Hajrush

[QUOTE=Hajrush;3704647]UNË
E di mirë se nuk m’ë njihni.Biles, guxoj të them se as gruaja ime, e cila është me mua qe dyzetë e tri vjetë,nuk më njeh.Nuk m’ë njohin as pesë fëmijët e mi, katër djem e një vajzë të cilët, të gjithë janë të martuar dhe që të pestit kanë fëmijë. Pra, kam katër reja (nuse të djemëve), pesë nipër e tri mbesa,e që, as këta nuk më njohin.Nënë,babë,vëllezër, motra,xhaxhallarë e halla nuk kam.
Kështu, duke u nisur nga ky fakt, do të rrëfehem Unë për mua, që sado pak të mësoni se kush isha Unë.
Tani, përmes meje, do e keni mundësinë të shihni gjera që padyshim se kurrë ama bash kurrë as në ëndërr s’i keni parë. Po i bie shkurt.
Motra e nënës time,Hajrushi(!) (alias Vahide) m’ë tregoi hollësi dhe saktësi për lindjen time. Lexojeni rrëfimin e saj në original :
-E mor birë, jam shumë e lumtun , që sot, mas kaq shumë vjetësh, do të kallxoj se kur e si erdhe në këtë dynja,-ia nisi rrëfimit me një zë të përzier me vajë. Ma s’pari po t’kallxoj se ti e ki emnin tem,Hajrush,që unë e kam majtë rrafsh nizet vjetë,-m’ë tha.
-Teze, ti e ki emnin Vhide,kah tash Hajrush?,- e pyeta pak si me nguti. Tezës iu duk sikur nuk jam i interesuar për këtë muhabet. Nxori një shami,fshiu lotët, m’ë këqyri drejtë ne sy dhe:
-Prit, mos u mërthe! Ti, veq ngo!,-m’ë qortoi .
Unë e kuptova reagimin e saj dhe vendosa ta përcjell rrëfimin e tezëz,tha çka tha.
-Po teze,po,Fol!,- i thash
-Baba Kadri kishte tri qika, dadën Razë,dadën Salë (nanën tane), dadën Xhemë dhe vetëm ni djalë,Shabiun. E kur nana Rabë paska kenë me barrë me mu, baba Kadri i paska pasë thanë nanës se ky thmi “ paqare duhet me le djalë, nryshe mos em prit në shpi,shko kah të dushë!”. Edhe, vjen koha e lindjes.Po.Nanën e kapin dhimtë e lindjes, thërret ni kunatë të vetën dhe shkojnë në sobën e vogël . Këtu ia ban me dije kunatës se ky thmi që asht tuj le, dashtë Zoti të jetë djalë,po edhe nkoftë se asht qikë,për hatër të burrit duhet me thanë se “na leu ni djalë”. Edhe, me nihmën e Zotit, unë dal në këtë dynja, ama jo djalë.Nana menihere merr vesh se lindi qikë,po duhej t’a ep haberin se “ Zoti na fali djalë.”.Tash, kunata e nanës del perjashta dhe me za të madh thotë : “Për hajr, kemi ni djalë!” Dikush nga burrat paska bërtitë: Hajrli koftë! Kështu pasha tezën, ani se isha qikë,më shpallën për djalë,bile edhe emnin ma ngjitën te djemve, Hajrush. Shka asht hala edhe ma interesant,për ni kohë të gatë askush nuk e pat marrë vesh se unë isha qikë, bile-bile edhe unë e kam ditë se jam djalë(!).
Kështu, shumë shpejtë lëshova shtat, e për çudi u bana shumë i,(e ) fuçishëm(e). Hale pa i ba dhetë vjetë nisa të shkojë me dhenë e dhi,pra, u bana çoban bile ner ma të mirtë. Dihet,veshën e kisha të djemve, me flokë të rrueme,me plis të bardhë në krye,me tirqi, shokë e xhurdi, e kur bante ftohtë me mahramë rreth plisit. Askush pi çobanëve nuk e ka dit se unë jam qikë-hiq. Nuk ka pasë bir nane qi më qet në kokërr të shpinës.Asnjani hiq.Vallahi ka ba vaki i kum rreh guxhrajka do do veq qi nuk ngojshin me shku me i trem gjanë prej naj are apo livadhi.Në lojnat e çobanisë s’ka pas kush qi m’ë mun,jo. Ka ba vaki me u rreh çobantë e jerlive me çobanët tanë (muhaxher). O,pasha bukën, qatëhere ish gëzimi ma i madh për mue. Menihere kcejsha pi kaçubave e t’ju hisha guxhurajkë ku mujsha veq në krye jo. ”O, ikni se Hajrush-Kapuçi koka e na myt tetanve”, thojshin jerlitë dhe ikshin,i lshojke toka.(Kapuç m’ thirrshin çobania se kurre nuk kam shkue pa te).
“Vallë,mos unë qenkam personazh i ndonjë legjende?” -mendova. Jo mo, jo! Jam sikurse ju.Kurrgjë e jashtëzakonshme. E tezja ime (tezja Hajrush), po.Po po,tezja ime, e pranuam apo jo, ajo patjetër është legjendë, ama me një ndryshim,se,legjendat janë shumë të lashta,të bartura prej goje në gojë,brez pas brezi,kështu që saktësia e tyre deformohet,pra nuk u dihet. E, tezja ime dallon,sepse,kjo është legjendë e gjallë.Ja,jemi ball-përballë. Rrëfen,m’ë përqafon, qan.Por,edhe unë nuk mund të përmbahem,i ndihmoj tezes ne vajë.Po, po,edhe unë po qaj. E po, zemra nuk na qenka prej guri,jo.
Po e vëreni se për ca çaste e ndërpremë muhabetin,dihet, me arsye.
-Teze! Kur e mori vesh babgjyshi se ju jeni qikë?-e pyeta për ta vazhduar bisedën.
-Po, djali jem,baba Kadri e kish marrë vesh qi s’jam djalë kur i kisha pas ba gjashtë vjetë. Dada Salë (nana e jote që e ka dit punën teme) i kish pas kallxue për kadale.E shka asht për me u habit,baba kët punë nuk e kish ba të madhe,veq kish pas thanë “Hajr koftë! Djalë kemi thanë,djalë ka me metë teri kur asht kismet,ama rob shpije nuk guxon me kallxu kurrni sen për këtë mesele.” Edhe, pernime,askush nuk ka guxu me qepatë këtë punë, hiq.
Nuk di,krejtë spontanisht ia shtrova edhe këtë pyetje,ndonëse nuk po ka nevojë ta pyes fare:

SI U “BANA” SYNET?
-Teze,po kështu, a ke pasë naj telashe me çobantë najherë?
- Po, qysh jo, te paste tezja. Të thash,asnja nuk kanë menu se unë jam qik. Jo,jo. Pra,llafet i kam ba si djemtë. Kam lu gjithmonë si djemtë,ditë për ditë jemi sha si shahen djemtë.Bile unë jav shilojsha anepertej me nanë e me babë e me motra, edhe krejtë robtë. Po, shumë e flliqtë jum kanë pi goje.Ama, ka ba vaki edhe ata m’ë kanë sha mu, veq, ai qi m’ë shajke, kurrë nuk ka pështu pa e hangër naj shtagë. Sikletin ma të madh e kam pasë kur u rrita qaty kah trekatërmdhet vjetë. Tash, çobanija,si ata ma, bajnë llafe,bezbeli edhe te pista. Edhe unë njahit,bile nashta ni katramë ma tepër. Mocanikët e mi po edhe ma të vogjlit ma gjetën ni behane të madhe. Behanja ishte se ata krejtë ishin ba synet kurse unë jo. Tash, shpeshëherë m’ë ngucëshin me fjalë ” ti banu synet natën e darsmës”, m’ë thojshin. Ni ditë pi ditëve i kallxova nanës: ”Nanë,çobania nuk pom lanë rahat për syneti. Unë,shkurt, du me m’a ba ni qare”. E, ni ditë vjeshte kish ardh xharrafi në katun. Baba shkon, e merr xharrafin,i thotë se e ka ni djalë per synet. Mu m’ë thirren,pi gjave. Shkova në shpi, po, u marova kishe nuk po du me u ba synet me këtë xharraf. Xharrafi s’pati shka me ba shkoi dikah.A,te shpija u ba me dije se djalin e banëm synet.Nja ni javë ditë nuk dola me çoban, po, kur dola, mas ni jave,çobant bajshin yrysh me m’a kqyrë por unë si lasha “jo se jam hala varrë”, u thojsha.
E dynja he bi! Shka s’po u provojke insani!- fshau dhe sikur u ndal për të pushuar.
-Ma jep ni cigare! Nuk e pi po, hajt ta baj tullug,-m’ë tha.
-Po teze, qe ku e ki paqeten,e jotja asht.
-Falemineres e Zoti t’ ruejtë!
-Edhe ty teze!
-Amin!
-Nashta je lodhë, a teze?
-Jo, djaljem,jo,po, bash jam shlodhë.Nashta edhe po t’shurdhoj,po nashtë.Du me u shfry me ty,du me u knaq, me u shkri me te vetmin shej të dadës Salë, djalin e saj qi unë ia pata falë emnin tem, pale qe sa vjetë. Tash të kam përpara .Ymri pom shtohet kah po t’shoh.
Serish çohet,me lot rrëke më përqafon shumë, shumë. Unë kësaj here u përmbajta. Për t’a relaksuar sado pak, ia bëra një pyetje paksa provokuese.


LUFTA E TEREQËVE
-Mirë teze, çobania nuk e kanë dit se ti je qikë, po ti, a e dishe se ti je qikë?
-Ha-ha- ha! M’a qite gazin. Me folë kah del shpirti po, e disha se unë jam qikë.Po, pot kallxoj se qikat nuk dojsha m’i pa me sy.Diqysh ato rrishin si qyqajka,tucajka, ma shkurt gjytyrymka. Djemtë i dojsha tepër shumë.Qysh met thanë tezja, puna e djemve,azganlleku, takatlleku, perlamja(me rrxu njani tjetrin) e kanihere edhe rrehja e tyne, lojnat e shumta,si, “Guxha”, “Kuti-klicka”, ”Sorra”, “Pidpidak”,”Gurapesh” e të tjera m’a knaqëshin shpirtin. Se, me to isha rritë, isha msu me to.Këto i dojsha,jo punë granimi, ta zamë, maxhe,lamje, tjerrje apo punë me vek,jo,sen s’kam ditë. Edhe me punë të fushës nuk jam marrë qaq. Puna e jeme ishte me i kqyr dhitë, kurrë ma pak se pesëdhetë frymë, dikur, kur u rrita, edhe loptë teri pesëmdhet frymë.Pasha tezen, blegërimën e dhive të mija, palljen e lopëve apo byrytjen e tereqëve të mi i njofsha në za hiq pa i pa. Diqysh po i bjen si lavd,po pot kallxoj se e kum pas ni tarak fill m’u përla me tereqtë e katuneve. Me brisk ja sprihellsha brinat e ja bajsha si maje baskije. Nuk ka pasë tarak në katër katunet qi mujke me m’a vra. Nihere, ni djalë pi Gadishit e kish pas ni tarak shumë të mire e të fortë. Ky, llaf mas llafi, paska thanë se ka qef me e perla tarakun e vet me tarakun tem.Unë menxe ç’pritsha. Ni ditë i quem gjanë kah Lugu i Qyngave.Aty dolën edhe çobania e katër katuneve sepse,kishin marrë vesh se kemi m’i përla tereqtë. Po, tereqtë i qitëm në livadhe.Si e panë njani tjetrin,nisen me u byrytë e me livru me kam e me brina.Tuj tërrfatë me hunë,u afruen ngata-ngat. Kur u avyten ball-përballë,si insan, e kqyrën njani tjetrin mrrolshëm,i ngulen kamtë dhe gap-gup,gap-gup!, u rrokën me brina.Unë nisa me u dridhë, e çobanija nisen me bërtitë ”hajde Murro,hajde Kuqo!”. Lufta ishte shumë e barabartë.Asnjani nuk livritke pi veni. Veq shka mujshmi me pa, kamtë ju shrrojshin në dhe. Gap-gup,gap gup!,kersitshin me brina po asnjani nuk mujshin me e shtye tjetrin. Çobanija bertitshin e unë dridhesha pi s’tutsh. ”Do të m’a vranë Murrojen”, menojsha. Tereqtë u lodhën shumë, bile te dyve u doli shkuma.Njani tha “i dajna se gjynah”. Ni tjetër tha.”jo kta nuk munet kush me i da, njani paqare ka me mujt tjetrin”. Tuj fol qashtu, Murroja tërrfati me hunë, m’u dok sikur fishlloj për dy birat e hunës,nxorri kamtë pi dheut dhe ju koqit me krejtë takatin. Kuqoja nisi me rreshit te mas, e me hesap se deshti me ik, po, Murroja e përlau përpara me brina, diqysh i doli anash e t’i bani yrysh e në mullë te barkut ia futi brinat,e livriti kryet anej e knej dhe ja shkoqi barkun. Kuqoja u përplas për toke me zorrët perjashta. Çobant me minxe qi e larguen Murrojen e përgjakt,kurse Kuqojes me brisqi ia prejtën kryet. Unë meta si hu gardhi ,çilu gurë-çilu dru. Veq kqyrsha shka do të ban .i zoti i Kuqojës . Ai ish kanë burrë i burrave. Veq m’ë kqyri dhe m’a dha dorën. Te dyve na rrodhën lotët.
Unë ngela pa frymë.U befasova me këtë rrëfim të jashtëzakonshëm,sidomos me rregullat e pashkruara të garës, me ferplejin e barinjëve. Po, kuptova se barinjtë e kësaj ane paskan qenë shumëfishë m’ë të civilizuar se sa bashëkohanikët e mi, të cilët, vehten po e quajnë qytetarë të kulturuar të shekullit njëzet e një.Po de, po!
ME KOSË TA PREU KTHIZËN
- Tash, ngoje tezen mirë!
Ishte vakti i qurshijave,se, na, pasha tezën, nuk i kemi ditë datat e as mujtë. Qeshtu, me qurshija, me t’korrme, me Shmitër e Shingjergj.I qova gjanë në mengez,nisa pe ha do bukë kur,dikush foli se Sala koka shumë e smutë. Unë nuk prita as ni dakik,me bukën në dorë u nisa drejtë e te Dada.Mrrina shumë shpejtë se nuk ishte larg, pe din ma edhe ti. Hina te dada. Si um pa, e pashë u gzue dhe menihere m’ë tha ” hajt bre vlla mrrimi do qurshija e legmi buztë se flaka po don me m’dalë.Menihere hypa n’qurshi, i theva nja dy kalavesha dhe hina mrena e ja shtrydhësha qurshijat në buzë. Flaka i dilte. Qazimi u sillke nëpër oborr.Kanihere u afrojke e kqyrke dhe u largojke.Dada naj bani me dije se e kanë kapë dhimtë e lindjes.Baba yt kish shku e i kish thirrë dy plaka, abën Hatë dhe abën Rabë.Besa, ato erdhën menihere. U fola me to qysh asht adeti. Aba Hatë e muer vesh se po fillon lindja,m’u drejtu:”Hajt djali jem dil perjashta,se kto janë punë granimi. Si te lenë thmija të thirrmi,e dina qi e ki motër “. Unë deshta me fol dishka po ajo nuk m’i veti dajtë,ma ngjiti për krahu ” hec, dil jasht!”, m’ë qiti. Shkova ner hije të qurshisë e nisa me ju lut Zotit për dadën me e kurtalisë me të mira, me ia falë ni djalë e te jet me ymer se dy të parët, Fahmiu e Zenuni nuk i rrnuen as ka ni vjet.Nuk e di se sa nejta atje kalli vet se baba yt nuk nejke me mu se ai i ka dite hesapet e mija.Nejse! Dikur e njeva ni poterë,”për hajr, për hajr!djalë,djalë!” Bile e nijta edhe zanin tan tu kajtë.Pak pa shku te dera, aba Rabë doli me ”përhajr o birë!, Zoti na fali ni djalë”. Unë pa e vet kërkan hina mrena,e pashë dadën shumë të gezueme po, të pashë edhe ty në duert e abës Hatë. Të lau në ni legen,të qiti në kokërr shpine në ni qarshaf t’pelhurt,nxori pi shervete ni kosë t’a kapi kthizën dhe me Bismilah,fëëësht t’a preu kthizën me kosë (!), nxori edhe ni pej te kuq e edhe këtu, me Bismilah ta lidhi kthizen. Ti nuk e nalshe vajin bash hiq.
-Po qysh mos me kajt oj teze!.Më dhimke kthiza.Me kosë ma,-i thash pak si me shaka,por, m’u bë sikur më dogji kërthiza.Po,po, bash më therri.
-Ani de, s’u ba nami.Qe shyqyr, shnosh e mirë je,-ma ktheu,ama nuk munda ta hetoja qeshte apo qante.
-E,qysh kesh tu t’kallxue,shumë shpejtë u dha haberi.Erdh edhe Qazimi,plot u mush shpija. Unë hale nejsha te gratë.Aba Rabë m’ë tha”hajt djalë te burrat!”. Unë i thash ” jo se kam edhe pak punëjalit du me ja lan emnin .M’a merr menja se dada nuk ma prish, a dadë?”-,e pveta.Ajo nuk mujti me folë po me krye m’a bani me shej se pajtohet:NGONI JU GRA,NGO EDHE TI DADË,NGONI EDHE JU ANENAJ, KËTI DJALI QI NAJ FALI ZOTI SOT, UNË PO JA NGJES EMNIN TEM, EMNIN - H A J R U SH, qi unë majta për hatër të babës e nanës plot nizet vjetë, teri ne këtë dakik. Nipi, emnin tem e bajtë me shnet e u baft iqin vjetë,kurse unë pi kti dakiki po ju kallxoj tetanve se unë jam QIKË. Qikë jaaam! Pi kti dakiki du me veshë dimi e pshtjellak, du me vnu shami, ani pse jam pa flokë.Plisin, tirqit, shokën e xhurdinë po ja la nipit tem.I bajtë me shnet! Këtë punë e bana me izen e babës ku i kish pas thanë dadës: “Djalë kemi thanë,djalë ka me met-teri në kismet” Pra, pi qituhit po i kallxoj babës se qëtu koka kanë kismeti.
Boll ma!
Plakat meten tuj ba,Allah, Allah,Subhanallah!
***

SERISH UNË

Jeta ime është tepër dramatike, shumë interesante,me plot batica e zbatici dhe tejet e bujshme.Tash po jap vetëm pak të dhëna për jetën time.
Ati im,Qazimi është rritur jetim,pa asnjërin prindër. Ate e rrit gjyshja,të cilin edhe arrin t’a martojë me time mëmë në vitin1937. E, pas tetë viteve martesë,më sakt,më 25 qershor të vitit 1945,lindem në katundin Sllakovci Jerli,komuna e Gjilanit, ndërsa, pas dy viteve,më 1947,mamaja ime lind edhe një djalë, po, menjëherë (pas lindjes) ajo vdes. Babai ngel me të sapolindurin dhe me mua dyvjeçar.
Dy vite rresht merr rolin e mamasë,përkujdeset për foshnjën ama edhe për mua. Në vitin 49 martohet me një grua nga Tërpeza, me të cilën pati dy vajza.
Po e theksoj ,se, i vetmi njeri i fshatit që dinte shkrim- leximin (kishte mësuar në ushtrinë e Mbreterisë Jugosllave gjatë vitit1935-36) në gjuhën serbokroate ishte ati im. Nisur nga ky fakt,hyn në punë në një shitore shtetërore që furnizonte katër fshatra të Malësisë së Zhegocit me artikuj elementar.Tashti,gjatë kësaj kohe, me sa di unë, pati një jetë të qetë dhe të lumtur.
Mirëpo,çuditërisht,kah fundi i vitit 1953, brenda një muaji i vdesin te dy vajzat, kurse në prill të vitit 1954,na ndodhi një tragjedi edhe më e tmerrshme: Vëllai im, Ymeri vdes të shtunën ndërsa njerka ime, të nesërmen në mbrëmje(!).Vdekjet nuk ishin nga far akcidenti,por nga smundjet,ku ta di unë se çfarë.Këto vdekje na shokuan,sidomos babanë,se unë një gjë te tillë,pra, vdekjen e prisja me gjakëftohtësi,ama nuk e dija se cili e kemi radhen, babai apo unë.Dëshira ime ishte që unë të shkojë para babait sepse nëse ai shkon para meje,me kë do rri, ku do rri, kush do të më lajë,kush do gatuaje, çka do ha?
E,e, se si i perballoi ati im kësaj shfarosjeje të familje së tij, unë nuk jam në gjendje të ju flas,vetëm Një Zoti e di.Pas kësaj tragjedie, babai, me sa duket, nuk qe në gjendje ta mbajë punën, detyrohet të përkujdeset për mua dhe vetëm për mua.Kjo perkujdesje e tij, mua m’ë dha forcë dhe vullnet për t’a vazhduar mësimin .
Vjen viti 1956. Serbijanët fillojnë akcionin famëkeq- “gumbullimi i armëve”. Atin tim e ftojnë dhe ia kërkojnë hiq më pak se një mitraloz të rëndë duke i thënë se “ti ke qenë vullnetar i Mulla Idriz Gjilanit gjatë vitit 1944 , madje roje e tij personale në Kikë”.
Pohimi se na ishte vullnetar i Mulla Idrizit ishte e saktë, ama mitraloz nuk kishte.Mirëpo, qëllimi nuk ishte tek arma,po dihet, rrahja, dajaku. Policia sllave e dërmon në mënyrën më barbare, biles, e bëjnë të paaft edhe fizikisht për një kohë.
Disa plaka të fshatit e mjekojnë duke e mbështjellur me lëkura të deleve te sapo therrura,dhe me ndihmën e Zotit, përmirsohet dukshëm.
Dhe,më 6 maj të vitit 1956, shperngulemi për në Ferizaj më qëllim të gjetjes se ndonjë mundësie për të ikur në Turqi.-“Të vetmin ymyt në këte dynja e kam në këtë djalë dhe nuk due me e lanë ner shka”,- u pat thënë fshatarëve.
Unë kishja mbaruar shkollën fillore katër klasëshe në vendlindje, por,këtu në Ferizaj, dy vite nuk vajta në shkollë fare,sepse, shpresonim se do ecim për në Turqi. Po, kur e pamë këtë pamundësi,babai hyn në punë në një fidanishte këtu në Ferizaj, fillimisht si punëtor sezonal,por pas pak kohësh punëtor i rregullt,ndërsa unë regjistrohem në tetëvjeçare, pastaj në qershorë të vitit 1962 në Shkollën Normale “Zenel Hajdini” në Ferizaj, dhe me 5 qershor të vitit 1967 diplomohem për mësues.
Kështu, me një shtator të vitit 1967 ia fillova punës –mësues në Skollën Fillore në fshtin Cërrnillë.
Meqë në shkollën normale ishim armatosur me plot dituri profesionale, punës ia fillova me një vullnet të pashpjegueshë. Madje, në fshat shumë shpejtë fitova respekt ndoshta edhe të tepruar nga të gjithë fshatarët pamarrë parasysh moshën apo gjininë. Pas dymbëdhjetë viteve punë në Cërrnillë,transferohem në Prelezin Muhaxherëve ku punova gjer më 25.06.2010,kur edhe më flakën në pension.
Jam shumë krenar me punën time, me angazhimin tim permanent në përkryerjen e metodologjisë në punë. Synimi im ishte shumë konkret: Arsimimi i nxënësve me metodat më bashkëkohore dhe edukimi i tyre me vlerat më humane e njerëzore. Caku im kryesor ishte ngritja e vetëdijes kombëtare tek nxënësit por jovetëm tek ata por edhe tek mbarë popullata. Zaten, këtë e kishim edhe porosi nga profesorët tanë.
Jam shumë krenar me nxënësit e mi, një numër i madh i të cilëve kanë mbaruar fakultete e edhe magjistratura,e që edhe sot përulen para meje duke me thënë-“Mësues, ne përherë jemi të vegjël para teje”.
Jam shumë krenar që deri në përfundimin e karrieres sime si mësues, deri në ditën e shkuarjes sime ne pension,më 25.06 2010, ASNJËHERË nuk kam patur probleme me asnjë nxënës dhe poashtu nuk kam patur ASNJË konflikt me ASNJË prindër-ama bash me ASNJË
Jam fatlum që pata rastin ta kem nxënëse në lasën e pare(I) Albanë Dushkun, e cila gjtë vitit të tmrrit,1999, m’ë detyroi, m’ë obligoi apo ndoshta edhe m’ë urdhëroi për ta shkruar një D I T A R, i cili është publikuar ne gazetën Iliria-POST si dhe në shumë faqe të internetit ku moderatorët e cilësuan dhe e publikuan si r o m a n të titulluar ”Lufta o mësues, lufta!”