Cilat janë të fshehtat e njeriut të cilësuar si krahu i djathtë i ish-udhëheqësit komunist Enver Hoxha
Katër misteret që shoqëruan Hysni Kapon
Erion HABILAJ
Gazeta "Tirana Observer" nis rubrikën "Sekretet e njerëzve të vdekur". Çdo ditë, në qendër të rubrikës do të jetë një personazh, i cili është larguar nga jeta, duke lënë mister shumë ngjarje në të cilat ata vetë kanë qenë protagonistë apo viktima. Qëllimi i rubrikës është të nxjerrë në pah momentet më të dyshimta të jetës së këtyre personazheve me fakte që tregojnë një tjetër anë të asaj çfarë është thënë deri më sot. Sot do të fillojmë me sekretarin e Partisë së Punës, Hysni Kapon, ndërsa në ditët në vazhdim do të shkruajmë për Mehmet Shehun, Kadri Hazbiun, Shefqet Peçin, Drita Kosturin, Liri Gegën, Beqir Ballukun etj.
Sekretet që mori me vete Hysni Kapo
Më 23 shtator të vitit 1979, dy vjet e disa muaj para vrasjes së Mehmet Shehut, vdes krahu i djahtë i Enver Hoxhës. Vdekja e sekretarit të PPSH-së, është një nga misteret më të mëdha të figurës së tij. Shëndeti i 69-vjeçarit u rrokullis me një shpejtësi marramendëse brenda një viti, nga një ankim i vogël për frymëmarrjen, në heqjen e pjesës më të madhe të organeve të tij. Pas një spazme të shkurtër në Konferencën e Gruas në Durrës, Kapo u gjend menjëherë i rrethuar nga bluza të bardha, të cilat dhanë alarmin për gjendjen shëndetësore të tij. Një alarm që i është dukur fals, ish-komisarit të Brigadës së Pestë Sulmuese, që cilësohej një nga njerëzit më inteligjentë të udhëheqjes së asaj kohe. Shqetësimet për një alarm të paqenë i kishte rrëfyer edhe në mjediset më të afërta të tij. Ndërkohë, Enver Hoxha i alarmuar për shëndetin e tij, urdhëron mjekët që ta dërgonin Hysni Kapon në Francë për një operacion. Dhe në gjithë këtë situatë, një ministër shëndetësie, i cili niset për në Paris me urdhër të Ramiz Alisë, apostafat për të mësuar gjendjen shëndetësore të numrit 2 të shtetit, por që s'mbërriti asnjëherë në atë klinikë.
Sëmundja që i kushtoi shtrenjtë
Ka qenë qershori i viti 1978, kur Hysniu Kapo ka ndier për herë të parë një farë spazme. Pra, një farë ndërprerje të frymëmarrjes për momentin. Ka qenë Kongresi i Gruas dhe Hysniu ishte në Durrës. Gjithsesi, ai nuk bëri zë. Pas kësaj nuk do të kalonte as një javë kur do të ndiente sërish të njëjtën gjë. Ishte data 22 qershor 1978 kur Hysniu, sa çua nga gjumi, ndjeu një shkëputje. Nuk mundi të rrinte më dhe u shtri. Të nesërmen, më 23 qershor, gjendja e Hysniut u rëndua më shumë. Atë ditë iu shfaqën shenjat e para të infarktit. Më 25 qershor ishte pikërisht Plenumi i Komitetit Qendror për Ushtrinë. Aty u kërkua dhe materiali i punuar nga Hysniu, pavarësisht se ishte i pjesshëm, për shkak të infarktit, pasi materiali që kishte paraqitur kryeministri Mehmet Shehu u konsiderua shumë euforik. Që në datën 24 qershor, pra një ditë para plenumit që po flasim, u bë shumë i domosdoshëm regjimi i shtratit. Që atë ditë u krijua ekipi i posaçëm i grupit të mjekëve që do të mbanin në mbikëqyrje shëndetin e Hysniut. Ai ndenji tri javë në regjim shtrati, pa lëvizur fare. Mjek personal i tij ka qenë gjithmonë Dine Abazi, ku përveç tij ishin dhe mjekët Sali Berisha, Sabit Brokaj dhe Ylli Popa. Por prania e tyre dhe këshillat e tyre t tepruara i krijuan Hysniut se ai mbarte një sëmundje të rëndë gjë që ndikonte tek gjendja psikologjike e tij. Duke parë gjendjen e tij të rëndë shëndetsore u vendos që në shkurt të 1979 Hysniu të shkonte në Francë për tu vizituar. Por pas vizitës në Francë Hysniu filloi të përballej me një numër të madh infeksionesh. Sipas njerëzve që i kanë ndenjur atij pranë në ato momente ai kalonte pothuajse çdo muaj nga një infeksion. Kjo bëri që që të vendosej që ai të dërgohej prapë për kurim në Francë.
Vizitat e dytë në Paris
Ky vendim ra në kundërshtim me Hysniun i cili nuk pranonte të shkonte për kurim përsëri në Francë, pasi ai dëshironte të qëndronte në Shqipëri dhe t ë mjekohej këtu. Por një takim i Enverit me të dhe një këmunglje e këtij të fundit që miku i tij i ngushtë mjekohej në Francë do të bënte që Hysniu më se fundmi të pranonte vajtjen në klinikën franceze. Ishte fillimi i gushtit 1979 kur Hysniu i shoqëruar me bashkëshorten e tij dhe me mjekët e tij Dine Abazi, Petrit Gaçe dhe Fejzo Bino etj, u nisën drejt Parisit. Të nesërmen mbërriti në Paris edhe ministri i Shëndetësisë, Llambi Ziçishti, dhe më mbrapa edhe shumë shokë të tjerë, deri te Ramiz Alia. Pasi shkuam atje, Petrit Gaçe u kërkoi mjekëve francezë gjatë konsulencës me ta që të bëhej një operacion poliativ. Kjo do të thoshte për të bërë operacion mbi atë çfarë konstatohej, pra që dukej, të cilat ishin kisti në pankreas dhe koliçistiti, të cilat u vërtetuan pas shumë e shumë analizash. Doktorët francezë kërkuan operacion radikal, gjoja t'i zgjatnin dhe dy vjet jetën, me justifikimin që t'i shërbente dhe sadopak popullit të vetë. Operacioni radikal ishte një operacion i përgjithshëm që kishte të bënte me heqjen e pjesës më të madhe të organeve të brendshme, por e keqja ishte se kërkohej të bëhej vetëm mbi baza dyshimi, pra e gjitha kjo, siç thoshte edhe Petrit Gaçja, do të bëhej duke mos pasur asnjë metastazë. Pra, këtu bëhej fakt i kryer ajo që nuk ishte konstatuar saktësisht. Për këtë nuk u pyetën as familjarët të pranishëm atje. Pas një operacioni që zgjati orë e orë Hysni Kapo vdiq. Dhimbja do të shpërthente tek familjarët e tij dhe te dsa nga mjekët e tij personalë por jo tek disa nga anëtarët e Byrosë që kishin shkuar për të shoqëruar Hysni Kapon në Francë. Sipas njerëzve që kanë asistuar atje disa nga anëtarët e Byrosë që ndodheshin aty dukej sikur vdekje e Hysniut pritej dhe nuk shfaqën fare habi ose dhimbje për humbjen e krahut të djathtë të Enver Hoxhës.
Por ndryshe nga një raport i mjekëve shqiptarë që deklaronin se zemra e Hysniut nuk e kishte përballuar operacionin në raportin e atyre francezë shkruhej se zemra e Hysni Kapos kishte qenë në gjendje të mirë dhe e kishte përballuar me sukses operacionin.
Sekreti i incidentit të Korfuzit
Ishte 17 shkurt 1947, kur Hysni Kapos, do i caktohej një nga detyrat më të rëndësishme të asaj kohe të përfaqsonte Shqipërinë në Këshillin e Sigurimit në OKB. Ai duhej të përballej me akuzat që i bëheshin Shqipërisë nga Anglia në lidhje me incidentin e 22 tetorit 1946, në Kanalin e Korfuzit, ku një anije angleze shpërtheu, pasi ra në një minë. Në raportin e tij ai mbrojti me forcë se faktin se forcat partizane nuk kishin fare dijeni për minat që shkaktoi shpërthimin e anijeve angleze. Por në fakt sipas dokumenteve rezultoi se ishte e kundërta. Nuk dihet përse ai mbajti atë variant të cilin ai e mbrojti me shumë ngulm dhe me dokumenta për mospërfshirjen e Shqipërisë në vendosjne e minave.
Bisedat enigmë me Enverin dhe marrëdhëniet me anëtarët e tjerë të Byrosë
Askush nuk e di edhe sot temat e bisedave që Hysniu ka bërë me Enverin lidhur me organizimin e Byrosë Politike. Sipas disa njerëzve që kanë qenë shumë pranë të dy figurave të asaj kohe, Enveri i shumë raporteve të Hysnit dhe kishte nj besim të verbër te ai. Enveri i dëgjonte gjithnjë këshillat e Hysniut. Por njëkohëshit edhe Hysniu i qëndronte gjithnjë pranë Enverit dhe ishte bërë krahu i djathtë i tij. Sipas shumë personave të asaj kohe Hysniu e donte shumë Enverin dhe mundohej që ai të mos lodhej shumë pas sëmundjes që kaloi udhëheqësi në vitet '70. Në atë kohë një vdekje e Enverit do të thoshte që në vend të tij të ishte Hysniu, por sipas njerëzve që qëndronin pranë të kë tij të fundit ai nuk e quante kurrë vetën veten numrin dy dhe nuk kishte ambicie për të zënë këtë post.
Kundërshtitë e Hysniut për anëtarët e rinj të Byrosë
Vetëm paak kohë para vdekjes Hysniu kishte shtruar një problem atë të futjes në Byronë Politike të disa personazheve që vinin nga klasa punëtiore, por që nuk kishin nivel për atë detyrë. Sipas tij këta nuk ishin të aftë për të mbajtur poste të tilla dhe kjo kishte rënduar në jetën politike shoqërore të vendit. Hysniu disa herë kishte kërkuar që një gjë e tillë të mos realizohej, por kishte hasur në kundërshti sipas tij meqë brezi i tij po vinte duke u plakur stafeta u duhej lënë fëmijve të shumë nga njerëzve që ishin pranë kësaj Partie dhe që i kishin të gjitha cilësitë si arsimin në universitetet tona apo të huaja po ashtu edhe shumë karakteristika të tjera pozitive. Por raportte që kishte Hysniu me anëtarët e vjetër të Byrosë ishin krejt të kundërta. Ai kishte marrëdhënie të shkëlqyera si me ish-ministrin e Brendshëm Kadri Hazbiu ashtu edhe me kryeministrin Mehmet Shehu. Sipas burimeve të asaj kohe të dy këto figura kishin një respekt për Husniun dhe nuk ja bënin kurrë llafin dy. Përveç kësaj, Hysni Kapo ishte edhe një figurë ekuilibruese në atë kohë. Personalitete të asaj kanë thënë se nëse Hysniu, do të ishte gjallë ai do të kishte mundur të shpëtonte denigrimin e Mehmetit që çoi në vetëvrasjen e këtij të fundit dhe pushkatimin e Kadri Hazbiut.
Fakte mbi vdekjen
Më 24 qershor 1978, Hysni Kapos i shfaqen problemet e para shëndetësore, ku më shqetësuese ishin problemet e infarktit.
Në shkurt të vitit 1979, Hysni Kapo kryen vizitën e parë në një klinikë të specializuar në Paris. Pas kësaj vizite, gjendja e tij fillon e rëndohet më shumë.
Hysni Kapo niset për herë të dytë në Francë për të kryer një operacion, i cili mund të shërbente në përmirësimin e shëndetit të tij.
Përveç stafit mjekësor francez, në operacion asistuan edhe disa nga mjekët shqiptarë që bënin pjesë në stafin e tij mjekësor.
Gjatë kohës së qëndrimit të tij në spital shkuan në Francë edhe shumë anëtarë të Byrosë Politike, ndër ta edhe Ramiz Alia.
Hysni Kapo u sëmur në rrethana, të cilat edhe sot nuk janë zbardhur plotësisht, kjo ka bërë që të spekulohet tepër lidhur me këtë fakt.
Më datën 23 qershor të vitit 1979, në Spitalin "BROUSSAIS" në Paris pas një operacioni që zgjati me orë të tëra, Hysni Kapo vdiq.
Dyshimet më të mëdha lidhur me vdekjen e tij ekzistojnë, nëse është helmuar apo jo.
4 misteret
1. Vdekja e Hysni Kapos ndodhi në rrethana misterioze. Edhe pse kanë kaluar 27 vjet, ende nuk kemi një variant të qartë të vdekjes që ndodhi në një spital në Paris. Dyshimet janë për një helmim dhe jo nga një vdekje natyrale. Pas kaq vitesh vjen nga një fakt domethënës i vërtetuar. Në spitalin e Parisit ai kishte deklaruar që kërkonte të kthehej në Tiranë për të bërë një bisedë me Enverin. Një bisedë që nuk u bë kurrë dhe nuk dihej tema e saj.
2. Varianti që Hysni Kapo mbajti në Këshillin e Sigurimit për incidentin e Kanalit të Korfuzit mbetet edhe sot konfuz. Ai kishte deklaruar se forcat partizane nuk kishin fare dijeni për minat që shkaktoi shpërthimin e anijeve angleze. Por në fakt, sipas dokumenteve, rezultoi se ishte e kundërta. Nuk dihet përse ai mbajti atë variant.
3. Askush nuk e di edhe sot temat e bisedave që Hysniu ka bërë me Enverin lidhur me organizimin e Byrosë Politike. Në atë kohë, një vdekje e Enverit do të thoshte që në vend të tij të ishte Hysniu. Por ky variant u prish me vdekjen e e tij në Paris.
4. Përplasjet e Hysni Kapos me anëtarë të Byrosë Politike lidhur me futjen në Byro të disa personazheve që vinin nga klasa punëtore, por që nuk kishin nivel për atë detyrë. Hysniu disa herë kishte kërkuar që një gjë e tillë të mos realizohej, por kishte hasur në kundërshti.
Jeteshkrimi
Emri: Hysni
Mbiemri: Kapo
Vendlindja: Tërbaç, Vlorë
Aktiviteti
Gjatë jetës së tij, Hysni Kapo pati disa funksione, si komisar politik i qarkut të Vlorës, përgjegjës ushtarak i gjithë qarkut të Vlorës, komisar i Zonës së Parë Operative Vlorë Gjirokastër, komisar i Brigadës së 5 të Sulmuese, anëtar i Shtabit të Divizionit të Parë, komisar i Korparmatës së Parë.
Hysni Kapo ishte për shumë vjet anëtar i Byrosë Politike, sekretar i KQ të PPSH së, anëtar i Këshillit të Përgjithshëm të Frontit Demokratik dhe anëtar i Këshillit të Mbrojtjes.
1947-1948 ka qenë edhe zëvendësministër i Punëve të Jashtme.
1950-1956 ka pasur edhe detyrën zëvendëskryeministrit dhe e ministrit të Bujqësisë 1954 - 1955. Në vitet 1948 1950 ishte drejtor Politik i Ushtrisë Popullore. Më pas sekretar i PPSH së nga Kongresi i III i kësaj partie (1956) e deri në vdekje (1979).
Ai ishte zëvendës ministri i Jashtëm në periudhën më të rëndësishme të marrëdhënieve shqiptaro jugosllave.
Hysni Kapo ishte deputet në të gjitha legjislaturat e Kuvendit Popullor
Tirana Observer
18 Korrik 2006
Krijoni Kontakt