Arkitekti dhe piktori shkodran Kol Idromeno

[mullaymeri]

Per mua eshte "Monalisa" shqiptare...

[Fiori]

Ymeri na trego pak me shume per Kol Idromenon apo dhe per portretin me lart ???


Nga ana vizive i ka vertet te gjitha piket. Ja ke vene bukur emrin Monalisa shqiptare.


Pershendetje

[mullaymeri]

Kol (Nikoll) Idromeno u lind ne Shkoder ne vitin 1860 dhe vdiq po ne ket qytet nga funi i vitit 1939. Vepra e tij e fundit ishte projektimi dhe ndertimi i varrit te tij.
Mesimet e para per pikturen i mori nga i jati. Per disa vite mori mesime private tek mjeshtri i madh te fotografise Pietro Marubi qe ne ate periudhe sapo kishte emigruar nga Italia per ne Shkoder. Pasi fiton nji konkurs pikture regjistrohet ne Accademia di Belle Arti, Venezia. Pas dy vjetesh grindet me nji nga mjeshtrat e akademise keshtu qe largohet prej andej dhe i vazhdon studimet ne nji nga studiot me te medha private te Venecias.
Krijimtaria e tij eshte shume e pasur. Gjeniu i tij perfshiu disa fusha si : pikture, fotografi, kinematografi ( ishte pronari i se pares salle kinemaje ne shqiperi), arkitekture (projektimi i disa rrugeve si dhe projektimi dhe pikturimi i katedrales se Shkodres) .
Ne vitin 1922 shfaqi filmin e pare ne Shqiperi ne kinemane e tij ne Shkoder.
Kjo asht nji pikture tjeter e bukur e tij : "Dasma Shkodrane"

[Fiori]

Faleminderit per prezantimin e piktorit. Dasma Shkodrane me pelqeu akoma me shume si pikture. Ka piktura te tjera...?


p.s. Kerkoj falje per zvogelimin e emrit, nuk e di mu duk si me e thjeshte per tu shkruar.

[erzeni]

nji lapsus ke aty ..jo 1960 por 1860 ...nejse.

Mulla pergezime per pikturat.

Piktura larte quhet "motra Tone" qe duhet te jete motra e piktorit , ndoshta Antonine ose dicka e tille.

Ne se keni mundesi te sillni ketu dhe Kel Kodhelin do beni nji mrekulli.
Shkodra eshte Firence shqiptare.

[mullaymeri]

Ky eshte autoportreti i KOL IDROMENO.

[mullaymeri]

Plaku me pipe

[Xhuxhumaku]

Korrik 21, 2005

Të gjitha ndërhyrjet e specialistëve në tablonë e Idromenos

Ringjallja e "Motrës Tone" në Luvër

Admirina Peçi

Motra Tone", tabloja e famshme shqiptare, po përjeton ringjalljen e saj në Luvër. Tabloja që prej vitesh kishte lëshuar sinjalin Sos, tashmë ka shpëtuar përfundimisht. Nga Parisi, mbërrijnë lajmet e para mbi restaurimin e tablosë së famshme të Kolë Idromenos, e cila prej afro dy muajsh po restaurohet në Qendrën e kërkimeve dhe Restaurimeve të muzeve të Francës, në Luvër. Majlinda Agolli, shefe e Laboratorit të Konservim-Restaurimit në Galerinë Kombëtare të Arteve, ka shoqëruar të gjitha etapat e ndërhyrjeve në tablonë e famshme të Rilindjes Shqiptare, në Paris. Në një raport të hollësishëm dërguar në Galerinë Kombëtare të Arteve, Agolli shpjegon se ndërhyrjet më të rëndësishme kanë përfunduar me sukses. Etapë pas etape, ndërhyrjet në tablonë e famshme të Rilindjes kombëtare shpjegohen nga restauratorja e njohur Majlinda Agolli.

Analiza të hollësishme

Analizat e përgjithshme të strukturës së veprës, sipas Agollit, kanë përfunduar brenda një jave, menjëherë pas mbërritjes në Paris. "Analizat u realizuan me precedencë për të shpejtuar ndërhyrjen mbi vepër. I gjithë laboratori i C2RMF (Qendra e kërkimeve dhe restaurimeve të Muzeve të Francës) kombinonte proceset e ndërthurura të tablosë 'Motra Tone'", shpjegon Agolli, ndërsa shton se njëkohësisht me analizat janë realizuar edhe disa foto specifike mbi veprën. "Janë foto me dritë direkte, foto me dritë infra të kuqe, me rreze ultra violet, me dritë horizontale bardh e zi, kontrast nga të dyja anët (para-prapa), me dritë vertikale etj.", thotë restauratorja Agolli, duke shpjeguar se me anë të këtyre fotove evidentohen mjaft saktë të gjitha problemet e shtratit piktural, grundit të valëzuar, ripikturimet dhe ndërhyrjet në tablo etj.
Më tej, "më 27 maj 2005, mbi veprën e Idromenos u realizuan disa grafi, për të kontrolluar më mirë strukturën. E paralelisht janë realizuar edhe analiza mbi natyrën e ngjitësit të përdorur në dublazhin fillestar dhe fijeve të kanavacës së suportit të veprës", thotë Agolli. Kjo hallkë ka rezultuar në krye të projektit si më e vështira. Në një restaurim të hershëm të tablosë së Idromenos u bashkëngjit një kanavacë mbrojtëse, e cila gjatë viteve dhe nën ndikimin e kushteve atmosferike, pas tkurrjeve e bymimeve të herëpashershme, e ka tërhequr dhe dëmtuar kanavacën fillestare ku Idromeno punoi portretin e famshëm.

Një dokumentar

Më 1 qershor në atelienë e restaurimit të pikturës së kavaletit C2RMF "Site de Flore" u realizua një dokumentar me veprat e rëndësishme të fondit të Muzeut të Luvrit", shënon në raportin e saj Majlinda Agolli. Në këtë dokumentar bënte pjesë dhe piktura shqiptare e Kolë Idromenos, "Motra Tone", e vlerësuar nga studiuesit e kësaj periudhe për vlerat e saj piktorike e historike. Prezantimin e veprës e ka bërë drejtori i Qendrës së Kërkimeve dhe Restaurimeve të Muzeumeve të Francës (C2RMF), Jean-Pierre Mohen. Por në këtë dokumentar restauratorja shqiptare Majlinda Agolli ka folur edhe për autorin e veprës, Kolë Idromeno, si dhe për vendin që "Motra Tone" zë në kulturën shqiptare.

Ndërhyrjet në tablo

Ndërsa ndërhyrja reale mbi tablo nisi më 4 qershor nga restauratori francez Jean-Francois Hulot. Agolli thotë se Hulot ka punuar plot 16 ditë mbi të. "U realizuan me metoda bashkëkohore procedurat e njëpasnjëshme për konsolidimin e veprës". Metoda "Mehrai" që u përdor në këtë rast, sipas Agollit, ka 30 vjet që aplikohet mbi veprat e '900-ës. Kjo teknikë ka dhënë rezultate mjaft pozitive dhe vazhdon të aplikohet në atelietë e restaurimit në Luvër, Versajë, në Itali etj.
Procesi i konsolidimit i realizuar nga z. J.Francois Hulot ka nisur që në Tiranë, në muajin dhjetor të vitit 2004në atelienë e restaurimit në Galerinë Kombëtare të Arteve. Për të shpjeguar vështirësitë e kësaj ndërhyrjeje, Agolli thotë se struktura e veprës përbëhej nga materiale të ndryshme, e për më keq ishte e dubluar me material të njëllojtë. Kësisoj ajo paraqiste një sërë problemesh. Nën ndikimin e lagështirës dhe ndryshimit të temperaturave, këto materiale "reagonin" ndryshe në pjesë të veçanta të ngjitura me njëra-tjetrën, duke dëmtuar ndjeshëm përbërësit e strukturës, si grundi, shtrati piktural dhe verniku. Për të shmangur gjithë këto, Jan François Houlot, pas shkëputjes nga dublura e vjetër, vendosi që vepra të konsolidohej "reaktivë", që do të thotë kundër ndikimit nga lagështira. Deri në këtë moment, sipas Agollit, është ndërhyrë në mënyrë kuadratike, në zona shumë të vogla me mjete moderne optike, duke larguar mbivënie të ndryshme parazitare, gjë që realizon në mënyrë perfekte ruajtjen e plotë të ngjyrave origjinale të tablosë, nga dëmtimet e pësuara ndër vite.

Gjysmëpërtëritja

E gjithë ndërhyrja e restauratorit Houlot zgjati deri më 20 qershor. Një ditë më vonë vepra u vendos në shasinë e saj të re, me tension të komanduar dhe ishte kësisoj e gatshme për fazën e dytë të ndërhyrjeve. Agolli shpjegon se në këtë fazë të dytë sigurohet rehabilitimi "estetik" i veprës. "Grupi i konsulencës për këtë ndërhyrje përdori disa elemente ndërhyrjeje, me bazë teknikat e Cremonese-it, si edhe dy lloje përbërësish, që përdoren për të zbutur të gjitha mbetjet e ngjitësit të përzier me vernikun e dublazhit të parë. Siç shpjegon Agolli, ky ngjitës kishte depërtuar mbi sipërfaqen e veprës, duke krijuar njolla dhe dëmtime në formë kokrrizash, si edhe deformime të imazhit koloristik e të velaturës fine të vendosur nga autori Idromeno. Momentalisht, tabloja e famshme e Idromenos, ka përjetuar thuajse 50 % të përtëritjes së saj. Ndërsa ditët në vazhdim, siç pohon Agolli, do të vijojnë me ndërhyrje intensive e tejet të hollësishme në të gjithë detajet e tablosë së Idromenos.


Një ditë me ndërhyrjet e specialistëve

Tabloja nën rrezet rëntgen

Çdo ditë pastrohen të gjitha mbetjet parazitare, duke krijuar ekuilibre estetike pa dëmtuar sipërfaqen e ngjyrës dhe duke ruajtur në çdo milimetër velaturën. Deri më sot është realizuar 50% e sipërfaqes së veprës dhe uniformiteti i vlerave koloristike", pohon restauratorja Majlinda Agolli, ndërsa, shpjegon ndërhyrjet që realizohen çdo ditë mbi tablonë e Idromenos. "Pas këtij operacioni të rëndësishëm pason realizimi i procesit të strukturës, pra rilidhja e shtratit piktural. Gjithashtu, vazhdon integrimi mbi vepër, ripikturimi i të gjitha zonave të dëmtuara të pikturës, duke respektuar në mënyrë absolute penelin dhe ndjeshmërinë e autorit dhe, në fund, vernikosja që e konsolidon sipërfaqen e veprës, duke e mbrojtur njëkohësisht edhe gjatë ekspozimit". Shpjegimet e detajuara të Majlinda Agollit për të gjithë ndërhyrjet deri në imtësi në tablonë "Motra Tone" përfundojnë këtu, duke i përgëzuar të gjithë ata që mundësuan çuarjen e veprës në "C2RMF" dhe Atelienë e Restaurimit të Pikturës "Site de Flore", të Luvrit, por edhe përpjekjet e të gjithë specialistëve të konservimit, kimistëve dhe restauratorëve, që po kontribuojnë çdo orë e minutë të ditës me konsultat e teknikat profesionale.

[Xhuxhumaku]

Historia e tablosë "Motra Tone". Pse dhe si e krijoi portretin e njohur

Tonia, drita hyjnore e Kol Idromenos

Motër e vëlla, pas një shekulli në Luvër

Admirina Peçi

Kur lindi Kol Idromeno, motra e tij Tonia, nuk e kishte mbushur vitin. Përcaktuar që prej këtij momenti, ata mbetën bashkë përjetësisht. Të tilla ishin rrugët në jetët e tyre. Kur përmend Kol Idromenon, nuk mund të mos mendohet "Motra Tone". E po të shohësh tablonë e famshme përnjëherësh shfaqet emri i piktorit të madh. Stacioni i tyre më i fundit është në Luvër. "Motra Tone", pas një lëngimi të gjatë, po përjeton ringjalljen e saj në qytetin ku mbahen tablotë më të famshme të botës. Tonia shfaqet e bukur dhe e re, 24-vjeçare, si në vitin 1883, kur Kol Idromeno, e përjetësoi me penelin e tij mbi kanavacë. Ndërsa vetë piktori shfaqet mjeshtërisht në pikturimin fin që ka realizuar në këtë portret. Specialistët e restaurimit në Luvër, e vlerësojnë lart tablonë e famshme shqiptare, ndërsa vërejnë në çdo milimetër të tablosë detajet e arritura artistike. Në këtë moment të rëndësishëm për pikturën më të famshme shqipatre, ia vlen të bësh një udhëtim në kohët e largëta, kur Tonia ishte një vajzë e vogël, e ndiqte pas vëllanë që diç vizatonte në letrat e babait, apo më vonë kur i shkruante letra me një shqipe të pastër, ku Kolë idromeno 15 vjeçar merrte mësime pikture në Akademinë e Venedikut. Pjesa më e bukur e këtij udhëtimi është koha kur pozoi për vëllain e saj. Më tej vitet nuk i rezervuan shumë befasi të bukura shkodranes së bukur të Idromenëve... Për të mësuar historinë e plotë të saj, e sidomos të tablosë që e përjetësoi, duhet të shkosh deri në rrënjët e thella të familjes Idromeno, tek talenti i papërsëritshëm i vëllait Kol Idromeno, sfidat, mësimet, që ai mori në jetën e tij, pasionet e tyre të përbashkëta... Shumëçka prej këtyre mund t'i gjesh në një biografi, botuar herët në vitin 1984, hartuar nga Mikel Prenushi. Veç shumë historive, dëshmive e kurioziteve nga jeta e Kol Idromenos, një vend të veçantë zë në këtë biografi analiza e portretit Motra Tone dhe historia e kësaj tabloje.

Historia e portretit

Në vitin 1883 Kolë Idromeno mendon dhe realizon një krijim artistik në pikturë, portretin e motrës së vet, Tones. Me të drejtë portreti "Motra Tone", njihet si një nga kryeveprat e tij. Historia e këtij portreti është treguar nga vetë piktori shumë herë në kohën që ai ishte gjallë. Motra Tone ishte e vetmja motër e piktorit, një vit më e madhe në moshë. Ishte 24 vjeçare kur pozoi për këtë portret. Ishte e martuar, nënë me dy fëmijë të vegjël. I shoqi i saj ishte Andrea Shkanjeti, një i porsaardhur në Shkodër, me profesion mësues. Andrea kishte qenë mësuesi privat i Kolë Idromenos në fëmijëri dhe që nga ajo kohë kishte mbetur miqësia mes të dy familjeve. Më vonë Tonia u martua me të. Në fakt familjet e tyre ruanin një miqësi të vjetër që nga koha kur kishin qenë në Korfuz. Në Shkodër ai punonte si mësues privat jo vetëm për gjuhën italiane, gjuha e tregëtisë për kohën, por edhe për gjuhën shqipe dhe mbante një konvikt të vogël për fëmijë. Andrea Shkanjeti gëzonte një opinion të mirë në Shkodër. Jetim pa nënë dhe babë, të cilët i kishin vdekur para se ai të vinte në Shkodër, në këtë qytet ishte krejtësisht i vetëm. Martesa me Tonen i krijoi atij një familje të mirë dhe një rreth shoqëror më të gjerë. Pas martesës Andrea Shkanjeti i kishte kërkuar gruas së tij Tones, që ajo të vishej me kostumin "ala franga", në një kohë që gjithë pajën e saj ajo e kishte me kostumet popullore shkodrane. Edhe martesën Tonia e kishte bërë me këtë kostum popullor. Ajo ia plotësoi dëshirën të shoqit, megjithatë dëshira e saj ishte të vishej si shoqet e tjera me veshjen popullore. Duke e kuptuar këtë dëshirë të madhe të motrës së vet për kostumin popullor, Kolë Idromeno, në janar të vitit 1883, mendoi t'i realizonte një portret me veshjen që dëshironte ajo. Tonia ishte një grua e gjallë, e shkathët dhe e kulturuar për kohën. Ajo merrte pjesë si këngëtare në ahengjet popullore në rrethet familjare. Ishte grua e dashur dhe tërheqëse në bisedë. Për 7-8 ditë me radhë motra Tone, e veshur me kostumin kombëtar, pozoi në familjen e babait të saj dhe portreti më vonë qe përfunduar me sukses.

Droja e Tones

Vizitorë të panumërt, që e kanë kundruar portretin e famshëm "Motra Tone", janë intriguar nga shprehja që personazhi ka në portret. Në galerinë Kombëtare të arteve thonë se shumë prej vizitorëve pyesnin: Përse Tonia e ka hedhur në njërën anë vështrimin e saj të druajtur? Studiuesit e lidhin me një premtim që ajo i kishte bërë të shoqit Andrea Shkanjeti. Tonia duke pritur një "qortim" të të shoqit për këtë pozim, që po bënte me veshjen popullore, vështrimin e kishte drejtuar nga dera. Në këtë pozim dhe në këtë moment psikologjik piktori e gjeti me vend ta përjetësojë duke gjykuar si artist se vepra do t'i dilte e një niveli të lartë artistik. Në këtë vepër, napa e bardhë, që ka rrethuar fytyrën e saj në sfondin e errët të pikturës e përcakton qartë figurën e gruas.

Në shtëpinë e Shkanjetëve

Specialistët thonë se Kolë Idromeno edhe në vitet e mëvonshme ka ritokuar ndonjë gjë të vogël në këtë portret po në përgjithësi vepra u përfundua më 1883. Këtë e vërteton jo vetëm mosha e Tones në portret, por edhe mbishkrimi i vetë autorit në këtë krijim. Këtë portret të bukur, menjëherë pasi e përfundoi, artisti ia fali motrës së vet. Vite me radhë ky portret qe vendosur në një kënd të shtëpisë së Shkanjetëve, në dhomën e pritjes. Krijuesi i saj, piktori Kolë Idromeno, i dinte mirë vlerat që kishte arritur në këtë vepër. Motra Tone e meritonte një vepër të tillë. Ajo e shoqëroi shpesh të vëllanë Kolën në ahengjet popullore ku ai i binte violinës sado që ishte nënë me dy fëmijë të vegjël.

"Ikja" e Tones

Por pikërisht në një nga këto ditë tek shoqëronte vëllain e saj në ahengje, Tonia u sëmur rëndë. Kjo ishte një nga fatkeqësitë e mëdha, që goditën piktorin Kol Idromeno. Dy vite para kësaj dhimbjeje, me 15 korrik 1888 në moshën dyvjeçare Kol Idromenos, i vdiq djali i vetëm. Sëmundja e Tones ishte një tjetër goditje për të. Nënë e gjashtë fëmijëve, pesë vajza dhe një djalë, Tonia në verën e vitit 1890, ishte ftohur rëndë ndërsa merrte pjesë në një dasëm duke kënduar me të vëllanë dhe po atë vit vdiq nga turbekulozi. Fëmijën e saj të gjashtë e la pak muajsh. Meqë nuk pati më fëmijë, Kola e mori atë si fëmijën e vet dhe e rriti. Fëmijët e Tones ishin për të ngushëllimi i tij për gjithë jetën. Portretin "Motra Tone" pas vdekjes së saj, Kol Idromeno e mori, nga shtëpia e Shkanjetëve dhe e mbajti gjithmonë në dhomën e mirë të shtëpisë së tij, deri kur edhe ai iku nga kjo jetë.


Mësuesit e parë dy klerikë të huaj dhe Pjetër Marubi

Fëmija i lindur piktor

Kolë Idromeno lindi më 15 gusht 1860. Ishte fëmija e dytë pas një vajze të quajtur Tonia, e cila nuk e kishte mbushur ende vitin kur lindi Kola. Motër e vëlla u rritën me kujdes të veçantë nga prindërit e tyre. Që në vogëli u shfaq te ai prirja për vizatime të thjeshta. Shpesh herë ulej në tavolinën e babait dhe me laps në dorë, kërkonte të kuptonte diçka nga projektet e të atit dhe ta imitonte. Por ato ishin shumë të vështira për mendjen e tij. Më të kapëshme ishin disa vizatime të thjeshta, që i ati i bënte enkas për t'i riprodhuar i biri. Arsenit, (babait) i pëlqente vizatimi, por profesionin e piktorit, nuk e kishte ushtruar asnjëherë. Ishte një art, që nuk të jepte bukë në atë kohë. Por ai kënaqej me prirjet e të birit dhe donte me çdo kusht ta përkrahte që të ecte përpara. Mësimet e para Kola i mori nga dy klerikë të huaj, por më vonë mësuesi i vërtetë i vizatimit, u bë për të Pjetër Marubi, fotografi i njohur i qytetit, i cili ishte edhe piktor edhe arkitekt. Punimet e para të Kol Idromenos, të ruajtura deri vonë i përkasin periudhës së shkollës fillore, ku përmenden "Kokë fëmije", "Malësorja", "Gomari në udhë", etj.


Artisti i madh pa një diplomë

E braktisi Akademinë, pas 6 muajve studime

Kol Idromeno nuk u diplomua kurrë në ndonjë shkollë. Ai nuk i duronte rregullat strikte të Akademive. Ishte 15 vjeç, kur mbërriti në Venedik për të nisusr studimet në pikturë. Në kujtimet e tij, lënë miqve, thuhet se ai u paraqit në Akademinë e Venedikut për t'u provuar. "Në fillim nuk deshën të më pranonin, sepse më shihnin të vogël në krahasim me të tjerët. Por edhe mësimet në shkollë kishin filluar. Megjithatë më provuan. Më dhanë të vizatoj një glob. Dola shkëlqyeshëm në këtë provim, sa të gjithë profesorët u habitën dhe më panë me admirim. Edhe unë nuk e di sa shpejt e punova dhe sa mirë. Isha shumë i prekur. Unë u pranova në Akademi edhe pse me vonesë".

Vështirësitë

Në muajt e parë të shkollës e pati të vështirë të mësohej me disiplinën e punës dhe rregullat e gurta të shkollës, që nuk i jepnin liri veprimi. Por u ambjentua shpejt. Në Shkodër piktori i ri qe praktikuar të punonte e të krijonte në mënyrë të pavarur e sipas dëshirës së vet. Ndërsa në Akademi ishte ndryshe. Profesorët i jepnin punime të thjeshta, por për gabimin më të vogël, e bënin të përsëriste punën, jo një herë por disa herë. Kjo mënyrë pune e mërziste dhe e nervozonte, por ai ishte i vendosur ta vazhdonte studimin me çdo sakrificë. Në shkollë e ndjente veten mjaft të vetmuar. Nuk kishte asnjë shqiptar dhe askënd me të cilin të mund të bisedonte e të këshillohej. Në familjen e një mikut të babait të tij shkonte rrallë. Por gjithçka zgjati pak, vetëm gjashtë muaj shkollë. Dhe Kola i braktisi studimet.


Braktisja e Akademisë

Braktisjen e Akademisë së Venedikut, vetëm pas 6 muajsh studime, piktori u'a tregonte kësisoj shokëve të tij, kur u kthye në Shkodër: "Një ditë dy profesorë të akademisë, gjatë praktikës me studeëntët do të punonin seicili nga një grua nudo në vizatim, pa hije. Hijet do të punoheshin më vonë. Njëri nga profesorët ishte i ri në moshë, ndërsa tjetri ishte i moshuar. Unë i'u luta profesorit të moshuar të ma besonte mua punimin e vizatimit të tij me hije dhe ai pasi më shikoi me mirëdashje ma besoi punën. Brenda dy orësh e kisha bërë gati dhe sipas meje, kisha bërë një punë me cilësi të mirë. Kjo u duk dhe nga qëndrimi, që mbajti profesori i moshuar, mirëpo kur e pa vizatimin tim të përfunduar, ai i riu, m'u drejtua me një ton të ashpër "Prej një kambë shkalle ti dashke të hypësh në majë...!" Mjaft i prekur nga ky qëndrim i Kol Idromeno qe përgjigjur: "Ju profesor nuk i njihni aftësitë e nxënësve tuaj". Vetmë kaq dhe Kola vendosi të largohej përfundimisht nga Akademia.


Rrënjët artistike tek babai e gjyshërit

Idromenët e famshëm nga Parga

Idromenët kanë qenë një familje e njohur nga Parga. Prej kësaj familje në shekujt XVIII, XIX, kanë dalë njerëz të shquar. Nën pashallëkun e Ali Pashë Tepelenës, në këto anë, nga familja e Idromenëve, në shekullin 19-të janë shquar Andrea Idromeno dhe Mihal Idromeno. Andrea ishte doktor në teologji dhe profesor në Korfuz, ndërsa Mihali doktor në drejtësi. Këta qenë gjyshërit e Kolë Idromenos. Andrea Idromeno së bashku me Vangjel Meksi Labovitin e ndihmoi botuesin Grigor Gjirokastriti për përkthimin e dy librave fetarë në gjuhën shqipe me alfabet grek, libra të cilët, e panë dritën e botimit më 1824 dhe 1827. Këto dy përkthime fetare "Ungjilli pas Matheut" dhe "Dhjata e re" janë cilësuar me rëndësi për historinë e shkrimit të gjuhës shqipe dhe si të parat përkthime të këtij lloji në gjuhët kombëtare në Ballkan, përpara përkthimeve rumune, bullgare, e maqedone, që u bënë më vonë për këto dy vepra. Mihal Idromeno u bë i njohur për një botim, që realizoi në Korfuz më 1852 të një fjalori teknik si dhe për ndihmën, që i dha Andrea Idromenos në përpilimin dhe botimin e një historie të Pargës dhe të Sulit, vepër e cila, sipas studiuesve, nuk njihet sot. Por Idromenët nuk qëndruan shumë kohë në Korfuz. Prej tyre Arsen Idromeno, babai i Kol Idromenos në vitin 1856, u shpërngul përgjithmonë në Shkodër, ku filloi të punonte si marangoz e më vonë për nevojat e qytetit në rritje, ai bëri punën e projektuesit dhe zbatuesit të ndërtimeve të shtëpive private e publike. Kështu ai përfitoi përvojën e një arkitekti autodidakt dhe si i tillë u njoh në Shkodër, por njihej edhe si një vizatues i zoti.

Gazeta Shqiptare.

[puroshkodran]

Kolë Idromeno lindi më 15 gusht 1860 në Shkodër. I ati quhej Arsen Idromeno dhe e ëma Roza Saraçi. Eshtë piktori i parë i Rilindjes, dhe per vlerat artistike cilësohet si më i miri i asaj kohe. Perveçse si piktor, njihej edhe si skenograf, fotograf, arkitekt, urbanist, muzikant dhe si ideatori i spektakleve te para kinematografike ne Shqiperi.

I vogel mori mësime për vizatim pranë fotografit të njohur të qytetit, Pjetër Marubi, i cili pasi dalloi tek ai nje talent të veçantë, e këshilloi të atin ta dërgonte për studime në Itali. Në moshen 15-vjeçare, filloi studimet për pikturë në Akademinë e Arteve në Venezia. Aty vazhdoi mësimet vetëm për dy vjet, pasi e kishte te pamundur te mesohej me rregullat e rrepta të Akademisë.

Me ndihmën e një familjes shqiptare që jetonte ne Venezia, filloi punë si ndihmës ne studion e një piktori. Më pas udhëtoi shumë ne Europë dersa në 1878 u trasferua perfundimisht në Shkoder, ku realizoi operat e tija më të bukura.

Pas kthimit në vendlindje, Kola, përveç pikturës, po e tërhiqte edhe fotografia që e shihte me kënaqësi në studion e Marubit. Në atë studio në atë kohë punonte si ndihmës shoku i tij Mati Kodheli. Mbas vdekjes së Matit, në vitin 1881, Kola bëhet ndihmes i Marubit.

Në vitin 1884 Kola, bashkë me te atin, hapi nje studio fotografike te tijën dhe e quajti "Dritëshkronja e Kolës". Mbas Marubëve, Kolë Idromeno është nder fotografët e parë shqiptar. Ai fotografonte shumë, e në xhamat dhe celuloidët e tij "ngrijnë" pamje tërheqëse të natyrës shqiptare, të qyteteve dhe fshatrave , njerëz të njohur e të panjohur të tyre, figura të shquara të historisë, por sidomos malësorë, gjithmonë të armatosur me armë brezi të zbukuruara me sedef dhe argjend.

Në fotografitë që Idromeno u bënte fshatarëve me veshjet karakteristike krahinore, vërehet ndërthurje e vlerave etnografike me ato artistike dhe estetike. Objektivit të aparatit të tij nuk i kanë shpëtuar edhe shfaqje të ndryshme të grupeve amatore të qytetit verior. Përmendim se në pjesën më të madhë të fotove të Kolë Idromenos ndjehet dhe vërehet sensi i tij i veçantë artistik, një poetikë karakteristike për pikturën e ngjizur nga mjeshtri në masën e duhur në veprat fotografike. Kjo, ndoshta e ka ndihmuar ta arrijë shpejtë nivelin e Pjetër Marubit, madje në disa drejtime edhe ta kalojë atë.

Fotot e para artistike të Kolës datojnë rreth vitit 1886, pra vetëm dy vjetë pas hapjes së studios. Të përmendim se në atë kohë proçeset teknollogjike të fotografimit dhe stampimit ishin mjaftë të ndërlikuara, dhe, pasi kërkonin shumë mund për tu përvehtësuar, lypnin rreptësi të madhe në zbatimin e rregullave të punës.

Duke qënë profesionist duarartë e me kërkesa të larta artistike dhe teknike, ai porosiste materiale të cilësisë më të mirë që prodhoheshin në vendet më të zhvilluara në lëmë të fotografisë. Ndihmë në këtë drejtim i jepte edhe çfrytëzimi me aftësi i literaturës së huaj profesionale, të cilën e konsultonte rregullisht.

Veprat e para ne arkitekturë të Idromenos fillojne ne vitin 1906. Aktiviteti i tij në arkitekturë ka lënë gjurmë të rëndësishme në fizionominë arkitektonike të qytetit të Shkodrës.

Në pikturat e Idromenos, sidomos te portretet, dallohet interesi i tij në aspektin social të jetës së perditshme. Në kuadrot me tema fetare ka fragmente që me një stil gati realistik përshkruajnë jeten dhe aktivitetet sociale te qytetit. Në pikture si ne fotografi, ai kerkoi te fiksonte varietetin dhe origjinalitetin e Shkodres

Me ndertimet ne arkitekture dhe urbanistike, kontribuoi ne permiresimin e Shkodres, dhe me aktivitetet artistike ndihmoi qe qyteti te mbetej per shume kohe qendra kryesore e zhvillimit te arteve pamore ne Shqiperi

Me kuadrot e Koles filloi shkolla realiste shqiptare, dhe pikturat e tij perbejne edhe sot nje nga thesaret e tradites kombetare. Idromeno influencoi shume piktore te kohes dhe te viteve ne vijim

storia.com