dhe e kane hedhur ne dete. Nata per fatkeq ka qene teper "tekanjoze" dhe nuk donte ne asnje menyre t'i ndihmonte te "pafatet". Nje stuhi e madhe me shi rrebesh dhe ere te forte, ate nate, e ka perfshire papritmas vendin, shkreptima dhe fortuna e madhe. Ne ket situate tragjike, gjendja sa vinte e behej me e veshtir, dalja ne dete u be e rrezikeshme edhe per jeten e tyre, dallget e "hazdisura" dhe te "terbuara" nuk e linin barken te dilte me ne det te hapur, por e nxirrnin fare lete ate ne breg. Keshtu, ata kane tentuar dhe dy tre her, duke "luftuar" me dallget, per rreth dy a tre ore, te tjera te çajne dallget, por ka qene aq e pa mundur, sa qe me ne fund kane rene dakort, te heqin dore per momentin nga kjo "aventur" me rrezik edhe jeten.



Lavderimi tha se :"Nderkohe , duke hequr dore nga kjo tentative, dhe duke pare se çdo gje ishte i pa mundur, e mengjesi po afronte, patrullat e ushtrise, qe si çdo dite vinin drejt vijes kufitare filluan te levizen. Ne keto kushte, ata te tre largohen ne thellesi te bregdetit - neper gemusha, qe te kalonin diten, me mendimin qe deri sa te qetesohej moti dhe te provonin perseri arratisjen nga sketerra. Patrulla ushtarake e perber nga dy ushtare me kuaj , rreth ores 6:00 te mengjesit, u tha se ka rene ne gjurmet e disa personave, qe mendohej se gjate nates kane tentuar te arratisen. Deti kishte filluar te qetesohej dhe gjurmet ne reren e lagur, dukeshin fare qarte. Menjeher roja bregdetare u alarmua dhe nga Dega e Puneve te Brendeshme ne Fier, kerkoje ne ate vend forca te policse dhe qenet e kufirit, duke kontrolluar me imetesi gjithe pyllin e pishave, keneten dhe gemushat rreth bregdetit nga vinin gjurmet. Operacioni ne gjurmet e te arratisurve nuk zgjati shume , pasi Qazim Bllaca, Qazim Vulaj dhe Hazir Halimi u zbuluan te fshehur ne pyllin e pishave. Nen thirrjen e ushtareve te armatosur rende me automatik, u eshte bere thirrje te dorzohen se jane te rrethuar. Ata pa asnje lloj rezistence, pasi ishin krejt te parmatosur u vetedorezuan.



Keshtu qe, tha ai,mbas nje muaji ne hetusi e torturash çnjerezore, me nje vendim te posaqem te Kuvendit Popullor, ne ate kohe, u tha se te gjithe emigratet politik, ketu perfshiheshin e kosideroheshin si emigrant politik edhe vellezerit tane nga Kosova, ose viset e tjera shqiptare ne sundimin serbo-sllave, qe vuajne denimin ne burgjet e Shqiperise, dhe jane te denuar me 8 vjet burg e poshte, lirohen. Ne kete vendim perfshiheshin edhe te gjitha ata te arrestuar emigrante nga ish"Jugosllavia" qe ishin ne qelit e burgjeve nen hetim. Nekete vendim perfituan edhe Qazim Ballaca, Hazir Halimi duke mbetur ne burg vetem Qazim Vulaj, i cili u denua me 10 vjet burg.



Qazimi serish ne kampin e interrnimit ...... midis bashkevuajtesve gjeti vellan ne Egjypt



Lavderim Ndreu, tha se Qazimin pas kesaj ngjarje e sollen te punoj ne vreshtari, ku punoj s'bashku me vellan tim Zyberin. Qazimi, u be Kumbara i Besnik Ndreut, duke i marr floket sipas zakonit djalit te tij Albanit. Ne kamp ai shoqerohej gjithmon me Osman Kazazin, Beshir Ndreuen, Xhetan Ndreun, Remzi Ndreun, Mahmutin, e Xhelil Ndreun, Agim Shalen, Qazim Vulajn, shkrimtarin Sulejman Krasniqi, Astrit Delvinen dhe Drita Kosturin. Ka marre pjese dhe ka qene prezent ne te gjitha dasmat, fejesat e gazmendet e tjera familjare, fakeqesit qe u kane ndondhur ketyre familjeve ne interrnim. Ai ishte njeri, qe se bashku me bashkevuajtesit e tij ne ineterrnim dhe ne burg, ndau me keta njerez, vajtjen, dhimbjen ne perballjen me kuçedren komuniste.



Rreth jetes ne kampin e inetrrnimit ne Shtyllas-Levan (Fier), nje pjestar tjeter i familjes Ndreu, Astriti, tha se Qazimi, kishte nje vella ne Kajro(Egjypt) . Vellai i dergoj nje leter Qazmit ne kamp, ku ndertetjera midis mallit dhe dashurise vellazerore, i shkruan, se kishte shume deshire, qe te takoheshin ne njerin prej shteteve te Evrpoes, mbasi atij nuk po i jepinin vize te vizitonte, ai Shqiperine.



I vare thelle ne shpirt dhe i prekur nga kjo leter, Qazim Bllaca, erdhi tek ne dhe i tha babes lexoje kete leter. Dhe me nje "ofshe" te madhe, tha sesa pak vizionar jane keta njerez. Vellai im, tha Qazimi - akoma nuk e di se prej ketej nuk del zogu qe fluturon edhe jo me une nje interrnuar. Qazimin e mbaj mend si sot, pershperiste se "Çfare paradoksi?! ne nje kohe qe une nuk dale dote deri ne Fier, pa lejen e policise, ai me thote hajde e takohemi ne ndonje shtet fqinje."



Bllaca, tha ai pas kesaj beri i mallengjyr nje kerkes, qe sigurimi i shtetit nuk ja aprovoje asnjeher. Vetem me 1988 mbas shume kerkesash, per t'u ri kthyer ne shtepine e tij ne Kosove, u aprovua dhe kerkesa e tij. Ishte kjo koha kur Bllaca, u largua me lot ne sy, me kujtimet dhe mallengjim nga kampi i interrnimit. Ishte nje ndarje qe kur e kojtoj sot, me rrenqethet trupi, na dukej se po ndaheshim per se gjalli. Megjithse, ai po shkonte prane njerezve te tij me te aferm te familjes ne Bllace te Therandes(Kosove).



Astrit Ndreu, me tej rrefen rreth kesaj ngjarje se ai gjeti familjen e tij shume vone, pasi asnjeri prej tyre nuk e dinte se ishte gjalle. Kjo ka ndodhur sipas tij aty rreth vitit 1968-69. Ishte nje periudhe kjo kur nje grup te interrnuarish nga zonat veriore te Shqiperise- familja Lika, u arratisen duke dale ne Kosove. Ata kishin pas nje vella ne burg me Qazim Bllacen, qe kishte vdekur ne burg. Me daljen e tyre ne Kosove, nuk e di sesi ata kane kontaktuar atje me njerez te familjes Bllaca, dhe i siguruan ata se Qazim Bllaca, ishte gjalle ne nje kamp interrnimi ne jug te Shqiperise, qe quhej kampi i Shtyllasit. Pas kesaj nepermjet letrave, ata vune kontakte te rregullta midis njeri tjetrit.



Sjellja e mire e tij e shpetoj nga burgu... i perjeteshem



Xhevat Ndreu, pershkron Qazim Bllacen, si njeri qe e njihte mire egersin e rregjimit komuniste, dhe ashpersine e veglave te atij rregjimi, te policise dhe sigurimit te shtetit. Ai ruhej gjithmon nga spiunet dhe njerezit e dyshimit, te cilet, sipas tij shpesh here edhe e provokonin. Kishte nje urrejtje te madhe ndaj rregjimit, qe vetem me njerez shume - shume te besuar e çfaqete. Ai e parqiste rregjimin ne biseda te veqatna, si nje rregjim diktatorial dhe gjak-pires nje rregjim çnjerezor dhe anti shqiptar. Ai ishte i revoltuar dhe nuk mund t'a kapardinte sjelljen e atij rregjimi me vellezerit tane te pertej kufirit shqiptaro-shqiptar. Sa her qe shqiptaret e Kosoves, ose viseve te tjera kalonin kufirin per ne dheun meme, ata burgoseshin , keqetratoheshin ose ua dorzonin perseri jugosllaveve, tha ai.



Kastriot e vellai i tij Shkelzen Ndreu, sjellin nder kujtimet e tyre feminore per Qazim Bllacen, lidhjen e tij me inetelektualet ne interrnim. Ai, thane ata ishte i mik edhe me Llazar Papen, nje intelektual i vjeter dhe i shkolluar ne SHBA-s. Me graden kolonel ne ushtrine amerikane, i cili qe ne moshen 12 vjeçare, pate dale ne Amerike. Pas 1944, Papa, pate drejtuar nje operacion ndihmash amerikane nga UNDRRA - dhe ne Shqiperi, qe arrestua si agjente i amerikaneve. Beri 8 muaj hetusi dhe u denua me 8 vjete burg, mik i vjeter i Qazim Bllaces ne interrnim. Shpetim Ndreu, djali i Bajramit kujton kthimin e tij ne Shqiperi, me 1995-n, ne vitet e demokracise, kur ai kthehet per here te pare ne Tirane dhe takon me mall te madhe te gjithe miqet e tij te interrnimit. Ai erdhi ne kete vizite me gruan e tij dhe nje djale. Gjate prezantimit, qe bente para gruas i thoshte gjithmone se po te prezantoj me te gjithe vellezerit e motrat e mija - njerezit me te respektuar. Familjet, me te nderuara e me te mira shqiptare.



Kampi i interrnimit Shtyllas - Levan(Fier) i permbushur plote e per plote me pjestar te familjeve me te mira shqiptare, patriote atdhetare, fisnike e inetelektual me edukim e shkollim perendimore



Se fundi keta pjestar te kesaj familje te madhe dhe me ze dibrane ne Amerike, famila Ndreu, thane se :"Ne Shtyllas, kane qene rreth 300 famijle te interrnuarish, te cilat sipas situatave dhe "fushatave" me largimin e tyre nga qytetet e fshatrat kufitare, te familjeve te presekutuara dhe familjeve qe shteti athereshem shqiptar i kishte vene "damken" e keqe te armiqeve te popullit, reaksionare, shkonte deri ne 400 e mos me shume. Disa nga familjet me te njohura ne Shqiperi, ne pa mundesi te permendim te gjitha ne kampin e interrnimit Shtyllas-Levan(Fier) kane qene, : familja Ndreu familja me e madhe me rreth 150 persona, nga Korca, familja Bazelli, Kapa, Baruti, nga Puka familja Miraka , Nga Shkodra familja Prenk Marku, e Brahim Hasanit e Kol Kuritit, nga Dibra, familaj e Halil Nuzit, familja Papjani nga Fieri, Heqimi, Shani, nga Vlora Servet Peshkepia, Haki Shehu, Rexhep Muka, Ali Birçja, nga Skrapari familja Lamçe e Hoxha, familja Vernozi, e shume te tjera.

[Big Blue]

Familja Ndreu

Dhe une e mbart kete mbiemer.
Shkrimet e mesiperme i lexova me vemendje dhe me pelqyen shume por mu duk kontradiktues fakti qe Familja Ndreu te quhet familje Dibrane pasi qe nga Dede dhe Ali Ndreu(brezi i 10'te i familjes time) duke u afruar te Prel Tuli, qe eshte stergjyshi im(Brari, patjeter do e kesh degjuar kete emer ne rrefimet apo kenget e trimerise qe perdoren ne Malesine e Gjakoves) e deri tek une, te gjithe kemi origjinuar nga Nikaj-Mertur te Tropojes.

Cfare me habiti tjeter ne shkrimet e mesiperme eshte se te gjithe anetaret e familjes Ndreu qe u permenden nga ju, i perkisnin besimit Islam. Ndersa te 104 meshkujt e fisit tim, jemi te Krishtere.

[Brari]

thon se nje karvan i gjat makinash pafund e qindra polic e xhelat enverist kane qene mobilizuar nga shteti enverist per te ckulur me rrenjet fisin Ndreu nga trojet stergjyshore ne sllov e gjetke e per ti derguar ne kolkozet mocalore staliniste te Myzeqese..
Po akoma ska ardhur koha qe te kemi dhe ne regjisor si spilbergu per te na i dhene ne film ato kohe te tmerrshme.. qe kan hequr ato familje te gjora..
edhe drita kosturi.. ish mikja e qemal stafes ka qen ne shtyllas.. dhe nji atdhetar tjeter qe tani spo ja kujtoj emrin qe e akuzuan se deshte te bente nje vark me u arratis nga deti..
nejse..shkuan e vane ato vite e uroj qe kush mbeti nga ai fis te kene shancin te rigjenerohen moralisht e materialisht qe te shikojne nje dit te bardhe.. e te mos e kujtojne me genocidin qe ja beri Mafia enveriste..



Big..

mbiemri i atyre te fisit tend ska te bej besoj me Ndre-te e Dibres..
Ndoshta ne disa shekuj me pare edhe mundet..
Nikaj Merturi e ka kte vecori qe shum familje i kan perdorur emrat musliman ndonse kan qen katolik.. pra jan quajtur psh.. po ja fus kot..
Bilal Kola.. i biri i Kol Hysenit.. ka djal hysen Kolen e kshu me radh..
Pra megjithse kan qen Katolik per arsye konjukture a sdi pse.. ne epoken otomane e kan mbajt dhe ka nji emer musliman..

Cdo te mire..

[CEZARND]

Familja NDREU - NGA THELLESIA E SHEKUJVE

--------------------------------------------------------------------------------

NGA THELLËSIA E SHEKUJVE
---------------------------------------
Prejardhja. Vendosja në Soricë të Dardhës. Kalimi në Lisivalle të Sllovës. Rimëkëmbja; Isuf Ndreu. Epoka e Elez Isufit.

Rreth gjysmës parë të shekullit XVI, mendohet se fisi i Ndreut të Dibrës u ngulën për herë të parë në Soricë të Dardhës. Rreth këtij ngulimi ka disa versione. Një version na thotë se Ndret erdhën nga Puka, banorë të cilët gjinden dhe sot me këtë mbiemër. Një version tjetër na i sjell nga Shoshajt e Dukagjinit. Versioni më afër së vërtetës është ai i prejardhjes së tyre nga Nikaj-Merturi i Tropojës.') Ende në Nikaj-Mërtur ruhen toponime që lidhen me emrin e këtij fisi, pjesëtarë të cilët, gjatë një lufte të pabarabartë kundër ushtrive osmane, u vranë e u shuanë dhe ata që mundën të shpëtonin u detyruan të tërhiqen në thellësi të viseve shqiptare. Këtë fat duket se kanë patur dhe paraardhësit e sotëm të Ndreve të Dibrës. Ky pohim sillet nga të dhënat e rregjistrit të Sanxhakut të Dukagjinit të vitit 1571, ku fshati Dardhë i Dibrës jepet me 60 banorë, prej të cilëve 35 shtëpi të krishtera dhe 23 muslimanë.Zl Nga të islamizuarit haset dhe një Ali Andrea i...............

[CEZARND]

DOSSIER I

Historia tragjike e familjes së Elez Isuf Ndreut, prijsit të kryengritjeve popullore nga Sllova e Dibrës. Si u pushkatuan, burgosën dhe internuan me dhjetra burra të fisit të famshëm

Si e masakruan komunistët familjen e Elez Isuf Ndreut


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Pas mbarimit të Luftës deri aty nga marsi i vitit 1946, familja jonë Ndreu në Sllovë të Dibrës nuk u prek dhe nuk u ngacmua fare nga regjimi komunist i Enver Hoxhës. Arsyeja dhe shkaku kryesor që familja jonë nuk u trazua në fillim, ishte një farë respekti që ruhej akoma për Gjeneral-major Dali Ndreun dhe nënkolonel Esat Ndreun, të cilët kishin udhëhequr formacionet më të mëdha partizane gjatë Luftës Nacional-Çlirimtare. Përndjekja dhe genocidi i egër e i pashembullt ndaj familjes sonë, filloi pas marsit të vitit 1946, kur gjyshi ynë Cen Elezi, djali i Heroit të Popullit, Elez Isuf Ndreut, u shpall armik i popullit. Në atë kohë për t'i shpëtuar përndjekjeve të Brigadave partizane të Ndjekjes që na dogjën kullat e mëdha tre katëshe në Sllovë, gjyshi Ceni me disa nga vëllezërit dhe djemtë e tij dolën në mal në arrati.

Në atë kohë disa nga burrat e familjes sonë u vranë në mal në përpjekje me forcat komuniste, të tjerë u arratisën jashtë Shqipërisë dhe shumë të tjerë u arrestuan dhe përfunduan burgjeve e internimeve të regjimit komunist të Enver Hoxhës". Njeriu që flet dhe dëshmon për herë të parë për "Gazetën", është 70-vjeçari Hiqmet Ndreu, një nga pinjollët e familjes së famshme të Elez Isuf Ndreut, i cili rrëfen gjithë historinë tragjike të familjes së tij nën regjimin komunist të Enver Hoxhës. Po cila është origjina dhe historia e kësaj familje të madhe dhe cili është kontributi që burrat e saj kanë dhënë në luftrat për Pavarsinë e Shqipërisë? Si u arrestuan, u bugosën, u pushkatun dhe u persekutuan, pjestarët e asaj familje të Parisë së Dibrës nga regjimi komunist i Enver Hoxhës dhe përse hakmarrja e genocidi i komunistëve ishte aq i egër ndaj tyre?

Cen Elezi përkrahës i Zogut
Hysen Elez Ndreu, apo siç është njohur ndryshe me emrin Cen Elezi, u lind në vitin 1884 në fshatin Sllovë të Dibrës dhe ai ishte djali i madh i Elez Isufit. Që në moshë fare të re, Cen Elezi mori pjesë prëkrah të jatit të tij Elez Isufit, në të gjitha luftrat dhe betejat kundër forcave turke dhe serbo-malazeze, të cilat çuan në Shpalljen e Pavarsisë së Shqipërisë në vitin 1912-të. Ndonëse Elez Isuf Ndreu ishte kundërshtar i Ahmet Zogut dhe u vra duke luftuar kundër forcave të tij në vitin 1924, me rikthimin e tij në pushtet në janarin e vitit 1925, Ahmet Zogu i bëri thirrje Cen Elezit dhe burrave të tjerë të atij fisi që të merrnin pjesë dhe të jepnin kontributin e tyre në krijimin e shtetit të ri shqiptar. Pas janarit të vitit 1925, Cen Elezi qëndroi disi i mënjanuar nga jeta politike duke u mbyllur në kullat e tij në Sllovë të Dibrës.

Në vitin 1926 gjatë përpjekjeve që qeveria e Beogradit ndërrmori për rrëzimin e Ahmet Zogut me anën e Kryengritjes së Dukagjinit, ajo u përpoq të bënte për vete disa nga krerët kryesorë të familjeve të mëdha të Shqipërisë, ku një prej tyre ishte dhe Cen Elezi, pasi babai i tij ishte vrarë kundër Ahmet Zogut.

(vijon nesër)
DOSSIER II

Historia e familjes nacionaliste Ndreu e parisë së Dibrës ku gjithë burrat e saj morën pjesë në rezistencën kundra forcave italiane. Dëshmon 70-vjeçari, Hiqmet Islam Ndreu

"Ja si luftoi gjyshi im, Cen Elezi kundër italianëve"


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Në pjesën e parë të këtij shkrimi të botuar në numrin e djeshëm, u njohëm me një histori të shkurtër të familjes Ndreu nga Sllova e Dibrës. Origjina e hershme e kësaj familje të njohur dibrane e cila në fillim ka qenë e besimit të krishterë, mendohet të jetë nga Nikaj-Mërturi i Tropojës dhe më pas në vitin 1571 ata kanë zbritur në fshatin Dardhë të Dibrës. Arsyeja e shpërnguljes së kësaj familje të madhe nga Nikaj-Mërturi, mendohet të jetë bërë për t'i shpëtuar përndjekjeve të turqve, pasi në atë kohë pjesa më e madhe e tyre u asgjesua në një betejë me forcat ushtarake osmane. Në vitin 1840-të, pasi familja Ndreu u fuqizua shumë nga ana ekonomike duke u marrë me blegtori dhe bujqësi, Isuf Ndreu ngriti një kullë të madhe tre katëshe në vëndin e quajtur Lisivadhë. Po kështu në vitin 1881, Isuf Ndreu ngriti edhe një kullë tjetër tre katëshe në Sllovë, në tokat që ia bleu Isuf Zhgunit. Që nga ajo periudhë e deri në fillimet e shekullit të kaluar, Ndretë e Dibrës kanë jetuar së bashku si një familje e madhe patriakale në të dy kullat e ngritura në Sllovë dhe Lisivadhë. Të parët e asaj familje që luftuan kundër turqve dhe serbo-malazezëve, duke udhëhequr kryengritjet e mëdha të Shqipërisë së Veriut në vitet 1911-1923, ishin Elez Isuf Ndreu me kushëririn e tij të parë, Suf Xhelilin. Pas vdekjes së Elez Isufit në vitin 1924, vendin e tij e zuri i biri, Cen Elezi

(vijon nga numri i kaluar)

Ndonëse Elez Isuf Ndreu që ishte vrarë në vitin 1924 në përpjekje me forcat zogiste dhe ishte tepër i njohur si një nga kundërshtarët më potencialë të Ahmet Zogut, si krahu i armatosur i forcave fanoliste që erdhën në pushtet në qershorin e vitit 1924, i biri i tij Cen Elezi nuk ra viktimë e intrigave të qeverisë së Beogradit në përpjekjet për të rrëzuar qeverinë e kryesuar nga Kryeministri Ahmet Zogu. Si rezultat i kësaj, Cen Elezi jo vetëm që i refuzoi në mënyrë kategorike premtimet dhe paratë që i ofroi Beogradi e kryeministri Pashiq për të marrë pjesë në kompllotin kundër Zogut, por ai iu përgjigj pozitivisht thirrjes së Ahmet Zogut dhe në mëngjezin e 26 nëntorit 1926 në krye të 300 forace vullnetare dibrane u nis për të shtypur kryengritjen e Dukagjinit që udhëhiqej prej Dom Loro Cakës dhe toger Ndok Gjeloshit. Por edhe pse u nis për shtypjen e asaj kryengritje, Cen Elezi nuk përdori dhunën, por autoritetin dhe njohjet që kishte në atë krahinë të Veriut të Shqipërisë. Lidhur me këtë, 70-vjeçari Hiqmet Ndreu, nipi i Cen Elezit dëshmon: "Gjyshi ynë Cen Elezi edhe pse ishte në armiqësi me Ahmet Zogun, iu përgjigj pozitivisht thirrjes së tij për shtypjen e kryengritjes së Dukagjinit, duke vënë në plan të parë interesat e Shqipërisë dhe jo ato familjare. Në atë kohë që ai komandoi 300 forcat dibrane që shkuan në Dukagjin, veshi dhe për herë të parë e të fundit uniformën ushtarake të majorit në rezervë që ia kishte akorduar Ahmet Zogu për meritat që kishte treguar në luftrat kundër forcave serbo-malazeze, në krah të të jatit, Elez Isufit dhe Suf Xhelilit. Edhe pse Cen Elezi nuk u bë kontigjent i qeverisë së Pashiqit për të luftuar kundër Ahmet Zogut, ai përsëri kur u kthye në kullat e tij në Sllovë të Dibrës mbeti një opozitar i Zogut", shprehet Hiqmet Ndreu, për gjyshin e tij Cen Elezin, i cili i la mënjanë kontraditat familjare që kishte me Zogun dhe iu përgjigj pozitivisht thirrjes së tij për interesat e Shqipërisë.

Cen Elezi në paqe me Zogun
Gjatë gjithë periudhës së Monarkisë së Zogut, Cen Elezi u tërhoq plotësisht nga jeta politike dhe qëndroi në kullën e tij në Sllovë të Dibrës duke u marrë me punët e familjes. Lidhur me këtë, nipi i tij Hiqmet Ndreu dëshmon: "Gjatë atyre viteve Cen Elezi me gjithë djemtë u muar vetëm me administrimin e ekonomisë familjare në pronat e tij me toka bujqësore, vreshta, kullota, pyje e blegtori. Për këtë gjë ka dëshmuar dhe misionarja angleze Margaret Hasluck, e cila në librin e saj "The un rihten laë in Albania", midis të tjerash ka shkruar: "Në shtëpinë e Cen Elezit, krahas mikpritjes të bie në sy përparimi, si në vise të tjera të Europës. Tek Cen Elezi kam parë bujqësi dhe blegtori të seleksionuar dhe një grumbull djem e vajzash, ku përveç arsimit kanë dhe një edukatë të përsosur familjare". Në ato vite, duke e ditur armiqësinë e kontraditat e familjes së Cen Elezit me Mbretin Zog, shumë persona u përpoqën që ta implikonin atë me intriga kundër Mbretit, por Cen Elezi bëri një paqe të heshtur me Zogun dhe nuk u përzie asnjëherë në planet, komplotet dhe kryengritjet që bëheshin për rrëzimin e tij. Një nga ato komplote ka qenë edhe ai i 19 shkurtit 1939 i financuar nga shërbimet e fshehta italiane të cilat me anën e Ministrit të Oborrit, Jak Koçit, e disa ministrave dhe deputetëve të tjerë donin të eleminonin Zogun. Në këtë komplot që u denoncua nga Myftar Kaloshi, i cili ishte parashikur si atentatori i mundshëm kundër Zogut, shumë vetë u përpoqën që ta implikonin edhe Cen Elezin aty, pasi dihej që ai ishte një nga miqtë më të ngushtë të Myftar Kaloshit. Por e vërteta doli në shesh dhe Cen Elezi jo vetëm që nuk ishte implikuar fare në atë komplot, por ai as që kishte fare dijeni për ekzistencën e tij. Pas kësaj në ditët e para të prillit të vitit 1939, kur Italia kreu agresionin fashist ndaj Shqipërisë, Cen Elezi së bashku me mikun e tij të ngushtë Shaqir Demën, (nga paria e Dibrës) në krye të 500 forcave vullnetare dibrane u nisën në drejtim të Durrësit. Por në datën shtatë prill, kur ata u njoftuan se forcat pushtuese italiane kishin hyrë në Durrës e Tiranë, u kthyen përsëri në Sllovë duke pritur zhvillimin e mëtejshëm të ngjarjeve", kujton Hiqmet Ndreu lidhur me mardhëniet e gjyshit të tij, Cen Elezit, me Mbretin Zog dhe përpjekjeve që ata bënë për t'i pritur forcat italiane me armë në Durrës.

Cen Elezi, në Asamblenë Kushtetuese
Pas pushtimit fashist të Shqipërisë në ditët e para të prillit 1939, një pjesë e politikanëve shqiptarë të cilët kishin pasur kontradikta me Mbretin Zog, filluan ta shihnin shpëtimin e Shqipërisë nën suazën e Italisë. Nisur dhe nga propaganda e madhe që u bë në atë kohë nga autoritetet fashiste të cilët e trumbetonin Italinë si një shpëtimtare të Shqipërisë, përveç shumë politikanëve atë gjë e besuan edhe një pjesë e nacionalistëve shqiptarë të cilët u afruan dhe morën pjesë në Asamblenë Kushtetuese e cila u mbajt më 12 prill në Tiranë. Një ndër ata nacionalistë që mori pjesë në atë mbledhje ishte dhe Cen Elezi i parisë së Dibrës. Po si ëështë e vërteta e pjesmarrjes së tij në atë asamble dhe a mori pjesë ai në ceremoninë e dorzimit të kurorës së Skënderbeut në Romë? Lidhur me këtë nipi i tij Hiqmet Ndreu dëshmon: "Në vitin 1939, Cen Elezi mori pjesë në mbledhjen e Asamblesë Kushtetuese që u krijua në Tiranë nën kryesinë e Xhaferr Ypit. Në atë mbledhje ku morën pjesë 151 delegatë nga dhjetë prefekturat e Shqipërisë, Cen Elezi mori pjesë në krye të përfaqësisë së Prefekturës së Dibrës që përbëhej prej Ramiz Dibrës, Shaqir Demës, Xhevdet Kumbarçes, Abdyl Konjollit, Xhetan Kaloshit, Dine Demës, Fiqëri Rusit, Irfan Ohrit dhe Jashar Erebarës. Në atë Asamble e cila u mblodh nën presionin e forcave ushtarake italiane u morën një sërë vendimesh, ku midis të tjerash ishte dhe ai i çuarjes në Itali, të Kurorës së Skënderbeut, për Mbretin Viktor Emanulei i Tretë. Por ndonëse Cen Elezi mori pjesë në atë Asamble ashtu si shumë politikanë të tjerë të asaj kohe, ai shkoi në Itali dhe nuk mori pjesë në ceremoninë e dorzimit të Kurorës së Skënderbeut. Kjo gjë bëhet e ditur edhe nga gazetat italiane të asaj kohe ku në të gjitha kronikat që përmënden politikanët e lartë shqiptarë që morën pjesë në atë ceremoni, asnjëherë nuk përmëndet emri i Cen Elezit. Madje e vëryteta është se gjyshi ynë Cen Elezi, nuk shkoi në Itali për të marrë pjesë në atë ceremoni, por ai përfitoi nga rasti që të shkonte atje për të parë djemtë e tij që ishin me studime në Itali. Nuk ka se si të shpjegohet ndryshe dhe nuk kishte si të merrte pjesë Cen Elezi në atë delegacion, kur ai disa ditë më parë, në prillin e vitit 1939, së bashku me mikun e tij Shaqir Demën, në krye të 500 forcave vullnetare dibrane u nisën për të luftur kundër italianëve që po zbarkonin në Durrës", dëshmon 70-vjeçari Hiqmet Ndreu lidhur me të vërtetën e mospjesmarrjes së Cen Elezit në ceremoninë e dorzimit të Kurorës së Skënderbeut, Mbretit të Italisë Viktor Emanuelit të Tretë në 12 prillin e vitit 1939.

Kulla e Cen Elezit, bazë e Lëvizjes
Gjatë gjithë periudhës së pushtimit të Shqipërisë, nga viti 1939 e deri në mbarimin e Luftës në vitin 1944, Cen Elezi dhe i gjithi fisi Ndreu u lidhën ngushtë me lëvizjen antifashiste dhe kulla e tyre në fshatin Sllovë u kthye në një nga qëndrat kryesore të Luftës ku mblidheshin jo vetëm paria e Dibrës, por edhe eksponentë të tjerë nacionalistë nga e gjithë Shqipëria. Lidhur me këtë, Hiqmet Ndreu dëshmon: "Që në fillimin e vitit 1942, Cen Elezi kishte mbledhur dhe mbante 200 burra të armatosur nacionalistë me të cilët ai vepronte në zonën e Sllovës. Në atë kohë italianët duke e ditur këtë fakt dhe popullaritetin që gëzonte Ceni, u muanduan që ato forca t'i angazhonin në luftë kundër forcave të tjera nacionaliste të Muharrem Bajraktarit që vepronin në zonën e Kukësit. Kjo gjë dëshmohet më së miri edhe nga një dokument arkivor në të cilin zë / prefekti i Dibrës njofton autoritetet italiane duke u thënë atyre : "Cen Elezi është gjysëm ilegal dhe nuk pranon të paraqitet në karabineri, pasi e di se do të arrestohet". Nga dhjetori i vitit 1942 e deri në shtatorin e vitit 1943 Cen Elezi ishte një nga nacionalistët kryesorë të kuvendeve që u mbajtën në Dibër dhe personalisht ai mori pjesë në mbledhjet e parisë së Dibrës që u zhvilluan në reç, Peshkopi, Lumë, Sllovë etj. Kështu në një informacion të autoriteteve italiane të asaj kohe ndërmjet të tjerash thuhet: "Në shtëpinë e Fiqëri Dines në Maqellarë dhe në banishtë, janë organizuar disa mbledhje ku kanë marrë pjesë: Cen Elezi, Myftar kaloshi, Ali Maliqi, dhe Aqif Lleshi". Në ato mbledhje Fiqëri Dine dhe Cen Elezi kërkuan nga e gjithë paria e Dibrës që ata të ushtronin të gjithë influencën e tyre, që deri në mbarimin e Luftës të ndaloheshin të gjitha hakmarrjet. Në marsin e vitit 1943 Cen Elezi me gjithë parinë e Dibrës mori pjesë në varrimin e Shaqir Demës, i cili ishte një nga burrat më të shquar të asaj parie. Duke përfitur nga rasti dhe duke e ditur se në varrimin e tij do të shkonin për të marrë pjesë e gjithë paria nacionaliste, autoritetet italiane të Divizionit "Firence" me qëndër në Dibrën e Madhe, dërguan forca të shumta ushtarake që t'i rrethonin dhe t'i asgjesonin ata. Në ato luftime ku pati të vrarë dhe të plagosur nga të dy palët, mbeti i plagosur edhe vetë Cen Elezi dhe një dhëndrri i tij", dëshmon Hiqmet Ndreu lidhur me aktivitetin Cen Elezit, i cili konsiderohej si një nga nacionalistët më në zë të parisë së Dibrës.

Italianët bombardojnë kullat e Cen Elezit
Lidhur me aktivitetin antifashit të Cen Elezit gjatë vitit 1943, nipi i tij Hiqmet Ndreu dëshmon: "Nisur nga të dhënat që kishin autoritetet italiane rreth qëndrimit dhe veprimtarive të Cen Elezit, i cili e kishte kthyer shtëpinë e tij në një qëndër të lëvizjes antifashiste, komanda e lartë ushtarake me qëndër në Tiranë urdhëroi komandën e aviacionit që të bombardonte kullat e tij në Sllovë. Pas këtij urdhëri, aviacioni italian bombardoi jo vetëm kullat e Cen Elezit në Sllovë, por edhe ato të kushërinjve tanë Xhetan Elezit dhe Beshir Sufës. Këto bombardime që shkaktuan dëme shumë të mëdha në kullat tona, u bënë për arsye se autoritetet e larta italiane kishin informata të hollësishme se gjatë atyre ditëve në kullat e Ndreve në Sllovë, qëndronin krerët kryesorë të partizanëve dhe atyre të Ballit Kombëtar. Pas këtyre bombardimeve, Cen Elezi me gjithë parinë e partizanëve u detyrua dhe u largua nga Sllova për në drejtim të Malit të Korabit dhe gjatë rrugës ai qëndroi në disa fshatra ku bënte propagandë që rinia të organizohej në luftën antifashiste. Lidhur me këtë largim të Cen Elezit, në një njoftim të kryeministrit të asaj kohe, i cili njoftonte Ministrinë e Brendshme dhe komandën italiane të Armatës së IX-të, midis të tjerash thuhet: "Reka lajmëron se në orën tetë të datës 24 të këtij muaji, Cen Elezi me çetën e tij prej 400 burash të armatosur ka shkuar në katundin Shermenikë, ka thirrë kryeplakun dhe e ka porositë që të mbledhë rininë e të dalë në mal të bashkohet me ta se dita afroi". Një ndër ngjarjet më të rëndësishme të Dibrës gjatë Luftës antifashiste, ka qenë kuvendi i Lurës i cili u mbajt në fundin e muajit gusht të vitit 1943, ku morën pjesë të gjitha krerët kryesorë të forcat që luftonin kundër italianëve, si partizanët shqiptarë të Enver Hoxhës, partizanët maqedonas të Titos, Balli Kombëtar si dhe nacionalistët të cilët nuk ishin grupur në asnjë organizatë apo parti politike. Në atë kuvend ku bashkë me parinë e Dibrës mori pjesë dhe Cen Elezi, nga të gjitha palët pjesmarrëse u nënshkrua një marveshje prej gjashtë pikash, ku si pikë kryesore ishte lufta pa kompromis kundër forcave pushtuese fashiste italiane që ishin në Shqipëri", dëshmon Hiqmet Ndreu lidhur me aktivitetin antifashit të nacionalistit Cen Elezi në vitin 1943. Por gjatë viteve të pushtimit nazi-fashist, përveç Cen Elezit dhe gjithë djemve të tij që u nagazhuan me të gjitha forcat në atë luftë, në krye të forcave partizane morën pjesë dhe i vëllai i Cenit, Esat Ndreu dhe kushëriri i tij i parë Dali Ndreu. Esat Ndreu me gradën e nënkolonelit u bë komandant i Brigadës së 18-të partizane, ndërsa Dali Ndreu me gradën e gjeneral-majorit, u bë antar i Shtabit të Përgjithshëm dhe komandant i Divizionit dhe Korparmatës së Parë partizane që udhëhiqeshin nga Spiro Moisiu dhe Enver Hoxha. Në ato funksione të larta komanduese forcave partizane, ata qëndruan deri në mbarimin e Luftës.

[CEZARND]

Fisi i madh i Ndreut të Dibrës në Amerikë:"Falemnderit Memaliaj"
09 June, 2008 02:52:00
Font size: BEQIR SINA - NEW YORK
Më datën 15 mars në qytetin e vogël e të thellë në jug të Shqipërisë, Memaliajt, me vendim të Këshillit Bashkiak të qytetit, u shpall "Qytetar nderi" i këtij qyteti Esat Ndreu.

Si një pinjoll - i njërës prej familjeve më në emër në atë që ka qënë njohur më si vilajeti i Dibërës, dhe jashtë saj. Esati, gjatë Luftës së Dytë Botërore, ishte një ndër komandatët legjendarë të Brigadës 18-Sulmuese. Ideali u tij kryesor gjatë kësaj lufte, ishte ashtu si ai i mijra patriotve dhe adhetarve të vërtet, çlirimi i vendit nga pushtuesit e huaj. Mirpo, pas çlirimit nuk do të shkonte larg shkëlqimi i këtij ushtaraku. Filloi shpejt për të dhe familjen e tij kalvari i gjatë i presekutimeve. Esati Ndreu, së bashku me familjen e tij interneohet në qytetin e minatorëve - qytetin e vogël Memaliaj në afërsi të Tepelenës. Gjatë gjithë kohës sa qëndroi në këtë qytet, ai spikati për zgjuarsi, urti, dhe bujari, karakteristika të vyera të dibranëve.
Ky nderim u bë me rastin e 98 vjetorit të lindjes së tij. Tek shumë dibran , ata që njohën nga afër por edhe anëtarë të fisit të madh Ndreu, thuhet se "Atë, që duhej ta bënte Dibra, që e lindi dhe e rriti - e bëri Memaliaj, aty ku ai dhe familja e tij kaloi një pjesë të jetës së tij." Megjithatë, ky është një vlersim i madh që i bën një qytet i vogël një figure të njohur të Dibrës, qytet i madh në figura dhe e madhe në historinë kombëtare.
Koha na ka treguar se njerëzit e rëndesishëm dhe me vlera historike, e njerëzore, dihet se janë fytyra e vërtet e një kombi. I lumtur! është ai komb që ka të till - dhe, ka ditur e di t'i nderojë dhe respektoje ata, pavarësishtë kohës, që i përkasin . Ky lloj vlersimi shihet tek kombet e mëdhenjë dhe si një fytyr qytetarie, shkalla e zhvillimit dhe e përparimit të një vendi, në tërë dimensionet e tij - prej nga niveli dhe tradita e tij historike. Vendet e zhvilluara perendimore, apo edhe disa lindore, kane një traditë të lashtë, qindra vjeçare, të nderimit dhe respektimit të figurave.
Për, këtë nuk ka asnjë shkallë krahasimi me vendin tonë(Shqipërinë), që i mbylli dyert e vlerave dhe iu a dha në shumë raste, njerëzve anti-vlera. Madje fakeqesisë; që edhe kur mbytej në gjolë(pellgë) një brigadier kooperative, vetëm se para të hidhej në gjol - e kishte thirrë "rroftë Partia!" dekorohej. Kësaj i u ngjizë në këtë demokraci, jo me të njëjtën formë, edhe dekorimi ose dhënja e një titulli të një ish kuadri të Partisë së Punës, që me dorën e tij, pushkatojë ose dënojë, shqiptarët vetëm sepse kishin bindje të tjera. Vetëm sepse ishin patriot, atdhetar dhe demokartë. Ata janë pushkatuar, varur, dënuar me vite të tëra burgu, dhe e interrnuar si familje e si farefisë.
I këtij mendimi, janë me këtë këndëshikim, edhe veterani i komunitetit, veprimtar dhe patriot i flakët Jonuz Ndreu, Xhevati dhe Besnik Ndreu, e shumë anëtarë të familjes Ndreu, në Amerikë. Të cilët, i bashkohen opinonit se nuk duhet të bëhen krahasime dhe të jenë vetëm disa njërëz, ata që të vlersojnë se kush e meriton dhe kush nuk meriton. Por, ata mendojnë se ka ardhur koha, që si në rangë kombëtarë(gjithëshqiptarë), krahinorë(sipas krahinave), lokal(sipas qyteteve) apo edhe te nje rrethi duhen vlersuar njerëzit, si për se gjalli edhe ata që kanë vdekur. Njerëz që kanë lënë gjurmë, dhe kanë bërë histori. Kanë punuar dha janë dalluar në atë vend - pa ngjyrime dhe bindje poliitike. Ata njerëz, që më të vërtet e meritojnë. Etja për të nderuar, dhe dhënë edhe vendin që u takonë, atyre, është një dhuneti natyrore, për t'u përgëzuar si një veçori e popullit shqiptar në shekuj.
Për këtë arsye i tillë ishte, edhe vendimi i marrë më datën 15 mars në qytetin e vogël e thellë në jug të Shqipërisë, Memaliajt, i cili me vendim të këshillit bashkiak të qytetit, shpalli "Qytetar nderi" i këtij qyteti Esat Ndreu. Ky vendim u pritë me gëzim të madh nga "Fisi i Ndreve", në SHBA-së. Ata me plot krenari, shprehen falenderimin e tyre për këtë gjest, dhe mendojnë t'i dërgojnë një letër flemnderimi Memaliajt. Ata janë pjesatr të familjes Ndreu, janë pinjollët e këtij fisi në SHBA-së, (Jonuz Ndreu, Xhevat Ndreu, Besnik Ndreu, të cilët, e falemnderojnë Memalijan, dhe dëshirojnë që të njëtën rrugë të ndjek, nesër edhe Dibra, që i lindi dhe i rriti këta burra, trima, të mençur, patriot të medhenjë, dhe nga ata që edhe historia ka se çfarë të shkruaj e të thotë për këta burra.

Kush ishte Fisi i madh i Ndreut të Dibrës ?

Le t'u referohemi shkrimeve të shtypit, të kohës. Ata tregojnë se që nga viti 1912 e deri në vitin 1924, Elez Isufi, bashkë Suf Xhelilin (djalin e xhaxhait) morën pjesë pothuaj në të gjitha ngjarjet e mëdha politike të Shqipërisë, duke bërë një emër të madh në historinë e vendit tonë. Bëmat dhe trimeritë e Elez Isufit dhe Suf Xhelilit, janë përjetësuar edhe në folklorin popullor të asaj treve, ku ne mes të tjerash në një nga ato këngë thuhet: "Ej Suf Xhelili arusha e malit / fort po ia vret asqerin krajlit / e'po ia vret dhe po bën kërdin / në ato brigje të Drinit të Zi". Në ato vite kulla e Elez Isuf Ndreut në Sllove të Dibrës u bë një nga qendrat kryesore të levizjes atdhetare të Shqipërisë verilindore dhe aty mblidheshin burra të njohur dhe me emër të madh nga të gjitha krahinat e vendit, si Isa Boletini, Hasan Prishtina, Bajram Curri, Islam Spahiu i Lumës, Rexhep Bajraktari i Hasit, Zija Dibra, Ramiz Daci etj.

Ata të dy, bab e bir, morën pjesë në shumë luftra e beteja si kundër forcave turke, ashtu edhe atyre sërbo-malazeze, por vlejn për të përmendur ato të kryengritjeve të viteve 1912-1913-të, kryengritja e shtatorit e vitit 1913, goditja e Divizionit të Nishit, në 5 dhjetor të vitit 1915-të etj. Si rezultat i kësaj veprimtarie, forcat sërbe i dogjën tre here kullat e familjes Ndreu, në 1913-ën, në 1918-ën dhe në 1921-in, shkruaj historianët.
Thuhet se, për dy burrat e fisit Ndreu, Elez Isufin dhe Suf Xhelilin që ishin organizatorët kryesore të kryengritjeve të vitit 1920-të, në atë kohë shkruanin dhe gazetat e ndryshme të shqiptarëve që jetonin jashtë atdheut. Një ndër ato ishte dhe gazeta "Liria Kombetare", e cila në mes të tjerash shkruante: "Elez Isuf Ndreu, burrë dibran me karakter të shqiptarëve të hershëm e më atdhedashuri të fortë që nuk i'u përul as forcës brutale dhe as arit të huaj".
Në ato vite kullën e famshme të Cen Elezit në Sllove të Dibrës, e vizitoi edhe publicistja angleze Margaret Hasluck, e cila e impresionuar pa masë nga pritja që iu bë aty, në librin e saj "Ligjet e pashkruara në Shqipëri", midis të tjerash ka shkruar: "Kam vizituar shumë familje në Shqipëri, por ajo që pashë tek Cen Elezi më impresionoi pa masë".
U çudita kur pashë aty një blegtori të seleksionuar dhe toka të sistemuara sipas sistemit evropian. Ajo që më çuditi më tepër, ishte edukata e djemve të Cen Elezit, të cilët ishin të gjithë të shkolluar. Cen Elezi priste 100 burra në natë në shtëpinë e tij dhe iu therrte nga një ka, duke i përcjellë të gjithë me mish në gojë".

Edhe gjatë viteve të pushtimit të Shqipërisë 1939-1944, familja e Cen Elezit dhe i gjithë fisi Ndreu, u lidhen ngushtë me lëvizjen antifashiste, duke e kthyer kullën e tyre në një qëndër të asaj lufte. Perveç Cen Elezit, dy nga pinjollët e atij fisi të famshëm që bënë emër të madh gjatë Luftës Antifashiste ishin Dali dhe Esat Ndreu, të cilët u bënë komandantë të formacioneve të mëdha partizane.
Esat Ndreu, që ishte i vëllai i Cen Elezit, mori graden e nenkolonelit dhe udhëhoqi brigadën e 18-të partizane si komandant i saj, kurse Dali Ndreu me gradën gjeneral-major, udhëhoqi si komandant deri në mbarimin e Luftës, Divizionin dhe Korparmatën e Parë partizane te Ushtrisë Nacional-Çlirimtare.
Pas mbarimit të Luftës, deri aty nga viti 1946 familja e Cen Elezit që njihej si familje nacionaliste e Parisë së Dibrës, nuk u prek nga komunistet që erdhën në pushtet dhe arsyeja kryesore që ata nuk u ngacmuan deri në atë kohë, ishte pjesmarrja e Dali dhe Esat Ndreut në udhëheqjen e Luftës partizane. Në marsin e vitit 1946, regjimi komunist i Enver Hoxhës e shpalli Cen Elezin armik të popullit dhe në atë kohë Ceni me disa nga djemtë dhe vëllezërit e tij doli në mal në arrati.
Pas kesaj regjimi komunist filloi represionin e egër dhe goditjen ndaj asaj familje, gjë e cila do të vazhdonte deri në vitin 1990-të. Si rezultat i atij genocidi të egër qe u perdor ndaj familjes së Elez Isuf Ndreut, u pushkatuan gjashtë burra, shumë të tjerë për t'i shpëtuar përndjekjeve u arratisën nga Shqipëria, dhe dhjetra të tjerë vuajtën në burgje dhe internime me dhjetra vjet, deri në rënien e komunizmit".

[antikonformisti]

Elez Isufi ka qen patriot i madh. Ai i ka shpartalluar më shumë se një her serbët në Dibër. Po ashtu Dali Ndreu, zv Komandant i Shtabit të Përgjithshëm të LANC dhe komandant i Korparmatës së Parë sulmuese që Cliruan Tiranën. Megjithatë Cen Elazi në mbledhejn që bën nacionalistat në Tomin të Dibrës duhet ti jepte bes Halil Alis për me i luftu komunistat. Nuk dua të keqkoptohem, sepse kam respekt për Cen Elezin.

[CEZARND]

Elez Isufi ka qen patriot i madh. Ai i ka shpartalluar më shumë se një her serbët në Dibër. Po ashtu Dali Ndreu, zv Komandant i Shtabit të Përgjithshëm të LANC dhe komandant i Korparmatës së Parë sulmuese që Cliruan Tiranën. Megjithatë Cen Elazi në mbledhejn që bën nacionalistat në Tomin të Dibrës duhet ti jepte bes Halil Alis për me i luftu komunistat. Nuk dua të keqkoptohem, sepse kam respekt për Cen Elezin.

cen elezi u shmange vella verasjes ku sllavo komunistat deshironin ta implikonin
Kish luftuar gjithe jeten kunder serbo malazesve dhe nuk ish trmbur tani kish ardhur koha qe te luftonte kunder shqiptareve dhe kete nuk e beri qendroj neutral se e konsideronte te rende ti vinte pushken shqiptrarit
u shmange te gjitha kurtheve dhe pritat qe sllavo komunistet i ngriten ai kurr nuk e perdori forcen e vete per te vrare shqiptare edhe ne mal kur doli kur binte ne prit me forcat e ndjekjese i udhezonte njerzit e vete mos u bini se jane djem shqiptare dhe nuk e din se perse luftojne i detyrojne Koci Xoxe me serb
ai e konsideronte luften komuniste si nje vella vrasje dhe lufte per pushtet ku ai s donte te ishte pale Luftojekunder italianeve kur i bombarduan shtepin 1941
Luftoj kunder gjermaneve 1943 kur i rrethuan shtepine pas 20oresh cane rrethimin ku la te vrare dhe te plagosur 24 gjermane familja me gra e femije i vihet para togese se pushkatimit ku i vritet i vellai MERSIN ELEZI PLAGOSET FUAT NDREU
iSHIN kohe te trubullta dhe shume patriot shqiptare per ideale me te medha flijuan veten dhe familjen
Patrioti SaFET Butka ne ate kohe thoshe "SE ti vrasesh jane shqiptare ti leshe djegin shqiperine "
kjo dilem i ndoqi jo vetem Cen ELEZIN por edhe patriot te tjer si Mithat Frasherin Safet Butken Preng calin e shume e shume te tjere
Dibranet edhe sote e mbajne mende shprehjen e atyre viteve kur thoshnin
"HAJDE BUJRRUM TEK CEN ELEZI SOT PER DARK" Nderime ketij Dibrani patriot trim bujar dhe te zgjuar qe nuk ishte vetem nderi i dibrese por dhe i gjithe shqiperise