Sot, 129 vjet nga lindja e alfabetit shqip

[ZANOR]

rrëzop..

ashtu sic thot agim Doci eshte historia.. or ti rreza..
kush je ti qe do fakte nga intelektuali agim doci..
mo je gje eqerem cabeu ti..

imzot preng doci lindi ne 1846
at gjergj fishta lindi ne 1871..

pra fishta punoj ne rrugen qe hapi preng doci me shoke..
ska asgje ketu per diskutim..

braruc
kur nuk din mos hyn thellë

doçi mund të jetë lindur me shekuj para Fishtes, por nuk mund të dali para Tij
as para veprimtarisë fishtiane!

Postoji këtu veprat e doçit a është para Fishtes!!!

qashtu braruc kujdes

[ngutu=ngadal]

te rroje gjate alfabeti.ai eshte qe i lidh gjithe shqiptaret te gjitha viseve ,religjioneve ,ai i jep formen edhe gjuhes e gjuha i jep formen kombit e kombi shkruan historine
nje komb e merr legjimitetin ne bote kur ka gjuhe unike e histori te vazhdushme,nuk ka asnje force me te madhe se gjuha shqipe eshte ajo gjuhe qe gjate historise sone na ka mrojtur prej pushtusit prej asimilimit na ka dhene legjimitet para tjerve,na ka dalluar prej tjerve ,na ka bere te njohim njeri tjetrin me mire e kombet e tjera te na veqojne si komb ne vete si komb qe ka drejt te ket shtet e te jetone i pavarur e si te don ai ,te gjitha keto te drejta e te mira na i ka dhene gjuha shqipe ,gjuha shqipe e Kristoforidhit,Frasherve,Nolit,Kadarese,Qosjes e tjerve

[Brari]

rrezon..

agimi nuk vuni as doc para fishtes as fisht para docit.. por sipas llogjikes e se vertetes renditi emrat.. e emrat ashtu renditen.. ne punet e mira ..sipas kronologjise..
vihet ai qe e ka fillue e mbas tij vazhdusit..
nderhyrja jote ska as hall fishte as doci.. por hall te karakterit tend me shpurdh pa nevoje.. megalomanin tande..

i dim gjanat shum para teje or ti shoq..

[ZANOR]

brari...

ti je një tip hallakamë dhe të gjitha shkrimet tuaja në këtë forum (me post special), janë një lumë, që në vend ujit rrjedhë qelb me megalomagarinë tënde. Shkrimi për të cilin po flasim është ky:

Postuar më parë nga Agim Doçi
Mos harroni
Alfabeti shqip asht projektue dhe zbatue ne Kongresin e Manastirit prej Abat Prend Doçit, At Gjergj Fishtes, Luigj Gurakuqit, Dom ndoc Nikaj.
Ndersa "ata te tjeret" kane propozuar cirilike dhe harphet turçe!!!!!
ndre Mjede alfabetin kroat!''

doçi e qet doçin të parin edhe Abat (tash kallxo çka thot - abat, a ke fakte me shkrim për abatin në fjalë? Ku dihet se Ndre Mjeda, propozoi alfabetin kroat? Kush e nisi e kush e sosi - janë dy të ndryshme!

Nëse ti brari i din gjanat shumë para meje, kallxo me fakte or ti shoq...

[projekti21_dk]

Sot për herë të parë mësova për alfabetin kroat!! Dhe unë pandehja se gjithë gjuhët tjera kanë përvetësuar alfabetin latin duke ua përshtatur nevojave të gjuhës përkatëse!

Përshëndetje, Adem Gashi, Danimarkë

[Agim Doçi]

zotri rrezon.

Po ju shkruaj pak më poshtë disa materiale të mbledhura nga Kollosi Intelektualizmës shqitare Faik bej KONITZA. me korsive të zeza ke edhe sqarimin perkates per ju personalisht.

Me respekt, por dhe me kusht:
Te rejat qe per here te pare do ti lexoni ju dhe te tjeret, le te sherbejne si fakt qe te mos fyeni te tjeret dhe madje as vehten tuaj.
Sinqerisht
Agim Mhill Pjeter Ndue Mar' Doçi

ARKIVAT BOTËRORE PËR PROBLEMIN SHQIPËTAR.
Për herë të parë përmendet ne 1808 nga gjeografi gjerman A.Zeune (cojne),emri i gadishullit të Ballkanit.Vjen nga turqishtja "ballkan-mal inati."
Mendojeni se sa dashamirës janë për njëri tjetrin ballkanasit ?

- Në vitin 1875 në Botimin e nëntë të Enciklopedisë Britanike si dhe në "Times" të Londrës 1878 nuk përmendet kurr Gadishulli Ballkanik,por Gadishulli Ilir (!) Nuk përmendet as në Fjalorin e Përgjithshëm Enciklopedik të shkruar në Paris më vitin 1879 nga Vivien de Saint Martin por përsëri gadishulli ilir.

- Studiuesi për Bizantin BURY - anglez përherë e përmend Gadishulli Ilir Nga del pra KOSOVA që qënka e serbëve kur pasardhësit e ilirëve jemi nè dhe vetëm nè.

- Në Vjenë më 1913 një studiues kroat Millan Shuflaj shkruan tek vëllimi i parë "Acta et Diplomata res Albaniae mediae actatis illustrantia " që të gjitha informacionet për këtë
vend e për këtë komb na i japin vetëm armiqtë e Shqipërisë¨...(!)

- Ka nga shkrimet e normandëve të lashtë se kur erdhi në brigjet e Shqipërisë Robert Guiskardi , përdorej e shkruar gjuha shqipe ! Si neglizhentë të tillë shqipëtarët janë të vetmit popuj të lashtë të europës juglindore që nuk kanë as monumente kulture dhe as arkiva kombëtare.Një dorë tepër tinzare i ka plaçkitur ato ! Ndërsa të shkolluarit shqipëtarë kanë punuar përherë jashtë teritorit etnik të saj dhe kanë shkruar gjithmonë në gjuhë të huaj (!) Estienët - familja e shquar e filologëve francezë është me origjinë shqiptare siç është dhe Koçi Bej - "Monteskieja i osmanëve " nga Korça (!)
Ky informacion na vjen nga studiuesi i shquar gjerman Franz Babinger në vitin 1927 tek " Die Geschichtsschreiber der Osmanen ," botuar në Leipzig (fq.184).

- Fatkeqësisht në kapërcyell të viteve 1918 kur përfundoj Lufta e Parë Botërore , Sekretari i Shtetit Amerikan asokohe zotri Robert Llansing kishte përshtypjen se Shqipëria ndodhej diku në Amerikën e Jugut .(!)

- Wiliam Shakespeare skenën më të bukur të komedisë së anglezëve "Nata e dymbëdhjetë " e vendos në ILIRI .

- Në vitin 1913 kur në dhomën e lordëve u pyet delegacioni shqipëtar djallëzisht : - ja po u japim të drejtë të qeveriseni, po çfarë do eksportoni që të paguani shpenzimet e qeverisë suaj ? Dikush u përgjigj me ironi : - Gurë ! Ejani vizitoni Shqipërinë të shihni se sa vend i begatë është !?...( arrogancë kur dihen pasuritë tona). Mbajmë vendin e dytë në botë për rezervat e kromit(!).

- Në Londër më 1927 boton Paul Edmonds " To the land of the Eagle " ku Shqipëria atnike quhet "kopështi shkëmbor i Europës Juglindore " thotë : Zotërinj të nderuar në Fushën e Martinajve që etimologjia sërbe e quan Triepçe - të Kosovës prodhohet 24.37 % e arit europian .

- Po në vitin 1927 në Shtutgart Hartografi Gjerman Herbert Louis e krahason Shqipërinë me Kaliforninë e Jugut .Bregdetin e saj perlë .

- Në vitin 1813 Lordi Brauton - mik i Lord Bayron me emrin Jacobs Hobhouse, boton " A Jorney through Albania " ( vëll .I fq.137 ) tekstualisht që: Kultura e shqipëtarëve mund ti kishej zili dhe nga europianët më të qytetëruar .

- Ndërsa, ja se çfarë shkruan zonja Edith Durham në 1920 tek: "Tëenty Years of Balkan Tangle" apo në vitin 1905 tek
"The Burden of the Balkans" , ( fq.,124 dhe fq.217 respektivisht krahasohet ky vend e ky popull me Uellsin e Veriut (!)

- Kur dihet shovinizmi i Kishës Ortodokse Sllave - Jyrien de La Gravierë na sjell tek "La station du Levant" në vitin 1876 vëll II.fq.89 lluksin e mentalitetit shqipëtar duke shkruar " ...Kombësia i bashkon shqiptarët shumë më tepër se sa i ndan feja ."

- Ndërsa Hobhouse në f1q.147-148 të " A Jorney through Albania" na bën të ditur se nga viti 1878 deri më 1920 ( Lidhja e Prizrenit dhe Pushtimi Italian ) ,grekët e serbët pretendojnë se nuk ekziston kombi Shqipëtar (!) ... Fuqitë e Mëdha kanë qeshur me ta. Biles një diplomat europian i pyeti :- a ka dallim kisha greke nga kombësia greke, apo kisha sërbe nga kombësia sërbe ?..."

- Në vitin 1914 Weadham Peacock tek vepra e vet "Albania : The foundling State of Europe" ,(fq.177) na bën të ditur : " Vetëdija europiane e njeh kombësinë shqipëtare.Por ndërmjet sllavëve dhe tyre ka disa shekuj hakmarrjeje.Shqiptari e sheh sllavin si pushtues dhe grabitës. Ndërsa sllavi e sheh shqiptarin si njeri të padëshirueshëm. Duke patur një përparsi tepër të çmuar që sllavi është treguar më i shkathët në shkrimet e veta, ndonse ka ardhur në mes shekujve VII e XI-të,duke e gjetur shqiptarin autokton(!),e konsideron shqiptarin si bandit dhe grabitës të fshatrave sllave ( !) .Në fakt -vazhdon autori - tjetër kush e ka mizën nën kësulë ..."( në nderim ka marrë emrin PEACOCK kompjuteri portativ - lap top shenim i imi - A.Doçi)

- W.M.Leake në vitin 1804 boton në Londër "Travels in Northern Greece" ( vëll.I.fq.43 ) që " Ndrysh nga kombet e tjerë të gadishullit që dallojnë thellësisht besimin fetar,shqipëtarët nuk thonë as jemi turq,as jemi të krishterë , por thjeshtë e prerazi jemi shqipëtar ! Sa dinakëri treguan Akademia e Beogradit , çupriloviqët , e rankoviqët kur dëbuan 500 mijë shqipëtarë gjoja se ishin turq në vitin 1956 ¨.

- Kleriku i Lartë i Kishës Angleze Hirësi e Tij T.S.Hughes na shkruan në veprën e vet "Travels in Greece and Albania" (bot.2.vëll.II.fq.108 Londër 1830 ) se Burrat më të Mëdhenj të Turqisë janë me origjinë shqipëtare(!).

- Historiani i Kryengritjes Greke Xhorxh Finlej pasi analizon karateristikat dhe cilësitë e shqipëtarëve në krahasim me fqinjët e vet na tregon tek "Histori of Greece " (bot.Oksford 1877 vell.VI.fq.31 ) se Shqiparët e donin të vertetën dhe ishin të ndershëm .

- Në librin e vet "Turkey and ist People" Edëin Pears bot.2 fq.167 në Londër vlerson 5 cilësi të shqipëtarve që janë: PAVARËSIA,KALORSIA,MIRËSJELLJA,TOLERANCA dhe BESNIKËRIA Shqipëtarët nuk janë turma dhe as primitivë !

- 14 nëntor 1908 mblidhet në Manastir Kongresi Alfabetit (shif gazetën “Dritë e Selanikut” botues Mit’hat Bej Frashëri – sekretar general i Komandantit të Përgjithëshm të Rumelisë.) President i Kongresit Abat Prend Doçi, Kryetar i Kuvendit At Gjergj Fishta OFM, Kryetar i Komisisë Kombëtare për alfabetin (njiherit përfaqsues i arbëreshëve Luvigj Gurakuqi. Meqë Abat Doçi ishte në arrest pa leje dalje nga Shkodra, propozon që kryetar të zgjidhet “vllau jonë toskë, biri i Avdyl Bej Vithkuqarit (Frashëri) si kryetar. “Unë gabova rëndë – shkruan botuesi Avdyl Frashëri tek gazeta e tij “Dritë e Selanikut” në nëntor 1908;- sepse morra me vehte ambasadorin turk dhe atë të Carit të Rusisë. Mandej hodha mejtimin tem për të pëlqyer ja harfet turçe, ja ciriliket e orthodhoksië. Por burri i mënçur perëndimor Luvigj Gurakuqi ngulmoi të bëhet llatini. Ndërsa i shquari Dom Ndre Mjeda, si kryetar i shoqërisë “Agimi” i shkolluar në Zagreb, na propozoi jekratishten (allfabethin kroato – slloven me bishta nën shkronjën S apo mbi shkronjën C. Për të thënë SH apo Ç të fortë)

- Lexoni në revistën "ALBANIEN" botuar më 1927 në Shtugart ku Herbert Louis na citon: "Në Shqipëri nuk ka masa indiferente.Atje çdo individ është i gatshëm të marrë nismë të fuqishme. Shqiptari e ka ndjenjën e vetëbesimit më të fortë se çdo gjë !..." Sa bajate dhe e pakripë,sa e ndryshkur dhe e mykur tingëllon ajo që ligësia e diplomacisë shovene e arrogante i quan shqipëtarët si "të pa zot për tu vetëqeverisur " .

PSE LAKMOHET KOSOVA!?
Pasuria e saj është sipas shifrave të mëposhtëme të marra nga burimet e sigurta të Europës.
Pb dhe Zn rreth 75.2% të Europës (50 miljon ton)
Au, Argj, 100% të ishjugosllavisë
Galium, germanium. Talium, selen, telur (20% të arit në botë)
20 miljon ton Nikel.
7 miljon ton mangan, borr, zhivë, barit, azbest dhe mikë. Rreth 1.200 t/vit x 1200 usd/toni= 8.400.000.000. usd/vit kjo e barabartë me 12 fishin e borxhit kombëtare prej 600 miljon usd të Firmave piramidale.
450 mijë hektarë pyje!
24 vjeç mosha mesatare. Mbi 5 fëmijë për çdo familje!
Vrasjet e linçimet në Kosovë dy fishuan vdekshmërinë në 90 vetë për 1 mijë banorë kur ishjugosllavija e kishte 40 vetë/1 mijë banorë.
260.ooo vetë papunë!
1914 u vran¨60 mijë vetë. dhe u vendosën 60 mijë kolonë serbë.
Grabitën 200.000 hektarë tokë.
Më 1941 u përzunë 250.ooo shqiptarë drejt Azisë e Turqisë!
Nuk duhen harruar!
Komitetit i Mbrojtjes Kombëtare të Kosovës 1918 -1924 me pjesmarrjen:
• Djelmnia e Shalës me në krye Mehmet Shpendin 32.ooo luftëtarë.
• Trupat e Is Boletinit 72.000 luftëtarë
• Më 1920 u fitua beteja e Llapit!
• 1923 u çlirua Drenica e Zagorthi
• Më 1933 mbas 10 vite lufte arriti Sërbia të vendosë thundrën e vet duke djegur e shkaktrruar.
• Më 8 shtator 1943 u firmos dhe u vendos Pakti i çlirimit të Kosovës Shqiptaro - Gjerman, por pllakosën brigadat e kuqe, u masakruan 5.000 në Tivar dhe 3.000 në Gjilan.(Lexoni testamentin historik të Shaban Haxhi Pacit (Demaliaj) komandant i brigadës së 7 shqiptare, ku tregon tradhëtinë e komunistave shqiptarë duke e lënë Kosovën në duart e serbëve)
Shëm: Ju rekomandoj vepren gjigande te FAIK BEJ KONITZA, ku janë hedhur fakte dhe 50 vite radhazi nuk i ka botuar Instituti Marxist - Leninist i Nexhmije Xhuglinit.
Përmblodhi Agim Doçi

[BARAT]

-------------------------------

MESHARI

[heroi i thyer]

Pershendetje!
Ju pergezoi per temen pasi dhe une vete jam studjues i albanalogjis shqiptare.
Bashkohem pjeserisht me disa prej medimeve tuaja por gjithsesi kjo tregon se ju kini informacjone ne fushen e gjuhesise dhe per kete me vine mire.
Do te shtoj ketu vargjet e Gjergj Fishtes:

-"Pra mallku kjoft nja ay bije shqiptari
qe kete gjuhe te perendise,
trazhgim na i la i pari,
trazhgim sja len femijes".

Per tu kthyer serish ne teme kjo date shenon vete eksiztecen e kombit shqiptare.
Alfabeti (tingujt) e tij jane ndertimi material i gjuhes si tipare unikal i kombi.
Dhe nje here tj ju pergezoi per vigjilencen e krenaris kombetare.

[Stavri Trako]

Parashtresa e Profesor Eqerem Çabej për gjuhët indoeuropiane

Sanskritishtja
Parashtrim e këtyre dijeve do ta nisim me Indishten.Kjo gjuhë ka një traditë shkrimi shumë të lashtë,rreth 3000 vjeçare.Në periodën e pare indishtja përfshihet me vedat himne fetare Rigvedat ,Atarvavedat etj, të cilat datohen ,ta kenë burimin rreth vitit 1000 para erës së re.Nga shekulli IV para erës së re flitet për periodën thjesht klasike të indishtes ,që quhet sanskritishtja. Sanskritisht do të thotë “gjuhë e sajuar,gjuhë letrare”Në këtë gjuhë janë shkruar vepra të famshme letrare,si epet Mahabharata,Ramajana etj.,dramat e Kalidasës,edhe ajo përmbledhje e famshme e përrallave me titullin Pançatantra,kuptimi i të cilave është “Pesë librat”.Kjo përmbledhje përallash pati një ndikim të madh për zhvillimin e përrallës jo vetëm në popujt e Azisë,por pastaj të arabët e prej andej pastaj edhe në literature europiane.Prej sanskrtishtes u zhvillua pali ,një gjuhë letrare sidomos e mbretit budist Ashoka rreth vitit 300 të epokës së re si dhe perioda e shkrimit ,një periodë e gjuhës popullore që quhet prakrit.Prej këndej pastaj u zhvillua indishtja e re me një mori dialektesh e gjuhësh që mund të thuhet se sot janë mbi 200.Sot,gjuhët Munda dhe Dravida në Indinë jugore janë gjuhë indoeuropiane.Në filimet e shekullit 20 ,… në Mesopotami zbulohen gjurmët e para të indasve me karakter thjesht indisht,edhe emrat e perëndive të paganizmit Indian,si hyjnitë:Indra,Varuna .Indasit kanë ardhur në Indi nga viset më perëndimore.Disa thonë nga anët e Kaspikut,disa thonë se nëpërmes Kaukazit zbritën në Indi.
Persishtja e vjetër dhe gjuhët iranike
Indasit e vjetër bashkë me iranasit e vjetër e kanë quajtur veten arias,një term që përdoret edhe në Europë me formën arianë.Nga ky emër rrjedh emri i Iranit.Gjithë gjuhët që përfshihen në këtë degë indoeuropiane në perëndim të Indisë janë gjuhët iranike.Persishtja e vjetër( e dokumentuar nga mbishkrimet e dinastisë së Akemenidëve ,të përmendur nga historia e Greqisë së lashtë) është një nga gjuhët iranike antike. Janë mbishkrime monumentale afër qytetit Persepolis ,në alfabetin kuneiform asiro-babilonas ,të periodës 520 afërsisht deri në kohën e Lekës së Madh,rreth vitit 334 para epokës së re.Duke nisur me kohën e mbretërve të derës Saranidëve ,shekulli III të herës së re ,me të parin mbretin Ardashir u zhvillua persishtja pehlevi.Persishtaj e re u formua në shekullin IX të epokës sonë,ka zhvilluar një literature shumë të pasur ,po ka pasur dhe ndikime arabe.Kjo do të ishte iranishtja perëndimore ,ndërsa në Iranin lindor u zhvillua shkrimi avesta ,një tjetër gjuhë iranike.Kjo përfshin shkrimet fetare të mazdeizmit ,një fe që përfaqësohet me Zarathustrën.Gatat (himnet fetare)të kësaj gjuhe ,kanë vjetërsi pothuaj aq të madhe sa dhe Vedet e Indisë.
Po nga koha antike këtu rreth Detit të Zi edhe Kaspikut kanë banuar popuj me gjuhë iranike siç janë skitët (që i përmend Herodoti),Sarmatët në Rusinë jugore edhe Kimerët ,që dalin shpeshherë në historinë e Ballkanit të vjetër,duke bërë inkursione nga Deti I Zi në Ballkan dhe në Azinë e Vogël.Të dhënat për këto gjuhë janë nga mbishkrime të ndryshme dhe nga epitafe.Në Turkestanin kinez a në Mongoli ,ka shkrime të mesjetës nga një gjuhë iranike që quhet sogdishtja ,që ron sot me emrin Jaguobi(në Uzbekistan).Këtyre gjuhëve u përket edhe sakishtja (arishtja veriore ) e folur në disa vise të azisë qëndrore.Në gjuhët e gjalla iranike lindore kemi afganishten,beluçishten,dialektet e Pamirit,gjuhën e taxhikëve në Taxhikistan etjer.Kurdët flasin një dialekt të një gjuhe iranike perëndimore.Në Kaukaz flitet gjuha e osetëve ,të cilët mund të rrjedhin nga alanët ose skitët.Gjuhët iranike janë një grup gjuhësh,po të një familjeje të ngusht në mes tyre.
Tokarishtja
Në Turkestanin kinez u zbulua një tjerër gjuhë indeoeuropiane që quhet tokarishtja(e dialektit Arsi dhe i Kuçës )Kjo gjuhë nuk afrohet as me indishten e as me iranishten ,po për çudi me disa gjuhë më perëndimore të Europës.Populli në mbishkrime e quan veten Tohri.
Armenishtaj
Në Armeni flitet armenishtja.Vet Herodoti për Armenët thotë se rrjedhin nga Frigasit e Azisë së Vogël .Ata duhet të jenë shpërngulur në Armeni në shekullin VII para epokës së re.Si gjuhë armenishtja e vjetër është e kohës së Justinianit ,Shekulli V-VI të erës sonë,me shkrime më fort fetare ,kronika historike,dhe armenishtja e re shekull XV e këtej.Në gjuhën kishtare përdoret armenishtja e vjetër

Frigishtja
Frigishtja një gjuhë e vdekur indoeuropiane .Nga perioda e figishtes së vjetër ,shekulli VIII-VII para epokës së re,kemi mbishkrime varresh ,me atë, më të famshmin ,të mbretit Mida.Mbishkrime të frigjishtes së re janë hasur ato që datohen të shekullit II era e re (perandoria Romake)Frigasit duhet të kenë ardhur prej Ballkanit .Herodoti thotë,e të tjerë grekë thonë ,që frigasit kanë banuar diku në Ballkan në pjesën e Ballkanit qëndror dhe quheshin aty Bryges,e duke shkuar në Azi ndruan edhe emrin ,pra duhet të jenë me origjinë ballkanike.Ka njëfarë afërie midis gjuhës së frigasve dhe trakishtes,sikur ka vënë re Norbert Jokli e të tjerë.
Hetitishtja
Po prej Azisë së Vogël u bë një zbulim sensacional,më sensacional se ai i zbulimit të tokarishtes.Është fjala për ato që në gjuhësi quhen “dy letrat e Arzavës “dërguar Faraonit nga mbreti i Arzavës që u gjetën në qytetin El Amarna në Egjipt. Për Arzavën nuk dihej gjë e sigurtë,por sigurisht ky ishte i lokalizuar diku në Azinë të Vogël.Arkeologu gjerman Hugo Winckler ,më 1906-1907 në katundin Bogazkoy,950 kilometra në lindje të Ankarasë ,zbuloi një arkiv të plotë të ministrisë së Jashtme të Mbretërisë së Hetitëve.Hetitët përmenden edhe në biblën e vjetër ,po nuk dihej gjë konkrete për madhësinë e kësaj perandorie të madhe.U gjetën me mija mbishkrime në tabela ,rrasëza të ndryshme .Këto mbishkrime janë dy llojesh.Një pjesë janë shkruar me alfabet ideogramash.Ideogram është një alfabet që krahas gërmave e fjalëve vihet edhe figura përkatëse për shembëll kur është puna për një shpend atëhere është edhe figura e shpendit,kështu që lexuesi,edhe ai që nuk e di gjuhën pak a shumë merr një ide se pse është puna ,përse flitet.Këto ideograma interpretohen ,rroken nga ana kuptimore ,po nuk lexohen .Më anën tjetër ka edhe mbishkrime me alfabet kryesisht hieroglif të asiro-babilonasve.Këto mbishkrime lexohen mirëfilli ,po nuk kuptohen.Kështu shkenca u ndodh para vështirësive të mëdha për t’i lexuar e interpretuar mbishkrimet hitite.Me krahasimet me mbishkrimet e asirëve etj.u pa se këtu ka disa gjuhë të ndryshme të mbretërisë hitite .Mbretëria hitite ,kryesisht në Azi të Vogël ,në kohën 1600 deri 1200 para erës së re ,ka qënë një mbretëri shumë e forte. Më 1915 dijetari çek Bedrich Hrozny konstatoi se hetitishtja ,në sistemin morfologjik ,gramatikor të saj është një gjuhë indoeuropiane.Mbishkrimet hetite janë nga pikëpamja e kohës më të lashtat në të gjithë fushën indeoeuropiane,më të lashta se tekstet më të vjetra të greqishtes, edhe më të lashta se tekstet e indishtes.Mbretëria e hetitëve nga sa duket mori fund aty nga shekulli XII,aty nga viti 1200.Duket se me dyndjen e frigasve ,që në atë kohë erdhën në Azi të Vogël,mori fund edhe mbretëria hetite.(Për çudi ky konkluzion i profesor Çabejit ka një lidhje me fundin tragjik të Trojës më 1180 pa erës së re,ku jo vetëm Ilioni po edhe 23 mbretëritë dardane që përfshiheshin terë territorin Azi e Vogël u përpinë nga Akejasit fitimtarë shënimi I autorit)Në Bogazkoy u zbuluan përveç hetitishtes edhe ajo gjuhë që e quajtën hetitishtja heroglifike ,e përdorur në Azi të Vogël dhe në Siri,Luvishtja ,e afër me hetitishten dhe e përdorur në Anatoli jugore ,palaishtja .Edhe ndonjë gjuhë si burrishtja (ose protohatishtja),që nuk ishte gjuhë indoeuropiane ,përbën një nga gjuhët e shumta të mbretërisë hetite.Tekstet kanë përmbajtje administrative ,sidomos ritual fetare ,për shembëll japin porosi si do të veprojë prifti kur bën fli hyjnive.Brenda perandorisë hetite feja ishte një .Përmbajtja pak a shumë e njejtë e teksteve të gjuhëve të ndryshme ka lehtësuar zbërthimin kuptimor të tyre edhe pse shteti hetit kishte gjuhë të shumta.Në Azi të Vogël ka pasur një mori gjuhësh të tjera .Në viset jugperëndimore ka qënë folur likishtja gjuha e likasve,në pjesën veri perëndimore banonin lidasit.Afër tyre banonin mizët.Edhe mizishtja është një gjuhë indoeuropiane.Emri i mizëve na kujton emrin e fisit trakas mezët në Bullgarine e sotme.Nga Ballkani ka pasur shpërngulje mjaft për në Azi të Vogël,e cila ka qënë edhe është truall shumë i begatishëm.Gjuhë anatolike nuk përfshihen në gjuhët indoeuropiane.

Trakishtja Trakishtja Trakishtja
Në pjesën lindore të Gadishillit të Ballkanit flitej trakishtja.Trakasit i quan Herodoti popullin më të madh pas indasve.Trakishtja shkonte që nga Karpatet deri në Egje ,që nga Morava e Vardari deri në Det të Zi.Trakasit ishin të ndarë në shumë fise dhe të ndryshme .Trakasit ndaheshin në shumë fise si: getët,dakët,ndofta dhe tribalët etj.,ndërsa për disa fise në perëndim si dardanët e peonët diskutohet nëse kanë qënë trakas apo ilirë.Trakasit ishin të ndarë në shumë fise ,e trakishtja flitej në shumë dialekte. Dakët dhe getët pas një lufte të gjatë e shumë të ashpër me perandorët romak në kohën e Trajanit perandor u asimiluan.Raporti gjuhësor midis dakasve dhe trakasve të mirëfilltë nuk është shumë i qartë.Nga trakishtja kemi vetëm mbishkrime të paka, unaza e arit e Ezerovos gjetur më1912,e me alfabetin grek-jonik e me shkrim të vazhdueshëm.Mbishkrimet janë të vështirë për tu kuptuar edhe për faktin se janë bustrofedon ,me një termë grek ,domethënë “si kau në arë”Ka mbishkrime për shembëll që nisen edhe në greqishten e vjetër nga e djathta në të majtën e pastaj nga e majta në të djathtën,këto quhen bustrofedon(Zonja Nermin Vlora Falaski e quan shkrimi lëvizjes së gjarpërit )Fusha e Plovdivit Bullgari është plotë me kodërvorre,si i thonë malësorët tanë,tuma ,dhe në to kanë dalë në dritë disa mbishkrime .Midis disa dijetarëve që i kanë interpretuar këto mbishkrime është edhe Vladimir Georgiev.

Iliririshtja
Në perëndim të trakasve kanë banur ilirët.Ky popull përfshinte krejt perëndimin e Gadishullit ballkanik duke nisur me Vardar e Moravë gjer në Adriatik dhe nga Panonia e këndej nga Istria gjer poshtë në gjirin e Artës,simbas dëshmisë së autorëve grek,të cilët thonë që kush hyn në këtë gjirin e Ambrakisë ka djathtas grekët e majtas barbarët.Grekët me fjalën “barbarët” quanin gjithë ata popuj që nuk flisnin greqisht.Dihet se një degë e ilirishtes pas gjithë gjasësh ka qënë dhe mesapishtja në Italinë jugore.Emri “ilir” është përhapur në një periodë historike jo fortë të lashtë,duke dalë nga një emër fisi e duke u shtrirë në mbarë fiset me gjuhë ilire,një dukuri e shpeshtë në emërtimet e popujve.Në Iliadën e Homerit ky emër nuk del e aq më pak në mbishkrimet egjiptiane ,që janë shumë më të motshme .Përkundrazi emri i dardanëve del jo vetëm në Iliadë,po edhe në dokumentet e egjiptasve.
Makedonishtja
Makedonishtja,një tjetër gjuhë indoeuropianenë qendër të Gadishullit të Ballkanit,u asimilua që në kohën antike nga ana e greqishtes.Shkenca më objektive e pa paragjykime ka konstatuar se në thelb makedonishtja ka qënë një gjuhë më vete ,e pavarur nga greqishtja.Në biografine Aleksandrit Kurt Rufi ,thotë se në një grindje me Filotën Aleksandri e grishi atë që të mbrohej ose greqisht ose makedonisht.Filipi mbreti i makedonasve merrte pjesë në lojnat Olimpike, sepse krenohej për stërgjyshin e tij Herakliun.
Pellazgjishtja
Që nga shekulli I 19-të është folë shpesh për pellazgjishten,për gjuhën e pellazgëvet,të cilët i përmend Homeri, pastaj Herodoti e të tjerët e përmendin si një popull të zhdukur në kohën klasike.Gjuhësia e re mendon se ka qënë gjuhë indeoeuropiane ,edhe disa fjalë të paspjeguara me elelementin grek i kanë spjeguar si të pellazgjishtes.
Shqipja
Burimi i shqipes mund të jetë a prej ilirishte,a prej trakishtes ,apo prej një burimi të dyfisht iliro-trak,për arsye gjeografike e historike më shumë gjasë ka që shqipja rrjedh nga një dialekt i ilirishtes.
Greqishtja
Greqishtja bashkë me hetitishten përbëjnë dy nga gjuhët më lashtërisht të dokumentuara indoeuropiane.Si teksti më i vjetri konsideroheshin epet e Homerit(shek VIII-VII) ,por me zbulimet e reja që janë bërë është konstatuar se greqishtja është shkruar nja shtatë shekuj para homerit ,diku në shekullin XV-XVI para epokës së re.Në mbishkrimet e faraonëve aty nga shekulli X del emri i akeasve ai më i përmenduri në epopetë e Homerit.Po edhe më përpara ,në mbishkrimet hetite nga shekulli XV ,permenden marrëdhëniet që kishte mbretëria e hetitëve me Ahhijavën,që gjuhëtarët e kanë interpretuar si vendi i akeasve.Dihet se greqishtja ndahej në mjaft dialekte,të diferencuara që në fillim.Dialekti jonik me degën e atikishtes ,i cili flitej në disa ishuj edhe në Azi të vogël ,u bë edhe gjuha letrare në Greqi.Në dialektin jonik-atik janë shkruar dhe epopetë e Homerit,megjithëse ka Homeri disa dialektalizma më veriore ,që quhen eolizma.Në ishullin Lesbos ,në pjesën verilindore të Greqisë,flitej dialekti eolik,në të cilin kanë shkruar Alkeu,poetesha Safo etj.Disa e përfshin dialektin eolik si më vete, disa si degë veriore të akeishtes e cila përfshinte edhe dialektin e Kipros,atë të Arkadisë dhe disa dialekte të Peloponezit.


DORISHTJA
Dorishtja është dega e tretë ,dialekti që flitej në pjesën veriperëndimore.Dorishtja ndahej dysh:-dorishtja e Peloponezit,me Spartën (lakonishtja) dhe dialektet veriperëndimore ,Etoli,Akarnani,.Dorisht flitej edhe në ishullin Kreta po dhe në anën tjetër Magna Graecia(Greqia e Madhe)Aty nga shekulli III para erës së re u bë një bashkim i dialekteve në një guhë letrare të vetme ,që quhet koine.Në koine janë shkruar edhe gjithë shkrimet fetare të ungjijve ,të biblës etj.Në Peloponez (More),në pjesën lindore,ka një dialekt të sotëm që quhet cakonishtja,që është mbeturinë e dorishtes.Edhe në Italinë Jugore ,Kalabria jugore ,flitet një greqishte në të cilën ka mbeturina të dorishtes.Kufijtë e greqishtes me dialektet jogreke të Epirit ,me gjuhën e fiseve epirjote si thesprotët,molosët etj. janë në Ambraki.Po greqishtja pastaj fitoi terren në pjesën veriore në dëm të elementit shqiptar,sllav etj,Në kohën antike greqishtja ,përveç se në Greqi ,siç e dime nga historia është folur edhe në një pjesë të konsiderueshme të viseve bregdetare të ndryshme të Mesdheut,në kolonitë greke që shkonin që nga Spanja,Franca jugore e Italia,nëpër Ballkan gjer në Det të Zi. Grekët ishin një popull tregtar dhe natyrisht themeluan kolonitë e veta me karakter tregtar,të cilat pastaj mbajtën edhe lidhjet me vendet mëmë nga të cilat ishin shpërngulur. Për historinë e greqishtes ka rëndësi të madhe që janë zbuluar mbishkrime por interpretimi i tyre nga greku Mihail Ventris dhe anglezi J.Chadwick ,ish punonjës të shërbimit të Intelligence Servicit anlez arritje e madhe .Ata morën e studiuan mbishkrimet që ishin gjetur më pare në Knosos të Kretës dhe në qytetet Mikenë dhe Pylos (sot Navarin) në More,që përmendet në Odisenë e Homerit si rezidenca e Nestorit .Këto mbishkrime Ventris me një vështrim gjenial i zbërtheu më 1953 dhe u konstatua që aty kemi të bëjmë me mbishkrime greke afërsisht të shekullit XV-XIV ,të kohës rreth 1400 para erës sonë.Ky zbulim ka bërë një revolucion në historinë e greqishtes.Quhet edhe Lineari B ,domethënë shkrimi vijor, linear.


Mikenishtja
Mikenishtja është edhe sot në studim e sipër .Mendimet e dijetarëve për pozitën e mikenishtes ndaj dialekteve të ndryshme të greqishtes që njohim nga koha historike ,ndaj jonishtes ,ndaj akeishtes mendimet ndahen.Ka disa dietarë që thonë se mikenishtja ka qënë dialekt më vete ose që shohin ndonjë afëri me këtë apo atë dialekt.Sidoqoftë ,është faza më e vjetër e greqishtes .Ajo bashkë me shkrimet e hetitishtes përbëjnë dokumentet më të vjetra të gjuhëve indeoeuropiane nga ana e kohës,më të vjetra se Vedet e indishtes.Në Kretë janë folur dhe të tjera gjuhë,ndër to sidomos eteokretishtja,e cila nga mbishkrimet e gjetura shihet se nuk është gjuhë indeoeuropiane..

Gadishulli italik ose apenin
Sot Italia është homogjene në pikëpamjen e gjuhës,me përjashtim të disa kolonive (arbëreshe ,greke,gjermane )Në kohën antike,në kohën e Romës,flitej në veri gjuha e galëve ,në Veneti venetishtja ,në trevat qëndrore etruskishtja ,umbrishtja e latinishtja në Romë,oskishtja ,mesapishtja në Jug etj.Sundimi I Perandorisë romake i rrafshoi këto edhe u asimiluan gjithë këto gjuhë.Gjuhët italike të mirëfillta ndahen në dy degë-dega e latinishtes që përfshinte edhe faliskishten,gjuhën e faliskëve afër Romës edhe të qytetit Preneste,edhe dega e osko-umbrishtes që përfshinte oskishten në pjesën jugore ,në anët e Pompeit deri poshtë afër Kalabrisë,si dhe gjuhën e disa fiseve italike si marucinët,pelignët,marsët,samnitët etj.,edhe dega është gjuha e umbrëvet në Umbrie dhe në anët e Ankonës.
Latinishtja

Prej latinishtes dokumentet më të para janë të shekullit V(latinishtja e vjetër) pastaj vjen mbishkrimi I shtyllës së Forumit romak,që është I shekullit III para erës së re.Prej umbrishtes kemi shtatë rrasa metali ,bronzi,që quhen Rrasat iguvine,të shekullit II para epokës së re.Këto gjuhë largohen mjaft nga latinishtja Ka të dhëna që e bëjn ë mjaft afërmendsh mendimin që qenë gjuhë të ndryshme e që bashkëjetesa në itali e në një territor relativisht të ngushtëi afroi nga pikëpamja gjuhësore ,sidomos me ndikim nga ana e Romës.Prandaj këtu sundon koncepti i integrimit. E dimë nga historia se me zotërimin e gjatë të perandorisë remake u romanizuan një pjesë e madhe e Europës ,sidomos e Europës mesdhetare.Kështu prej latinishtes popullore kanë rrjedhur bijat e latinishtes ,që janë portugalishtja,spanjishtja,katalanishtja,provencal ishtja,frengjishtja,italishtja,sardishtja,retoroma nishtja në Europën perëndimore.Në Gadishullin e ballkanit ,në atë trevë që i përket romanitetit lindor kemi dalmatishte dhe rumanishten.Dalmatishtja flitej në kohën e mesme e gjer në fillim të këtij shekulli.I fundit që rrontr dhr fliste këtë gjuhë ishte një Udina Burbur(vdiq më 1898)në ishullin Velja(Veglia).Dalmatishtaj përdorej në Dubrovnik e në mbarë bregdetin dalmatin në kohën e mesme .Ajo ndahet në dy dialekte ,dialekti I Dudrovnikut dhe dialekti I ishullit Velja.(studiuses të dalmatishtes linguisti Italian M.Bartoli dhe Petar Skoku dijetari I Zagrebit)

Rumanishtja
Rumanishtaj ndahet në katër degë dialektore –rumanishtja në Rumani(dakorumanishtja),rumanishtja në vise të ndryshme të Ballkanitqëndror e jugor(aromumishtja) dhe meglenishtja afër Selanikut edhe istrorumanishtja në Istri.(Dijetari rumun Silviu Dragomir ka bërë vepër të madhe për rumunët perëndimor)Edhe moldavishtja është një dialekt i rumanishtes.

Venetishtja
Në Veneti flitej venetishtja .Më pare mbahej si një degë e ilirishtes ,po tani linguistika ka ardhur në përfundimin që ka qenë një gjuhë më vete,po mjaft e afërme me gjuhët italike..Ka pasur mbishkrime (të gjetura në Este ,në luginë të lumit Piave edhe gjetkë)që fillojnë nga shekulli VI para epokës së re dhe vijnë gjer në shekullin I.Në Itali veriore të lashtë ka qënë folur edhe lepontishtja në jug të Alpeve ,ligurishtja në Liguri,retishtja në Alpet,e cila bashkë me etruskiushten e Italisë qëndrore duket se ka qënë gjuhë joindeoeuropiane po me disa element indoeuropiane.Pastaj pikenishtja ,mesapishtja etj.,në Siqeli sikulishtja me sikanishten.Në periudhën romake këto gjuhë ishin zhdukur.

Keltishtja
Në perëndim të Italisë dhe në veriperëndim ishte dikur grupimi madh i gjuhëve kelte.Keltët kanë qenë një nga popujt më të përapur në kohën historike ,sidomos protohistorike të Europës,duke jetuar në mbarë Francën ,në një pjesë të mire të Spanjës ,në Italinë veriore ,në Panoni e gjetkë.Ata zbritën pastaj në Greqi,në Det të Zi edhe më vonë shkuan në Azi të Vogël.Pra një nga popujt më të përhapur në Europën e lashtë,po që me kohë u rrudhën në numrin tyre,pjesërisht duke u romanizuar,pjesërisht duke u gjermanizuar ,qoftë në Gjermani nga gjermanët e vjetër,pastaj në Angli nga anglosaksonët.Gjuhët kelte ndahen neë dy grupe:keltishtja kontinentale dhe keltishtja ishullore.
Në keltishten kontinentale përfshihet gjuha e zhdukur e galëve në Francë dhe në italinë veriore (Gallia transalpine dhe Gallia cisalpine ,përtrej e këtej alpeve)Edhe një pjesë e mirë e poetëve të Romës ishin nga kjo popullsi.
Keltishtja ishullore ndahet në dy degë.Grupi gelik ,që përfshin irlandishten në Irlandë,Skotishten në Skoci dhe manishten në ishullim Man.Skotishtja rrjedh nga një shpërngulje irlandezësh në kohën e mesme. Dega tjetër është dega britanike ,e cila përfshin :Kymrishten në Wales(Uells) edhe kornishten në Cornwall(sot e zhdukur),si dhe bretonishten në Bretagne të Francës,të shpërngulur prej Anglie në shekullin V të epokës së re . Nga keltishtja janë mbishkrimet Ogam nga irlandishtaj që datohen të shekullit IV-VI të epokës së re.Sot gjuhën kelte e flasin skocezët ,irlandezët etj.

Gotishtja
Gjuha e gotëve (gjuhët gjermanike lindore ) ishte gotishtja .Ostrogotët dhe visigotët shkuan nëpër ballkan ,qëndruan ostrogotët nja 150 vjet edhe në Shqipëri,ku u shpërngulën për në Itali.Aty ostrogotët u zhdukën, visigotë shkuan në Spanjë edhe u mundën nga arabët.Gotishtja ka rëndësi kryesore për gjuhësinë.Aty nga shekulli IV I epokës së re në Mëzi(në Bullgarinë e sotme )peshkopi got Wulfila përktheu ungjillin në gotisht.Ky është një nga dokumentët më të vjetra të gjuhëve gjermanike.Një grup i gotëve shkoi në Krime.Bashkë me gotët bëjnë pjesë eshe disa popuj që ne i njohim nga historia ,siç janë vandalët,rugët,skirët,herulët.


Nordishtja
Nordishtja përfshin dy nëndegë,perëndimoren(norvegjishtja me islandishten) dhe lindoren(danishtja me suedishten).Quhen edhe gjuhë nordike ose skandinave.Dokumente mjaft të vjetër janë Runet që janë shkruar në Danimarkë që i përkasin shekullit III të epokës së re.Nga islandishtja e vjetër kemi Edda-n një përmledhje sagash.Dega perëndimore përfshin anglishten edhe gjermanishten si dy gjuhë kryesore ,pastaj frizonishten në Holandë ,e cila afrohet më forte me anglishten.Nga një dialekt i gjermanishtes si gjuhë më vet u shkëput hollandishtja disa shekuj më parë.Është një gjuhë e cila në gjermanishten sot dëgjohet si një dialekt i frankishtes së vjetër.E afërt me të është flamandishtja ndër flamandë të Belgjikës.Monumenti më i vjetër i gjuhëve gjermanike (dhe i gjuhësisë indeoeuropiane) është një përkrenare e gjetur në Negau në Austri,e quajtur “Përkrenarja e Negaut” që i përket viteve të para të shekullit I era e re .
Anglishtja ndahet në anglishten e vjetër,në anglishten e mesme dhe në anglishtebn e re .Nga anglishtja e vjetër kemi sidomos eposin që quhet Beowulf.
Gjermanishtja gjithashtu ndahet në gjermanishten e vjetër ,gjermanishten e mesme dhe gjermanishten e re .Epopeja e Nibelungëve është e gjermanishtes së mesme ,kurse eposi i Hildebrandit i takon gjermanishtes së vjetër. Në bazë të gjuhës së kancelarisë saksone,bazuar edhe në dialiktin sakson Lutheri përktheu biblën ku hodhi edhe bazat e gjermanishtes letrare që përdoret sot.

Gjuhët baltike
Lituanishtja dhe letonishtja janë dy gjuhë të gjalla .Lituanishtja njihet që nga viti 1547.Lituanishtja ka ruajtur tiparet më arkaike të çdo gjuhe të gjallë indeoeuropiane .Letonishtja paraqet një karakter gjuhësor më të ri.Një gjuhë e vdekur baltike është edh prusishtaj e cila u zhduk në shekullin e XVII,u asimilua nga gjermanishtja.Nga shekulli XVI prej kësaj gjuhe kemi ndonjë glosar,katekizëm,a ndonjë pjesë ungjilli.Ndër to gjuhë është edhe kurlandishtja që është zhdukur me kohë

Gjuhët sllave
Gjuhët sllave ,kjo familje e madhe gjuhësh përfishin tri degë:
Sllavishten lindore me rusishten,,rusishten e bardhë(bjellorusishten) e me ukrainishten.
Sllavishten perëndimore me polonishten ,çekishten,sllovakishten,sobishten,kashubishten ,që janë edhe sot të gjalla ,ndërsa një gjuhë slave perëndimore ,polabishtja ,me kohë është zhdukur
Gjuhët sllave jugore : sllovenishtja,serbokroatishtja,bullgarishtja dhe maqedonishtja .
Dihet se dy vëllezërit Cirili dhe Metodi ,për sunduesit e Moravisë aty nga shekulli IX përkthyen në dialektin e tyre të anëve të Selanikut tekstet biblike me alfabet të marrë prej greqishtes ,po të modifikuar ,që quhet alfabet cirilik.Popujt slave me besim ortodoks kanë përdorur dhe përdorin edhe sot në një pjesë të madhe alfabetin cirilik,po të tipit të ashtuquajtur uncial.Në Kroaci ka qënë përdorur dhe glagolishtja .Në kohën e dy vëllezërve Cirili dhe Metodi gjuhët sllave kanë qënë shumë afër njëra tjetrës ,gati si të thuash një sllavishte e përbashkëtNë këtë mënyrë tekstet e shkruara në një dialekt të anëve të Selanikut kuptoheshin fare mire te sunduesit e Moravisë.

Metoda krahasimtare
Ç’duhet kuptuar me konceptin indoeuropian dhe si duhen kuptuar marrëdhëniet e afërisë që kanë gjuhët indeoeuropiane me njëra jatrën.Shqip afëri i thonë ,jemi të afërm ,farefisni.Në një kuptim të përgjithshëm .të gjitha gjuhët e botës kanë tipare të përbashkëta në kuptimin ,të gjitha gjuhët shqiptohen me tinguj që formohen në organet e shqiptimit,kanë elemente gramatikorë,kanë leksikë etj. Dijetarët e gjuhës duke studiuar dukurinë e karakterit historik të gjuhës ,mbështetur në karahasimet e brendshme të zhvillimit të saj ,domethënë nga e tashmja në të kaluarën dhe anasjelltas , si dhe kur krahasojmë dialektet e së njejtës gjuhë të së njejtës periodë.Ka edhe krahasime të jashtme kur krahasojmë lëndën gjuhësore të një gjuhe me atë të një gjuhe tjetër.Gjuhësia vepron me të dy karahasime njëherazi .Dijetarët që në shekullin e kaluar kanë vërejtur se këto gjuhë kanë trajta ,elemente ,fjalë,forma gramatikore të afërta , si p.sh.Folja “jam” në vetën e tretë njejës në indishten e vjetër i thonë asti,në greqishten e vjetër esti ,shqip është-ashtë , latinisht est , gjermanisht ist, lituanisht esti ,sllavishtja e vjetët kishtare jestb edhe pse nuk janëkrejt identike duket qartë që janë si shkëndia të një tipi të përbashkët. Dijetarët e ardhshëm do t’ju duhet të merren më fortë me trajtat gramatikore,sepse një gjuhë mund një pjesë të madhe të të leksikut,bie fjala shqipja,por ruan për bukuri trajtat gramatikore. Një gjuhë që humb trajtat gramatikore mund të themi se ajo gjuhë ka marrë rrugën e zhdukjej (Çabej)
Tashmë dihet se prej latinishtes kanë rrjedhur gjuhët romane si:spanjishtja,frengjishtja,italishtja, etj..Trajtat e gjuhëve romane nuk janë njësoj njëra me tjetrën . Kjo tregon se latinishtja ka pasur zhvillime të veçanta në provincat e ndryshme romake të Europës . Latinishtja u perhaps në mbarë Europën,por popujt që e kan folë,as në Romë as në Itali nuk kanë qënë një popull homogjen.Ne dime se u romanizuan galët,etruskët,samnitët,mesapët,trakasit etj.të cilët sollën edhe shqiptime të veçanta në këtë gjuhë që përvetësuan.Kështu afërsisht mund të ketë ndodhur e dhe me gjuhët indoeuropiane të cilat për afëritë që shfaqin duhet të kenë pasur një gjuhë meme,që për professor Çabejin duhet të ketë qënë një indoeuropjanizim i elementëve heterogjenë.Historia –thotë professor Çabej –na tregon se nuk ka njësi etnike në njësinë gjuhësore.Gjuha për amerikanët sot është një element bashkues ,po ne e dime nga historia se atje ka pasur integrim elemenësh shumë heterogjenë ,që morën një gjuhë të përbashkët.Për amerikanshen ka ndodhur procesi i sintezës ,ndërsa për latinishten procesi analitik ,largimi gjithmonë progresivisht njëra nga tjetra e gjuhëve romane.I sollëm shembuj e mësipërm për të treguar se si mund të rindërtohet gjuha mëmë indeoeuropiane brenda një procesi logjik. E rëndësishme është që këto forma t’i shohim historikisht ,që të arrihet të kuptohet edhe forma e tyre e sotme.Çdo rindërtim që mund të bëjmë është i karakterit gjuhësor.Gjuha është një process në zhvillim të përhershëm .


Shkurtimorja pergatitur nga Stavri Trako

[maria_86]

Dhe pak kohe mbush plot 130 vjet... urraaaa...Gjuha shqipe gjuha me e paster qe kam pare deri tani...