Postuar mė parė nga
DYDRINAS
Dy Drina - Perodike kulturore
Ditė Kukesi
E shtunė, 1 maj 1999
Pėgjithėsisht, disa qytete tė vogla janė bėrė tė njohur nė botė veēanėrisht nė kohė lufte. Edhe Kukėsi, me sa shihet, s'i ka shpėtuar rregullit. Nė pamje tė parė, mund tė krijohet pėrshtypja se qyteti ėshtė nė klimėn e paqes. Por paqja kėtu ėshtė e vrazhdė, trazuese. Njė paqe mashtruese. Qyteti duket sikur jeton me luftėn nė trup, por, askush s'e vė re ose nuk shqetėsohet pėr kėtė gjė. Megjithatė, ėshtė diēka normale tė jetosh nė kėtė qytet me rreth 200 mijė banorė dhe ku pėr asnjė ēast s'tė zihet fryma. Tani asgjė s'tė bėn pėrshtypje: as kufiri trazues, qė ėshtė 30 km jashtė qytetit, as bombardimet e ushtrisė serbe nė katundet matanė kufirit dhe qė dėgjohen nė qytet, sikur tė kryheshin brenda qytetit. S'tė bėn pėrshtypje as varfėria e banorėve tė kėtushėm dhe as varfėria e njė pjese tė tė ardhurve (pothuajse tė mbetur pa gjė, madje familje tė tėra kanė kapėrcyer kufirin vetėm me teshat e trupit). Tani edhe ardhja pothuajse e pėrditshme e tė dėbuarve u bė e zakonshme dhe njerėzit janė mėsuar me kėtė ardhje, siē mund tė jenė mėsuar me mėngjesin, drekėn dhe darkėn. Por tani s'tė bėjnė pėrshtypje as interesimet intensive tė qeveritarėve tė qendrės dhe ato vendorė, si dhe tė organizmave tė huaja se ata, tė zhvendosurit nga tokat e tyre nė Kosovė dhe qė janė vendosur nėpėr kampe, duhet tė largohen nga Kukėsi, nga frika se ushtria serbe mund tė bombardojė qendrat ku janė mbledhur tė ardhurit, dhe se, nė kėtė qytet vėshtirėsitė pėr tė janė shumė tė mėdha. (Pra, mund tė bombardohen kampet dhe vale e bombardimeve mund tė pėrfshijė vetėm ato, ndėrsa qyteti qė ndodhet vetėm njė kilometėr larg tyre, nuk llogaritet nė arsyetimin e zyrtarėve. Kjo do tė thotė se absurdi shpesh legjitimohet, merr frymė dhe bėhet autoritar, shumė autoritar).
Qyteti sikur ėshtė veshur me tė zakonshme.
Zyber Jata, nėpunės nė Bashkinė e qytetit, tregon se njė vėzhgues i OSBE-sė i kish thėnė para pak ditėsh se atij i vinte si ēudi se njerėzit nė kėtė qytet dhe rrethinat e tij, si kėmishėn ngjitur pas trupit. Ai thotė se kjo ėshtė normale dhe i kish cituar dy vargje nga njė kėngė popullore e trevės sė Lumės:
"Mori Vilė, tė vraftė Zoti!
S'piqet kafja kur kris topi",
duke i shpjeguar se nė fillimet e kėtij shekulli, kur nė katundin Vilė po niste beteja kundėr pushtuesit, njė banor i kėtij fshati, pushkėn e mbante nė dorė dhe nė zjarr kish vėnė tė piqte kafenė. Njerėzve qė kish pranė u kish vėnė tė piqte kafenė. Njerėzit qė kish pranė u kish thėnė se po merrte pak zjarr, pak fuqi, dhe ish nisė me tė tjerėt nė luftė. Mbas kėtij shpjegimi, pėrfaqėsuesi i OSBE-sė qė shprehur se pėrsėri kish tė drejtė t'ia mėshonte me forcė mendimit tė tij se njeriu nė kėto treva e ka luftėn pran siē e ka tė ngjitur kėmishėn pėr trupi, dhe s'i bėn kurrfarė pėrshtypje. Po prapė, ai kish korreguar veten se njerėzve kėtu s'u bėn pėrshtypje lufta se janė mėsuar me tė dhe pėr kėtė ėshtė diēka tjetėr qė vihet re: ata qėndrojnė pėr t'u mbrojtur dhe jo pėr tė sulmuar kėnd, ndonjė tokė tė huaj apo ndonjė vend tė huaj.
E hėnė, 3 maj - E martė, 4 muaj
Mirishahe Xani thotė se shpesh trazohet nga ėndrrat. Ajo kallėzon se kohėve tė fundit ka parė disa ėndrra, por njė ėndėrr tė vetme, njė ėndėrr krejt ndryshe nga tė tjerat qė e quan dhe si ėndrra e korbave, ėshtė ėndrra mė e frikshme qė e ka parė gjatė gjithė jetės sė saj, deri nė kėtė moshė qė ka mbushur tė njėzet e njė vjetėt. Ajo ka parė ėndrra e ėndrra, por nė natėn e tretė tė mbėrritjes nė Kukės, nė njė natė tė lagėsht, tė frikshme dhe tė rėndė, iu shfaq ajo me korba, qė vazhdon ta ngacmojė pėrsėri, edhe tani qė kanė kaluar dhjetė ditė nga ajo natė:
"Kur po vinim kėtu, dy kilometra sa kaluam Prizrenin, kėshtu mė duket mua, kėshtu mė duket mua tani, pranė rrugės pamė njė tė vrarė. Ia mora fytyrėn nė duart e mia. Mė dukej si fytyrė e njohur. Nė kėtė kohė mbėrritėn katėr ushtarė serbė. Filluam tė flisnin:
- Kėtij duhet t'ia heqim sytė me bajonetė.
- Ta lėmė t'ia hanė korbat.
- Jo, jo. Korbat kanė ku hanė. T'ia heqim e t'ia flakim sa tė mundim. Ta provojmė kush ia hedh mė larg".
Asaj i duket se fytyrėn e tė vrarit e ka parė diku, s'dihet se ku, por e ka parė. I duket se atė fytyrė e ka parė gjithkund: i vrari i ngjan me njė moshatar tė saj.
Por, sa bėhet gati t'ia kujtojė fytyrėn dhe t'ia pėrmendė emrin, menjėherė pamja i zhduket nga kujtesa, e ka vėshtirė t'ia kujtojė emrin dhe prapė i duket se kėtė fytyrė s'e ka parė ndonjėherė nė jetėn e saj, por sa mendon kėshtu, fytyra e tė vrarit i del prapė parasysh dhe i duket se e ka parė diku tjetėr, se e ka parė tjetėrkund, i bėhet se e ka parė nė Prekaz, nė Skėnderaj, nė Polac, nė Llaushė. Por i bėhet se e ka parė edhe Prizren. Sapo i bėhet se e ka parė diku, prapė pamja e tė vrarit i del nga kujtesa. Menjėherė.
Ajo thotė se me 5 mars 1998 qė granatuar Polaci, katundi ku ka lindur. Po atė ditė, nga Polaci dhe Skėnderaj, forcat ushtarake serbe granatuan edhe Prekazin, katundin e Adem Jasharit. Nė Polac, granatimet ranė aty nga ora 5 e mėngjesit, nė kohėn kur po ēelej drita. Babai i Mirishahes nuk ndodhej nė shtėpi. Njė natė mė parė kish shkuar nė Prishtinė, ndėrsa nėna e saj, nė kohėn kur ndodhėn granatimet, me zė tė dridhshėm, u tha njerėzve tė tjerė tė familjes tė largoheshin nga shtėpia, kurse pėr veten e saj, ajo kurrsesi s'mund tė shkonte me ta, pasi nėna e burrit tė saj qe shumė e sėmurė dhe e rėnduar prej sėmundjes, prandaj nėna e madhe, siē e thėrrisnin fėmijėt e shtėpisė, nuk mund tė lėvizte. Nėna e madhe, tregon Mirishahja, ē'prej ditėsh fėmijė, edhe ky mjedis i shkatėrruar qė prej pesė vjetėsh. Qė nė fillim tė prillit edhe ky mjedis i braktisur ėshtė i mbushur me tė ardhurit nga Kosova dhe pothuajse gjithė banojnė nė ēadrat e ngrehura mbi karroceritė e traktorėve. Nė mjedisin e Kėndit tė Lojrave gjenden 98 traktorė tė tillė, tė vendosur dy metra larg njėri-tjetrit.
Salla e katit tė parė tė ndėrtesės ku ėshtė vendosur familja e Mirishahes dhe e njėbėdhjetė familjeve ėshtė e rrethuar nga tė gjitha anėt me traktorė. Salla ėshtė e madhėsisė tetė me tridhjetė dhe me lartėsi 5 metra dhe kėtu janė grumbulluar 60 anėtarė tė 12 familjeve, tė gjithė prej krahinės sė Drenicės, por familjet kanė kėtu vetėm njė pjesė tė anėtarėve tė tyre. Pjesa qė pėrfshin mė tepėr se gjysmėn e anėtarėve (ata qė mungojnė), ose janė vrarė nga forcat ushtarake serbe, nė Kosovė, ose janė pėrfshirė nė formacionet e UĒK-sė, ose kanė mbetur nėpėr male dhe pranė rrėnojave tė shtėpive tė tyre. Janė 12 familje tė ndryshme, por ngjajnė si njė familje e madhe 60 anėtarėshe, dhe anėtarėt e 12 familjeve pėrmendim emrat e kryefamiljarėve tė tyre, pavarėsisht se asnjėri prej tyre nuk ndodhet pranė: Gani Bekaj, Haxhi Bekaj, Sejdi Bekaj, Ismet Bekaj, Halim Osmanaj nga Kllodernica, Shefqet Koca dhe Bislim Xani nga Polaci, Xheladin Shala nga Jashanica dhe Rustem Rrecaj nga Llausha. Nė kėtė familje 60 anėtarėshe ndodhen vetėm gra, vajza tė rritura dhe fėmijė tė moshės nėn 15 vjeē. Jetesa e tyre nė kėtė vend i ngjan jetesės nė njė komping tė vogėl: kujdestarja e kėtij kampingu apo kryezonja e kėsaj shtėpie ėshtė Mirishahe Xani. Ajo thotė se nė Kukės kanė mbėrritur ditėn e enjte, me 15 prill 1999, dhe njė ditė mė vonė janė vendosur nė kėtė ndėrtesė, nėn tė njėjtin kulm, me tė njėjtin fat, dhe shton se shpesh duket se tė 60 njerėzit nė kėtė kulm, marrin frymė njėlloj, zgjohen pėrnjėherėsh dhe kur flenė, flenė si tė vdekur, ndėrsa ajo trazohet shpesh natėn, jo nga lodhja, por nga ėndrrat, ėndrra tė cilat kanė filluar ta shqetėsojnė sė tepėrmi, sidomos pas mbėrritjes nė Kukės. Kur e lanė shtėpinė pėr herė tė parė mė 5 mars 1998, ajo s'e kish menduar kurrė se do tė shtegtonte nga njėri katund nė tjetrin. Po atė ditė, atė ditė marsi, ajo me familjen e saj dhe me bashkėkatundarėt e kaloi natėn e parė tė largimit nga shtėpia nė Prellovc. Mbas tre ditėsh kthehen prapė nė Polac dhe nuk qėndrojnė mė tepėr se tre muaj. Granatime tė tjera i detyrojnė tė largohen pėr nė katundin Galicė, ku qėndrojnė njė javė. Vijnė pėrsėri nė Polac dhe pėrsėri, pėr shkak tė granatimeve tė tjera mbi Polac, largohen pėr nė Kollė tė komunės sė Vuēiternės. Nė Kollė vetėm tre muaj. Pėrsėri nė Polac dhe njė muaj mė parė se tė vinte e diela e 11 prillit tė kėtij viti do tė qėndronin nė Kllodernicė, ku u detyruan tė lėnė Drenicėn e tė vijnė nė Shqipėri. Nė Kllodernicė kanė qėndruar pėr njė muaj nė shkollėn "Migjeni", si njėfarė strehimi mė i sigurtė nga granatimet e shpeshta. Ajo thotė se nė Kllodernicė nuk e ka pasur babanė dhe tre vėllezėrit. Ata kanė dalė nė mal, siē kanė dalė pjesa mė e madhe e tė rriturve tė Drenicės. Ata janė nė mal, dhe qė kur ėshtė ndarė me ta s'i ka parė mė dhe ende s'e di ku janė. Mund tė jenė tė strehuar, ose mund tė jenė edhe pa strehė, mund tė jenė edhe pa strehė si e gjithė Kosova, se Kosova ėshtė pa strehė, ose e ka strehėn shumė tė lagur, se vazhdimisht bie shi, se vazhdimisht bie shi, por bien edhe granatimet e ushtrisė dhe policisė serbe. Kur thotė se Kosova do tė ketė strehėn e vet, ajo pėrnjėherėsh shton se kjo strehė nuk do prishet mė kurrė dhe prapė shton se kur tė kthehen nė Kosovė, e kanė tė sigurtė se shtėpitė do t'i gjejnė tė djegura, por e kanė tė sigurtė se themelet e kėtyre shtėpive tė paprekura, ata e kanė tė sigurtė se nuk do ta fillojnė ēdo gjė nga e para.
Tė dielėn, mė 11 prill, mbėrriti vala e ushtrisė serbe. Ushtria i nxori tė gjithė nga shkolla, pjesa mė e madhe e tė cilėve, qenė gra dhe fėmijė, ndėrsa burrat e paktė, ato pak burra qė ndodheshin me familjet e tyre dhe tė rinjtė nėn 20 vjeē, edhe kėta, tė paktė, shumė tė paktė nė krahasim me numrin e madh tė njerėzve, qė ndodheshin tė strehuar nė shkollė, i veēoi dhe futi nė njė rreth tė zi. Ushtarėt i kishin fytyrat dhe duart lyera me lloj-lloj bojėrash. Nė duar mbanin anutomatikė dhe klithnin, vetėm klithnin. Dhe ēfarė u kanė parė sytė gjatė rrugės pėr tė mbėrritur nė Shqipėri, e kanė tė vėshtirė t'a pėrshkruajnė. Sherife Koca, 64 vjeēe, thotė sidomos nė ditėt e udhėtimit nė kėmbė deri sa kanė mbėrritur nė Morin, ka pėr t'ia kallėzuar vetėm natės sė varrit.
E mėrkurė, 5 maj
Nėpėrmjet Fatri Bajraktarit (qė punon si pėrkthyes me njė grup gazetarėsh francezė), prezentohem me Marie Laure Colson, gazetare e Ligeration-it. Ajo kėrkonte tė dinte mė tepėr, pėr gjėra qė kanė tė bėjnė me kulturėn, zakonet, ndryshimet qė kish sjellė nė kėtė qytet ardhja e tė shpėrngulurve, etj. Nė mėngjes tė dy s'kishim kohė: unė duhet tė nisesha pėr nė Krumė, kurse ajo pėr nė Morin.
Nė mbrėmje, takohem pėrsėri me tė. Mė thotė se para saj ka qenė njė gazetare pėr Liberationin. Ajo do qėndronte nė Kukės edhe rreth njė javė dhe do zėvendėsohej nga njė gazetare tjetėr. Thotė se nuk dihet me saktėsi se sa kohė do zgjasė kjo punė, por tė paktėn dihet fundi i Milosheviēit dhe i gardės qė drejton qeverinė e tij.
I them gazetares se bota reagoi shumė vonė ndaj Milosheviēit, madje bashkėsia ndėrkombėtare e ka pėrkėdhelur atė. Ajo thotė: e di, e di. I them asaj se shpesh shihet si me habi qė tė ndodhė njė pastrim etnik i llahtarshėm nė fundin e shekullit tė njėzetė. Vitet nuk patėm me pe. Millosheviēi ka dhjetė vjet qė vepron kėsisoj dhe atėherė ishim dhjetė vjet para fundit tė shekullit. Por, edhe disa vjet mė parė, si nė Bosnje, pėr shembull. Qė atėherė bota duhej tė vepronte ndaj tij. Bota i mbylli sytė dhe veshėt, ai mbeti pėrsėri nė pushtet dhe po tė qėndrojė nė pushtet pėrsėri, ai do krijojė njė rast tjetėr pėr t'u kėnaqur, siē kėnaqen egėrsirat, me gjakun e njerėzve.
I pėrmend asaj njė proverb amerikan: Shpresa ėshtė njė mėngjes i mirė dhe njė darkė e keqe. Ajo fillon tė qeshė. Mė pas shtoj se, kėtu pėrdoret shprehja: njeriun shpresa e mban gjallė. Apo: sa tė jetė shpresa, ėshtė njeriu. Ata njerėz, pra qė kanė ardhė nė Kukės, instikti pėr jetėn i ka shtyrė tė lėnė vatrat e tyre dhe do kthehen pėrsėri, ndryshe s'do kish kuptim reagimi i bashkėsisė ndėrkombėtare. Ata qė kanė ardhė besojnė se do kthehen. Ata rrojnė me shpresa. Ata s'mund t'i qetėsojė asgjė nė botė, pėrveē kthimit nė vatrat e tyre, por nė vatrat e tyre pa pushtues. Ajo qė ka rėnė mbi krye shqiptarėve tė njė komb, ėshtė e pėrbashkėt. Prandaj edhe fatkeqėsinė do ta kalojmė bashkarisht. Ne kemi njė gjuhė, njė kulturė, tė njėjtat zakone. Por, fatkeqėsisht kemi ende njė mur ndarės, njė kufi absurd. Por edhe kėtu, ky Mur i Berlinit do bjerė sė shpejti. Prizreni me Kukėsin janė shumė afėr, por ėshtė e pamundur tė shkojė njeriu atje. Mė parė mund tė shkosh nė Afrikė se nė Prizren. Por rasti e solli qė ky mur do bjerė.
Gazetarja thotė se po bėjnė ē'ėshtė e mundur tė pėrcjellin realisht ato gjėra qė mund tė kapin kėtu dhe thotė se e traumatizon vazhdimisht pamja e trishtuar e tė shpėrngulurve. Ajo kallėzon se pėr njė javė rresht nė Morin ka parė dy fėmijė tė vegjėl, nga shtatė a tetė vjeē, qė gjithmonė qėndronin nė tė njėjtin vend. Asaj i kishte bėrė pėrshtypje kjo gjė. I kish takuar fėmijėt, i kish pyetur, dhe ata kishin thėnė se, ishin nga Prizreni dhe atė ditė qė po vinte njė kolonė e gjatė njerėzish me traktorė, ata tė dy qenė duke luajtur dhe njė polic serb i ka marrė dhe i ka vendosur nė njė traktor. Tani ishin nė Morin (i kish marrė njė familje) dhe dilnin ēdo ditė nė atė vend se mos vinin prindėrit e tyre.
I them gazetares se fati i kėtyre njerėzve ėshtė tragjik, por kam pėrshtypjen se tani, sapo tė pėrfundojė lufta, ata do tė kthehen nė vatrat e tyre, por prapė duhet tė kapėrcejnė atė ēka ndodhur atje: katunde dhe qytete tė shkatėrruara. Do gjejnė edhe shumė varre masive dhe kjo ėshtė traumatizuese pėr ēdokėnd, sidomos kur njeriu ka tė afėrmit e vet atje, njerėzit e familjes.
I pėrmend asaj njė thėnie tė para do ditėve tė njė shokut tim, Shkėlqim Dullės, se Hitleri pat bėrė krime, si krimet e Hitlerit, por atij nuk i janė regjistruar siē po i regjistrohen Millosheviēit. Atėherė, kur shfaqet ēdo gjė, bota do shohė se si ka vepruar kundėr shqiptarėve tė Kosovės.
Gazetarja e aprovon kėtė gjė dhe shton se bota jo pak gjėra ka marrė vesh deri tani.
E premte, 7 maj
Ajo ēfarė ndodh nė Kukės, nuk mund tė pėrcillet nė televizorin shtetėror brenda ditės, por vetėm tė nesėrmen. Rastet kur kronika pėrcillet brenda ditės janė tė rralla, tepėr tė rralla. Mbase ėshtė njė nga rastet e rralla nė botė kur njė stacion shtetėror televiziv kombėtar, pėr njė ngjarje tė tillė si kjo e tė ardhurve nga Kosova, tė mos vendosė, tė paktėn, nė Kukės a Morin, njė ekip gazetarėsh dhe kameramanėsh. Kur vjen ndonjė grup xhirimi, nė tė shumtėn e rasteve vijnė me helikopterė dhe pėrcjellin vizitėn e zyrtarėve tė lartė tė Tiranės apo tė organizmave ndėrkombėtarė. Atėherė gazetarėt, ende pa marrė frymė mirė, realizojnė kronikėn dhe shpesh e mbushin dhe me pasaktėsi tė tilla, duke ngatėrruar edhe emrat e vendeve: ngatėrrojnė Morinin e Kukėsit mė Qafėn e Morinės nė Tropojė.
E shtunė, 8 maj.
A dua tė kthehem nė Kosovė? Kjo ėshtė njėlloj sikur t'i thuash tė verbėrit a do sy.
Fjalėt e njė tė ardhuri nga Kosova nė njė emision nė TV shqiptar, para do ditėsh, shprehin nė mėnyrėn mė proverbiale atė dėshirė, atė kryedėshirė tė tyre pėr t'u kthyer prapė atje. Kjo dėshirė ėshtė kthyer nė njė ankth tė pandėrprerė, gati-gati tė papėrballueshėm prej shpirtrave tė tyre tė lėnduar. Ata qė e panė gjėmėn me sytė e tyre, atė qė pėrjetuan, pėr njė ēast sikur e mbajnė nė vetvete dhe i mundon moskthimi i shpejtė. Dėshira e padurueshme pėr t'u kthyer sikur ėshtė kthyer nė njė kumt, dhe ky kumt tani ėshtė legjitimuar tek secili. Ata mund tė mendojnė ēdo gjė, por jo moskthimin dhe kjo ėshtė kthyer nė njė recetė tė gatshme. Nė njė recetė ku ėshtė shkruar: "Sė shpejti". Pra fjalėt sė shpejti u krijojnė njė shqetėsim tė ri, njė pezmatim tjetėr. Ata e mendojnė se do tė kthehen, po kur s'e mendojnė saktėsisht se kur, kjo i zhyt nė dėshpėrim.
Zakonisht kur ndodh njė gjėmė, njė fatkeqėsi, njeriu fillimisht s'e ndien sa duhet, i duket si e pabesueshme, si e pavėrtetė. Mė vonė, kur e ndien seriozisht afėr ēfarė i ka ndodhur, atėherė e mbulon dėshpėrimi. Kėshtu ka ndodhur edhe me tė ardhurit nga Kosova. Ata tani kanė filluar tė ndiejnė peshėn e humbjes sė atdheut. Peshėn e humbjes sė tė afėrmve. Tani ata e ndiejnė se janė mbushur me mungesė tė madhe. Dhe mungesa po i bren. Po kur mendojnė se do tė kthehen nė tokėn e tyre, kjo sikur i ngushėllon, ua heq dhimbjen. Nė tokėn e tyre tė lirė, pa ushtri pushtuese.
Shumė prej tyre e kanė tė vėshtirė tė largohen nga Kukėsi pėr nė zona tė tjera tė Shqipėrisė. Thonė se e kanė mė afėr Kosovėn. Thonė se nuk u pret shpirti derisa tė kthehen dhe duke qenė kėtu, janė afėr, shumė afėr. Njėri prej tė ardhurve, Habib Ajazaj nga Zhuri, 51 vjeē, thot se edhe mund tė shkonin nė Tiranė a diku tjetėr, por kėtu janė shumė afėr dhe sa tė ēelet udha, rruga prej Tirane do t'u dukej shumė e largėt. Thotė se s'kanė mė fuqi, por as kanė mė frymė me pritė. Por disa prej tyre s'mund tė largohen nga Kukėsi edhe pėr njė arsye tjetėr: thonė se kanė traktorė me vete dhe s'u ka mbetur gjė tjetėr mbas shpirti.
Dhe brenga, trishtimi vazhdojnė ritualin e tyre tė zakonshėm.
E hėnė, 10 maj.
Ėshtė rihapur pėrsėri pika e kalimit nė Morin. Gjatė gjithė ditės sė djeshme dhe deri nė orėn 14.00 tė ditės sė sotme, kanė mbėrritur nė Kukės rreth 14 mijė tė shpėrngulur me forcė nga trojet e tyre. Tė ardhurit e dy ditėve tė fundit janė banorė tė Mitrovicės dhe tė rrethinave. Ata thonė se kanė bėrė dhjetė ditė nė kėmbė pėr tė mbėrritur kėtu dhe janė shumė tė lodhur, janė aq tė lodhur sa po u merret fryma. Tė ardhurit vendosen nė ēadrat e mėdha tė ngritura nga UNHCR-ja pranė sheshit qėndror tė qytetit, si pėr tė marrė pak frymė, apo si pėr tė marrė avull, sepse menjėherė do tė largohen nga Kukėsi pėr nė vende tė tjera tė Shqipėrisė.
Sheshi qėndror i qytetit ose sheshi qė ėshtė ende pa emėr, ndėrron formė disa herė gjatė ditės. Nė mėngjesin e sotėm, aty nga ora 08.00, sheshi qė i mbushur plot me tė ardhurit nga Kosova qė prisnin mjetet e transportit pėr t'u larguar nga Kukėsi. Aty nga ora 11.00 nė shesh qe krijuar njė vend i zbrazėt, por njė vend i zbrazėt ose ky vend pėrkohėsisht i zbrazėt, tė ngjante me njė amebė tė madhe, stėrmadhe. Aty nga ora 12.00, sheshi qe i mbushur pėrsėri plot me njerėz, por edhe me dhjetė mjete transporti qė mbusheshin ngutshėm me tė ardhurit e djeshėm ose dhe me tė sapoardhurit. Nė kėtė orė, s'tė shkonte mendja kurrsesi se nė kėtė shesh, pikėrisht vetėm njė orė mė parė mund tė shihje njė vend tė zbrazėt dhe aq mė tepėr, njė vend tė zbrazėt qė t'i ngjante njė amebe.
Ē' prej mėngjesit tė sė premtes, linja telefonike e qytetit me qytete tė tjera dhe me atė jashtė shtetit ėshtė ndėrprerė. Pranė 14 kabinave telefonike tė vendosura nė pika tė ndryshme tė qytetit, nuk ta zė syri rendin e gjatė tė njerėzve. Tashmė vendi pėrreth tyre ėshė i zbrazėt. Aparatet telefonikė brenda kabinave duken si guacka tė hirta deti tė varura nė shkopinj tė hollė, qė sikur tė frynte njė erė e lehtė, do t'i hidhte menjėherė shkujdesshėm andej-kėndej.
Nesėr pėrurohet pista e aerodromit, 950 m e gjatė dhe 70 m e gjerė, e ndėrtuar me fondin e Emirateve tė Bashkuara Arabe.
E mėrkurė, 19 maj
Halit Riza Coka, nga Arrni i Kukėsit, e kish parandierė se do tė vritej. Megjithatė, e panjohura ose mendimi se do tė ndrronte jetė sė shpejti, e tėrhiqte me njėfarė force magjike, tė pakonceptueshme.
Nė dy muajt e fundit tė 1998-s kish punuar nė Greqi. Nė janar tė vitit tė sivjetėm, kthehet nga Greqia me mendjen e mbushur se do tė shkonte nė radhėt e UĒK-sė, por aty, nė fushėn e betejės, ai do tė jepte jetėn dhe duke e parandierė kėtė gjė, kurrsesi s'u kthye mbrapsht.
Mesa duket, atė e ka tėrhequr sė tepėrmi e panjohura, njė e panjohur qė kish tė bėnte me vdekjen e tij (nė kėtė rast, vrasjen), dhe njėkohėsisht si besimtar qė ishte, sipas tij kėshtu qe shkruar: ai duhet tė shkonte tė luftonte pėr atdheun dhe pėr atdheun ai duhej tė vritej nė fushėn e betejės. Mė tregojnė se, ai u kish thėnė tė afėrmve tė tij se kėshtu do tė bėhej, se kėtė gjė s'mund ta ndalte askush nė botė, sepse sipas tij, kėshtu qe shkruar.
I janė lutur qė, sė paku, ta shtynte dhe pėr pak kohė, pėr aq kohė sa t'i hiqej nga mendja ai ėndėrrim i mbrapshtė se do largohej nga kjo botė. Ai do tė vizitonte tė afėrmit, miqtė dhe shokėt e tij dhe do t'u thoshte se po shkonte atje ku liria do tė vinte mė shpejt se nė ēdo vend tjetėr, por, pėr veten e vet, ai do tė binte sheit, dhe pėr kėtė s'mund ta ndalte askėrkush nė kėtė botė, pasi ndjente se kėshtu do tė bėhej.
Agim dhe Nuhi Coka, dy kushėrinj tė tij, tregojnė se nė janar kish mbėrritur nė Kukės dhe kish kėrkuar ta ndihmonin tė pėrfshihej nė radhėt e UĒK-sė. Kėtė punė e merr pėrsipėr Maliq Doēi, ushtarak, dhe e ndihmon tė dalė nė zonėn ku vepronin njėsi tė UĒK-sė. Haliti, mbas disa ditėve ėshtė kthyer prapė dhe ka marrė me vete pėr nė radhėt UĒK-sė edhe dy kushėrinj tė tij, Sami Cen Cokėn dhe Merė Ali Cokėn.
Mė 2 prill vritet nė fushė tė betejės, por lajmin pėr vrasjen e tij, familja do ta merrte vesh vetėm disa ditė mė vonė, pėrmes komandės ushtarake tė njėsisė ku qė pėrfshirė Halit Riza Coka. Trupin e tij e kanė varrosur nė Malishevė, por tė afėrmit e tij thonė se, me t'u liruar Kosova, mund ta vendosin nė Arrėn, nė vendlindjen e tij. Mund ta vendosin edhe nė Bathore, aty ku ėshtė vendosur familja e tij qė para disa viteve. Por, mund ta lėnė edhe aty, nė Malishevė, aty ku ėshtė varrosur, pranė shokėve tė tij.
Nuk qe mė tepėr se 21 vjeē.
E enjte, 27 maj
Nė Kukės, nė kėtė pranverė, askush s'ėshtė i ngeshėm. Asnjė nga banorėt e qytetit. Asnjė nga ata qė kanė ardhė. Tė ngeshėm s'janė as zyrtarėt vendorė dhe ata qė vijnė nga Tirana pothuajse ēdo ditė. As pėrfaqėsuesit e organizmave ndėrkombėtarė, tė cilėt kanė vizituar Kukėsin nė kėto dy muaj. Duket se njerėzit qė banojnė kėtu, janė pėrfshirė nė tė panjohurėn, nė jetėn e qytetit me popullsi disa herė mė tė madhe se dy muaj mė parė dhe me vėshtirėsi shpesh edhe tė paparashikueshme.
Nė qytet veprojnė 41 organizata tė huaja humanitare dhe shumė nga banorėt e qytetit janė punėsuar aty, siē janė pėrfshirė shumė vetė nė punė si pėrkthyes pranė gazetarėve apo disa tė tjerė si shoferė tė tyre. Por tashmė dhe tregtia ka marrė tjetėr pamje: tregu i qytetit ka gjallėri qė s'ėshtė parė ndonjėherė dhe askush s'i vė ēmimet qė rriten nga dita nė ditė.
Por nė qytet disa nga shtėpitė u jan dhėnė me qira jo vetėm tė huajve (kryesisht gazetarė), por edhe disa familjeve tė ardhura nga Kosova. Ēmimet e banesave shpesh janė nė stratosferė, sidomos ato banesa qė u jepen tė huajve, por pėrgjithėsisht, tė dyja palėt merren vesh mirė, nuk ka grindje, asnjėra nga palėt nuk bėhet pishman dhe ēdo gjė duket sikur shkon normalisht. Zakonisht, disa nga familjet e ardhura kėrkuan tė merrnin banesa me qira vetėm pas 10 prillit, atėherė kur u pėrgatitėn kampingjet dhe duhej tė dilnin aty.
E hėnė, 31 maj
Gazetarėt e huaj nė kėtė qytet kanė botėn e tyre tė patrazuar. Ata janė nga shumica e vendeve tė botės dhe mund tė them se janė kėta gazetarė qė kanė ditur ta kapin dramėn e njerėzve qė u pėrzunė me dhunė nga vatrat e tyre. Pėrgjithėsisht korrektė me njerėzit qė punojnė, qofshin kėta pėrkthyes tė tyre, shoferė, me sportelistėt e hoteleve, me kamerierėt apo dhe me tė zotėt e shtėpive, nė shtėpitė e tyre e tė cilėve banojnė me qira. Zakonisht pėrkthyesit i paguajnė mė mirė gazetarėt amerikanė, gjermanė e anglezė, ndėrsa rekordin e pagesės sė pėrkthyesve e mbajnė japonezėt. Ka raste ku ka mosmarrėveshje ndėrmjet pėrkthyesit dhe gazetarit tė huaj pėr punė tė pagesės, saqė kur gazetarit i me te veshtira, me vendimtare, por ndjehej e vetme. NATO vazhdonte bombardimet me intensitet poj dhe ndėrrimi i tij i kėtij termi mund tė krijojė probleme me shefat e tyre. Jam pėrpjekur t'u shpjegohem se tani shumė gjėra po ndėrrojnė dhe, ndėrsa po krijohet njė klimė realisht rreth Kosovės, kjo do ndodhė edhe me emrat gjeografikė tė saj. Vetėm Marie Laure Colson e Liberation-it mė ėshtė shprehur se do tė pėrqipej tė bėnte kėtė ndryshim. Ndėrsa Marcin Meller, gazetar nė Polityka tė Varshavės, thoshte se shefi i tij menjėherė do ta fshinte dhe do ta shkruante pėrsėri Kosovo. Pra, gazetarėt janė shumė idiferentė pėr gjėra qė atyre u duken tė vogla ose e kanė vėshtirė tė dalin jashtė njė modeli tė krijuar mė parė. Kur gazetarit turk, Alp Tekin, tė kanalit 6, i kam thėnė se sė shpejti Kosova do pavėrėsohet dhe atėherė, edhe tė gjithė gazetarėt e huaj do detyrohen tė shkruajnė saktė edhe emėrtimet gjeografike, atėherė ai ėshtė shprehur: e dhėnė zoti!
Emrin e katundit Morin, aty ku ėshtė dogana dhe ende muri ndarės Shqipėri-Kosovė, gazetarėt e huaj e shqiptojnė dhe e shkruajnė jo saktė: Morina ose Morinė. Por nuk mbeten pas edhe gazetarėt e shtypit shqiptar apo dhe tė televizionit shtetėror. Madje, televizioni shqitar mė sė shumti pėrdor Qafa e Morinės. Nė anėn tjetėr, njė gazetar italian mė thoshte se ish i detyruar tė pėrdorete Morinė dhe jo Morin, sepse kėshtu e kishte gjetur nė njė hartė tė botuar nė Tiranė dhe mė tregoi edhe hartėn e botuar para njė viti. Duke vendosur gishtin mbi fjalėn Morinė, ai paraqitej triumfues sikur tė mė tregonte se ky gabim nuk rridhte pėr fajin e tyre.
Ndryshe ndodh me gazetarėt vendorė qė punojnė me Televizionin apo Radio Kukėsin: gjithmonė e pėrdorin tė saktė emrin e kantundit Morin. Edhe ku pėrcjellin ndonjė informacion nė gazetat qėndrore, pėrgjithėsisht fjala Morin shkruhet e saktė, ndėrsa kur pėrdoret gabim, kjo mund tė shihet vetėm gabim i kompjuteristes.
Gazetarėt shpesh kėrkojnė harta tė Shqipėrisė apo Kosovės. Por kėrkojnė edhe harta tė Kukėsit e Hasit. Librashitėsja e qytetit, thotė se shumė gazetarė vijnė ēdo ditė nė librari dhe pyesin pėr harta tė tilla dhe kur ajo u thotė se nuk gjenden, por mund tė gjenden nė Tiranė, ata ikin tė pezmatuar, por prapė nė krye tė javės ata mund tė vijnė nė librari me tė njėjtėn kėrkesė qė kthehet nė njė ritual tė pėrditshėm.
Por shpesh gazetarėt dhe kameramanėt e huaj bėhen nervozė, sidomos kur e shohin se e kanė tė vėshtirė tė kapėrcejnė kufirin dhe tė futen mė nė brendėsi tė Kosovės. Ardian Elezi punon pėrkthyes me njė fotografi japonez qė kish punuar nė shumė vende tė botės. Kish qenė dhe nė Bosnje. Kish qenė dhe nė Kosovė nė fillim tė kėtij viti. Por nė Bosnje ai rastėsisht kish shpėtuar nga vdekja: pėr pak se kish rėnė nė njė vend tė minuar. Ardiani tregonte se fotografi japonez ndihej i shqetėsuar se nuk kish mundur ende tė siguronte lejen tė futej nė ato vende ku mendohej se nė Kosovė ishin tė lira ose nė fund tė fundit tė ishte pranė luftės, ose po tė qe e mundur tė futej edhe aty ku zhvillohej lufta. E takoj fotografin dhe mė thotė se po e shkatėrronte pritja, pritja e gjatė. Por s'ėshtė vetėm fotografi Murata Shinichi qė pret tė futet nė Kosovė. Tė gjithė gazetarėt e tjerė, kameramanėt dhe fotografėt qė ndodhen nė Kukės, e ndjejnė tė domosdoshme tė futen atje, aty ku s'dihet ē'bėhet. Shumė prej gazetarėve thonė se informacionet e tyre po bėhen monotone dhe vetėm futja nė Kosovė mund t'i shpėtojė ata nga ky siklet.
E martė, 1 qershor
Greg English, njeriu me njė mbiemėr tė kėndshėm, kameraman, ėshtė londinezi qė punon kėto ditė me grupin e gazetarėve gjermanė tė RTL-sė. Ai shpjegon se ka punuar nė shumė vende dhe thotė se shtėpia e tij ėshtė kudo dhe askund. Me Volker Albers-in, gazetarin gjerman, kanė formuar njė ēift simpatik, tė admirueshėm, nė njė harmoni pune dhe korrektesė njėkohėsisht. Kameramani ka njė humor tė tillė qė e pėrdor nė ēdo kohė: nė punė, gjatė kohės sė ngrėnies sė bukės, nė shėtitje. Nė njė rast ai tregon tri anektoda rresht. Si nė anektodat angleze. Unė thashė se edhe unė po tregoj njė anektodė tonėn. Duke i shpjeguar se dy personazhe tė kėsaj anektode janė Titoja dhe Enver Hoxha pėr tė cilėt ai kish dėgjuar dhe s'pati nevojė t'i jepja shumė shpjegime:
"Njė ushtarė, aty nga vitet gjashėdhjetė, kish parė nė ėndėrr sikur po bėnte mundje Titoja me Enverin. Titoja e kish mundur Enverin tri herė, ndėrsa ai e kish mundur Titon vetėm njė herė. Ushtari tė nesėrmen ua tregon kėtė ėndėrr shokėve tė tij. Por komanda e merr vesh se ē'ėndėrr kish parė ushtari dhe e arrestojnė menjėherė. Atė e dėnojnė shtatė vjet burgim, me akuzėn: "Nuk ka parė nė ėndėrr qė Enveri e ka mundur Titon, por qė Titoja ka mundur Enverin. Ne s'mund tė pranojmė qė kapitalizmi e mund socializmin. Pėrkundrazi. Socializmi ėshtė i fortė, i pathyeshėm".
Ai filloi tė qeshė me tė madhe dhe mbas pak tha se pėr sa kohė qė do punojmė sė bashku unė s'do bėj mė humor. Por s'kaluan as dy minuta dhe ia nisi pėrsėri nga tė vetat. Por s'kaluan as dy minuta dhe ia nisi pėrsėri nga tė vetat. Nja dy tri herė pat qėndruar nė tavolinėn tonė edhe Ibsen Elezi, qė punonte si pėrkthyes me njė grup tjetėr gazetarėsh. Ilbseni thoshte se nė grupin tuaj gjithė ditėn bėhet humor, kurse ata me tė cilėt punonte, as e hapin gojėn. Kurse Greg-u ia priti se, mesa duket ata punojnė, kurse ne punojmė e bėjmė humor.
GazetariVolker Albers thotė se po pėrpiqet t'i kuptojė sadopak njerėzit qė i kanė larguar nga shtėpitė e tyre. Ai thotė se ata s'e japin veten dhe sikur kanė njė lloj fisnikėrie edhe nė vuajtjet e tyre. Kėta njerėz po pėrpiqen ta marrin veten pak nga pak. Kur unė i them se ata e kanė mendjen top pėr t'u ktyer dhe pėrveē kėsaj s'mund t'i qetėsojė asgjė nė botė, ai thotė dhe zemra e njeriut duron, duron edhe pak ditė.
I them Volker-it pėr simpatinė qė kanė banorėt e kėtij qyteti pėr kombin gjerman dhe Gjermaninė, madje, kur u hapėn ambasadat nė verė tė '90-s, rreth 50 banorė tė kėtij qyteti, kryesisht tė rinj, ambasadėn gjermane nuk e ndėrruan me asnjė ambasadė tė botės. Ai thotė se ėshtė njė lidhje qė tashmė vetėm do forcohet. Aq mė tepėr qė tani edhe Kosova do hapet, pasi janė me mijėra e me mijėra shqiptarė tė Kosovės qė punojnė nė Gjermani. Njerėzit s'kanė kufi ndėrmjet tyre dhe kufijtė e shteteve, dalėngadalė do mbeten vetėm si nocione gjeografike.
Nė njė rast, Fiqiri Cengu, shoferi qė punon me kėtė grup, thotė:
- Millosheviēi e ka marrė teposhtėzėn.
Volker-i ia pret:
- Ka kohė, Fiqiri. Ka prapė kohė. Duhen tė paktėn edhe dhjetė ditė. S'ėshtė vetėm Millosheviēi.
- Volker, - thotė Fiqiriu - E pat edhe Millosheviēi. Atij i ka dalė uji si qenit tė Hafuzit.
Fazėn i ka dalė uji si qenit tė Hafuzit, ia pėrkthej: i doli boja, duke i dhėnė njė kuptim sa mė tė pėrafėrt me tė.
E martė, 8 qershor
Nė Bashki thonė se deri tani ka vdekur 150 vetė nga tė ardhurit. Vdekjet kanė qenė tė natyrės dhe kanė vdekur nė spitalin e qytetit, por ka pasur raste qė kanė ndėrruar jetė dhe nė shtėpitė e familjarve ku janė vendosur, ku janė kryer dhe ritet e zakonshme pėr tė vdekurin. Por tre vetė nga tė ardhurit janė mbytur nė ujėrat e liqenit: dy fėmijė 13 vjeēarė dhe njė i rritur 42 vjeē.
Trupat e tė pajetėve janė varrosur nė varrezat e qytetit, por varret e tyre janė ndarė pak veēmas dhe kjo gjė nga kėrkesa e tė afėrmve tė tė vdekurve, tė cilėt janė shprehur se me tė marė fund lufta dhe me t'u ktyer nė shtėpitė e tyre, do tė kthehen tė marrin trupat e tė vdekurve pėr t'i rivarrosur nė varresat e katundeve apo qyteteve tė tyre.
E mėrkurė, 9 qershor.
Ditėt e fundit ka pasur incidente tė shumta pranė vijės kufitare. Forcat ushtarake serbe kanė goditur disa herė katunde tė zonės sė Hasit, madje edhe doganėn e Morinit.
Pėrparim Kastrati qė punon me grupin televiziv tė TF1-it, mė tregoi pėr incidentin qė i kish ndodhur njė operatori kilian. Ai thotė se, para do ditėve, njė grup gazetarėsh, fotoreporterėsh tė huaj (kryesisht francezė, spanjollė, dhe kilianė), ndodheshin rreth 50 metra larg doganės sė Morinit dhe po filmonin. Fotoreporteri kilian ish shkėputur si nga 4 metra larg tyre. Ndėrkohė, ėshtė dėgjuar vetėm njė krismė, vetėm njė e tillė dhe kiliani qe shtrirė nė vend. Ushtarėt serbė kishin qėlluar me snajper. E kanė marrė kilianin, ashtu pa ndjenja, e kanė dėrguar nė kampin italian "Kukės 1", por me gjithė pėrkujdesjen e mjekėve (tė cilėt e kishin dėrguar dhe nė Itali), nė krye tė 24 orėve ai kish vdekur.
Nė ditėn e sotme pika e kalimit nė doganėn e Morinit ka qenė e mbyllur.
Nė mbrėmje vonė, bėhet e njohur se nė Kumanovė ėshtė nėnshkruar Marrėveshja e Paqes ndėrmjet gjeneralėve tė NATO-s dhe atyre tė ushtrisė serbe. Marrėveshja, ndėrmjet tė tjerave, parasheh largimin e ushtrisė serbe nga Kosova brenda pak ditėve.
Tė lind pėrshtypja se, kėsaj here, paqja pėr Kosovėn do tė dalė nga ai rreth vicioz ku ėshtė zhytur. Ajo, autoritare, jashtėzakonisht autoritare, si njė krijesė e merzipritur ē'prej kohėsh, do tė zbresė nė Kosovė.
E premte, 11 qershor
Dje dhe gjithė ditėn e sotme, nė qytet kanė vėshuar edhe banorėt e tetė kampeve tė vendosura pėrreth qytetit. Ardhje tė shumta ka pasur edhe nga kampi i ngritur nga Emiratet e Bashkuara Arabe, si kampi ku disiplina, rregulli i pėrgjithshėm, trajtimi me ushqim, etj. e kanė thyer atė nė njė institucion mė vete. Nė ēdo kohė tė ditės mund tė shohėsh kolona tė pambarimta njerėzish qė vėrshojnė dret qytetit, mbodhen grupe-grupe, dhe krejt tė shkujdesur bisedojnė, shpesh lidhen nė krahėt e njėri-tjetrit. Mesa duket, shtysa apo rendja drejt sė panjohurės, drejt asaj qė e kanė ėndėrruar dhe pritur me kohė, jo vetėm nė breznitė e tashme, por edhe nė brenznitė e mėparshme, pra rendja drejt lirisė, kėtyre njerėzve u ka dhėnė njė pamje tė shkėlqimtė. Nė qytet tashmė flitet pėr atė qė sė shpejti vjen, qė do jetė e pranishme dhe e palėvizshme nė mjediset ku ata do tė shkojnė. Shumė prej tyre thonė se do kthehen sė shpejti, sa tė hapet, por thonė se askush nė kėtė botė s'mund ta merrte me mend se vatrat e tyre do liroheshin kaq shpejt. Brenda pak ditėve ushtria pushtuese serbe do largohej nga toka e atyre njerėzve qė i pat dėbuar me forcė, nė fund tė marsit kur filloi fushatėn e pėrgjakshme tė pastrimit etnik.
Po ndihet se qyteti po rizgjohet rishtaz. Mjete tė shumta po lėvizin nėpėr qytet, sidomos nė bulevardin kryesor i tij. Gjithė ditėn lėvizin me shpejtėsi dhe kalojnė nėpėr tė gjitha rrugėt dhe rrugicat e Kukėsit. Nė bulevardin kryesor tė qytetit qė merr nisjen tek Gjashtėkatėshi, shoferėt detyrohen tė ngadalėsojnė shpejtėsinė e automjeteve tė tyre vetėm nė atė pikė tė rrugės (ndėrmjet ndėrtesės sė Televizionit dhe shkollės "Lidhja e Prizrenit"), ku ėshtė njė pusetė e hapur, sė cilės i ėshtė hequr kapaku qė prej dy muajsh dhe vetėm kjo pikė e rrugės ėshtė mė e parrezikshmja pėr kalimtarėt e qytetit.
Sot nė qytet kanė mbėrritur rreth 120 vetė (tė shpėrngulur nga trojet e tyre dhe tė vendosur nė Tiranė qė nė fillim tė prillit) pėr tė qenė mė pranė vendbanimeve tė tyre. Njėri prej tyre mė thotė se e kishin pasur nė mendje tė vinin nė Kukės mbas dy a tri javėsh, por nėnshkrimi i Marrėveshjes ua kish prishur planet e tyre.
Ai thotė se ishin shumė tė lodhur dhe s'mund tė prisnin mė. Duke ardhė nė Kukės e ndjenin veten mė pranė, shumė mė pranė banesave tė tyre. Ai shton se nesėr mbrėma, nuk dihet sa tė tjerė do tė vijnė nė Kukės.
E shtunė, 12 qershor
Sot nė qytet kanė mbėrritur rreth 2000 vetė nga tė dėbuarit qė janė vendosur nė qendra tė tjera pritėse. Kanė lėnė kampet ku kanė qenė vendosur dhe kanė mbėrritur kėtu pėr tė qenė sa mė afėr qendrave tė tyre tė banimit. Lajmi se forcat paqeruajtėse tė NATO-s do kalojnė nėpėr Kosovė, ka bėrė qė shumė prej tyre tė nisen menjėherė drejt Kukėsit. Mesa shihet, Kukėsi qė shėrbeu si qendra e parė e madhe e pritjes sė tė dėbuarve me dhunė, do shėrbejė edhe si qendra e madhe e rikthimit tė tyre.
Kėto ditė jam nė pėrkthim me njė grup gazetarėsh dhe kameramanėsh tė televizionit gjerman tė ZDF-sė. Ekipi i xhirimit disa herė sot ka ndėrruar vend. Fillimisht nė krye tė urės sė Drinit tė (pėrballė kafe-bar), mė mbas nė anėn tjetėr tė urės. Aty nga dreka pranė Gjashtėkatėrshit. Vetėm nga mbasditja ekipi i xhirimit zhvendoset pranė kampit "Kukės 1". Kameramanėt shpjegojnė se po pėrpiqen tė gjejnė njė pikė sa mė tėrheqėse xhirimi pėr tė fiksuar ardhjen e forcave paqeruajtėse gjermane tė KFOR-it. Nė njė rast, i them gazetarit Tom Sievers se rruga Kukės-Prizren ėshtė shumė e shkurtėr dhe nuk mban as njė orė. Ai thotė se e dinte kėtė gjė dhe shton me tė qeshur se rruga Kukės - Tiranė ėshtė mbase rruga mė e gjatė nė botė.
Tė gjithė ata qė vijnė pėr herė tė parė nė Kukės, ankohen pėr rrugėn Tiranė-Kukės. Thonė se ėshtė njė rrugė qė ua ha shpirtin, por edhe kur u thua se banorėt e kėtyre anėve e bėjnė gjithė jetėn e tyre kėtė lloj rruge, atyre s'u bėn pėrshtypje kjo gjė, por ia nisin e ankohen pėrsėri. Mesa duket, u bie ndėrmend rruga e kthimit.
Pothuajse gjithė mbasditen bie shi. Pikat e para tė shiut ia nisin tė stėrpikin aty nga ora 15.00 dhe mė mbrapa, masa stėrmadhe e shiut, mbulon qytetin dhe hapėsirėn rreth e rrotull. Shiu bie e bie dhe duket sikur po shkulet krejt qielli qė kemi pėrmbi krye dhe po zė vend nė rrugė, mbi tarraca tė ndėrtesave, dhe mbi ēadrat e panumėrta tė kampeve. Duke shkuar pranė kampit tė ndėrtuar nga italianėt dhe qė quhet "Kukėsi 1", menjėherė sapo dalloj kampin, ēadrat mė ngjajnė si deve tė pangarkuara qė po nisen pėr udhė tė largėt. Me grupin e gazetarėve tė ZDF-sė janė edhe dy vėllezėr egjyptianė (Ibrahim dhe Mahmoud El Batout), kamermanė, tė cilėt kėto ditė bashkėpunojnė me gazetarėt e ZDF-sė. I them Ibrahimit se ēadrat atje mė ngjajnė si deve tė pangarkuara qė nisen pėr udhė. Ibrahimi me tė qeshur shton se atij i ngjajnė si deve qė po lahen nė shi. Por edhe si deve qė s'do ecin, por do fluturojnė nėpėr qiell. Unė pėrsėri e plotėsoj mendimin duke thėnė se njerėzit qė kanė banuar n'ato qadra dhe qė shpejt do t'i braktisin, do tė mbajnė tani e mbrapa nė kujtesė vetėm si deve qė fluturojnė nė diell. Por edhe si pata tė egra qė fluturojnė e fluturojnė derisa humbin mė nė brendėsi.
Pra, si deve qė s'ecin por fluturojnė nėpėr qiell, por edhe si pata tė egra qė fluturojnė. Mė vonė, shumė kohė mė vonė, njerėzve qė kanė banuar nė kėto shtėpiza tė vogla, nė kėto ēadra-shtėpiza, do t'u duket se dikur kanė parė nė ėndėrr ēadra qė u ngjanin deveve dhe patave tė egra qė po niseshin nėpėr qiell. Nėpėr qiell, mė nė brendėsi tė tij, nė njė rrugė tė largėt. Nė njė rrugė pa kthim. Njerėzit mbase mund ta harrojnė kėtė ėndėrr, por sė paku, kohėn kur e kanė parė atė, pikėrisht nė pranverė tė 1999-s, do tė kenė tė vėshtirė tė shkėputin nga mendja.
Me gjithė shiun qė s'ka tė sosur, banorė tė kampit "Kukėsit 1", janė nė anėt e rrugės qė nė mėngjes dhe presin tė pėrshėndesin forcat paqeruajtėse gjermane tė KFOR-it qė do kalonin pėr nė Prizren. Aty nga ora 18.00 njerėzit fillojnė tė shpėrndahen, kur lajmėrohen si trupat gjermane do kalonin atypari pėr nė Prizren vetėm tė nesėrmen. Njėri nga tė pranishmit aty, Idriz Qusaj, qė kish qenė mėsues nė shkollėn "Muhamet Ēami" tė Pllajnikut (zona e Opojės), tė cilin e kam njohur qė nė ditėt e para tė mbėrritjes nė Kukės, thotė se nesėrmja pėr tė shkuar pėr tė parė se ē'ka ngjarė me shtėpinė e tij, i duket e largėt, shumė e largėt. Pyetjes sė gazetarit tė ZDF-sė se pėrse pi i priste me kaq padurim forcat gjermane, i pėrgjigjet: "Nuk e ke provuar tė dėbojnė nga shtėpia jote dhe vetėm po tė kesh pėsuar njė fat tė tillė, atėherė mund ta kuptosh mirė se ē'do tė thotė tė presėsh tė kthehesh nė shtėpinė tėnde".
Nė qytetin e Kukėsit kthehemi aty nga ora 19.00. Shiu tashmė ka pushuar. Gazetari Tom Sievers thotė se nesėr qė nė mėngjes duhet tė ndodhemi nė doganėn e Morinit pėr tė ndjekur kalimin tė forcave paqeruajtėse gjermane, sė bashku me gazetarėt e tjerė. I them atij se nesėr do tė shihet se ē'do tė thotė kufi absurd dhe si kjo vijė e dhunshme qė ka ndarė shqiptarėt mund tė shkrihet si bora nė ujė.
Pjesa e rrugės kryesore tė qytetit, qė nis nė fund tė gjashtėkatėshit dhe mbaron ndėrmjet kafe-bar "Avdi" dhe kioskave tė vendosura mbarė e mbrapsht, ėshtė e mbushur me njerėz, sa ėshtė e vėshtirė tė kalohet. Shumė nga tė rinjtė mbajnė flamuj shqiptarė dhe gjermanė. Duket se kalimi i trupave gjermane tė nesėrmen pėr nė Prizren, ka nxitur bisedat qė bėhen shkujdesshėm dhe me zė tė lartė. Grumbullimet e kėsaj mbremjeje pranė gjashtėkatėshit, ku mė sė shumti flitet pėr Gjermaninė, mė kujtojnė mbrėmjet e famshme nga fundi i viteve '80, kur luheshin ndeshjet e kampionateve evropiane dhe botėrore tė futbollit, dhe pjesa mė e madhe e tė rinjve tė qytetit, tifozė me skuadrėn e Gjermanisė Perėndimore, mbodheshin dhe diskutonin me entuziazėm tė papėrmbajtur. Por, veēse atėherė tė rinjtė s'mund tė mbanin flamuj dhe tė mbaje n'aė kohė njė flamur gjerman, do tė thotė tė shkoje vetė drejt burgut.
Njerėzit shpėrndahen vetėm aty rreth orės 20.30 kur shiu ia nis pėrsėri. Shiu bie si ujėt e kroit. Qyteti nis e lahet prapė. Njė shi i rrėmbyeshėm, i frikshėm. Jashtėzakonisht i frikshėm.
Nė orėn 21.00, bashkė me mikun tim Adrian Nela, inxhinier nė Televizionin e Kukėsit, jemi ftuar nga njė grup tė rinjsh tė qytetit nė njė mbrėmje tė shkurtėr. Agron Kryeziu (nga katundi Pagarush i komunės sė Malishevės) qė ka ardhė i dėbuar si gjithė tė tjerėt, mbush 20 vjeē. Ka ardhė me familjen e tij nė Kukės mė 3 prill, ndėrsa dy vėllezėrit e tij, Xhevdet dhe Isa Kryeziu, qenė pėrfshirė nė radhėt e UĒK-sė. Ai do niset qė nesėr, sė paku vetėm pėr tė parė se ēfarė ka ndodhur nė katundin e tij. Ai thotė se gjithherė ka pritur tė lirohet Kosova, por kjo qė ndodh tani, i duket si nė ėndėrr dhe duke qenė sa mė pranė lirisė, e nesėrmja e mbėrritjes atje, i duket e largėt, e largėt.
E nesėrmja ėshtė dita kur thyhet kufiri absurd shqiptar-shqiptar, ashtu si thyhet njė tra i kalbur.
Marrė nga libri "Kukėsi nė 79 ditė"
Petrit Palushi
Krijoni Kontakt