Maku Pone

[kolombi]

Tek drama e Maku Pones "Nje vajze e fyer" me regji te Dervish Bibes,kam luajtur nje rol te cilin akoma e dua.
Mbaj mend ne cdo nate haja nje pellembe,po cfare pellembe nga aktori,me vone regjizor i Teatrit Kombetar Kico Londo.
Ne kujtese mbetur per ne rinjte loja perkrah te madhes Hajrie Rondo,qe luante rolin e mesueses,servil dhe spiun i saj isha une si nxenes.

Edhe me Ervinin djalin e Makut kemi lujtur ne dy spektalke shkollash.

[Brari]

ore kolombos..
po ku je mor djal..
kam pyetur per ty po askush nuk tha gje..

mir je?

po me aristotel micin.. shkrimtarin tjeter myzeqar c'benet?

gjanica vazhdon e zeze apo eshte zverdhur ndopak..

[Albmaster]

Ne shtepine e qoftelargut

Nga ajo shpelle kur dola,
e pashe: kisha ngecur ne vije te dyte
dhe me te tmerrshme se e para
dhe me te ftohte,me me lageshtire,
Rezidence e largeqoftit.

Atehere,thirra zotat ne ndihme
dhe zotat m'u pergjigjen
duke me nxjerre ne tjeter shpelle,
ne te treten sipas radhes,
ku,sic me shihni,ende rri
jo aq i sigurte per te dale
ngaqe e di qe prape eshte nje e katert,
nje e peste,
dhe nje e gjashte,
po aq te tmerrshme sa te tjerat
si gjithe shtepite e qoftelargut
me te cilin e kemi nga nje pakt,
domethene t'i sherbejme me zell
sa here kthejme nga lufterat
e duam paqe.

[Albmaster]

Guri

S'do te di shume per gurin,
gjersa s'eshte bere mur,
gjersa s'eshte kthyer ne murane,
per gurin
qe do te me fshehe pas vetes tutje,
ne nje rresht te trishte e te bardhe.

Heperhe e di si perberje qelizash
kuarci,qelqereje,uji dhe kohe,
flas per gurin qe eshte gur
dhe jo per gurin ne grushtin tend,
gati syte per te me kerrere
e per te me cuar tek nje murane,
ne ate rresht te trishte e te bardhe.

[Albmaster]

Rrjeta

Sa pa deshtuar me te paren
lindte,behej gati deshtimi i dyte,
keshtu a nuk ikennje jete
ende pa dale nga shpergenjte ?

Te gjitha si dy pika uji te ngjashme
dashurite e mia.
A si nineza ne dy sy te verber.

Pastaj mendova te ecja mbrapshme
per te zbuluar dashurine
qe diku duhej te me priste.

Mbrapsht,
me dicka te ngjashme me gaforren,
pavaresisht nga rrjeta,
ku mund te bija me peshqit.

Por rashe ne rrjeten tende te sermajte
ku ende perpelitem
peshk i arte fluturues.

[Albmaster]

E cara e deres

Me tremb kjo e care e deres
ku hyn e del
gjuha e eres,
gjuhe e eres si gjuhee grave,
ne mot te mbrapshte
tek nje cezme e thare,
ku ftillohej sic nuk pati qene,
fill i prere i dashurise
dhe meqe ato gjuhe se u prene,
se u harruan a se u zhduken per diku,
ja ku zgjatet kjo gjuhe e eres
qe poshte deres,
te me pertalle vetmine,
qe dot s'u mbushka as me vete eren
ne mungese te njeriut
cka e paskeshin ditur ato gjuhe
tek ato cezma pa uji.

[Albmaster]

Perrallat

I kemi treguar perrallat
aq sa nga zelli kemi shpikur dhe ndonje kafshe,
kurre te paqene.

Femijet here kane qeshur
dhe here kane qare,
por me teper kane qeshur,
bashke me ta edhe ne kemi qeshur
me dinakerine tone si te itakasit,
qe veten kemi vene tek heronjte
per te magjepsur femijet.

Oi ! porse ardhka nje kohe
bien,rrezohen perkrenaret,
ndryshken e kalben shqytet e renda
dhe heronjte mbeten sic kane qene
te zhveshur,lakuriq.
Ne,pra
tashme rishtazi te krijuar nga perrallat,
por s'jane me femije femijet
te na armatosin koke e kembe
me perkrenare me shqyte te rende.

[Albmaster]

Penelopa

Dhe ti je gruaja e Odiseut,
itakasit,dinakut,
tek thurr e shthurr trikone
e dimrit.
Do ta keni nje pakt te fshehte,
dimri dhe ti,
ai te vije si te kesh mbaruar trikone
dhe ti e tera t'i dorezohesh
si Penelopa e bukur,
mtonjesve.
Dimrit te mbrame te dashurise
qe me c'thone shtizat e tua ne duar,
s'ka per te ardhur ndonjehere.

[Albmaster]

Koka e Gjon Pagezorit

Mbi tabaka,koka e Pagezorit,
Ne vend te nje eliziri.
Ne vend te nje trendafili,
koka rebele e Pagezorit.

Qe te tunde vithet Herodiada.
Qe te marroset e te shtrihet
ne goje te seksit
kjo zonje,
lypsej
koka jote Gjon.
Koka jote e pergjakur
ne gjak t'i hynte
si elizir,
a si leng trendafili te eger
Herodiades kercimtare.

Sa eshte thene dhe sa thuhet per mekatet
mbi tabaka ne tabaka nen tabaka
dhe po ajo pyetje: Kur
gjaku rebel i Pagezorit
do te qetohet me ne fund
nen hingellima herodiadash

Bri herodesh te tredhur ?

[Albmaster]

Kryqi im

Te thane te mbartje kryqin tend,
ti se ku e gjete kryqin tim
per t'u ngjitur lart ne Golgote.

Gjak t'u bene supet,shpina,duart.
Gjaku te rridhte curke neper kembe
Sa ti harrove per kryqin tim,
ndersa vajtoje per kryqin tend.

[Albmaster]

Trasta me koka

Do te thosha dhe per kokat e qyteteve,
mbasi jane prere nje nga nje
dhe jane futur ne nje traste.

Ne nje traste hamshori,
hamshori,
marrosur pas nje pele,
pela me zegale ne vithet,
vithet te shqyera me kamzhike.

Po sa kam frike
brenda asaj traste se mos gjej
dhe koken time te prere.

[Albmaster]

Atdhemohuesit

Vetem nje gur nga guret e murit u gjakos
nga kryet e Shen Pjetrit,
kur gjeli,sic ishte parathene,
kendon tri here.

Tri here kendon gjeli.
Ka kenduar dhe tri mije here dhe tridhjete mije here
po guret ende s'u gjakosen nje fije
nga kryet e atdhemohuesve.

Ja ku dalin me koka gjelash ne duar
dhe qetas shkelin mbi gurete atdheut,
nese kane lene gure mbi gure,
atdhemohuesit.

[Albmaster]

Ethet e mia

Me kane zene ethet,ethet
ndihme! Me vjen nje duf
nga thellesia. Gjunjet
s'mbajne dot,
as peshen e matur nga anatomia
e eshtrave.Ashti
eshte hell
i llogaritur per kaprollin
qe do te shkohet ne te.
Ethet.
Ethet.
Ethet.
Oh, qe s'kam nje gur
dhe qe s'kam nje fill bari
t'i qetoj ethet e mia,
ethet te mos jene as helene
as apenine as iberike,
por te jene ethe
prej Shqiperie
qe te dine si te me vdesin.

[Xhemal Gora]

Maku Pone eshte nje poet moderrn, muza dhe frymezimi i tij harrijne kulme te pjekurise filosofike nepermjet nje narracioni sa te qete e terheqes, aq te rrembyer e befasues,nepermjet figurave te kundevena ne tema sa interesante dhe aq njerezore.Mund te themi se poezia e tij kap nivelet me te larta te poezise europiane dhe boterore.
Urime per krijime te reja. Xhemal Gora Kleveland. SH B A

[GeoF]

Maku Pone eshte nje poet moderrn, muza dhe frymezimi i tij harrijne kulme te pjekurise filosofike nepermjet nje narracioni sa te qete e terheqes, aq te rrembyer e befasues,nepermjet figurave te kundevena ne tema sa interesante dhe aq njerezore.Mund te themi se poezia e tij kap nivelet me te larta te poezise europiane dhe boterore.
Urime per krijime te reja. Xhemal Gora Kleveland. SH B A

Poeti dhe miku Xhemal Gora !
Jam perkrah me mikun tend dhe mesuesin tim Maku Pone.
Ju falenderon per komentin dhe vleresimin tuaj akademik.
Ju urojme shendet dhe muze.
Edhe pse te kemi larg gjeografikisht, perseri emri, krijimtaria dhe presenca juaj eshte tek ne permes vargjeve dhe prozes bashkekohore moderne "Gjenerali i dy mbretereshave"
me respekt nga Fieri, Maku dhe Genti

[Askusho]

DISA MENDIME PËR POEZINË E MAKU PONES
(rreth vëllimeve poetike: “qiparisat e muzgut”, “muzikë dimri”, “një kafe me gurin”, 2009,
botim i financuar nga Kryetari i Bashkisë së Fierit, z.Baftjar Zeqaj.)


1. (sol lucet omnibus*)

Në vëllimet poetike “qiparisat e muzgut”, “muzikë dimri”, “një kafe me gurin”, 2008, të Maku Pones është edhe poezia “Anijet prej letre”:

Kolombi, Magelani, Amerigo Vespuçi
të gjithë ndoshta
me nga një anije prej letre
e nisën udhëtimin e tyre në fëmijëri,
së pari për të gjetur ku ishin
detet e pafundme të Fantazisë.
Zbulimet e botëve, të gjitha me pikënisje
nga ato anijet prej letre,
që i gjen a s’i gjen në ndonjë enciklopedi
ku përjetësohen gjërat e mëdha
me të cilat merren burra e pleq me mjekër
e ku formulat enigmatike janë gremça
ku ngulen emrat dhe lavdia.

Mirëpo, si mund të vesh tek pushtimi i botës
pa ato varka prej letre,
pa atë fantazi që ia kanë zilinë librat në etazherë,
laboratorët zhurmëmëdhenj
madje dhe ky folësi nga podi i Alfred Nobelit?

Poeti Maku Pone është një emër i njohur në poezinë shqipe. Ai e ka nisur rrugëtimin poetik qysh në vitet 50’ të shekullit të XX e vazhdon me arritje e hap të ri edhe në këtë fillim mijëvjeçari e shekulli të XXI.
M.Pone e ka përballuar me sukses provën e vështirë të ndryshimeve estetike, ai nuk ngeci “në baltë”, si shumë poetë të gjeneratës të tij që me rënien e sistemit nuk mundën ta përballojnë konceptin e ri për botën, pa kufizimet e ndalimet e tmerrshme që i dimë të gjithë. Dhe kjo dëshmon se artisti i vërtetë mund të mbijetojë me artin e tij edhe mes gjembave me tela e kërbaçit, por edhe jashtë tyre në lirinë aq të shumëpritur, por që atij që nuk është artist i rri ngushtë si kollare, një kollare që të zë frymën.
Në poezinë “Anijet prej letre”, shkëputur nga vëllimi: “Një kafe me gurin”, Maku Pone duke u bazuar në detajin e anijeve prej letre që të gjithë kemi lozur në fëmijëri duke i hedhur e lundruar në ujëra, na zbulon simbolikën e jetës, se pa qenë fëmijë kureshtar e me fantazi të harlisur, nuk mund të bëhesh kushi apo dikushi që bën gjëra të mëdha kur rritesh...
M.Pone i vendos tre nga eksploratorët më të mëdhenj të të gjitha kohërave, Kolombin, Magelanin dhe Amerigo Vespuçin, në atë kohë të largët e të bukur, në vegjëlinë e tyre duke luajtur me anijet prej letre, duke i lundruar ato me imagjinatën e tyre, të zbulojnë botë të reja, të shohin kafshë e njerëz të ndryshëm, peisazhe mahnitëse, dete e oqeane të pafundme dhe të zbarkojnë diku, atje në diku ku i shpie ajo fantazia e tyre, aq e ngjeshur dhe diellrrezëllitëse e fëmijërisë. Edhe pse këto ëndrra e lodra nuk futen nëpër enciklopedira apo libra shumëfletësh, nëpër muzera, të shkruhen gazetave e revistave apo të trumbetohen nëpër podiume a fjalime, prapëseprapë ato ruhen thellë në shpirt dhe përçohen në jetën “e rritur” nga njerëzit që kanë pasur fëmijëri, që kanë qenë kurreshtar për botën, që u kanë hipur me mendjen atyre anijeve dhe i kanë lundruar deteve e oqeanëve të fantazisë për të zbarkuar tek “e reja”, tek ajo që nuk njihet e cila mund të të mbushë me diell, por edhe mund të të mbushë me bisha të egra, pse jo...
M.Pone na rrëfen me anë të kësaj poezie antologjike se brenda një njeriu “të madh” gjendet gjithnjë një fëmijë ëndërharlisur që dikur, diku ka nisur anijet e tij të shumta prej letre, drejt vendeve e botëve të reja për të zbuluar se atje te diku paskësh diç të ndryshme, paskësh tokë tjetër, paskësh njerëz e pemë, paskësh kafshë shumëngjyrëshe e mbi të gjitha na shpalos madhështinë e fëmijërisë që si një eksplorator që frikë s’njeh, lundron në botë hipur mbi “kureshtjen”, anijen më sypatrembur të njerëzimit.

2. (habent sua fata libelli**)

Ndër poezitë e shumta të bukura të këtyre tre librave mund të përmend disa: TRARI (Me atë rilindje nga vdekja si Sfinksi nga hiri: Do t’i shkul të gjitha gozhdët, /do t’i mbath të gjitha plagët, /pak bar i magjishëm /do të më mjaftojë për të shëruar çdo gjurmë /kalbësire dhe hidhësire, do ta bëj krejt të ri /si atëherë kur lind nga druri /këtë tra... /); GJUMI YT (Me atë përleshjen homerike gjerë në ëndrra për njeriun e dashur: .../por unë po hyj në gjumin tënd... /i armatosur gjer në dhembë. /); ZËRI I GRUAS (Me atë përmallimin aq mallëngjyes për zërin e gruas së ikur: .../Se fundja magjia e atij zëri /ka mbajtur gjallë në këmbë /mua dhe juve /që të mos shembemi o mure. /); ME QIRINJTË E MI (Me atë metaforë Kavafiane të qirinjve që simbolizojnë ditët e mbetura të jetës që shuhen në vetmi: Tani kam mbetur me qirinjtë e mi, /askush s’ka ndërmend të shtojë të tjerë /dhe t’u zgjasë dhe ca jetën /qirinjve në të fikur. /); E QESHURA (Me atë qeshje që s’ka frikë nga asgjë e që rregullon botën: .../Atëherë qesh. /Botën sa është ta rrëkëllejmë... /); PLAKAT E MËHALLËS (Me atë pritje të plakave në qoshk të rrugës për burrat e tyre si Penelopa të një kohe tjetër: .../Dhe nënë Sena, nënë Gjena, nënë Hatixheja /në qoshk të rrugës kishin dalë /për të pritur burrat e tyre nga larg /që ktheheshin veçse një herë në vit /me bliret, /që andej nga s’kthehet kush /e që e dinin veçse ato të tria /atë rrugë. /); VIZATIM FËMIJËSH (Me atë vizatim aq të pafajshëm të fëmijërisë: Ç’dimër /mendjemadh /me trille, /bëja, bëja hundën vëllaçko /pak më të gjatë, /ja sa një qiparis /se unë zemrën po ia bëj të zezë /se nuk dashka të iki /s’dashka të na sjellë pranverë. /); BOTA (Me atë frikën për jetën që po shuhet: .../ec e gjeje me cilën do të ikësh /nga këto gjysma arre /për te xha Karonti kobzi. /); FTONJTË E GJYSHES (Me atë përmallim për gjyshen dhe ditët e arta të vogëlisë: .../Gjyshja s’është por janë ftonjtë /në sënduk që dimërojnë /e erëmojnë dhomë më dhomë. /); TË VRITEN QENTË (Me atë ironi e keqardhje të thellë për vrasjen e qenve të rrugës: Më në fund u gjet zgjidhja: /të vriten, të pushkatohen qentë /se /a mundet të jetë modern /një qytet i këtillë /me qen? /); SENDE (Me atë sendshpirtëzim aq domethënës të sendeve: Sende /të braktisura në rërë. /Sandale me nga një sy të verbër /dhe të mbetura pa këmbë. /Një krehër /mbushet dhe zbrazet nga era... /); LOJË NË MUZG (Me atë lojë të frikshme të çiftit, gati horror: .../Po sikur thika të zhvendosej /nga pema /në mish të saj /po aq lehtësisht /po aq mizorisht /si të ish një lojë në muzg /me hënën e bardhë? /); KJO GRUA (Me atë reminishencën aq emocionuese e të gjallë: .../kjo zonjë me ecje ende prej sorkadheje, /që më bën të mos e kthej kokën pas /por ta shoh ashtu siç është, /a thua si dyzet vjet më parë... /); HISTORI (Me atë histori “të egër” por me aq detaje të dashura: Unë e vrava në gjumë. Flinte, /si i thonë, si një qengj pirës. /S’lëvizte asnjë fije qepalle. /Madje betohem se do t’i kem thënë ndonjë ninullë, /se pashë si u fashit, /si vari kryet /e u kumbis në gjumë. /); GJETHET E VJESHTËS (Me atë detaj të gjethes si urë lidhëse mes tij (autorit) e Orhan Veliut (poetit të shquar turk): .../kisha qejf të mblidhja gjethet e mbrame të një rrapi /e të luaja me to me shokët, /por me vajzat sidomos, /t’ua hidhja nëpër flokë... / dhe më poshtë vijon poezia e M. Pones: .../vdiste në Stamboll poeti Orhan Veli /të cilit, siç mësova më vonë /i pëlqenin po aq gjethet e vjeshtës /në fëmijëri /dhe veçanërisht në djalëri /për të luajtur me to me të dashurën /duke e mbuluar ndërkohë /me të puthurat e tij. /) e shumë poezi të tjera, por s’duhet shuar kureshtja e lexuesit poezidashës.

3. (plaudite, cives***)

Këto libra poetikë përbëjnë një pjesë të vogël të veprës poetike të poetit të njohur Maku Pone. Maku Pone është një poet lirik me nota dramatike, karakteristikë thelbësore e këtij poeti është se ai lëndën poetike e fillon nga një detaj i thjeshtë i përditshmërisë, duke nxjerrë përfundime që arrijnë në përgjithësime aq të domosdoshme për artin e vërtetë që të mund të udhëtojë në kohë dhe të arrijë edhe në brezat që vijnë.
M.Pone është një poet që me arritjet dhe cilësinë e vargut të tij nuk thërret, nuk bëzan, as ulëret nëpër programe TV, gazeta, revista, podiume boshe, as në rrugë, kafene, apo promovime të pakuptimta bejtexhinjsh, por ai me tepër modesti, me tepër mund e djersë intelektuale e njerëzore ka zënë qoshkun e tij mes më të mirëve të poetizimit shqip. Këto libra dëshmojnë se poeti Pone ka krijuar personalitetin e vet ashtu siç u ka hije artistëve të vërtetë që u mjafton “rehatia” e këndit të tyre artistik dhe jo “drita e rreme” e prozhektorëve apo bliceve false të kamerave e aparateve fotografik të “emërfryrjes”, që shpesh janë të blera me miliona apo me klane e klika miqsh.
Ai tregon me thjeshtësi dhe me detajet e tij aq të spikatura gjithë dramacitetin dhe bukurinë e jetës njerëzore, pa tone të larta, pa kërcitje, me një lirizëm meditativ, herë herë filozofok, herë herë me emocione të forta aq sa të marrin frymën me imazhet dhe ndjenjat që përcjellin. Një thënie e bukur latine thotë se: librat kanë fatin e tyre...
Po, librat kanë fatin e tyre, sigurisht ato mund të jetojnë shumë më tepër edhe se vetë libërshkruesi i tyre dhe unë jam i bindur se këto tre libra të M.Pones do të jetojnë gjatë në kohë. Maku Pone ndërton imazhe, sendshpirtëzon sendet, rrëfen historira “të vockla” përditshmërie, ravijëzon dashurinë, shpirtin, pritjen, largimin, mallin, lotin, shtëpinë. Por mbi të gjitha di të të mbërthejë apo të të gozhdojë me sytë ngulur mbi vargjet e tij mbreslënës aq sa edhe koha të duket e tepërt dhe të shqetëson. Këtu ku ka mbërritur ky autor i njohur i poezisë shqipe mund të themi me bindje se e ka arritur synimin e tij, por jo, nuk do t’ia mbyllim me këtë thënie atë portë të bekuar nga ku i rrjedh krijimtaria, nxjerrë nga shpirti i tij aq i kulluar e fisnik.
Le t’i urojmë krijimtari e muzë të gjatë, duke ngelur gjithmonë “të uritur” për libra të tjerë që do të trokasin në të ardhmen dyerve tona.

Andi Meçaj
17/12/2011
------------------------------------------------------------------
sol lucet omnibus* - (lat. dielli ndriçon për të gjithë.)
habent sua fata libelli** - (lat. librat kanë fatin e tyre.)
plaudite, cives*** - (lat. duartrokitni qytetarë.)