Nexhmedin SPAHIU
Shkrimi i Rexhep Qoses proklamon se mëton të zhveshë një debat nga imponimet politike, por në esencë nuk është asgjë tjetër veçse një tendencë për ta denigruar debatin e jo për të kontribuar në debat.
Qosja tërë kohën pohon se “thojnë se kështu e thojnë se ashtu”. Kush thotë? Këtë nuk e thotë Qosja? Përse? Sepse askush nuk thotë ashtu. Duke mos përmendur emra, Qosja dëshiron t’i shmanget përgjegjësisë akademike. Kështu, nëse ta zëmë, unë reagoj, ai mund të thotë se nuk e kishte me mua, por me dikë tjetër. Në fakt, Qosja, duke mos e pasur aftësinë të futet në debat të mirëfilltë, përpiqet ta denigrojë debatin. Thjesht bënë eskivazhe. Dhe këto eskivazhe prodhojnë populizëm e manipulim me ndjenjat e njerëzve që për arsye të arsimimit të mangët (sidomos të atyre me diploma e grada shkencore) nuk janë në gjendje ta kuptojnë problemin.
E para, Qosja përpiqet të mohojë argumentet pa na treguar se çka nënkupton ai me fjalën komb dhe etni. Me gjasë për të gjitha këto ai vë shenjën e barazimit. Kjo shihet kur ai flet për identitetin kosovar si për identitet krahinor. Identiteti krahinor i takon rrafshit etnik e jo atij kombëtar. Kosova është si Mirdita apo Labëria në aspektin etnik, po jo në aspektin kombëtar. Në fakt, do të mund të ishte sikur Mirdita në aspektin kombëtar sikur të funksiononte Republika e Mirditës, po ajo nuk funksionoi. Nuk do të krijohet as kombi kosovar në rast se presidenti Alfred Moisiu organizon ushtrinë dhe shtyp me dhunë a me vetëdëshirë institucionet e Kosovës dhe e shpall Kosovën pjesë të shtetit shqiptar, siç bëri Tirana zyrtare e kohës me Republikën e Mirditës. Po përderisa Tirana zyrtare (Alfred Moisiu, Sali Berisha, Jozefina Topalli, Edi Rama, Pandeli Majko, pretendentët e fronit Leka I dhe Leka II etj. , ngritën në këmbë për Himnin kombëtar kosovar (akoma jozyrtar), atëherë nuk është pritshme që Republika e Kosovës ta ketë fatin e Republikës së Mirditës. Prandaj, në aspektin kombëtar, kosovarët e mirditorët nuk janë njësoj.
E dyta, Qosja thotë: “Thuhet se identiteti kosovar (e kur thuhet identiteti kosovar mendohet në atë kombëtar) ka filluar që nga viti 1912! Pse dhe si ka filluar të krijohet ky identitet që nga ai vit ende nuk janë dëgjuar shpjegime!”. Nëse Qosja do të ishte më i përgjegjshëm, do të na thoshte se kush i paska thënë atij këto fjalë. Nëse ai nuk përmend emër, kjo na lenë të dyshojmë se Qosja po gënjen. (Tërhiqem prej kësaj akuze dhe do të kërkoj falje publike nëse Qosja e thotë autorin e fjalive nën thojëza të cilën ai e citon). E sa për atë se “nuk janë dëgjuar shpjegime”, ky është faji i Qosjës që nuk i ka lexuar shpjegimet e mia në mediat e shkruara dhe elektronike. Por tani po ia përsëris se identiteti kombëtar nuk krijohet brenda një viti, por krijohet në proces në periudha shumë më të gjata. Vetë kombi është proces. Megjithatë, janë disa ngjarje të cilat e bëjnë procesin më të dukshëm. Zanafilla e kombit shqiptar është më e hershme se viti 1878 (gjithsesi kjo zanafillë nuk mund të përfytyrohet qoftë edhe disa dekada para vitit 1878, d. m. th, mbetet brenda shekullit XIX), por viti 1878 kur u themelua Lidhja e Prizrenit konsiderohet si zanafillë e kombit shqiptar. Sipas projektit të rilindësve shqiptarë, kombi shqiptar duhej të ngrihej mbi bazën e etnisë shqiptare, në tokat ku etnia shqiptare përbënte shumicën. Me Lidhjen e Prizrenit kombi shqiptar nuk u krijua, por vetëm u nis si proces. Shqiptarët u krijuan si komb de facto vetëm me sundimin e Ahmet Zogut pas vitit 1925 edhe pse de jure u njohën si komb më 1912-ën. Ai që njihet sot si komb shqiptar, nuk është projekti i rilindësve, por projekti i Ahmet Zogut. Ne, shqiptarët e Kosovës, i kemi thënë vetit komb shqiptar, por bota nuk na njeh për të tillë. Bota i njeh për komb shqiptar vetëm shqiptarët e Shqipërisë. Shqiptarët e Kosovës akoma nuk i njeh për komb. Bota njeh vetëm për shqiptarë etnikë asgjë më tepër. Pra, procesi i vetëdijësimit të kosovarëve si komb nuk ka filluar më 1912-ën, por njësoj kur edhe i gjithë shqiptarëve të tjerë, me Lidhjen e Prizrenit, paçka se nisma e formimit të tyre kombëtar nuk u identifikua si kosovare, po si shqiptare. Dhe nëse në Shqipëri shqiptarët u formësuan si komb de jure më 1912-ën, përkatësisht de facto pas vitit 1925 shqiptarët e Kosovës akoma nuk janë komb, por do të bëhen me kismet prej Zotit. Nuk janë akoma komb, sepse nuk mjafton ta njohësh vetën për komb, por duhet të jesh i njohur edhe prej të tjerëve si i tillë. Ja përkufizimi i im për kombin:
Kombi është një bashkësi (komunitet) njerëzish e organizuar mbi bazën e interesit përmes procesesh si një shoqëri, një konstrukt politik i aftë për të ndërtuar shtet, i aftë për të prodhuar dhe konsumuar vlera, që e njeh vetveten si të tillë dhe që është i njohur nga të tjerët si i tillë.
Rexhep Qosja, nëse pretendon të kontribuojë në këtë debat, le ta thotë se cili është definicioni i tij për kombin apo nëse nuk ka punuar në këtë drejtim, le ta thotë se definicionin e cilit autor ai e konsideron meritor që ta dimë se ku jemi.
E treta, Rexhep Qosja më tej shkruan: “Thuhet se identiteti kosovar në të vërtetë është identitet mbikombëtar, , jo shumëkombëtar, diçka si identiteti evropian apo identiteti amerikan, apo si identiteti tashmë i shpërbërë sovjetik!”. Prapë Qosja nuk na e thotë se kush e thotë këtë. E thotë vetë ai!. Unë, meqë nuk e kam dëgjuar ta thotë kush e meqë Qojsa nuk i referohet askujt, më bën të dyshoj se po gënjen.
Identiteti kosovar nuk mund të jetë mbikombëtar, sepse popullsia e saj shumicë akoma nuk është komb e nuk ka si të jetë mbikomb.
Nuk ka shtet shumëkombëtar. Kjo ishte një frazë e Stalinit, e Kardelit, por u pa se shtete të tilla nuk mund të funksionojnë. Në Jugosllavi vetëm serbët e malazezët ishin kombe, të tjerët quheshin kombe, por në fakt ato u bënë kombe të viteve të ‘90-ta. Kombi kosovar nuk mund të jetë as si kombi amerikan. Në Kosovë etnia shqiptare është shumicë absolute dhe kombi kosovar do t’i bartë karakteristikat kulturore, psikologjike, sociologjike e historike të etnisë shqiptare, sadoqë përkrah shqipes edhe serbishtja e anglishtja janë sanksionuar me kornizë kushtetuese si gjuhë kombëtare të Kosovës. Qosja në vend të rrahagjokësisë patriotike do të ishte më mirë që në kohën kur ishte anëtar i Këshillit të Përkohshëm Administrativ të Kosovës të ngulmonte që gjuhë kombëtare e Kosovës të jetë shqipja, ndërsa serbishtja të jetë gjuhë zyrtare vetëm në ato komuna ku serbët janë mbi 20 %, siç është rasti i shqipes në Maqedoni. Por ai pranoi anglishten e serbishten që përkrah shqipes të jenë gjuhë kombëtare të Kosovës e tani tallet me atë se si do të duket kombi i ardhshëm kosovar.
E katërta, më tej Qosja shkruan: “Thuhet se shteti e cakton identitetin, prandaj edhe identiteti i kosovarëve do të jetë i caktuar prej shtetit të Kosovës”. Kush e thotë këtë? Apo Qosja ia fut kot, sepse kështu ai gjen më lehtë përgjigjen. Por këtë sigurisht nuk e thotë kush që e di se çka është kombi. E vërteta është se koncepti i kombit dhe shtetit janë ngushtë të lidhur. Shteti nuk krijohet vetvetiu. Duhet të ketë një komb që e krijon shtetin. Nëse shteti i Kosovës krijohet ndonjëherë, atëherë ky do të jetë krijesë e kombit kosovar, bërthamën e të cilit e përbëjnë komuniteti etnik shumicë (shqiptarët), ata që luftuan me çdo mjet (jo vetëm me armë, po edhe në çdo mënyrë) për lirinë e pavarësinë e saj, por edhe pakicat etnike të Kosovës që e ndjejnë apo do ta ndjejnë vetën si kosovarë.
E pesta, Qosja shtron pyetje të cilat meritojnë përgjigje për interes debati, sepse nuk mund të ketë pyetje idiote, por vetëm përgjigjje idiote. Kështu, unë po iu përgjigjem me radhë ashtu si i ka shtruar Qosja.
5. 1. Mos do të thotë kjo se identiteti i ri më parë se sa kategori kombëtare është kategori financiare apo ndoshta kombëtare e financiare njëkohësisht?-pyet Qosja.
Përgjigjja ime: Kombi në thelbin e vet është interes me vetë definicionin e tij.
5. 2. Cilat janë arsyet e përpjekjeve për ndryshimin e parimeve themelore mbi të cilat është krijuar gjuha standarde, apo, madje për krijimin e një gjuhe tjetër standarde për shqiptarët e Kosovës dhe shqiptarët gege përgjithësisht?- pyet Qosja.
Përgjigjja ime: Kjo çështje s’ka të bëjë pothuaj fare me identitetin kombëtar kosovar. Kosovarët mund të jenë komb dhe ta kenë po të njëjtin standard gjuhësor me Tiranën, po mund të kenë edhe standard tjetër. Kjo s’ka të bëjë fare me kombformimin kosovar. Çështja e standardit gjuhësor të shqipes është një çështje me vete që meriton debat serioz. Madje ky debat është i domosdoshëm për vetë Tiranën, edhe sikur Kosova të mos ekzistonte fare. Unë këtu vetëm po përmend një fakt: Njërin prej romaneve më të mira në letërsinë kosovare “Vdekja më vjen prej syve të tillë”, shumë veta në Tiranë do të kishin dëshirë ta kishin të përkthyer në shqipen standarde, ndërkohë që vetë autori i tij, Rexhep Qosja, pretendon se e ka shkruar pikërisht në këtë standard gjuhësor.
5. 3. Cilat janë arsyet gjykimeve, të anshme, të tejshquarjeve, tejtheksimeve të vetëdijeve fetare e të qëndrimeve të anshme të disa institucioneve politike e shtetërore ndaj ndonjërës prej këtyre vetëdijeve?- pyet Qosja.
Përgjigjja ime: E vërtetë se nga ana e institucioneve të Kosovës ka një anësim në favor të fesë katolike në Kosovë (kjo shihet në prezantimin e festave fetare në televizionin publik dhe TV-të kombëtare kosovare, e këtë e kam bërë edhe unë në TV Mitrovica, por arsyeja është shumë e shëndoshë. Synimi është integrues. Shteti dhe shoqëria civile duhet të balancojë duke përkrahur më të voglin. Kombi shqiptar nuk do të ishte ky që është sot sikur shteti dhe shoqëria civile shqiptare të mos favorizonte fetë më të vogla në numër. Kombi kosovar po ndërtohet mbi baza të ngjashme me kombin shqiptar. Tek e fundit, këto dy kombe (kombi ekzistues shqiptar dhe kombi kosovar në formim e sipër) e kanë një pikënisje të përbashkët: Lidhjen e Prizrenit, dhe shumëçka pas saj.
5. 4. Cilat janë arsyet e përpjekjeve për krijimin e identitetit të ri kombëtar, të quajtur identiteti kosovar?- pyet Qosja.
Përgjigjia ime: Janë të njëjtat arsye me ato për krijimin e shtetit të ri të Kosovës, i cili nuk ka ekzistuar kurrë, por që do të krijohet me kismet prej Zotit.
5. 5. Cilat janë arsyet e përpjekjeve dhe gjykimeve të këtilla që ushtrojnë ndikim çintegrues në proceset integruese?- pyet Qosja.
Përgjigjja ime: Përkundrazi, krijimi i kombit kosovar ka karakter integrues, siç kishte edhe vetë krijimi i kombit shqiptar. Nuk krijohet kurrfarë procesi integrues duke penguar kombformimin, me arsyetimin se veç jemi komb pa qenë të tillë. Kjo është sikur prindi t’i thotë fëmijës: Çfarë të duhet fakulteti kur ti je inxhinier, në ndërkohë që ai veç sa ka filluar studimet.
Pėrgjigju Duke Cituar
Postuar mė parė nga karaburuni
Krijoni Kontakt