Shpirt Shqiptari

Këto janë disa këshilla nga pervoja ime personale duke rritur dy fëmijë në Amerikë këtë dekadën e fundit.

1. Fëmija duhet të mësojë të flasi dy gjuhë

Ka prindër shqiptarë që mundohen t'iu flasin fëmijëve vetëm shqip ose vetëm anglisht. Unë mendoj se është shumë gabim të ndjekësh këtë praktikë. Fëmija juaj duhet të mësojë të dyja gjuhët. Shqipja është gjuha e prindërve të tij, dhe anglishtja është gjuha e vendit ku ka lindur e po rritet. Kam hasur në prindër shqiptarë që insistojnë që fëmijët e tyre të mos flasin fare anglisht, vetëm shqip në familje. Bile shkojnë deri atje sa i izolojnë fëmijët e tyre nga shoqërimi me fëmijë të tjerë, vetëm e vetëm se në mendjen e tyre fëmija duhet të mësojë shqip me çdo kusht. Harrojnë që duke ndjekur këtë praktikë, fëmija do ta ketë të vështirë integrimin në shkollë e në shoqërinë e vendit ku jeton. E gjithë ideja e emigracionit është që fëmijët tanë të kenë mundësi shkollimi e punësimi më të mira se ne prindërit e tyre. Pra e gjithë sakrifica e emigracioni bëhet për një jetë më të mirë për ta.

Nga ana tjetër, ka prindër shqiptarë që nuk tregojnë interesin e duhur për t'iu mësuar fëmijëve shqip. Mendojnë se fëmijës së tyre nuk u duhet shqipja, për aq kohë sa mësojnë gjuhën e vendit ku jetojnë. Edhe ky është një qëndim i gabuar. Jeni duke i mohuar fëmijës suaj trashëgiminë kulturore shqiptare, që njohja e gjuhës shqipe i lejon të eksplorojnë. Të dish të flasësh apo të shkruash një gjuhë të huaj, është kulturë mbi të gjitha. Dhe i ndihmon zhvillimin mendor dhe formimin e karakterit të fëmijës suaj. Kam vënë re se shumë prej këtyre prindërve, i vënë më shumë rëndësi aspektit ekonomik e material të jetës së fëmijës së tyre, se sa trashëgimisë kulturore shqiptare. Fëmija ka nevojë për të dyja dhe është përgjegjësia juaj si prindër që t'i ndihmoni fëmijët tuaj ti mësojnë të dyja gjuhët. Rezultati i kësaj pune është një fëmijë i integruar mirë në jetën e vendit ku jeton, dhe një trashëgues i mirë i kulturës shqiptare.

2. Fëmija ka kohë për të mësuar shqip

Një gabim tjetër që prindërit shqiptarë bëjnë, tregohen shumë të paduruar me fëmijën kur vjen fjala tek mësimi i gjuhës shqipe. Duan që fëmija të mësojë shqip në moshë të vogël fare. Nuk duhet ta keni këtë frikë e mani, por duhet ti lejoni fëmijës suaj kohë që të zhvillohet dhe të mësojë të flasi. Mosha më e mirë pë të intesifikuar mësimin e gjuhës shqipe është mosha 4-7 vjeç. Kjo nuk do të thotë se fëmija nuk do të mësojë shqip në një moshë më të madhe se kjo. As nuk do të thotë që prindërit duhet t'iu flasin shqip fëmijëve duke filluar nga ajo mosha. Fëmija fillon e mëson që në barkun e nënës, kështu që ju duhet të flisni shqip në ambientin e shtëpisë gjatë gjithë kohës. Por në këtë moshë, duhet të shpenzoni më shumë kohë e kujdes me fëmijën tuaj kur vjen fjalë tek mësimi i gjuhës shqipe. Janë bërë shumë studime me fëmijë të ndryshëm, dhe shumë nga këto studime kanë dalë me përfundimin që fëmija që mëson një gjuhë të huaj në atë grupmoshë, nuk e harron kurrë atë gjuhë. Mund të mos jetë në gjendje ta flasi mirë, por do të jetë në gjendje të kuptojë gjithë jetën. Dhe në çdo stad të rritjes që fëmija kalon, do të fillojë e zgjerojë fjalorin e fjalëve që përdor në shqip apo anglisht.

Duhet gjithmonë të kini parasysh që fëmijët janë të mrekullueshëm dhe kanë një tru që i thith gjërat si sfungjeri, shumë shpejt. Edhe kur ju mendoni se ata nuk janë duke mësuar apo avancuar sa duhet me mësimin e gjuhës shqipe, ata do të thonë apo bëjnë gjëra, që do t'iu lënë me gojë hapur të mahnitur. Vajzat me sa kam parë mësojnë më shpejt se djemtë të flasin. Dhe jo dy fëmijë janë njësoj. Thjeshtë duhet durim nga ne si prindër, e t'iu japim kohën që u duhet për të mësuar.

3. Flisni shqip brenda familjes

Gjuha mësohet duke e dëgjuar, apo siç themi ne shqiptarët, duke vrarë veshin. Fëmija ka nevojë të dëgjojë shqip, dhe shansi më i mirë për ta bërë këtë gjë është brenda familjes. Gjëja tjetër që e ndihmon fëmijën është artikulimi i fortë dhe i qartë i fjalëve. Fëmijët shpesh do ti ngulin sytë tek buzët tuaja, për të parë se si ato lëvizin kur ju flisni. Ju si prindër, keni një vendim për të marrë: Çfarë gjuhe do të flasim në shtëpi në familjen tonë? Kur të dy prindërit janë shqiptarë me origjinë, ky vendim është shpesh i lehtë për tu marrë. Vendimi për të komunikuar në shqip ndihmon jo vetëm fëmijën për të mësuar, por ndihmon edhe prindërit për të mos harruar gjuhën e nënës. Një gjuhë që nuk flitet e nuk përdoret, është e destinuar për tu harruar.

Por ka edhe shumë shqiptarë që janë martuar me shtetas me kombësi tjetër nga ajo shqiptare. Kuptohet, që për ta, vendimi për të komunikuar në shqip në familje nuk është i lehtë. Por kjo nuk duhet t'iu ndali ju për të folur me bashkëshortin/en tuaj në lidhje me dëshirën që ju keni për ti mësuar fëmijës shqip. Pasi bini dakoard për këtë gjë, mund të ndiqni një strategji për ta ndihmuar fëmijën. Strategji si për shembull, njeri nga prindërit mund ti flasi fëmijës shqip për disa orë në ditë. Ose shoqërimi i fëmijës me familjarë me origjinë shqiptare; vizita të shpeshta me pushime në vendlindje, etj.

4. Kur fëmija ju pyet në gjuhë të huaj, ju përgjigjuni në shqip

Problemi që shumë prindër kanë me fëmijët e tyre është se fëmija shpenzon shumë kohë në kopshtin e fëmijëve apo në shkollë, duke dëgjuar një gjuhë të huaj. Dhe kjo ndikon që fëmija të mësojë gjuhën e huaj më shpejt se sa shqipen. Mos u merakosni për këtë gjë. Sillni ndërmend objektivin që i kini vënë vetes, që fëmija ti mësojë të dyja gjuhët. Kur fëmija do të vijë në shtëpi, do të fillojë të flasi në anglisht. Një strategji që e ndihmon fëmijën është që kur fëmija ju pyet apo ju flet në anglisht, ju përgjigjuni në shqip. Më ka qëlluar shpesh kur vajza ime më fliste në anglisht, dhe unë i përgjigjesha në shqip. Dhe ajo e kuptonte shumë mirë se çfarë i thosha në shqip. Por e kish më të lehtë të shprehej në anglisht. Pas tre muajsh insistimi çdo ditë kur e merrja nga shkolla në këtë mënyrë, vajza filloi të fliste shqip vetë. Pas 8 orësh në shkollë duke folur e mësuar anglisht, ajo fillonte e fliste shqip sapo më shikonte mua.

5. Kur përdor fjalë të huaja kur flet shqip, ndihmojeni me fjalën në shqip

Do të qëllojë shpesh që fëmija do t'i përziejë fjalët në fjalinë e saj. Kur fëmija nuk e di fjalën në shqip, por e di në anglisht, do të përdori fjalën anglisht në një fjali që e nisi në shqip. Eshtë detyra juaj si prind që ta ndihmoni fëmijën tuaj duke i thënë fjalën që nuk e dinte ne shqip. Shpesh do të qëllojë që fëmija e di fjalën në shqip, por fjala në anglisht i vjen më për kollaj. Korrigjojeni duke i thënë fjalën në shqip. Duke e bërë këtë gjë në mënyrë të përsëritur, do ta ndihmoni fëmijën tuaj që të zgjerojë fjalorin e fjalëve në shqip.

6. Kur fëmija pyet të mësojë kuptimin e një fjale në anglisht, mësojini edhe fjalën në shqip

Duke qenë se çdo ditë fëmija është duke mësuar, përditë do të ketë fjalë që fëmija i dëgjon për herë të parë dhe nuk ua di kuptimin. Bëjini të qartë fëmijës që kur dëgjon një fjalë që nuk e kupton, t'iu pyesi ju si prindër. Dhe kur e bën këtë gjë, është detyra juaj që ti mësoni kuptimin e fjalës, dhe përkthimin e asaj fjale në gjuhën tjetër. Qëllon shpesh që vajza ime më pyet për fjalë që lexon në një libër apo dëgjon në televizor pasi nuk u di kuptimin. Pasi ia shpjegoj në anglisht, i mësoj edhe përkthimin e asaj fjale në shqip. "Në shqip i themi ..." Dhe ë bëj këtë gjë në mënyrë të përsëritur. Kjo e ndihmon fëmijën të regjistrojë të dyja fjalët. Dhe është mirë që ti jepni edhe një shembull në përdorimin e asaj fjale në një fjali, në anglisht edhe në shqip.

7. Mësoi të flasë shqip në fillim

Kuptohet që dëshira e prindërve është që fëmijët të mësojnë të flasin, lexojnë dhe shkruajnë shqip. Por këto gjëra kërkojnë kohë e durim, siç e thamë më lart. Unë do të thosha që hapi i parë më i rëndësishëm është mësimi i të folurit shqip. Duke qenë se shqipja është gjuhë fonetike, shkruhet ashtu siç dëgjohet, është shumë më e lehtë të mësosh të lexoxh e shkruash se sa të flasësh. Nëse fëmija do të flasi mirë shqip, mësimi i leximit dhe shkrimit të shqipes është diçka që fëmija e bën vetë me ndihmën e librave dhe prindërve. Këtë fëmija mund ta bëjë në një moshë më të madhe se 7 vjeç.

8. Përsëritni fjalinë në shqip kur fëmija juaj nuk shprehet mirë në shqip

Qëllon shpesh që fëmija do të shprehet në shqip dhe do të bëjë gabime trashanike. Gabimi më i madh që mund të bëni është të qeshni e talleni me të. Ose më keq akoma, ta korrigjoni me nje ton të ashpër. Një shtrategji që unë kam ndjekur është përsëritja e gjithë fjalisë që fëmija e tha gabim. E përsërit gjithë fjalinë ngadalë dhe duke theksuar çdo fjalë siç duhet. Kjo e ndihmon fëmijën të kuptojë se ku ishte gabimi në të shprehur dhe ta korrigjojë atë me kohen. Qëllon që më duhet ta korrigjoj në këtë mënyrë të njëjtin gabim për 5-10 herë. Por me kalimin e kohës keni për të parë që fëmija do ta mësojë e shprehi siç duhet herën tjetër.

9. Fëmija e flet shqipen me një theks të huaj

Theksi dhe shqiptimi i fjalëve është i ndryshëm mids gjuhëve. Eshtë e natyrshme që fëmija mund të flasi shqip me theksin e gjuhës së vendit në të cilin jeton. Mos u shqetësoni për këtë gjë. Me kohën, praktikimi i vazhdueshëm i shqipes nga ana e fëmijës në familje dhe në ambiente të tjera, do të sjelli perfeksionimin e gjuhës shqipe. Do të ketë edhe tinguj të veçantë të shqipes që mund të jenë të vështirë për fëmijën tuaj. Vajza ime per shembull e ka të vështirë tingullin y - dhe e shqipton si u apo u-ja ne anglisht është më e përdorur se sa y-ja e shqipes që nuk ekziston në anglisht. Për të ndihmuar fëmijën, praktikoni fjalë që janë të vështira për ta në mënyrë të përsëritur. Dhe bëjeni ngadalë dhe lejoni fëmijën lëvizjet e gjuhës brenda gojës suaj kur i shqiptoni këto fjalë apo tinguj. Fëmija mëson një gjuhë duke parë dhe duke dëgjuar. Praktika dhe koha do të bëjnë që fëmija do ti tejkalojë edhe këto pengesa që për moshën dhe momentin do të duken si të patejkalueshme.

10. Tregimet e përrallat stimulojmë imagjinatën e fëmijës

Fëmijët e vegjël janë shumë kuriozë, bëjnë shumë pyetje, duan të mësojnë çdo gjë që shikojnë apo prekin për herë të parë, dhe kjo është pjesë e proçesit të rritjes e zhvillimit të fëmijës. Shpesh ne si prindër lodhemi dhe bezdisemi nga ky kuriozitet i pafund, por duhet te bëjmë durim dhe kuptojmë se kjo është detyra jonë si prindër. Fëmija është duke përjetuar këto gjëra për herë të parë. Eshtë duke eksploruar botën që e rrethon. Dhe gjithë këtë informacion, fëmija e regjistron dhe sistemon në trurin e tij/saj, dhe e ndihmon trurin që të zhvilliohet.

Çdo fëmijë ka edhe personalitetin e vetë që është duke u zhvilluar. Si pjesë e këtij personaliteti, fëmija fillon e zhvillon preferenca. Ka fëmijë që u pëlqen të luajnë më nje lodër të caktuar, ka të tjerë që preferojnë përrallat, të tjerë që u pëlqen kur prindi u lexon një libër para gjumit. Duhet t'i shikoni të gjitha këto si shanse për të stimuluar trurin dhe imagjinatën e fëmijës. Dhe gjuha luan një rol edhe në këtë rast. Për shembull, vajza ime që e vogël pëlqente përrallat para gjumit. Përrallat mund të ishin në formë tregimesh që i lexonim nga një libër në anglisht, ose përalla që ia tregonim ne si prindër. Vajzës sime i pëlqenin edhe kafshët, sidomos përrallat me ujkun, dhinë e kecat. Kjo përrallë mbërtheu imagjinatën e saj, e për plot 4 vjet nga ajo ditë, preferenca e saj është "një përrallë me ujkun" para se të flejë. Unë e përdora këtë mundësi për ti mësuar asaj shqip. Në fillim vajza e kish të vështirë të kuptonte të gjitha fjalët në shqip, e do të më pyeste atje ku nuk kuptonte, e unë do t'ia thosha në anglisht kuptimin ose me fjalë të tjera. Por me kalimin e kohës, ajo jo vetëm që i regjistronte përrallat, por filloi edhe ti tregonte ato në shqip. Përrallat ishin argëtimi më i preferuar i saj. Përrallat kapën imagjinatën e saj. Ajo që unë vura re gjatë këtyre viteve, nëse është diçka që e kanë ndihmuar fëmijën tim të mësojë shqip, kanë qënë ato përrallat në shqip përpara gjumit. Nga tre vjet me pare, shqipja e saj është përmirësuar jashtë mase. Dhe ajo që më gëzon mua më shumë është fakti se sa lehtësisht ajo i alternon gjuhët, anglishten në shkollë, dhe shqipen në familje.