V E N D I M
Nr.517, datė 3.7.2003
Pėr miratimin e strategjisė sė zhvillimit tė turizmit nė Shqipėri
deri nė vitin 2012
Nė mbėshtetje tė nenit 100 tė Kushtetutės dhe tė nenit 2 tė ligjit nr.7665, datė 21.1.1993 "Pėr zhvillimin e zonave qė kanė pėrparėsi turizmin" i ndryshuar, me propozimin e Ministrit tė Rregullimit tė Territorit dhe tė Turizmit, Kėshilli i Ministrave
V E N D O S I:
1. Miratimin e strategjisė sė zhvillimit tė turizmit nė Shqipėri deri nė vitin 2012, e cila i bashkėlidhet kėtij vendimi.
2. Vendimi nr.90, datė 13.3.1993 i Kėshillit tė Ministrave "Pėr miratimin e strategjisė sė zhvillimit tė turizmit nė Shqipėri", shfuqizohet.
Ky vendim hyn nė fuqi pas botimit nė Fletoren Zyrtare.
KRYEMINISTRI
Fatos Nano
Strategjia e Zhvillimit tė Turizmit nė Shqipėri deri Nė vitin 2012
1. HYRJA
Kjo strategji e sektorit tė turizmit u realizua me mbėshtetjen teknike dhe financiare tė Republikės Federale tė Gjermanisė, e pėrfaqėsuar nga Ministria e Bashkėpunimit dhe e Zhvillimit Ekonomik. Ajo hartua nė bashkėpunim ndėrmjet Ministrisė sė Rregullimit tė Territorit dhe tė Turizmit dhe organizmave konsulente Agjencia Gjermane e Bashkėpunimit Teknik (GTZ) dhe ghh consult ltd. (Wiesbadsen, Gjermani) .
Shqipėria mund ta zhvillojė imazhin e saj si njė destinacion i ri turistik. Shembuj tė zhvillimit pėr kėtė qėllim tė logove me sllogane mund tė jenė:
Shqipėria sekreti i fundit i Europės!
Shqipėria E juaja pėr t'u zbuluar!
Analiza e potencialeve tregoi se Shqipėria mund tė pėrdorė burimet e saj nė interes tė turizmit shumė mė tepėr sesa aktualisht.
Strategjia e sektorit pėrshkruan konceptin strategjik tė zhvillimit tė turizmit duke dhėnė drejtimet strategjike dhe zhvillimin e produkteve turistike qė Shqipėria tė jetė njė destinacion turistik i ardhshėm nė tregun turistik ndėrkombėtar nė sjelljen e turistėve tė huaj. Tėrheqja e turistėve tė huaj do tė influencojė qė Shqipėria tė shfrytėzojė kapacitetet turistike pėr tė garantuar njė pėrfitim maksimal nga futja e valutės sė huaj dhe do tė ndikojė nė funksionimin e sektorit tė turizmit nė Shqipėri me tė njėjtat parime me tė cilat funksionon industria e turizmit nė botė.
Referuar analizės sė gjendjes, struktura e hoteleve ekzistuese nė Shqipėri (sidomos nė zonėn bregdetare) kryesisht i korrespondon kapacitetit deri nė 20 dhoma. Nga kėndvėshtrimi i marketingut tė turizmit ėshtė e pamundur qė ato tė tėrheqin grupe tė mėdha turistėsh tė organizuar nė paketa turistike nga operatorėt perėndimorė. Kapacitetet e kėtyre bizneseve kryesisht i pėrgjigjen kėrkesės sė njė klientele individuale ose tė grupeve tė vogla tė turistėve. Kapacitetet e reja tė akomodimit tė rekomanduara pėr zhvillim janė kalkuluar pėr tė plotėsuar kėrkesėn e tregjeve tė huaja (pa kėrkesėn e shqiptarėve etnikė) sipas parashikimit tė netėqėndrimeve si nė numrin e shtretėrve pėr strukturė akomoduese, ashtu dhe standardet ndėrkombėtare tė kėrkuara nga kėto tregje. Gjithashtu edhe zonat e sugjeruara pėr zhvillim tė strukturave turistike i referohen kushteve qė plotėsojnė kėto zona pėr kėto tregje dhe segmente turistike.
Kėrkesa e turistėve vendas dhe e shqiptarėve etnikė (me banim jashtė Shqipėrisė) do tė plotėsohet nga kapacitetet ekzistuese dhe kapacitete tė tjera tė reja qė do tė pėrcaktohen mė tej dhe zhvillohen pėr plotėsimin e kėsaj kėrkese.
Pėr kėtė qėllim drejtimet e parashtruara nė strategji kėrkojnė tė sigurojnė qė Shqipėria do tė rrisė nė maksimum potencialin e sektorėve dhe do tė zhvillojė turizmin nė njė mėnyrė qė tė jetė i qėndrueshėm nė kohė nga ana kulturore, sociale, mjedisore dhe ekonomike.
Nė kėtė mėnyrė strategjia e turizmit:
- do tė ndihmojė sektorin tė menaxhojė rritjen nė njė mėnyrė qė tė sigurohet qėndrueshmėria afatgjate;
- do tė japė mėnyrat e menaxhimit tė konflikteve nėpėrmjet rritjes sė zhvillimit tė turizmit dhe vlerave mjedisore, sociale dhe kulturore qė janė tė rėndėsishme pėr Shqipėrinė dhe vizitorėt e saj;
- do tė japė strukturėn e pėrshtatshme brenda sė cilės investimet dhe pėrfitueshmėria e industrisė mund tė lehtėsohen dhe tė rriten nė maksimum (pėrgjegjėsi dhe bashkėpunim i qartė);
- do tė reduktojė mbivendosjet dhe boshllėqet brenda sektorit;
- do tė sigurojė angazhim dhe financim pėr turizmin nga qeverisja qendrore dhe vendore;
- do tė bėjė mė tė lehtė veprimin e operatorėve pėr tė kryer biznes nė kėtė sektor;
- do tė sigurojė integritet tė drejtimeve strategjike dhe strategjive.
Ky koncept strategjik do tė zhvillohet mė tej nė njė proces diskutimi ndėrmjet sektorėve pėrgjegjės tė ēėshtjeve tė turizmit dhe hartimit nga ana e tyre tė planit tė veprimit.
Plani i veprimit do tė plotėsohet nė terma tė pėrgjegjėsisė, kohėzgjatjes, vlerėsimeve tė pėrafėrta tė kostove dhe burimeve tė financimit.
Ēėshtje tė ndryshme do tė zhvillohen mė tej, si p.sh. pėrshkrimi i detajuar i strategjive pėr grupet e synuara tė tregut turistik si ai i turizmit vendas ose turizmit tė biznesit.
Pjesa mė e madhe e masave dhe veprimeve tė nevojshme do tė zhvillohen nė vazhdimėsi pėrgjatė disa viteve me qėllim qė tė vlerėsohet rezultati i dėshiruar. Tė punuarit sė bashku i pjesėmarrėsve tė ndryshėm nė sektorin e turizmit pėr tė gjeneruar rezultat nė procesin e zbatimit, vlerėsohet si vendimtar pėr rezultatin e zhvillimit. Ndryshimet dhe zhvillimi i pritshėm duhet tė sigurojnė qė shėrbimet dhe produktet cilėsore tė kėrkuara nga turistėt ofrohen nė interes tė tė gjithėve.
2. PARAKUSHTET PĖR ZHVILLIMIN E TURIZMIT
Me qėllim qė tė arrihen objektivat dhe tė realizohet aplikimi i strategjive tė nevojshme para-kushtet e mėtejshme janė tė nevojshme tė plotėsohen:
1. Principet e zhvillimit tė qėndrueshėm tė turizmit tė pranohen nė tė gjitha nivelet.
Qėndrueshmėria nė kohė ėshtė njė faktor kryesor pėr zhvillimin e turizmit nė Shqipėri. Vetėm njė proces zhvillimi miqėsor ndaj mjedisit do tė jetė baza pėr njė zhvillim tė suksesshėm ekonomik tė turizmit.
2. Infrastruktura bazė
Infrastruktura e kufizuar paraqet problem madhor pėr zhvillimin e shpejtė tė turizmit nė shumicėn e rajoneve tė Shqipėrisė.
Aeroporti kryesor ndėrkombėtar i Rinasit pranė Tiranės dhe Durrėsit duhet tė ballafaqohet me standardet ndėrkombėtare. Ėshtė e nevojshme ngritja nė tė ardhmen e njė aeroporti nė pjesėn jugore tė Shqipėrisė pėr pėrdorim civil tė fluturimeve charter. Fluturimet charter vlerėsohen tė njė rėndėsie tė pakrahasueshme pėr zhvillimin e tregut tė turizmit ndėrkombėtar nė tė ardhmen.
Zhvillimi i njė sistemi efiēient i trajtimit tė ujėrave tė zeza dhe mbeturinave ėshtė i domosdoshėm pėr tė mbajtur tė pastėrta dhe atraktive zonat me interes turistik dhe duke siguruar kėshtu njė zhvillim tė qėndrueshėm tė turizmit. Gjithashtu duhet pėrmirėsuar menaxhimi i mbeturinave tė krijuara gjatė procesit ndėrtimor.
Lidhja me rrugė, furnizimi me ujė dhe energji elektrike vlerėsohen gjithashtu ēėshtje tė rėndėsishme me ndikim nė zhvillimin e turizmit.
3. Sqarimi i pronėsisė mbi tokėn dhe ndėrtimet
Sqarimi sa mė shpejt tė jetė e mundur i zgjidhjes ligjore tė pronėsisė mbi tokėn dhe objektet ndėrtimore.
4. Ligji dhe rregullore tė turizmit nė nivel kombėtar dhe rajonal
Hartimi i njė ligji bashkėkohor tė turizmit dhe rregulloreve shtesė pėr zhvillimin e turizmit nga organizmat shtetėrorė pėrgjegjės.
5. Zbatimi i detyruar i ligjit
Zbatimi i ligjit ekzistues ėshtė themelor pėr njė zhvillim tė qėndrueshėm tė turizmit, veēanėrisht nė fushėn e ndėrtimit nė ēėshtje si ato tė rregulloreve, lejeve tė ndėrtimit apo atė tė ndotjeve.
6. Pėrgjegjėsi tė qarta nė tė gjitha nivelet pėr zhvillimin e turizmit
Pėrcaktimi i qartė i pėrgjegjėsive pėr drejtoritė e turizmit brenda ministrisė, si dhe tė ministrive dhe institucioneve tė tjera qė kanė lidhje me fushėn e turizmit.
7. Stabilitet rajonal dhe kombėtar
8. Sistemi i pėrmirėsuar i informacionit
Zhvillimi efektiv i turizmit kėrkon bazė tė plotė informacioni tė zhvillimit tė ofertės dhe kėrkesės. Ėshtė e nevojshme organizimi i mbledhjes dhe analizimit efiēient i tė dhėnave tė nevojshme sipas standardeve ndėrkombėtare nė nivel kombėtar, rajonal dhe lokal.
9. Angazhimi i sektorit publik (shtetėror)/privat
Zhvillimi i sektorit tė turizmit duhet promovuar nėpėrmjet sektorit shtetėror, veēanėrisht nė fazėn fillestare. Vlerėsohet i rėndėsishėm koncentrimi i burimeve tė kufizuara nė disa zona tė pėrzgjedhura me potencialet mė tė mėdha turistike dhe qė kanė raportin mė tė mirė kosto/pėrfitime.
Gjithashtu sektori privat do tė ketė nevojė tė angazhojė financime, nėse do tė realizohen pėrfitimet kryesore tė turizmit. Ky financim do tė ketė nevojė mė shume se njė vit cikle financimi dhe do tė kėrkohen partneritete mė tė forta shtet/privat, nėse financimi shtetėror do tė jetė efektivisht superior.
3. STRATEGJIA AFATGJATE E TURIZMIT
Pėr tė pritur rezultate konkrete ėshtė vlerėsuar qė drejtimet dhe veprimet e paraqitura nė kėtė strategji tė mbulojnė periudhėn deri nė vitin 2012, periudhė e vlerėsuar afatgjate pėr ndėrmarrjen e masave tė nevojshme dhe arritjen e rezultateve.
3.1 Deklarimi i politikės dhe vizioni 2012
Objektivat kryesore makro-ekonomike tė zhvillimit tė sektorit tė turizmit janė:
- tė gjenerohen vende pune dhe tė ardhura;
- tė pėrshpejtohet zhvillimi ekonomik dhe social kudo nė vend;
- tė pėrmirėsohen kushtet e jetesės nė Shqipėri;
- tė iniciohen aktivitete ekonomike;
- tė krijohet njė imazh pozitiv i vendit nė arenėn ndėrkombėtare si destinacion turistik;
- tė rriten fitimet pėr shtetin nė monedhat e huaja dhe nga taksa e hyrjes;
- tė zhvillohet njė turizėm i qėndrueshėn nė kohė dhe miqėsor me mjedisin.
Turizmi posedon potencial tė shkėlqyer si njė katalizator pėr rritje ekonomike dhe prandaj ėshtė njė sektor kyē nė nivelin makro-ekonomik. Industria ėshtė intensive nė krijimin e fuqisė punėtore dhe njė burim kryesor i tė ardhurave tė qeverisė. Ekzistojnė rezultate tė rėndėsishme lidhjeje me sektorėt e tjerė, si ndėrtimin, transportin, furnizimet, bujqėsinė, industrinė ushqimore dhe atė tė suvenireve.
Vizioni i mėposhtėm formulon arritjet e dėshiruara tė sė ardhmes sė turizmit nė Shqipėri. Ai ėshtė i orientuar nė vitin 2012 pėr tė sjellė nė kohėn e tashme rezultatet e dėshiruara, shprehje tė arritjes sė objektivave tė vėna nė strategji.
Vizioni 2012
Shqipėria njihet si njė destinacion turistik nė bregdetin Mesdhe dhe ka njė pozicion konkurrues nė tregun ndėrkombėtar tė turizmit.
Kontributi i sektorit tė turizmit nė GDP ėshtė i konsiderueshėm.
Qėndrueshmėria dhe ndėrgjegjėsimi pėr ēėshtjet mjedisore janė pjesa kryesore e strategjisė sė zhvillimit tė turizmit.
Pėr tė realizuar misionin pėr arritjen e vizionit tė mėsipėrm, suksesi i kėsaj strategjie bazohet nė partneritetin e aktorėve tė sektorit tė turizmit.
Misioni i partnerėve tė turizmit pėrshkruhet si mė poshtė:
- U krijon mikpritje turistėve dhe pėr kėtė arsye e kupton mikpritjen dhe cilėsinė e lartė tė shėrbimit si elementet mė tė rėndėsishme brenda produktit turistik.
- Mbron dhe madje zhvillon mjedisin nė mėnyrė aktive.
- Mbėshtet trashėgiminė kulturore.
Deklarimi i misionit duhet tė shėrbejė si njė udhėrrėfyes dhe inspirim pėr masat nė kėtė sektor. Partnerėt e sektorit tė turizmit duhet tė sigurohen qė vizioni do tė realizohet nėpėrmjet koordinimit tė strategjive individuale tė biznesit.
Nga vėzhgimi dhe analiza e bėrė potencialit turistik tė vendit dhe faktorėve tė tjerė me ndikim nė zhvillimin e turizmit nė Shqipėri, produktet kryesore turistike tė Shqipėrisė janė tipet e mėposhtme tė turizmit:
1. Turizmi i diellit dhe i plazhit
2. Turizmi i interesit tė veēantė
3. Turizmi i qendrave urbane/Turizmi i biznesit dhe i konferencave
Pėr realizimin e strategjisė vlerėsohen tre principe udhėrrėfyese:
Partneritetet
Nė kushtet e ndryshimeve tė shpejta tė tregut, partneritetet nė nivelet kombėtare dhe ndėrkombėtare janė tė nevojshme tė jenė tė suksesshme me synimin pėr tė qenė konkurruese (bashkėpuno pėr tė konkurruar). Kėto partneritete rezultojnė me pėrfitim pėr tė gjithė pjesėmarrėsit e pėrfshirė.
Cilėsia
Vetėm duke ofruar nė mėnyrė tė vazhdueshme produktet e duhura tė vlerės dhe cilėsisė sė kėrkuar pėr tė plotėsuar kėrkesat e grupeve tė synuar, Shqipėria mund tė konkurrojė nė mėnyrė tė sukseseshme nė tregjet ndėrkombėtare.
Burimet njerėzore
Njerėzit (punonjėsit dhe sipėrmarrėsit) realizojnė ndryshimin. Ata janė burimi mė i vlefshėm, me qėllim qė tė kėnaqin kėrkesat e miqve (turistėve). Vetėm sipėrmarrėsit e mirėtrajnuar, tė cilėt ngrejnė struktura atraktive dhe pėrgatisin personel tė aftė, qė janė tė orientuar drejt shėrbimit dhe qė dėshirojnė qė tė jenė pėrgjegjės pėr veprimet e tyre, do tė jenė nė gjendje tė kėnaqin kėrkesat nė rritje tė turistėve vendas dhe atyre ndėrkombėtarė.
3.2 Objektivat qė lidhen me tregun
3.2.1 Objektivat cilėsore
1. Sigurimi dhe ruajtja e njė zhvillimi afatgjatė
2. Marketimi dhe menaxhimi i eksperiencės konkurruese tė vizitorit
3. Pėrmirėsimi i cilėsisė sė produkteve dhe shėrbimeve
4. Krijimi i produktit tė promovueshėm me ēmim tė leverdisshėm
5. Krijimi i njė imazhi pozitiv
3.2.2 Objektivat ekonomike
Nė vitin 2012 aktivitetet e turizmit tė realizuara nga vizitorėt vendas dhe tė huaj janė rritur nė mėnyrė tė konsiderueshme. Synimet janė:
- 1,25 milionė mbėrritje
- 6,4 milionė netėqėndrime
- 464 milionė USD tė ardhurat e turizmit
- 100.000 vende tė reja pune
- tė ardhurat e turizmit ndėrkombėtar janė 15% nė GDP
Shifrat e dhėna pėrfshijnė turizmin vendas dhe atė tė huaj me netėqėndrimet. Tė ardhurat e turizmit pėrfshijnė shpenzimet direkte si akomodim, ushqim dhe pije, suvenire/dhurata.
Rritja e numrit tė netėqėndrimeve nuk ėshtė e shpėrndarė nė mėnyrė tė barabartė pėrgjatė viteve. Rritja do tė jetė e ngadaltė nė periudhėn afatshkurtėr dhe afatmesme dhe mė e lartė nė periudhėn afatgjate. Pjesa mė e madhe e rritjes sė netėqėndrimeve do tė realizohet nė periudhėn afatgjate nga turistėt e huaj nga Europa Perėndimore dhe Jugore dhe vendet e tjera.
3.2.3 Objektivat strukturore
3.2.3.1 Vizitorėt
Turistėt vendas (biznes dhe kohė e lirė)
AFATSHKURTĖR
AFATMESĖM
AFATGJATĖ
Turistėt vendas
mbėrritjet
395.000
430.000
515.000
netėqėndrime
2.834.000
2.825.000
2.875.000
pjesa nė pėrqindje e tė gjitha mbėrritjeve
54%
51%
38%
pjesa nė pėrqindje e gjithė netėqėndrimeve
63%
57%
45%
Shqiptarėt etnikė me nėnshtetėsi tė huaj (tė kohės sė lirė)
AFATSHKURTĖR
AFATMESĖM
AFATGJATĖ
Shqiptarėt etnike
mbėrritjet
200.000*
210.000
230.000
netėqėndrime
1.345.000
1.330.000
1.380.000
pjesa nė pėrqindje e tė gjitha mbėrritjeve
93%
11%
42%
pjesa nė pėrqindja e gjithė netėqėndrimeve
94%
77%
46%
Turistėt e tjerė tė Huaj (tė kohės sė lirė)
AFATSHKURTĖR
AFATMESĖM
AFATGJATĖ
Turistėt e huaj
mbėrritjet
15.000
69.000
313.000
netėqėndrime
80.000
400.000
1.640.000
pjesa nė pėrqindje e tė gjitha mbėrritjeve
7%
25%
58%
pjesa nė pėrqindje e gjithė netėqėndrimeve
6%
23%
54%
Vizitorėt e huaj ditorė
AFATSHKURTĖR
AFATMESĖM
AFATGJATĖ
Vizitorėt e huaj ditorė
30.000
40.000
80.000
3.2.3.2 Netėqėndrimet e turizmit tė huaj
(Netėqėndrimet e turistėve tė huaj pa shqiptarėt etnikė)
NETĖQĖNDRIMET
AFATSHKURTĖR
AFATMESĖM
AFATGJATĖ
1. Det dhe plazh
4%
13.200
12%
92.500
50%
1.089.500
2. Interes i veēantė:
- ekoturizėm
- turizmi rural
- varka me vela/jahte
turizmi i aveturės (shėtitje, ekskursione nė natyrė, hecje me kalė, vozitje me varkė nė lumenj tė rrėmbyer- river rafting, hedhje me parashutė sportive, biēikleta malore, zhytje me bombula, vozitje me kanoe)
turizmi kulturor (qytetet historike, qendrat arkeologjike etj.)
turizmi ndėrkufitar
66.300
13.200
16.500
6.600
6.600
16.500
6.600
308.000
46.000
46.000
61.000
77.000
61.500
15.400
544.700
108.900
108.900
87.200
109.000
43.500
3. Turizmi i biznesit dhe kongrese/konferenca
251.900
369.800
544.700
3.2.3.3 Tregjet origjine tė huaj (Netėqėndrimet) pa shqiptarėt etnikė
RAJONET, VENDET
AFATSHKURTĖR
AFATMESĖM
AFATGJATĖ
1. Europa Perėndimore
Skandinavia
Britania e Madhe
Gjermania
Franca
Belgjika, Hollanda
Austria
115.000
e rėndėsishme
320.000
e rėndėsishme
870.000
2. Europa Jugore
Italia
Greqia
Turqia
Maqedonia
Bosnja Hercegovina
Kosova
Serbia
102.500
e rėndėsishme
230.000
3. Europa Lindore
Polonia
Hungaria
Rusia
Republika Ēeke
72.000
4. Vendet e Amerikės
20.500
42.000
104.000
5. Azia
9.500
20.500
62.000
6. Tė tjerė
12.000
18.000
36.000
Totali
331.500
770.500
2.179.000
* Tregje origjine shumė tė rėndėsishme me shqiptarėt etnikė
3.2.3.4 Zhvillimi rajonal i hoteleve
RAJONET
AFATSHKURTĖR
AFATMESĖM
AFATGJATĖ
Bregdeti Adriatik:
Hotele
Shtretėr
Nr. mesatar shtrat/hotel
Bregdeti Jon:
Hotele
Shtreter
Nr. mesatar shtrat/hotel
Zonat malore:
Hotele
Shtretėr
Nr. mesatar shtrat/hotel
Liqenet:
Hotele
Shtretėr
Nr. mesatar shtrat/hotel
Totali
Hotele
Shtretėr
Nr. mesatar shtrat/hotel
Strukturat akomoduese
% PĖRQINDJA NGA 2000 NĖ 2012
NUMRI I GJITHĖ SHTRETĖRVE 2012
PJESA
A. Dhoma private
16.500 34%
B. Hotele
kategoria 1- dhe 2- yje
7.300 15%
kategoria 3- yje
12.100 25%
kategoria 4- yje
9.700 20%
kategoria 5- yje
2.900 6%
Totali
48.500 100%
C. fshatra turistike/klube
(4 yje)
3.3 Drejtimet strategjike
-Zhvillimi
1. Strukturimi, organizimi dhe zhvillimi i turizmit vendas dhe produkteve tė tij janė prioritete afatshkurtėr dhe afatmesme. Ndėrtimet e pakontrolluara tė kohėve tė fundit tė hoteleve dhe restoranteve do tė kontrollohen nė lidhje me pėrputhshmėrinė e tyre me ligjet dhe rregulloret ekzistuese. Sheshe tė rėndėsishme pėr ndėrtimin e strukturave akomoduese mė tė mėdha caktohen pėr investime tė konsiderueshme.
Partnerė tė rėndėsishme pėr periudhėn afatshkurtėr pėr pėrmirėsimet e produktit turistik janė kompanitė e vogla dhe tė mesme (SME).
Koncentrimi i pėrpjekjeve tė menjėhershme qėndron nė pėrmirėsimin e produktit turistik, tė lokalizuar nė rajonet me potencial mė tė madh pėr zhvillim.
Projekte pilot (Flagships) zhvillohen nė bregdetin Adriatik dhe atė Jon dhe nė liqenet. Pastaj konceptet e tyre do tė vlerėsohen dhe kopjohen nė zonat e tjera.
- Konkurrenca
1. Duke qenė tė rinj nė treg, shmangen strategjitė agresive nė drejtim tė konkurrencės. Aktivitetet turistike dypalėshe (p.sh. turizmi ndėrkufitar) me vendet fqinje mbėshteten fuqishėm. Njė strategji ēmimesh tė konsideruar me leverdi (value-for-money) mbėshtet tėrheqjen e tregjeve tė huaja.
2. Potenciali i turizmit bėhet i arritshėm nėpėrmjet njė kombinimi tė turizmit tė detit dhe plazhit, atij tė interesit tė veēantė dhe atij tė konferencave tė qendrave urbane, me rėndėsinė e tyre tė tregut qė ndryshon gjatė viteve. Nė periudhėn afatshkurtėr, fokusimi i huaj drejtohet nė tregjet nike (niche), me qėllim qė tė krijohet ndėrgjegjėsim nė tregjet e rėndėsishėm origjine (gjeneruese). Nė periudhėn afatgjate, me koncentrimin nė turizmin e detit dhe plazhit, tėrhiqet njė numėr i konsiderueshėm turistėsh ndėrkombėtarė, kryesisht nga Europa. Nė periudhėn afatshkurtėr dhe afatmesėm, koncentrimi nė turizmin e interesit tė veēantė dhe atij tė promovueshėm tė biznesit (tė konferencave etj.) ka pėr qėllim tė tėrheqė turistėt ndėrkombėtarė.
3. Konkurrentėt e drejtpėrdrejtė janė Kroacia, Mali i Zi, Bullgaria, Greqia dhe Turqia, por gjithashtu dhe destinacionet e pritshėm si Qipro. Zhvillimi turistik dhe aktivitetet e tyre tė marketingut monitorohen nė mėnyrė konstante.
Klienti
1. Periudha afatshkurtėr, tregjet origjinė (gjeneruese) kryesore mbeten nė nivel rajonal dhe kombėtar. Shqiptarėt etnikė qė jetojnė jashtė dhe vizitojnė miqtė dhe tė afėrmit janė vizitorėt mė tė rėndėsishėm ndėrkombėtarė. Periudha afatmesme dhe afatgjate, tregjet bazė kryesore janė si nė vazhdim:
Rajoni A: Europa Perendimore dhe Skandinavia, Britania e Madhe, Gjermania, Hollanda, Belgjika, Austria.
Rajoni B: Europa Jugore me Italinė dhe Greqinė dhe vendet dhe rajonet fqinje (Kosova, Bosnja-Hercegovina, Serbia, Maqedonia, Bullgaria).
Rajoni C: Europa Lindore me Poloninė, Republikėn Ēeke, Hungarinė, Rusinė.
Rajoni D: Amerika me SHBA
Rajoni E: Azia me Korenė dhe Japoninė
Zhvillimet e tregjeve nė krijim nė Kinė dhe Indi monitorohen rregullisht.
2. Tregjet e synuar tė periudhės afatgjate janė si nė vazhdim:
- familjet me fėmijė tė orientuara nga ēmimi, tė moshave ndėrmjet 28 dhe 45 vjeē
- ēiftet e rinj tė orientuar nga ēmimi
- beqarė tė orientuar nga aventuara dhe sportet
- persona aktivė, pensionistė
Pozicionimi
1. Nga kėndvėshtrimi i klientit, Shqipėria njihet si njė destinacion i ri turistik nė pellgun e Mesdheut me paketa me ēmime tė konsideruara me leverdi (value-for-money).
4. POZICIONIMI I SEKTORIT
Pjesėmarrja e fuqishme e ardhshme dhe rolet e agjencive kryesore tė reja dhe ekzistuese qė krijojnė strukturėn pėrshkruhen si mė poshtė.
1. Organizmi ministerial i turizmit
Ėshtė njė nevojė urgjente pėr tė forcuar ndėrgjegjėsimin e politikės pėr zhvillimin e turizmit. Pėr kėtė kėrkohet qė roli i institucionit shtetėror pėrgjegjės pėr zhvillimin e turizmit tė forcohet. Kjo do tė kėrkojė njė institucion (ministri ose agjenci) tė fortė tė politikės drejtuese qė tė bashkėpunojė ngushtėsisht me institucionet ose agjencitė e tjera shtetėrore. Ky institucion ėshtė institucioni shtetėror pėrgjegjės si pėr hartimin e politikave dhe strategjive tė turizmit, ashtu dhe zbatimin e planeve tė zhvillimit nė nivel kombėtar. Tė gjithė institucionet e tjera shtetėrore, veprimtaria e tė cilave ndėrthuret me aktivitete tė turizmit, koordinojnė planet e tyre tė veprimit me institucionin shtetėror pėrgjegjės pėr turizmin sipas dispozitave tė caktuara nė legjislacion. Ėshtė e nevojshme qė tė besohet qė kėshilla qė ajo siguron ėshtė e pavarur nga ēdo interes i veēantė ministerial ose i shėrbimeve tė turizmit. Bashkėpunim dhe marrėdhėnie tė ngushta pune janė tė nevojshme me Ministrinė e Financave, Ministrinė e Pushtetit Vendor dhe tė Decentralizimit, Ministrinė e Mjedisit, Ministrinė e Kulturės, Rinisė dhe Sporteve, Ministrinė e Bujqėsisė dhe tė Ushqimit, Drejtorinė e Pėrgjithshme tė Pyjeve dhe Kullotave, Ministrinė e Arsimit dhe tė Shkencės, etj. Ėshtė e nevojshme tė bihet dakord me strukturat (institucionet/ministritė) e tjera pėr njė proces efektiv tė pėrfshirjes qysh nė fillim nė ēėshtje tė politikės qė ndikojnė turizmin.
Detyrat dhe pėrgjegjėsitė e organizmit ministror tė turizmit:
Planifikimi dhe zhvillimi
- parashtrimi dhe realizimi i politikės sė turizmit
- strategjia e turizmit vendas: hartim, zbatim dhe monitorim
- koordinim dhe zbatim i niveleve tė ndryshme tė planifikimit
- hartimi i ligjit tė turizmit (rregulloret, standardet, certifikimi, licencimi etj.)
- licencimi i personave dhe bizneseve tė tillė, si turoperatore, agjenci udhėtimi, hotele, restorante, guida turistike etj.
- mbėshtetje tė administratės rajonale nė zhvillimin e turizmit
- mbėshtetje tė strukturave tė turizmit nė nivel nacional, rajonal dhe lokal
- ngritja e njė strukture adekuate pėr SME nė sektorin e turizmit (SME-politikė mbėshtetėse)
- koordinim dhe zbatim i niveleve tė ndyshme tė planifikimit
Arsimimi dhe trajnimi
- planifikimi i fuqisė punėtore
- krijimi dhe administrimi i standardeve tė trajnimit
- operimi i programeve tė trajnimit dhe institucionet
Statistikat dhe kėrkimi
-mbledhja e statistikave, pėrpilimi dhe raportimi
- udhėzues dhe mbėshtetje pėr nivelin lokal
-zhvillimi i studimeve tė kėrkimit
Marketing
- marketingu nė nivel nacional
- koordinim dhe mbėshtetje tė aktiviteteve rajonale tė marketingut
- periudha afatmesme/afatgjatė: ngritja e njė enti kombėtar tė promovimit tė turizmit
Administrimi i pėrgjithshėm i turizmit
- legjislacioni
- identifikimi dhe pėrdorimi i burimeve tė financimit
- nxitėsit e investimit dhe mbėshtetja e inverstitorėve
2. Enti Shpiptar i Promovimit Turistik
Me qėllim rritjen e promovimit tė Shqipėrisė si destinacion turistik dhe marketingut tė produktit turistik shqiptar nė periudhėn afatshkurtėr krijohet Enti Shqiptar i Promovimit sipas modelit perėndimor. Respektivisht nė periudhėn afatmesme dhe afatgjate njė Ent Shqiptar i Promovimit tė Turizmit si njė model i partneritetit tė sektorit privat publik duhet tė promovojė Shqipėrinė jashtė shtetit dhe tė ketė detyrat dhe pėrgjegjėsitė e mėposhtme:
- Koordinim tė aktiviteteve tė marketingut dhe masave pėr krijimin e imazhit pėr destinacionin Shqipėri.
- Inkurajim ndaj mbėshtetjes dhe kooperimit tė sektorit privat nė aktivitetet promovuese dhe pjesėmarrje nė formimin e politikave dhe praktikave kombėtare tė turizmit
- Pėrfaqėsimin e vendit nė panaire dhe ekspozita tė turizmit
- Prodhimin dhe shpėrndarjen e broshurave, videove dhe materialeve dhe masave tė tjera nė fushėn e marketingut (internet etj)
- Koordinim me zyrat rajonale turistike
- Kryerjen e kėrkimit dhe analizave tė tregut
- Financime bazė nga qeveria dhe industria, gjithashtu dhe nga donatorėt ndėrkombėtarė
3. Komiteti Kėshillimor i Turizmit (Tavolinė e Rrumbullakėt)
Turizmi ėshtė njė aktivitet qė pėrfshin sektorė tė tjerė tė ndryshėm. Prandaj koordinimi dhe komunikimi nė maksimum ndėrmjet organizatave publike dhe private tė ndryshme ėshtė i domosdoshėm. Kjo mund tė arrihet mė sė miri nėpėrmjet njė organizmi kėshillimor qė takohet rregullisht me pėrfaqėsuesit shtetėrore, me qėllim qė tė vlerėsojė dhe tė komentojė qysh nė njė fazė fillestare mbi ēėshtje tė veēanta tė sektorit. Ai pėrbėhet nga pėrfaqėsues tė shoqatave dhe operatorėve tė sektorit privat.
Detyrat dhe pėrgjegjėsitė:
- Monitorim dhe oponencė kritike tė ēėshtjeve tė turizmit me interes tė pėrbashkėt
- Prezantim i koncepteve dhe ideve individuale
- Shkėmbim tė ideve dhe informacionit
- Kėshillim pėr autoritetet pėrgjegjėse pėr tė ndėrmarrė veprimet e duhura
4. Qeverisja vendore
Pushtetet vendore do tė vazhdojnė tė jenė bile edhe mė shumė tė pėrfshira nė pėrcaktimin e politikave, nė planifikim dhe zhvillim turizmi, menaxhim mjedisor dhe menaxhim tė destinacionit, tė adoptuara kėto pėr kėrkesat e tyre vendore. Roli dhe angazhimi i tyre do tė rritet pėr tė reflektuar kėrkesat dhe domethėnien e turizmit nė ekonominė lokale. Nė zhvillimin e zonave turistike qeveria duhet tė adoptojė njė rol tė fortė nė menaxhimin e turizmit edhe pse sektori privat pritet tė zhvillojė strukturat dhe shėrbimet komerciale tė turizmit.
Objektivi kryesor: krijimi i njė rajoni ose qyteti si njė produkt turistik tėrheqės dhe i promovueshėm.
Detyrat dhe pėrgjegjėsitė:
- Kontroll tė procesit tė zhvillimit tė tokės, pėrfshirė ligjin e urbanistikės, miratim tė projektit ndėrtimor dhe lejes sė ndėrtimit
- Futjen nė fuqi tė ligjeve dhe rregulloreve qė lidhen me shėndetin, sigurinė, cilėsinė dhe punėsimin, tė tilla si standardet e higjienės sanitare, proces tė sigurt nė punishtet ushqimore, shėrbimit tė pijeve alkoolike dhe kushteve tė punės
- Menaxhim i destinacionit turistik nė drejtim tė pastrimit tė plazheve dhe territoreve, grumbullimit, evadimit dhe trajtimit tė mbeturinave tė ngurta, evadimit tė ujėrave tė zeza nga qendrat turistike tė zgjidhura me gropa septike dhe trajtimit tė tyre.
- Lehtėsimin e lėvizjes dhe orientimit nė destinacion nėpėrmjet zbatimit dhe plotėsimit tė shenjave rrugore dhe shenjimin e vendeve tė interesit turistik.
·- Mbėshtetje tė aktiviteteve lokale tė tilla si aktivitetet kulturore dhe sportive
·- Pėrgatitjen e strategjive rajonale dhe lokale tė turizmit dhe zbatimin e tyre
·- Planifikimi dhe ngritja e infrastrukturės sė nevojitur
·- Politika rajonale tė mbėshtetjes sė SME-ve, mbėshtetje pėr investitorėt
·- Koordinim dhe zbatim
·- Mbėshtetje tė qendrave lokale tė informacionit turistik dhe aktiviteteve tė marketingut
·- Programe tė ndėrgjegjėsimit turistik dhe informim tė turistėve pėr zakonet vendase
·- Monitorim i zhvillimit tė turizmit dhe aktivitete kėrkimi tė tjera duke ngritur dhe mirėmbajtur njė sistem informacioni tė menaxhimit tė turizmit
5. Qendrat rajonale tė informacionit turistik
Qėllimi kryesor i qendrave tė informacionit turistik ėshtė marketingu. Organizatat rajonale mundėsojnė destinacionet tė promovojnė burimet e tyre.
Detyrat dhe pėrgjegjėsitė:
- Informacion i plotė i vizitorėve
- Prodhim i materialeve tė marketingut (broshura, fletėpalosje, harta qyteti)
- Shitje librash, kartolina dhe dhurata
- Organizim dhe mbėshtetje tė aktiviteteve tė veēanta
- Sigurim i guidave tė tureve
- Realizim i shėrbimeve tė rezervimit etj.
- Kooperim me agjencitė vendase tė sjelljes sė turistėve tė huaj
6. Shoqatat e industrisė sė turizmit
Shoqatat janė OJQ qė sigurojnė njė forum pėr anėtarėt e tyre pėr tė identifikuar dhe diskutuar ēėshtje tė rėndėsishme pėr to dhe industrite e tyre. Ato mund t'i prezantojnė kėto ēėshtje duke krijuar standarde dhe udhėzues dhe duke influencuar nėpėrmjet anėtarėve tė qeverisė me interesa pėr turizmin. Nė mjaft raste ata informojnė hollėsisht rreth ndryshimit tė ligjeve dhe rregulloreve qė ndikojnė bizneset e tyre. Kėto shoqata financohen nga kuotat e anėtarėsimit.
Detyrat dhe pėrgjegjėsitė:
- Promovim tė interesave tė industrisė
- Sigurim tė dhėnash dhe kėshillime
- Organizim tė tavolinave tė diskutimit dhe seminareve
- Monitorim tė ligjeve dhe rregulloreve
- Vendosje tė standardeve tė cilėsisė pėr aspekte tė ndryshme nė industri (operimet, raportimin financiar, statistikat, trajnimet)
- Siguron njė ambient pėr diskutimin dhe zgjidhjen e problemeve tė zakonshme
- I bėn rekomandime ministrisė pėr pėrmirėsimet
- Realizim trajnimi dhe kėrkimi
- Aktivitete marketingu: mbėshtetje tė aktiviteteve kombėtare dhe lokale tė marketingut si broshura, panaire, internet, mbėshtetje tė qendrave tė informacionit turistik, mbėshtetje tė aktiviteteve lokale
7. Organizatat e tjera joqeveritare (OJQ-tė)
Gjithnjė e mė shumė OJQ-tė pėrfshihen nė aspektet e turizmit, tė tilla si burimet natyrore, historike dhe kulturore tė cilat mund t'i pėrdorė turizmi. Ato janė tė pėrfshira nė zhvillimin e ekoturizmit dhe projekteve tė bazuara nė komunitet dhe ofrojnė prodhimin dhe shitjet e prodhimeve artizanale. OJQ-tė shpesh mund tė kryejnė njė rol tė vlefshėm nė zhvillimin e turizmit, veēanėrisht nė fshat dhe nivel rural.
8. Operatorėt e sektorit privat
Operatorėt e sektorit privat marrin drejtimin nė zhvillimin e produktit dhe menaxhimin e destinacionit nė termat e iniciativės private. Ata janė pėrgjegjės pėr zhvillimin e akomodimit, strukturave tė katėringut, operimeve tė tureve dhe udhėtimeve, infrastrukturėn brenda sheshit, tė disa atraksioneve turistike dhe aktivitete marketingu.
- Detyrat dhe pėrgjegjėsitė:
- Zhvillim partneriteti nė drejtim tė kooperimit nė tė gjitha nivelet
- Adoptim tė teknikave tė provuara tė menaxhimit
- Respektim dhe mbrojtje tė mjedisit si baza pėr zhvillimin e turizmit
- Realizimin e proceseve ndėrtimore nė pėrputhje strikte me legjislacionin dhe rregulloret
5. STRATEGJITĖ PĖR PRODUKTET TURISTIKE
Ekziston njė numėr i madh i tipeve tė turizmit tė karakterizuar nga aktivitetet (sport, biznes), motivimi (pushim, trajtim shendetėsor), cmimi (elit, masiv) dhe tė tjera. Duke qenė ende nė njė fazė fillestare tė zhvillimit tė turizmit vendas dhe atij tė huaj, duhet tė krijohet njė base e fuqishme e tipeve tė pėrshtatėshme tė turizmit. Tipet mė tė pėrshtatėshme janė ato tė dhėna me poshtė dhe tė gjitha aktivitetet dhe financimet duhet tė koncentrohen pėr tė rritur nė maksimum zhvillimin e tyre.
Duke ndjekur tė njėjtėn mėnyrė (objektivin, potencialin, kėrcėnimet, strukturat, shpėrndarjen dhe marketingun) detajet duhet tė shtjellohen pėr grupet e tjerė tė turizmit p.sh. shqiptarėt etnikė, turizmi vendas, turizmi i biznesit dhe kongreseve/konferencave etj.
5.1 Turizmi i diellit dhe i plazhit
Objektivi
Shqipėria ėshtė e pozicionuar nė tregun vendas dhe ndėrkombėtar si njė destinacion pushimi me ēmim tė konsideruar me leverdi (value-for-money) konkurrues nė detin Mesdhe.
Potenciali i zhvillimit
- njė bregdet tėrheqės, i cili ėshtė pjesė e anės lindore tė detit Adriatik, me breza tė gjatė tė gjireve me rėrė dhe ujė tė pastėr
- sezon veror i gjatė, i nxehtė dhe me diell
- afėrsi me qytetet kryesore europiane me anė tė linjave ajrore
- turizmi i diellit dhe i plazhit pėrbėn deri tani grupin mė tė rėndėsishėm tė kėrkesės turistike nė mbarė botėn
Kėrcėnimet
- Planifikimi pėr zonat tėrheqėse bregdetare nuk kėnaq kėrkesėn turistike tė viteve nė vazhdim (tipet e strukturave, madhėsia, atmosfera etj.).
- Problemet mjedisore tė krijuara (mbeturina, ujėrat e zeza, mjedise jotėrheqėse etj.).
5.1.1 Produkti turistik
Zhvillimi rajonal dhe akomodimi
Bregdeti Adriatik:
- Gjiri i Lalėzit: hotele plazhi tė kategorisė me tre dhe katėr yje, tė mėdhenj, tė paktėn njė hotel pilot probleme ekzistuese: investimi nė skema ndėrto e shit rezidenca
- Spille: hotele plazhi, tė kategorisė me tre dhe katėr yje, tė mėdhenj
- Specifikime tė mėtejshme destinacionesh (Velipojė, Shėngjin, Gjiri Vlorės)
Bregdeti Jon:
Pėrgjithėsisht struktura mė tė vogla pranė fshatrave ekzistuese
- Dhėrmi: hotele dhe fshatra rizort, tė madhėsisė sė vogėl e tė mesme, lartėsi e ulėt
- Qeparo, Borsh: hotele dhe fshatra rizort, tė madhėsisė sė vogėl e tė mesme, njė hotel pilot, lartėsi e ulėt
- Saranda (nė jug): hotele rizort, tė madhėsisė sė vogėl e tė mesme
- Specifikime tė mėtejshme destionacionesh (Kepi i Stillos, Ksamil, Himarė etj.)
- Zhvillim i marinave nė gjirin e Lalzit, nė jug tė Vlorės (Orikum) dhe specifikime tė mėtejshme marinash (Velipojė, Porto Palermo, Ksamil)
- Struktura pėr aktivitete me bazė ujin (zhytje, varka me vela, serf, ski uji)
Turoperatori
- turoperatorėt vendas ofrojnė paketa turistike
- nė periudhėn afatmesme afatgjate, turoperatorėt e huaj ofrojnė pushime nė Shqipėri nė katalogėt e tyre
- operimi i fluturimeve direkte charter nga turoperatorėt e mėdhenj
- organizimi i programeve tė paketave turistike gjithshka e pėrfshirė
- pėrpilimi i paketave atraktive: ture gjysėm dhe njė ditore, nė zonat e interesit
- organizimi i shėrbimit mikrobus nė zonat e interesit
- ture kruiz pėrgjatė bregdetit nė anije tė vogla
- shėrbim transporti pėr nė aeroport/direkt (shėrbim shuttle)
- udhėtime ditore pėr pasagjerė tė anijeve kruiz
Transporti
- mundėsi tė shėrbimit tė makinave me qira (veēanėrisht fuoristrada)
- ngritja e aeroporteve rajonale nė afėrsi tė zonave turistike prioritare
- zgjerimi i aktivitetit tė Albanian Airways si njė linjė ajrore kombėtare fluturimi me standardet ndėrkombėtare
- pėrmirėsimi dhe zgjerimi i shėrbimeve nė portet
Komunitet/Qeverisje vendore
- zhvillimi, mbrojtja dhe pėrkujdesja e qendrave kulturale, qendrave arkeologjike, qyteteve dhe fshatrave historike, muzeumeve
- shėnimi i vendeve tė interesit
- tabela shpjeguese me informacion mbi vendin dhe rregullat e sjelljes
- sigurimi i guidave tė tureve
- ngritja e zyrave tė informacionit turistik
- organizimi i aktiviteteve sportive (kampionati i volejbollit nė rėrė)
- organizimi i aktiviteteve kulturale (shfaqje, koncerte me kėngėtarė tė huaj pop)
- parqe atraktive dhe sheshe publike
- shtigje shėtitjesh me kalė dhe shėtitje nė kėmbė
5.1.2 Lėvrimi i produktit
- shpėrndarja indirekte nėpėrmjet turoperatorėve nė Shqipėri, vendet ballkanike dhe tregjet kryesore origjinė (gjenerues)
- kooperim me operatorėt e vegjėl vendas tė tipit specialist nė tregjet kryesore origjinė (gjenerues)
- zgjerimi dhe azhurnimi i faqes sė internetit me mundėsitė e kontaktit direkt tė partnerėve turistikė
- zyra turistike pėrfaqėsimi nė tregjet kryesore origjinė (gjeneruese)
- marrėveshje ndėrkombėtare shitjeje ndėrmjet hoteleve dhe operatorėve tė mėdhenj
- lidhja me sistemet e rezervimit qendror (CRS)
5.1.3 Transmetimi i ideve
Identiteti i biznesit:
Zhvillimi i logos me diciturėn (p.sh."Shqipėria: sekreti i fundit i Europės. Zbuloje atė tani!)
Promovim i shitjeve:
- vizita familjarizuese me agjencitė e udhėtimit dhe turoperatorėt vendas dhe tė huaj
- vizita familjarizuese me gazetarė vendas dhe tė huaj tė turizmit
- pjesėmarrje aktive nė panairet e turizmit
- aktivitete tė kulinarisė (tė kuzhinės) nė tregjet kryesore
- dėrgim direkt i postės
- suplemente nė revistat e udhėtimit
- tavolinė informacioni nė zyrat turistike
- guida udhėtimi nė anglisht dhe gjermanisht (p.sh. Apa Guides, Lonely Planet)
Publiciteti:
- vendodhja e produktit (vendi i xhirimit pėr filmat ndėrkombėtarė)
- broshura imazh, fletėpalosje
- postera
- faqe interneti tėrheqėse dhe tė pėrdorshme lehtė pėr turizmin shqiptar
- revista turizmi
- kalendarė aktivitetesh, gazetė
- video rreth plazheve pėrgjatė bregdetit dhe brigjeve tė liqeneve
- suvenirė, dhurata
Marrėdhėniet me publikun:
- organizim konkursesh me pjesėmarrės publikun e gjerė me dhėnie ēmimesh (fotografi, histori tė shkurtra, receta gatimi)
- prononcime tė rregullta nė shtyp
- tavolina diskutimi rreth turizmit nė Shqipėri
- raporte mbi qendra interesante turistike nė gazeta dhe revista dhe pėrpjekjet e tyre tė vazhdueshme drejt turizmit tė qėndrueshėm nė kohė (sustainable)
- pjesėmarrje nė konkurrime ndėrkombėtare (kulinari, shėrbime)
5.1.4 Tregjet origjinė
- periudha afatshkurtėr: vendet fqinjė, shqiptarėt etnikė, tė cilėt vizitojnė miqtė dhe tė afėrmit
- periudha afatmesme: vendet fqinje, shqiptarėt etnikė, tė cilėt vizitojnė miqtė dhe tė afėrmit, Europa Lindore, udhėtimet e para nga Europa Perėndimore
- periudha afatgjate: vendet fqinjė, shqiptarėt etnike, tė cilėt vizitojnė miqtė dhe tė afėrmit, Europa Lindore, Europa Perėndimore, Europa Jugore
5.1.5 Tregjet e synuar
Karakteristikat pėrfshijnė:
- moshat e reja dhe tė mesme me tė ardhura tė mesme
- beqarėt dhe familjet e reja
- pushues tė orientuar nga dielli, plazhi dhe aktivitete ujore
5.2 Turizmi i interesit tė veēantė
Objektivi
Shqipėria njihet qė ėshtė destinacioni i fundit i pazbuluar nė Europė, nė tė cilėn akoma mund tė zbulohen sekrete tė ēmuara dhe tė rralla tė natyrės dhe tė trashėgimisė kulturore.
Potenciali i zhvillimit
- biodiversitet i pasur nė lagunat, liqenet dhe zonat malore me florė dhe faunė unike
- natyrė e pandotur dhe bukuri natyrore nė disa rajone
- qendra historike dhe kulturore prej shumė shekujsh
- akoma mėnyrė jetese tradicionale aktive
Kėrcėnimet
- mjaft plehra nė ambiente (nė rrugė, lumenj, fshatra, nė zonat rurale etj.)
- hapėsira tė mėdha tė shpyllėzuara
- probleme tė ujėrave tė zeza (liqeni i Ohrit, zona tė ndryshme bregdetare)
- mjaft lumenj janė tė ndotur
- fshatrat dhe qytetet kryesore historike kėrcėnohen nga ndėrtimet e pakontrolluara
5.2.1 Produkti turistik
Zhvillimi rajonal
- shtim dhe zgjerim tė zonave tė mbrojtura (p.sh. parqet kombėtare, rezervate biosferė)
- gėrmime tė mėtejshme dhe mirėmbajtje tė qendrave arkeologjike nė Apolloni, Butrint dhe zona tė tjera
- ngritje e qendrave tė reja historike
- vazhdimi i zhvillimit tė Beratit dhe Gjirokastrės si qytete muze
- zhvillimi i rajonit tė liqeneve tė Ohrit dhe Prespės pėr turizėm rural dhe ekologjik
- zhvillimi i parqeve kombėtare pėr turizėm ekologjik dhe natyror
- caktimi dhe zhvillimi i qendrave shtesė tė interesit historik dhe kulturor
- caktimi i rajoneve me fshatra tradicionale
Turoperatori
- pėrpilimi i paketave atraktive: ture gjysėm dhe njė ditore nė qendrat e interesit (histori, kulturė, trashėgimi)
- pėrpilimi i paketave mbi disa ditė duke fokusuar aktivitetet e turizmit tė interesit tė veēantė
- turizmi rural (mėnyra e tyre e jetesės, prodhimi tradicional i ushqimeve dhe pijeve, ruajtja e zahireve)
- ekoturizėm (i orientuar nė natyrė)
- turizėm kulturor nė qendrat arkeologjike dhe qytetet dhe fshatrat historike
- vozitje me varkė nė lumenjtė e rrėmbyer (rafting)
- hedhje me parashutė sportive (paragliding)
- biēikleta malore (mountain biking)
- peshkim (fishing)
- ekskursione tė gjata (treking)
- ngjitje (climbing)
- shėtitje me kėmbė (hiking)
- ecje me kalė (horseback riding)
- ture studimore (me theksim nė kulturė dhe besimi fetar)
- ture nė zonat kufitare p.sh. nė kooperim me Maqedoninė dhe Greqinė nė liqenet e Ohrit dhe tė Prespės
Transporti
- gadishmėri mikrobuzėsh
- kuajsh
- anijesh tė vogla
- biēikletash
Komuniteti
- qendra kulturore, muzeume me interpretime tė mira nė gjuhė tė huaja
- shenjėzimi i vendeve tė interesit
- sigurimi i guidave tė tureve
- mirėmbajtja e qendrave historike dhe kulturore
- zyra tė informacionit turistik
- shtigje pėr eskursione nė natyrė (hiking) dhe shėtitje me kėmbė (walking)
5.2.2 Lėvrimi i produktit
- shpėrdarje indirekte nėpėrmjet turoperatorėve tė vegjėl nė tregjet kryesore origjinė
- kooperim me operatorėt specialistė tė vegjėl vendas
- zgjerimi dhe azhurnimi i faqes sė internetit me mundėsitė e kontaktit direkt tė partnerėve turistikė pėr aktivitete tė interesit tė veēantė
5.2.3 Transmetimi i ideve
Identiteti i biznesit:
- Zhvillimi i logos me diciturė (Shqipėria: e juaja pėr tu zbuluar")
Promovimi i shitjeve:
- vizita familjarizuese me agjencitė e udhėtimit dhe turoperatorėt vendas dhe tė huaj
- vizita familjarizuese me gazetarė vendas dhe tė huaj tė udhėtimeve
- pjesėmarrje aktive nė panairet e turizmit
- dėrgim direkt i postės
- raporte mbi situatėn turistike nė revistat dhe gazetat ndėrkombėtare tė udhėtimit
- guida turistike nė anglisht dhe gjermanisht (p.sh. Apa Guides, Lonely Planet)
Publiciteti:
- broshurė imazh
- revistė turistike
- video rreth vendeve dhe aktiviteteve pėr turizmin e interesit tė veēantė
Marrėdhėniet me publikun:
- konkurse fotografish me dhėnie ēmimesh
- prononcime nė shtyp
- raporte tė plota mbi gjendjen e turizmit nė revistat e udhėtimit dhe revistat e linjave ajrore etj.
- diskutime nė tavolina rreth mjedisit dhe turizmit nė Shqipėri
5.2.4 Tregjet origjinė
- periudha afatshkurtėr: Britania e Madhe, Gjermania, Skandinavia, Austria
- periudha afatmesme: Britania e Madhe, Gjermania, Skandinavia, Austria
- periudha afatgjate: vendet fqinje, Europa Lindore, Europa Perėndimore, Europa Jugore
5.2.5 Tregjet e synuar
Karakteristikat pėrfshijnė:
- tė rinj tė dhėnė pas turizmit tė aventurės, interes nė aktivitete sportive nė natyrė
- udhėtarė (turistė) tė moshuar me eksperiencė
- me tė ardhura mesatare deri tė larta
- tė tolerueshėm
- interes nė arsimim, histori dhe civilizim
5.3 Turizmi i biznesit dhe kongreseve/konferencave
Objektivi
Turistėve tė biznesit ju ofrohen produkte turistike, tė cilat e bėjnė qėndrimin e tyre interesant, tė kėnaqshėm, produktiv dhe efiēient. Ofrohen struktura kongresuale tė standardit modern.
Potenciali i zhvillimit
- zhvillim ekonomik me shtim tė aktiviteteve turistike
- shtim i aktiviteteve tė organizmave dhe projekteve tė huaja
- histori e vjetėr shekullore
- monumente tė dukshėm tė kulturės dhe trashėgimisė
- mundėsi tė mėdha biznesi dhe investimesh
5.3.1 Produkti Turistik
Zhvillimi rajonal
Qytetet e mėdha dhe rrethinat e tyre: Tiranė, Durrės, Fier, Vlorė, Shkodėr
Akomodimi
- hotele nga tre deri nė pesė yje me standarde ndėrkombėtare (p.sh. qendėr biznesi)
- rritje e pėrqindjes sė fudjavave atraktive
- video tė shėrbyera nė banesė rreth vendeve mė tė spikatura tė qytetit
- qendėr tė trajtimit tė trupit (fitness)
- struktura konferencash tė pėrmasave tė vogla, tė mesme dhe tė mėdha
- lidhje interneti nė dhomėn e hotelit
- kontrata ndėrkombėtare shitjesh tė hoteleve
- lidhje me sistemin qendror tė rezervimit (CRS)
Turoperatori
- pėrpilimi i paketave atraktive tė fundjavės: ture gjysėm dhe njė ditor, nė vende tė interesit
- organizim i tureve me autobuzė dhe anije kruizer pėrgjatė bregdetit
- transport nė drejtim tė aeroportit/shėrbim direkt (shuttle)
- udhėtime ditore pėr pasagjerė tė anijeve shėtitėse kruiz
Transporti
- struktura tė dhėnies sė makinave me qira
- aeroporte rajonale
- pėrmirėsim dhe zgjerim i shėrbimeve tė porteve
- taksi tė rregullta dhe tė sigurta
Komuniteti
- ngritja e strukturave tė mėdha takimesh dhe konferencash me pajisje profesionale
- sigurim i guidave tė tureve
- ngritja e qendrave tė informacionit turistik
- sigurim mbrojtje
- mirėmbajtje tė parqeve atraktive dhe vendeve publike
- ngritje e qendrave tė tregtimit tė mallrave
- inkurajim dhe mbėshtetje e restoranteve me gatim tradicional me shfaqje kulturore
- nkurajim dhe mbėshtetje e restoranteve cilėsore
5.3.2 Lėvrimi i produktit
- zgjerim dhe azhurnim i faqes sė interentit me mundėsitė e kontaktit direkt tė partenerėve turistike
5.3.3 Transmetimi i ideve
Promovimi i shitjeve:
- vizita familjarizuese me agjencitė e udhėtimit dhe turoperatorėt vendas dhe tė huaj
- vizita familjarizuese me gazetarė vendas dhe tė huaj tė udhėtimeve
- pjesėmarrje aktive nė panairet e turizmit
- dėrgim direkt i postės
- raporte mbi situatėn turistike nė revistat dhe gazetat e huaja tė udhėtimit
- suplemente nė revistat e udhėtimit dhe gazetat e biznesit
Publiciteti:
- broshurė imazh
- revistė turistike
- kalendar aktivitetesh, gazetė
- video mbi gjiret pėrgjatė bregdetit dhe liqeneve
- video tė shėrbyer nė avion rreth vendeve qė mund tė shohėsh
- suvenirė, dhurata
5.3.4 Tregjet origjinė
- periudha afatshkurter: Gjermania, Italia, Austria, Greqia, Turqia
- periudha afatmesme: vendet fqinje tė Europės Juglindore, Gjermania, Italia, Greqia, Turqia, Europa Lindore
- periudha afatgjate: vendet fqinjė tė Europės Juglindore, Europa Perėndimore, Europa Lindore, Europa Jugore
5.3.5 Tregjet e synuar
Gjatė fazave fillestare tė zhvillimit tė turizmit, grupet kryesore tė synuar janė gjithashtu njerėzit e biznesit. Nė kundėrshtim me turizmin diell & plazh dhe tė interesit tė veēantė, turizmi i biznesit nė vetvete nuk ėshtė i promovueshėm. Ai zhvillohet sipas mundėsive tė biznesit nė rajonet e ndryshme dhe tė klimės sė pėrgjithshme tė investimeve nė vend. Turizmi i konferencave, megjithatė mund tė promovohet nė mėnyrė aktive.
Megjithatė, fasilitetet dhe aktivitetet e rėndėsisė pėr turistėt e biznesit mund tė rrisin tė ardhurat e turizmin nė mėnyrė tė konsiderueshme.
Karakteristikat e turistėve tė biznesit pėrfshijnė:
- tė ardhura nga ato mesatare nė tė larta
- moshė mesatare, tė moshuar aktive
- interes nė kulturė dhe histori
- pjesėmarrje nė jetėn sociale, tė tolerueshme
6. Mbėshtetja institucionale
6.1 INSTITUCIONET NĖ FUSHĖN E TURIZMIT
Objektivi
Organizma aktive tė strukturave tė ndryshme ndjekin dhe menaxhojnė vlerat dhe qėllimet e politikės nacionale tė turizmit nė tė gjitha nivelet.
Drejtimet e zhvillimit
1. Krijimi i marrėdhėnieve tė balancuara tė organizatave aktive publike, private dhe publike/private
Treguesit:
- themelohet njė ent (agjenci/zyrė) kombėtar i promocionit turistik
- ēėshtjet e turizmit trajtohen nga njė organizėm pėrgjegjės ministror
- krijohet njė komitet kombėtar kėshillimor i turizmit
- ngrihen zyrat e informacionit turistik nė vendet e huaja
- komuniteti lokal pėrfshihet fuqishėm nė ēėshtjet e turizmit dhe vendimmarrjes
- shoqatat e industrisė (hotelet, kateringut, turoperatorėve) janė ngritur dhe operojnė
- partneritetet e sektorėve publik/privat themelohen nė nivelet lokale
2. Fokusim i organizatave drejt mėnyrės sė tė menduarit nė drejtim tė tregut dhe aktiviteteve
Treguesit:
- organizatat kanė pėrgatitur planet e biznesit pėrfshirė planet e veprimit tė detajuara
- janė pėrpiluar planet rajonale tė zhvillimit tė turizmit
- aktivitete promocionale tė veēanta organizohen nė mėnyrė tė rregullt
- organizatat janė anėtare tė shoqatave ndėrkombėtare
3. Decentralizimi i organizatave
Treguesit:
- ngrihen degėt rajonale tė zyrės (entit) kombėtare tė turizmit nė zonat kryesore turistike
- shoqatat e industrisė kanė ngritur zyrat rajonale dhe ose/lokale nė zonat e rėndėsishme pėr turizmin
4. Futjen nė fuqi tė organizatave publike
Treguesit:
- organizatat e turizmit janė tė mirėstrukturuara dhe eficente
- stafi ėshtė i mirėarsimuar dhe me eksperiencė
6.2 Arsimimi dhe trajnimi
Objektivi
Aftėsitė profesionale dhe profesionet, gjithashtu dhe mentalitetet e shėrbimit kanė arritur nivele tė kompetencave tė krahasueshme me destinacionet turistike tradicionale dhe tė suksesshme.
Drejtimet e zhvillimit
1. Rishikim i programit mėsimor (curricula)
Treguesi:
-Programi mėsimor nė institucionet ėshtė i orientuar nė drejtim tė standardeve ndėrkombėtare
- krahasim dhe vlerėsim i programit mėsimor (curricula) perėndimor
- ēėshtjet e turizmit janė pjesė e programit mėsimor (curricula) nė shkollat fillore
2. Rritje e nivelit tė ekspertizės profesionale dhe menaxheriale
Treguesi:
- tavolina bashkėbisedimi dhe seminare organizohen rregullisht
- planet e biznesit janė pėrgatitur
3. Theksim i fortė nė eksperiencėn praktike
Treguesi:
- pjesėmarrje e partnerėve tė industrisė nė sigurimin e mundėsive tė trajnimit tė paguar
- pjesė e konsiderueshme e programit mėsimor caktohet pėr kurset praktike
- kurset praktike nė kompanitė e partnerėve tė industrisė janė pjesė e programit mėsimor (curricula)
- kurse tė gjera tė gjuhėve tė huaja (anglisht, italisht)
4. Kualifikim i vazhdueshėm i personelit mėsimdhėnės (metodologjitė, ēėshtje didaktike)
Treguesi:
- profesorė vizitorė qė japin leksione bazė
- trajnim profesional
- tavolina bashkėbisedimi me pjesėmarrje ndėrkombėtare
- ture studimore nė institucionet e vendeve fqinje
5. Pėrmirėsimi dhe zgjerimi i pajisjeve dhe fasiliteteve tė mėsimdhėnies
Treguesi:
- strukturat ndėrtimore rinovohen dhe/ose zgjerohen
- guzhinat dhe restorantet rinovohen
- klasat e mėsimit azhurnohen
- libra tė rinj mėsimore prezantohen
6. Pėrfshirja e sektorit privat
Treguesi:
- shkollat (kurset) e gjuhėve tė huaja certifikohen dhe janė operuese
- qendrat lokale tė trajnimit pėr kuzhinierė dhe kamarierė certifikohen dhe janė operuese
7. Centralizimi i institucioneve tė mėsimdhėnies dhe trajnimit
Treguesi:
- institucionet publike tė mėsimdhėnies dhe trajnimit koncentrohen nė rajonet me tė ardhura tė larta tė turizmit
- njė qendėr kombėtare e mėsimdhėnies dhe trajnimit shėrben si qendėr pilot
8. Krijimi i mundėsive tė kualifikimit tė mėtejshėm individual
Treguesi:
- Seleksionimi i kurseve tė specializuara (kurset master, kurse menaxhimi)
Pėr tė arritur kėto objektiva njė bashkėpunim i ngushtė nevojitet ndėrmjet Ministrisė sė Arsimit dhe tė Shkencės, organizmit ministror pėr turizmin dhe strukturave ndihmėse (shkolla, universitete etj.).
6.3 Legjislacioni dhe rregulloret
Objektivi
Njė strukturė e plotė dhe specifike legale dhe rregullatore u siguron udhėrrėfim normal tė gjithė partnerėve nė industrinė e turizmit.
Drejtimet e zhvillimit
1. Azhurnim i ligjeve dhe rregulloreve ekzistuese
Treguesi:
- ligjet dhe rregulloret ekzistuese qė kanė lidhje me sektorin e turizmit rishikohen nė mėnyrė kritike
- identifikohen difektet ekzistuese
- rregullore tė reja dhe/ose shtesė formulohen pėr standardet e strukturave dhe shėrbimeve turistike, tė urbanistikės, mbrotjes sė mjedisit, standardeve tė zhvillimit dhe drejtimeve tė projektimit.
- rishikohet dhe ridizenjohet broshura mbi investimet nė Shqipėri
2. Adoptimi i praktikave mė tė mira
Treguesi:
- Mblidhen dhe analizohen ligjet dhe rregulloret e turizmit tė vendeve me tė ardhuara tė konsiderueshme tė industrisė sė turizmit.
3. Bashkėngjitja e standardeve tė sigurisė dhe sigurimit (mbrojtjes)
Treguesi:
- ekziston njė plan dhe njė program i turizmit dhe i sigurisė, qė parashtron ēėshtje tė shėndetit publik, vjedhjes, higjienės sanitare, rregullave kundėr zjarrit dhe parandalimin e tyre, mbrojtjen e turistėve dhe standarde tė sigurisė sė ndėrtimeve.
- informacioni i pėrgjithshėm ėshtė i vlefshėm pėr turistėt nė hotelet dhe qendrat e informacionit turistik
- njė strukturė e policisė turistike organizohet nė zonat kryesore turistike
7. ZBATIMI
Tė punuarit sė bashku
Zbatimi efektiv i strategjisė sė turizmit pėr Shqipėrinė do tė kėrkojė mbėshtetje dhe veprim nė shkallė tė gjerė nga tė gjithė pjesėmarrėsit nė sektorėt privat, shtetėrorė dhe atė vullnetar me interes nė turizėm ose tė ndikuar nga ai.
Ana mė e rėndėsishme ėshtė ngritja e njė strukture shtetėrore organizative operuese dhe efektive, me funksione, detyra dhe pėrgjegjėsi tė qarta nė nivelin ministror pėrgjegjės pėr sektorin e turizmit.
Organizmi ministror duhet tė jetė institucioni qendror i tė gjitha aktiviteteve qė kanė lidhje me sektorin e turizmit. Njė bashkėpunim i ngushtė nė ēėshtjet qė kanė lidhje me turizmin tė tė gjitha palėve tė tjera me organizmin ministror pėrgjegjės pėr turizmin ėshtė i domosdoshėm.
Aktorėt kryesorė pėrfshijnė:
- Organizmin ministror pėrgjegjės pėr turizmin
- Ministrin e Mjedisit
- Ministrin e Kulturės, Rinisė dhe Sporteve
- Ministrin e Bujqėsisė dhe tė Ushqimit
- Drejtoria e Pėrgjithshme e Pyjeve dhe tė Kullotave
- Institutin e Studimeve dhe Projektimeve Urbanistike
- Autoritetet e qeverisjes vendore dhe komunitetet
- Shoqatat private tė turizmit (dhoma e tregtisė, shoqata hoteliere, shoqata e restorante, shoqatat e agjencive turistike) dhe organizma tė ngjashme nė nivel nacional dhe lokal
- Drejtorinė e parqeve kombėtare
- OJQ qė prekin sektorin e turizmit
- Institucionet arsimore profesionale, tė larta dhe mė tej
- Kompanitė e transportit (makinat me qira, mikrobuzėt, taksitė)
- Furnizuesit e shėrbimeve utilitare
- Bizneset individuale nė sektorin e turizmit
Burime tė kapitaleve tė sigurta
Vėnia nė jetė e kėsaj strategjie do tė pėrfshijė shpenzime tė konsiderueshme gjatė viteve tė ardhshėm nė zhvillimin dhe pėrmirėsimin e produktit turistik dhe nė ndėrmarrjen e iniciativave tė reja nė shėrbimet kėshillimore, tė informacionit, marketingut dhe projekteve tė komunitetit.
a) Mbėshtetje e qeverisė me buxhet tė mjaftueshėm.
b) Do tė krijohen mundėsi pėr organizatat private nė sigurimin e burimeve nėpėrmjet kuotave tė anėtarėsimit.
c) Vetė vizitorėt gjithashtu mund tė kontribuojnė nėpėrmjet pagesės sė hyrjes (tė atraksioneve qė vizitojnė) dhe taksave turistike, mundėsisht me njė strukturė pagese tė dyfishtė (vendasit paguajnė mė pak se tė huajt).
d) Qeveria do tė ketė njė rol kyē qė tė sigurojė se Shqipėria siguron pėrqindjen e saj tė plotė nga ēdo burim ekzistues ose tė ri tė dhėnė nėpėrmjet organizatave ndėrkombėtare donatore ose ndihmė bilaterale. Tė gjitha projektet tė iniciuara nga nisma rajonale, ndihma tė marrėdhėnieve bilaterale ose donacione tė shteteve, organizmave apo institucioneve financiare pėr Shqipėrinė nė fushėn e turizmit ose tė fushave mė lidhje direkte me tė, do tė jenė nė funksion tė realizimit tė projekteve specifike ose komponentėve tė kėsaj strategjie dhe planit tė veprimit.
Ndėrmarrja e veprimit
Veprimi i dalė nga strategjia do tė ketė nevojė tė aplikohet nė bizneset individuale, nė hapėsirat e nivelit lokal, si dhe gjithashtu nė nivel rajonal dhe nacional.
Bizneset individuale duhet tė zhvillojnė planet e biznesit, tė cilėt evidentojnė objektivat dhe veprimet pėr pėrmirėsim tė cilėsisė dhe realizimin e strukturave tė tyre, pėrfshirė aktivitetin e marketingut, zhvillimin profesional tė stafit dhe lidhjet me komunitetin lokal.
Planet lokale tė veprimit aplikohen nga autoritetet lokale shpesh duke punuar nė partneritet me komunitetin e biznesit. Plane tė tilla kanė nevojė tė adresojnė aktivitete tė marketingut dhe informacion lokal, menaxhim tė vizitorėve, mbrojtje tė natyrės, plane transporti dhe iniciativa tė komunitetit.
Njė funksion i pėrbashkėt i tė gjitha niveleve ėshtė nevoja qė tė sigurohet kudo nė Shqipėri njohja e rėndėsisė sė turizmit pėr vendin nė termat e mirėqėnies ekonomike dhe sociale.
Monitorimi i progresit
Pėr tė realizuar vizionin e strategjisė propozohet qė njė Grup i zbatimit tė strategjisė sė turizmit, i pėrbėrė nga anėtarė tė sektorit privat dhe publik tė themelohet pėr tė mbikėqyrur zhvillimin e zbatimit dhe tė monitorojė progresin drejt pikave kyēe. Grupi takohet njė herė nė vit. Gjetjet dhe propozimet e tyre pėrpilohen nė njė raport tė shkruar dhe u shpėrndahen tė gjithė pjesėmarrėsve tė industrisė.
8.2 Pėrkufizim i termave tė rėndėsishme
Turizmi i qėndrueshėm
Turizmi i qėndrueshėm plotėson nevojat e turistėve dhe banorėve tė tashėm, ndėrsa mbrohet dhe pėrmirėsohet mundėsia pėr tė ardhmen.
(Organizata Botėrore e Turizmit)
Turizmi i qėndrueshėm ka pėr qėllim tė sigurojė njė operim qė ėshtė i qėndrueshėm nga ana ekologjike, ekonomike dhe social-kulturore nė ēdo nivel nė termat si nė kėrkesat e brendshme, ashtu dhe tė jashtme.
(Komisioni Europian)
Ekoturizmi
Ekoturizmi ėshtė udhėtimi dhe vizitimi i pėrgjegjshėm mjedisor nė zonat natyrore relativisht tė pashqetėsuara, me qėllim pėr tė shijuar dhe admiruar natyrėn (dhe ēdo element shoqėrues kulturor) qė promovon mbrojtjen, ka impakt tė ulėt negativ tė vizitorit dhe siguron pėrfshirje aktive socio-ekonomike me pėrfitim tė popullsisė lokale
(IUCN 1996)
Krijoni Kontakt