Dalja nga ndarja e fesė - Vizita e Papės fillim historik.
Kėtė javė u zhvillua njė takim historik. Pėr herė tė tretė njė papė viziton patriarkatin ikumenik nė Stamboll.
Para rreth njėmijė vitesh ndodhi ndarja ndėrmjet kishės tė perėndimit nė Romė dhe kishės sė Lindjes Konstantinopel, Stambollit tė sotėm. Kėtė javė u zhvillua njė takim historik. Pėr herė tė tretė njė papė viziton patriarkatin ikumenik nė Stamboll.
Sipas traditės Stambolli ėshtė qėndra shpirtėrorė e tė gjithė botės ortodokse. Patriarku i saj Bartolomeo i parė ėshtė kreu i tė gjitha kishave ortodokse. Titulli i tij "ikumenik" do tė thotė "gjithėpėrfshirės".
Takimi ndėrmjet Benediktit tė XVI dhe Bartolomeut ishtė shkaku i vizitės dhe pika kulmore e saj. Pėr kishėn Turqia ėshtė njė vend historik. Sepse dikur nė Azinė e Vogėl u vunė themelet e kristianizmit. Konstantinopoja, qė mė vonė u quajt Bizant dhe qė sot quhet Stamboll, luan njė rol tė veēantė kėtu. Kėtu e ka selinė patriarku ikumenik Bartolomeu. Sepse nė fillimet e krishterimit peshkopi i Konstantinopojės u ngrit nė patriark. Nė hierarikinė e patriarkeve tė atėhershem ai vinte menjėhere pas peshkopit nė Romė.
Pėr qindra vjet konkurruan ai dhe papa i Romės pėr pushtet dhe ndikim. Grindjet teologjike politike ēuan pastaj nė vitin 1054 pėrfundimisht nė ndarjen ndėrmjet kishės perėndimore dhe asaj lindore. Tė dy palėt e ēkomunikuan njėra tjetrėn, e damkosėn njėri tjetrin me anateme, pra e mallkuan njeri tjetrin. Vetėm nė vitet 60 tė shekullit tė kaluar papa dhe patriarku i atėhershėm e hoqėn kėtė mallkim.
Historiani nga Gieseni Rudolf Grulich thotė: "Me patriarkun e Konstantinopojės Roma ka patur pak probleme dekadat e fundit. Patriarku Atenagoras dhe papa Pali i 6 e kanė hequr mallkimin reciprok direkt pas konsilit tė Vatikanit nė mesin e viteve 60. Nė fakt qė atehere kishat duhet tė ishin ribashkuar. Por ne nuk ndjejmė akoma asgjė nga kjo."
Sot ortodoksia perbėhet nga 15 patriarkate apo kisha tė pavarura. Nė ēėshtjet e besimit dhe tė struktures sė kishes ata janė nė unison. Por bashkejetesa turbullohet nga tensionet kombėtare ndėrmjet kishave. Edhe marrėdhėnia me Romėn ėshtė e ftohtė. Nėqfotėse tė dy duan bashkimin atėherė tė dy duhet tė bėjnė leshime.
"Besoj se vetem njė njėri si Benedikti i 16 njė teolog konservator nė mėnyrėn e tij edhe personalitet i fuqishėm i kishes mund ta realizojė kete ngarkesė edhe pėr kishen e vet, pra tė bėjė afrimin me kishen ortodokse."
Qė nga fillimi i pontifikatit tė tij papa gjerman ka sinjalizuar se rėndėsinė e ikumenes e sheh nė rradhė tė parė nė unitetin me kishėn ortodokse. Kėsaj i shtohet qė identiteti i Evropės ėshtė njė ndėr temat e tij kryesore. Tani pas pranimit tė Rumanisė dhe Bullgarisė nė BE bėjnė pjesė rreth 40 milionė tė krishterė ortodokse. Pėr shkak tė traditės sė tyre ata kanė qėndrim kritik ndaj liberalizmit tė perėndimit. Njė shkak mė shumė pra pėr njė dialog me intensiv ndėrmjet kishės sė perėndimit dhe asaj tė lindjes.
Por si mund tė afrohen ata konkretisht historiani dhe teologu Rudolf Grulich shprehet me optimizėm. "Ndryshe nga kisha e reformacionit, ortodoksėt kanė njė sėrė peshkopėsh. Shugurimin e priftėrinjve dhe kanė celebrimin e eurkaristise me transformimin, sipas tė cilit trupi i Krishtit bėhet prezent, po ashtu si edhe kisha romane. Ky ėshtė problemi se nė Gjermani duke patur kujdes pėr miqtė tanė protestante e theksojmė shumė pak, se sipas pozicionit katolik nuk mund tė kryhet komunioni i pėrbashkėt me protestantėt, pėrderisa tė mos jenė plotėsuar kėto kushte. Me ortodokset kėto kushte i kemi tė plotėsuara."
Ka pra mė shumė gjera tė pėrbashkėta, se sa tė ndara. Por aq kollaj nuk bashkohet ajo qė ka qenė e ndarė pėr me shumė se 1000 vjet. Nė fakt ndarja e lindjes dhe perėndimit mund tė hiqet me njė akt tė pėrbashkėt. "Nėqoftėse tė dy krerėt do tė celebronin sė bashku meshėn atėherė shizma (ndarja e bashkėsive fetare) do tė hiqej. Por kėtė tė dy nuk ia lejojnė dot vetes, sepse nė tė dyja kishat ka zėra qė janė kundėr. Patriarku Bartolomeo ėshtė kreu fetar i tė gjithe ortodokesve. Ai ka vetėm 3 mijė besimtarė nė Turqi. Dhe kisha ortodokse greke nė Greqi ka njė degė shumė tė fortė antiikumenike."
Edhe nė radhėt e peshkopėve dhe kardinalėve katolike ka kundėrshtime pėr tė lėnė traditėn nė favor tė ortodoksisė. Nė kėtė rast kisha katolike pėrshembull duhej ta mendonte edhe njė herė drejtimin e bashkėsive dhe qėndrimin ndaj tė ndarėve, qė duan tė martohen edhe njė herė. Nė kėto aspekte kisha ortodokse ėshtė shumė mė liberale. Nė rradhė tė parė roli i Papės duhet ripėrcaktuar pėr bashkimin me kishėn e Lindjes. Deri atėhere rruga ėshtė e gjatė. Njė fillim historik ėshtė bėrė megjithatė me kėtė vizitė nė Turqi.
Carola Hoßfeld
Deutsche Welle
Krijoni Kontakt