Shpirt Shqiptari

Nuk e mbaj mend se si përfundova i ulur në një prej karrigeve të "Shtëpisë së Kulturës" në mes të Përmetit. Atje bëheshin të gjithë takimet elektorale partiake të të ardhurve nga Tirana. Për dekada të tëra, ajo ishte edhe qendra kulturore dhe propagandistike komuniste. Para se të kthehej në "Shtëpi Kulture" sipas modelit të revolucionit kulturor Maoist kinez, kjo godinë kish qenë për disa shekuj me rradhë Kisha e Shën Marisë së Pazarit. Duke qenë një fëmijë kureshtar i madh nga natyra, doja të mësoja se përse njerëzit po shkonin në këtë takim. Isha vetëm një djalosh adoleshent në ato vite që kaloi gjithë fëmijërinë e tij nën komunizëm, dhe pati fatin e madh që në moshën e adoleshencës të dëshmojë rënien e komunizmit dhe ardhjen e demokracisë.

Gjëja e parë që vura re në atë sallë ishte se të gjithë të ftuarit ishin qytetarë të Përmetit, nuk kish asnjë të ardhur nga Tirana. Salla nuk ishte e mbushur plot, nuk kish pankarta e flamuj partiakë, siç isha mësuar të shikoja tubimet politike. Në sallë mbretëronte një qetësi e çuditshme. Kish vetëm një podium me një mikrofon, ku njerëzit ngriheshin e mbanin fjalën e tyre. Kur jeton në një qytet të vogël, i njeh gati të gjithë banorët e tij. Dhe gati të gjitha fytyrat në sallë unë i kisha parë më parë në qytet, i njihja si fytyra, por nuk i njihja si emra apo historinë e tyre familjare. Unë isha ulur në rreshtat e fundit të sallës, dhe isha ndër të paktët fëmijë në sallë. Shumica ishin burra e gra të moshës madhore, një pjesë e mirë pleq e plaka.

Nga fjalimet e para që dëgjova, mësova që takimi mbahej për të përndjekurit e rregjimit komunist. Njëri pas tjetrit, ata ngriheshin e flisnin për vuajtjet e tyre nën rregjimin komunist, dhe shprehnin mirënjohjen e thellë që ia arritën ditës që shijojnë lirinë. Dëgjova fjalën e dy burrave të parë dhe po bëhesha gati të ngrihesha e ikja pasi nuk ishte një takim argëtues, si tubimet e tjera politike. Por teska bëhesha gati të ngrihesha e dilja nga salla, në podium u ngjit në grua plakë me flokë të bardha. U bëra kurioz pasi nuk qëllonte shpesh që një grua të flistë në takime të tilla, burrat dominonin këto takime. Dhe gruaja në fjalë, çdo fije floku në kokën e saj ishte e bardhë si bora. I kish kapur flokët e saj thjeshtë me karfica pas koke dhe fytyra e saj e rrudhosur dhe e imët u dhuroi të gjithë të pranishme një buzëqeshje, para se të nxirrte një fjalë të vetme nga goja. U ula në karrige e zura vend, për të dëgjuar se çfarë kjo grua plakë me flokë të bardha do të thosh.

Gjëja tjetër që më bëri përshtypje të madhe ishte qetësia e madhe që ra në sallë kur ajo u ngjit në podium. Dukej sikur të gjithë të pranishmit, mezi prisnin që të dëgjonin se çfarë kjo grua kish për të thënë. Kush ishte kjo grua me flokë të bardha? E kisha parë si fytyrë më parë në qytet, por nuk e njihja se kush ishte. Unë isha mbase i vetmi person në sallë që nuk e njihte se kush ishte. Vëmendja që ajo komandonte në sallë me prezencën e saj tregonte që të gjithë të pranishmit e njihnin dhe respektonin atë. Kjo vetëm sa e shtoi kureshtjen time për të mësuar se kush ishte gjyshja me flokët e bardha.

Ajo mbajti një fjalim të shkurtër, jo më shumë se 5 minuta. Por çdo fjalë që dilte nga goja e saj ishte si nektar dhe të gjithë të pranishmit si bletët po e thithnim këtë nektar. Zëri i saj ishte i butë, i matur, i ëmbël. Ndryshe nga folësit e tjerë që me tonin e zërit të tyre tregonin dhimbjen dhe urrejtjen për rregjimin e kaluar që i persekutoi, toni i zërit të saj ishte si vaji shërrues i një plage. Në fund të fjalës së saj, ajo ndau një thënie të moçme shqiptare që unë nuk e kisha dëgjuar ndonjëherë më parë por që ngeli në mendjen e zemrën time që nga ai moment:

"Mos u gëzo o i gëzuar! Mos u hidhëro o i hidhëruar! Duro o i duruar!"

Për momentin, mesazhi që unë mora nga kjo thënie, kish të bënte me kalvarin e vuajtjeve nën komunizëm. Ata që gëzonin nën komunizëm, ata që u bënë vegla të atij rregjimi dhe gëzuan pushtetin për 50 vjet, ja tek e gjejnë veten sot pa pushtet dhe të frikësuar nga dalja në dritë të krimeve të tyre për llogari të pushtetit komunist. Kurse të gjithë ata të persekutuarit e atij rregjimi, të mbledhur në atë sallë, hidhërimi dhe vuajtjet e tyre zgjatën 50 vjet, por ja tek janë sot të lirë e çliruar nga frika e rregjimit. Dhe mësimi i madh, nevoja për të gjithë ne të tregojmë durim! Duke qenë se edhe familja ime bënte pjesë në familjet me "biografi të keqe" dhe kish përjetuar persekutimin e rregjimit komunist, ishte e vështirë për mua si fëmijë të proçesoja atë që dëgjoja. Shumë nga të persekutuarit që unë njihja dhe kisha dëgjuar edhe brenda familjes sime, ata nuk flisnin për durim, flisnin për drejtësi me ligj, nxjerrjen e së vërtetës në dritë dhe ndëshkimin me ligj të gjithë atyre njerëzve që i kryen ato krime!

Pasi gruaja me flokët e bardha mbaroi fjalën e saj, për habinë time, të gjithë u ngritën në këmbë dhe e duartokitën atë. Ajo e mbylli fjalën e saj ashtu si e filloi, me një buzëqeshje, dhe zbriti shkallët e podiumit për t'ia lënë rradhën të tjerëve të flisnin. Dola nga salla dhe shkova në shtëpi, kureshtja kishte arritur kulmin për të mësuar se kush ishte gjyshja me flokët e bardha.

Zonja mësuese

Në shtëpi mësova se gjyshja me flokët e bardha ishte mësuesja e fillores së babait tim. Fjalët me të cilat babai im e përshkroi atë ishin "zonjë grua". Emri i saj ishte zonja Ollga Popli. Ajo ishte një nga mësueset e para në Përmet, që u mësoi shkrim e këndim brezit të babait tim, brezit të pasluftës së dytë botërore. Babai im edhe sot e kësaj dite sjell ndër mend zërin dhe mësimet e saj në klasë. Kaq ndikim të madh kjo zonjë kish patur tek nxënësit e saj. Në familje mësova edhe peripecitë e jetës së saj, që nuk kishin qenë të pakta. Vuajtje që kishin filluar në familje, e më pas pasi u martua, me persekutimet e rregjimit komunist. Burri i saj ishte burgosur me vite të tëra, ajo vetë ishte internuar e larguar nga Përmeti në Delvinë, dhe fëmijët e saj nuk e patën të lehtë, pasi babai u vdiq pak kohë pasi doli nga burgu. Nuk do të më kish shkuar mendja se ajo gjyshe e dashur dhe e qeshur me flokë të bardha do të kish kaluar vuajtje të tilla! Vuajtjet nuk e kishin hidhëruar shpirtin e saj por e kishin lartësuar atë!


Trashëgimia e Krishterë

U deshën të kalonin vite e dekada që ai fëmija adoleshent në atë sallë të kuptonte thellësinë e saj thënie të moçme shqiptare. Diferenca mes meje edhe asaj gruaje në moshe ishte 2 breza. Ajo ishte në fundin e jetës së saj. Unë isha një zog që nuk kish ende krahë të fluturonte nga foleja e tij. Ajo kish lindur e rritur para rregjimit komunist dhe ishte rritur me një traditë e kulturë shekullore të trashëguar brez pas brezi mes shqiptarëve. Unë isha rritur nën komunizëm, një rregjim që u mundua të priste çdo fije lidhëse dhe tjetërsonte këtë traditë të trashëguar shekullore të popullit tonë. Ajo ditë dhe ajo thënie, ishte mënyra e saj për të trashëguar tek brezi i ri, atë që ajo trashëgoi në familjen e saj, nga baballarët e gjyshërit e saj. Ajo po mbillte një farë me shpresën se kjo farë do të mbijë përsëri, do të krijojë rrënjë e do të rritet, e nuk do të vdesi me të në varr. Mësuesia e ka për detyrë t'iu mësojë nxënësve të saj gjithka që ajo di dhe vlerëson.

Duke qenë në moshën e pleqërisë, ai fjalim dhe ajo thënie ishte edhe një reflektim i gjithë jetës së saj. Ajo e kish ruajtur zemrën e saj nga urrejtja! Urrejtja nuk mund të hynte dot në zemrën e saj. Drejtësinë ajo nuk e kërkonte nga politika e shteti ligjor. Drejtësinë ajo e priste nga një Gjykatës që Fronin e Tij e ka në qiell. Dhe duke qenë se ajo e dinte se ku po fliste, ajo nuk po fliste në një "Shtëpi Kulture", ajo po fliste nga Kisha e Shën Marisë, ku të parët e saj kishin ndezur qirinj, ishin lutur Nënës së Tërëshenjtë të Zotit Krisht, dhe kishin adhuruar Zotin me shekuj me rradhë.

Ajo thënie e vjetër është një postulat i vetë jetës. Të mëson se si të jetosh. Të mëson se çfarë është e rëndësishme në jetë. Të përgatit se çfarë duhet të presësh nga jeta. Duhet të kalonin 2 dekada nga ajo ditë që unë të kuptoja thelbin e vërtetë të asaj thënie. Duhet të përballesha me vuajtjet e mia në jetë, për të kuptuar universalitetin e asaj thënie. Gëzimi është i përkohshëm në këtë jetën mbi tokë. Edhe hidhërimi është i përkohshëm. Durimi i vuajtjeve me të cilat përballesh në jetën tënde, është sprova e vërtetë e Zotit për njeriun. Drejtësia e pavdekshme nuk është njerëzore, është hyjnore! Shpresa e shpirtit tonë nuk duhet t'iu lihet në dorë njerëzve, por Zotit!

Teksa lexoja faqet e librit "Urtësia Murgjërore" në anglisht, shiko se çfarë i shkruan Shën Josifi në një letër dërguar një besimtari. Letrën e gjeni të përkthyer edhe në shqip:

Biri im, jeta e njeriut është e mbushur plot me hidhërime pasi njeriu është në mërgim. Mos kërko çlodhje të përsosur. Ashtu si Krishti ynë mbajti Kryqin e Tij, ashtu edhe ne duhet të mbajmë mbi supe kryqin tonë. Po i duruam të gjitha vuajtjet, kemi për të marrë hirin e Perëndisë. Perëndia lejon që ne të tundohemi që të testojë zellin dhe dashurinë tonë për Të. Prandaj nevojitet durim. Pa durim nuk ke për të fituar përvojë, nuk ke për të marrë dije shpirtërore, nuk ke për të arritur asnjë lloj virtyti apo përsosmëri.

Mund ta lexoni letrën e plotë këtu.

Shpesh njerëzit thonë se nuk e dëgjojnë Zotin të flasi. Ku është Zoti? Zoti ishte duke folur me gojën e zonjës mësuese me flokët e bardha atë ditë.