ADHURIMI - Kapitulli II: Misteret e Shenjta

[Albo]

Misteret

Misteret quhen zyrtarisht në Kishën Orthodhokse "Misteret e Shenjta". Zakonisht numërohen shtatë mistere: pagëzimi, mirosja, Kungata e shenjtë, pendimi (rrëfimi), martesa, priftëria dhe vajimi i shenjtë (efqelia).

Praktika e numërimit të mistereve u adoptua në Kishën Orthodhokse nga Romano-Katolikët. Kjo nuk është një praktikë e vjetër e Kishës dhe në shumë drejtime mund të lindë keqkuptime, sepse të lë përshtypjen sikur janë vetëm shtatë rite të veçanta, të cilët janë "mistere" dhe sikur aspektet e tjera të jetës së Kishës janë esencialisht të ndryshme nga këto veprime të veçanta. Praktika më e vjetër dhe tradicionale e Kishës Orthodhokse është të konsiderojë çdo gjë që është brenda Kishës dhe çdo gjë që është e Kishës si mistike dhe misterore (sakramentale).

Kisha mund të përcaktohet si jeta e re në Krishtin. Kjo është jeta e njeriut, e jetuar me anë të Shpirtit të Shenjtë, në bashkim me Perëndinë. Të gjitha aspektet e jetës së re në Kishë marrin pjesë në misterin e shpëtimit. Në Krishtin dhe Shpirtin e Shenjtë çdo gjë që është mëkatare dhe e vdekur, bëhet e shenjtë dhe e gjallë nga fuqia e Perëndisë Atë. Dhe kështu, në Krishtin dhe Shpirtin e Shenjtë, gjë në Kishë bëhet një mister, një element i misterit të Mbretërisë së Perëndisë, ashtu si ai tashmë është përjetuar në jetën e kësaj bote.

Duke e parë Kishën si një jetë të re dhe të amëshuar të Mbretërisë së Perëndisë, dhënë njeriut nga Perëndia, me anë të Jisu Krishtit, në Shpirtin e Shenjtë, ne, para së gjithash, kuptojmë se për të patur jetë duhet të kemi lindje. Lindja në jetën e amëshuar të Perëndisë është Misteri i Pagëzimit. Por, lindja nuk është e mjaftueshme për të jetuar; duhet pasur edhe mundësia e vazhdimit të jetës: fuqia, energjia dhe forca e saj. Prandaj, Misteri i Mirosjes është dhurata e fuqisë për të jetuar në jetën e Krishtit, e cila ka lindur tek njeriu nga pagëzimi. Kjo është dhurata e "Shpirtit të tërëshenjtë, të mirë e jetëbërës" tek njeriu.
Edhe jeta, gjithashtu duhet të mbahet. Normalisht kjo bëhet me anë të ushqimit. Ushqimi na mban ne gjallë. Njeriu mbahet në ekzistencë nëpërmjet kungimit me krijimin. Por, ushqimi nuk na mban ne në jetë përjetësisht. Kungimi ynë natyral me botën është një Kungim te vdekja. Ne kemi nevojë për një ushqim të veçantë, që të na japë jetën e amëshuar. Ky ushqim është "darka mistike e Birit të Perëndisë", trupi dhe gjaku i Krishtit, misteri i Kungatës së Shenjtë - Kungimi me Jetën Vetë.

Që jeta të bëhet e shenjtë, e mirë dhe e përsosur, duhet të jetë dhe një mister i veçantë rreth martesës dhe lindjes së fëmijëve. Në këtë botë, kush ka lindur do të vdesë dhe, madje edhe dashuria njerëzore më e përsosur është nën dënimin: "...derisa vdekja do ju ndajë." Misteri i Martesës së krishterë, i transformon dashuritë njerëzore, fëmijë-lindjet dhe familjet, në realitete të kuptimit dhe përmasave të përjetshme. Në martesë ata bekohen prej Perëndisë për një dashuri dhe miqësi pa mbarim. Ata bekohen që fruti i dashurisë së tyre, lindja e fëmijëve dhe jeta e familjeve të tyre, të mos jetë "në vdekje", por në jetën e amëshuar.

Deri në ardhjen përfundimtare të Mbretërisë së Perëndisë, jeta jonë është është nën sulmin e armiqve të saj demoniakë: mëkati, sëmundja, vuajtja, hidhërimi dhe vdekja. Misteri i pendimit është mjekimi për sëmundjet shpirtërore. Ai na lejon të kthehemi përsëri tek Perëndia, të falemi prej Tij dhe të pranohemi përsëri në jetën e Perëndisë, prej së cilës mëkatet tona na ndajnë. Misteri i Vajimit të Shenjtë (Efqelia) është mjekimi për sëmundjet tona fizike, të cilat janë fuqitë e mëkatit mbi trupet tona, bashkimi ynë i paevitueshëm me vuajtjen dhe vdekjen. Vajimi i shenjtë na lejon të shërohemi; na çon jo "në vdekje", por përsëri në jetën e amëshuar. Ai është inkorporimi i plagëve tona në kryqin jetëbërës të Krishtit.

Së fundi, misteri i cili lejon, që përsosmëria e jetës hyjnore të bëhet e jona, me tërë plotësinë dhe fuqinë e saj në këtë botë, është misteri i vetë Kishës. Në mënyrë të veçantë, brenda Kishës ne kemi misterin e Priftërisë, shërbesën, mësimin dhe kujdesin pastoral. Kleri i Kishës (peshkopët, priftërinjtë dhe dhiakonët) është, që ta shfaqë, ta bëjë të pranishme dhe të fuqishme në Kishë, jetën hyjnore të Mbretërisë së Perëndisë tek të gjithë njerëzit, gjatë kohës që ata jetojnë në këtë botë.

Kështu, prej lindjes në vdekje, në kohë të mira e të këqia në çdo aspekt të ekzistencës të kësaj bote, jeta reale - jeta siç Perëndia e ka krijuar, shpëtuar dhe shenjtëruar - na është dhënë neve në Kishë. Ky është qëllimi i ardhjes së Krishtit në botë:

"Unë kam ardhur që të kenë jetë e ta kenë me bollëk" (Joani 10:10).

Kisha, si dhurata e jetës së amëshuar, prej vetë natyrës së saj në plotësinë dhe tërësinë e saj, është një realitet mistik dhe misteror. Ajo është jeta e Mbretërisë së Perëndisë e dhënë tashmë tek ata që besojnë. Dhe prandaj, çdo gjë që ne bëjmë - lutjet tona, bekimet, veprat e mira, mendimet, veprimet - çdo gjë merr pjesë në jetën që s'ka mbarim. Në këtë kuptim, çdo gjë që është në Kishë dhe e Kishës është një mister i Mbretërisë së Perëndisë.

[Albo]

Pagëzimi

Praktikimi i Pagëzimit si simbol fetar nuk filloi me Jisuin. Pagëzimi, që literalisht do të thotë zhytje në ujë (Baptismos), praktikohej nga populli i Dhiatës së Vjetër, si dhe nga popuj që i përkisnin besimeve pagane. Kuptimi universal i pagëzimit është ai i "fillimit të ri", i vdekjes së një mënyre të vjetër jetese dhe i lindjes përsëri, në një mënyrë të re jete. Prandaj, Pagëzimi është i lidhur gjithmonë me Pendimin, që do të thotë një kthim moral, një "ndryshim i mendjes", një ndryshim në jetimin prej diçkaje të vjetër dhe të keqe, në një diçka të re dhe të mirë.

Prandaj, në Ungjill Joan Pagëzori i pagëzon njerëzit si një shenjë pendimi, për përgatitjen për Mbretërinë e Perëndisë, që po vinte tek njerëzit me Krishtin Mesian. Vetë Krishti u pagëzua nga Joani, jo sepse ishte mëkatar dhe kishte nevojë për pagëzim, por sepse, duke e lejuar veten të pagëzohej ai tregoi që me të vërtetë ishte "Biri i Dashur" i Perëndisë, Shpëtimtari dhe Mesia, "Qengji i Perëndisë që heq mëkatin e botës" (Shih Matheu 3, Marku 1, Lluka 3, Joani 1-3).

Në Kishën e krishterë praktika e pagëzimit merr një kuptim të ri dhe të veçantë. Ai nuk mbetet thjesht një shenjë e ndryshimit moral dhe e rilindjes shpirtërore. Por, ai bëhet një akt i vërtetë i vdekjes dhe ngjalljes së personit në dhe me Krishtin. Pagëzimi i krishterë është pjesëmarrja e njeriut në ngjarjen e Pashkës. Ai është një "lindje e re nga uji dhe nga Fryma e Shenjtë" në
Mbretërinë e Perëndisë (Joani 3:5).

Pagëzimi në Kishë fillon me mohimin e Satanait dhe me pranimin e Krishtit. Para se të pagëzohet një person - ose nuni për atë - pohon zyrtarisht simbolin e besës së krishterë, Besoren. Meqenëse nuni flet në emër të foshnjes, ai e shoqëron hyrjen e tij në Kishë dhe e "pret" foshnjen kur del nga uji i pagëzimit dhe kujdeset për jetën e tij shpirtërore. Nuni duhet të jetë një anëtar i Kishës.

Mbas pohimit të besës, mbi ujin e pagëzimit bëhen lutje dhe ai bekohet, si shenjë e mirësisë së krijimit të Perëndisë. Gjithashtu, edhe mbi personin që do të pagëzohet bëhen lutje dhe ai, gjithashtu, bekohet me vaj të shenjtëruar, si shenjë që krijimi i tij nga Perëndia është i shenjtë dhe i mirë. Pastaj, mbas shpalljes solemne të "aliluia" (Perëndia qoftë i lavdëruar), personi zhytet tri herë në ujë, në emër të Atit, Birit dhe Shpirtit të Shenjtë.

Nëpërmjet aktit të zhytjes, personi i pagëzuar vdes për këtë botë dhe lind përsëri në ngjalljen e Krishtit, në jetën e amëshuar. Ai vishet me "rroben e shpëtimit", simbolizuar nga rroba e bardhë e Pagëzimit, që është "njerishmëria e re" e vetë Jisuit, i cili është Adami i ri dhe qiellor (Shih Joani 3, Romanët 5, I Korinthianët 15). Prandaj, fjalët e Apostull Pavlit këndohen tri herë, kur i porsapagëzuari udhëhiqet në procesionin rreth kolumvithrës, si simbol i hyrjes së tij në jetën e amëshuar: "Sa u pagëzuat me Krishtin, me Krishtin u veshët. Aliluja" (Galatianët 3:27).

Në kohët e vjetra, ky procesion bëhej prej pagëzimores në Kishë, ku i porsapagëzuari merrte Kungatën e Shenjtë në Meshën Hyjnore. Normalisht, Pagëzimi ishte i lidhur me Meshën e Pashkës; procesioni ynë i sotëm rreth Kishës, në natën e Pashkës, nuk është gjë tjetër përveçse kujtimi që ne jemi pagëzuar, që ne kemi lënë jetën e kësaj bote, për të hyrë në jetën e amëshuar të Krishtit të Ngjallur, në Mbretërinë e Perëndisë. Kjo jetë e re na është dhënë në jetën e Kishës, kryesisht në Meshën Hyjnore.

Para procesionit pagëzimor dhe këndimit të Apostullit dhe Ungjillit dhe para plotësimit me marrjen e Kungatës së Shenjtë, të porsapagëzuarit i jepet dhurata e Shpirtit të Shenjtë në misterin e Mirosjes.

[Albo]

Mirosja

Në misterin e Mirosjes ne marrim "vulën e Shpirtit të Shenjtë" (Shih Romanët 8, I Korinthianët 6, II Korinthianët 1:21-22). Nëse pagëzimi është pjesëmarrja jonë personale në Pashkën - vdekjen dhe ngjalljen e Krishtit; mirosja është pjesëmarrja jonë personale në Rushajet (Pentekostinë) - ardhja e Shpirtit të Shenjtë mbi ne.

Misteri i mirosjes quhet gjithashtu konfirmim dhe kryhet gjithmonë në Kishën Orthodhokse së bashku me Pagëzimin. Ashtu siç Pashka nuk ka kuptim për botën pa Rushajet, ashtu dhe pagëzimi nuk ka kuptim për të krishterin pa Mirosjen. Ne këtë kuptim dhe praktikim, Kisha Orthodhokse ndryshon prej kishave Romano-Katolike dhe Protestante, ku dy misteret shpesh janë të ndarë nga njëri-tjetri, duke i dhënë interpretime të ndryshme nga ato të Traditës Orthodhokse.

Mirosja, dhurata e Shpirtit të Shenjtë, kryhet në Kishën Orthodhokse duke lyer të gjitha pjesët e trupit të personit me një vaj të veçantë, të quajtur Miro e Shenjtë. Ky vaj përgatitet nga peshkopët e Kishës të Enjten e Madhe. Ai përdoret në mirosjen, për të treguar që dhurata e Shpirtit të Shenjtë, fillimisht iu jepej njerëzve me anë të apostujve të Krishtit, pasardhësit e të cilëve janë peshkopët e Kishës (Shih Veprat 8:14; 19:1-7).

Në Mirosjen, një personi i jepet "fuqia prej së larti" (Veprat 1-2), dhurata e Shpirtit të Perëndisë, që ai të mund të jetojë jetën e re që ka marrë në pagëzim. Ai lyhet me vaj, ashtu siç Krishti Mesia është i Lyeri i Perëndisë. Ai bëhet - siç Etërit e Kishës guxojnë të thonë - një "krisht", së bashku me Jisuin. Prandaj, nëpërmjet Mirosjes, i krishteri orthodhoks bëhet një "krisht", një bir i Perëndisë, një person, në të cilin Shpirti i Shenjtë banon dhe vepron - përsa kohë ne e duam atë dhe bashkëveprojmë me frymëzimin e tij të fuqishëm dhe të shenjtë.

Prandaj, vetëm mbas Mirosjes bëhet procesioni i Pagëzimit dhe dëgjojmë apostullin dhe ungjillin e shpëtimit dhe të ndriçimit në Krishtin (Shih më poshtë këndimet).


Apostulli i Pagëzim-Mirosjes

Vëllezër, sa u pagëzuam më Krishtin, më vdekjen e tij u pagëzuam. U varrosëm, pra, bashkë me anën e pagëzimit, për vdekjen; që siç u ngjall Krishti prej së vdekurish me lavdin e Atit, ashtu edhe ne të ecim me jetë të re. Se ne u bëmë pjesëtarë në shembëllesën e vdekjes së tij, do të bëhemi edhe në ngjalljen e tij, duke ditur këtë, që njeriu i ynë i vjetër u kryqëzua bashkë, që të prishet trupi i mëkatës, që të mos i shërbejmë më mëkatës. Se ai që vdiq është i çliruar prej mëkatës. Por, ne vdiqëm bashkë me Krishtin, besojmë se edhe do të rrojmë bashkë me të; duke ditur që Krishti u ngrit prej së vdekurish, nuk vdes më, vdekja nuk e pushton më atë. Se kur vdiq, vdiq për mëkatën një herë, por tani që rron, rron me Perëndinë. Ashtu edhe ju numëroheni veten tuaj të vdekur nga mëkata, por të gjallë prej Perëndisë, me anën të Jisu Krishtit, Zotit tonë (Romanët 6:3-11).


Ungjilli i Pagëzim-Mirosjes

[b]N'atë kohë të njëmbëdhjetë nxënësit e tij vajtën në Galile, në malin ku i kishte porositur Jisui. Dhe kur e panë iu falnë, por disa dyshuan. Dhe pasi u afrua Jisui, u foli duke thenë: "M'u dha çdo pushtet në qiell e mbi dhe, shkoni, pra dhe mësoni gjithë kombet, duke i pagëzuar në emërin e Atit dhe të Birit e të Shpirtit të Shenjtë, duke i mësuar të ruajnë gjithë sa ju kam porositur; dhe ja unë do jem bashkë me ju gjithë ditët, gjer në mbarim të jetës." Amin (Matheu 28:16-20).


Mbas Pagëzimit dhe Mirosjes, personi i porsapranuar në familjen e Perëndisë qethet. Qethja (qethja e flokëve nga koka në formë kryqi), është shenja që personi e ofron vetveten krejtësisht tek Perëndia - flokët janë simboli i forcës. (Gjykatësit 16: :17). Prandaj, deri në shekullin e 15-të, kleri i Kishës Orthodhokse, e mbante qethjen gjatë tërë jetës, për të treguar që fuqia e tyre ishte në Perëndinë.


Riti i Hyrjes në Kishë

Riti i Hyrjes në Kishë imiton ofrimin e fëmijëve meshkuj në tempull, sipas ligjit të Dhiatës së Vjetër dhe sidomos, ofrimin e Krishtit në ditën e dyzetë të lindjes së tij (Lluka 2:22). Për shkak të këtij fakti, Pagëzimi në Traditën Orthodhokse filloi të praktikohej në ditën e dyzetë ose aty afër. Në Kishën e Dhiatës së Re ofrohen tek Perëndia në Kishë fëmijët, meshkuj e femra. Në këtë kohë bëhen lutje të veçanta.

Gjithashtu, në këtë kohë (një tjetër imitim i praktikave të Dhiatës së Vjetër) edhe për nënën e fëmijës së porsalindur bëhet riti i hyrjes në Kishë. Këtu ne kemi shëmbullin e ritualit të pastrimit të nënës së Jisuit, Marisë (Lluka 2:22). Në traditën e Kishës Orthodhokse, hyrja e nënës është rihyrja e saj në asamblenë e popullit të Perëndisë, mbas pjesëmarrjes së saj me Perëndinë në aktin e shenjtë të lindjes dhe mbas ndarjes së saj prej Meshës gjatë kohës të të qenurit lehonë. Prandaj, nëna bekohet që të hyjë përsëri në Kungim me misterin e Trupit dhe Gjakut të Krishtit në Meshën Hyjnore të Kishës, prej të cilës ajo ka munguar për një kohë të gjatë.

Riti i rihyrjes së nënës në Kishë duhet të bëhet përpara pagëzimit të fëmijës së saj, kështu që ajo të mund të jetë e pranishme në hyrjen e fëmijës së saj në Mbretërinë e Krishtit. Libri i Shërbesave e thotë këtë.

Në Traditën Orthodhokse, misteret e Pagëzimit dhe Mirosjes, që quhen gjithashtu "ndriçimet e shenjta", përmbushen në marrjen e Kungatës së Shenjtë nga të "porsandriçuarit" në Meshën Hyjnore të Kishës. Kjo është si për foshnjet, ashtu dhe ë të rriturit.

[Albo]

Kungata e Shenjtë

Kungata e Shenjtë në traditën orthodhokse është quajtur "misteri i mistereve". Quhet gjithashtu edhe "misteri i Kishës". Kungata është qendra e jetës së Kishës. Çdo gjë në Kishë të çon në Kungatën dhe çdo gjë rrjedh prej saj. Ajo është plotësimi i të gjitha mistereve të Kishës - burimi dhe qëllimi i të gjitha doktrinave dhe institucioneve të Kishës.

Ashtu si me pagëzimin ushqimi falenderues nuk u shpik nga Krishti. Një ritual i tillë i shenjtë ekzistonte në Dhiatën e Vjetër dhe në besimet pagane. Duke folur në përgjithësi, "darka" mbetet, madje edhe sot, si një nga ritualet dhe ngjarjet simbolike kryesore në jetën e njeriut.

Eukarestia (falenderimi) e krishterë është një e ngrënë e veçantë e lidhur me ngrënien e Pashkës së Dhiatës së Vjetër. Në fund të jetës së tij Krishti, Mesia Judaik, e hëngri Pashkën me nxënësit e tij. Duke qenë fillimisht një e ngrënë rituale në përkujtim të çlirimit të Israelit prej robërisë së Egjiptit, e ngrëna e Pashkës u transformua nga Krishti në një akt, bërë në kujtim të tij: të jetës, vdekjes dhe ngjalljes së tij, si një Qengj Pashke i ri dhe i përjetshëm, që çliron njerëzit nga skllavëria e të ligut, nga padituria dhe vdekja dhe i kalon ata në jetën e amëshuar të Mbretërisë së Perëndisë.

Gjatë darkës Krishti mori bukë dhe verë dhe i porositi nxënësit t'i hanin e t'i pinin ato: Trupin dhe Gjakun e tij. Prandaj, ky akt u bë kështu qendra e jetës së krishterë, përvoja e pranisë së Krishtit të Ngjallur në mes të Popullit të tij (Shih Matheu 26; Marku 14; Lluka 22; Joani 6 dhe 13; Veprat 2:41-47; I Korinthianët 10-11).

Si fjalë, termi Eukaristi do të thotë Falenderim. Ky emër i është dhënë ngrënies së shenjtë - jo vetëm bukës dhe verës, por të gjithë aktit të mbledhjes, lutjes, këndimit të Shkrimit të Shenjtë dhe lëçitjes së Fjalës së Perëndisë, duke përkujtuar Krishtin dhe ngrënien e pirjen e Trupit dhe Gjakut të Tij, në Kungim me atë dhe me Perëndinë Atë, me anë të Shpirtit të Shenjtë. Përdoret fjala Eukaristi (falenderim), sepse kuptimi gjithëpërfshirës i Banketit të Zotit është ai i falenderimit ndaj Perëndisë në Krishtin dhe Shpirtin e Shenjtë, për gjithçka që ai ka bërë: në krijimin, shpëtimin dhe lavdërimin e botës.

Misteri i Eukaristisë quhet gjithashtu Kungimi i Shenjtë, meqenëse ai është Kungimi (bashkëpërjetimi) mistik i njerëzve me Perëndinë, me njëri-tjetrin dhe me të gjithë njerëzit, si dhe me të gjithë gjërat në Atë, me anë të Krishtit dhe Frymës. Liturgjia eukaristike kremtohet në Kishë çdo të Dielë, Ditën e Zotit, si edhe në ditë të kremtesh. Në manastire kremtohet çdo ditë. Kungimi i Shenjtë i ndalohet të gjithë të krishterëve orthodhoksë gjatë ditëve të javës në Kreshmët e Mëdha, me përjashtim të Kungimit të veçantë të Meshës së Dhuratave të Parashenjtëruara (shih më poshtë), për shkak të karakterit të gëzuar e ngjallësor të tij. Eukaristia i jepet gjithmonë të gjithë anëtarëve të Kishës, duke përfshirë këtu dhe foshnjet e fëmijët e Pagëzuar dhe të Mirosur. Gjithmonë jepet në të dyja - bukë edhe verë. Orthodhoksët besojnë se në të është prania reale e Krishtit, është Trupi dhe Gjaku i vërtetë i tij, i pranishëm mistikërisht në bukën dhe verën që i janë blatuar Atit në emër të tij dhe shenjtëruar prej Shpirtit hyjnor të Perëndisë.

Në historinë e mendimit të krishterë pati mënyra të ndryshme për të shpjeguar se si buka dhe vera bëhen Trupi dhe Gjaku i Krishtit në liturgjinë eukaristike. Por, fatkeqësisht, këto shpjegime u bënë shpesh shumë racionale dhe të lidhura ngushtë me disa filozofi njerëzore.

Një nga zhvillimet më fatkeqe, ishte, kur njerëzit filluan të debatonin realitetin e Trupit dhe Gjakut të Krishtin në Eukaristi. Disa thonin që dhuratat eukaristike të bukës dhe verës ishin Trupi dhe Gjaku i vërtetë i Krishtit, ndërsa të tjerë thonin që dhuratat ishin jo reale, por thjesht prania simbolike ose mistike e Trupit dhe Gjakut. Tragjedia në të dyja këto metoda është, që, çfarë është reale i kundërvihet asaj që është simbolike apo mistike.

Kisha Orthodhokse nuk e pranon doktrinën që thotë se Trupi dhe Gjaku i eukaristisë janë thjesht simbole intelektuale ose psikologjike të Trupit dhe Gjakut të Krishtit. Në se kjo doktrinë do të ishte e vërtetë, atëhere, kur bëhet mesha dhe jepet Kungata e Shenjtë, njerëzit do të duhej të thirreshin thjesht të mendonin rreth Jisuit dhe të kungoheshin me të "në zemrat e tyre." Në këtë mënyrë, eukaristia do të kthehej vetëm në një ngrënie përkujtimore për Darkën e Fundit të Zotit dhe bashkimi me Perëndinë nëpërmjet marrjes së Kungimit, do të bëhej vetëm në nivelin e mendimit, apo të meditimit psikologjik.

Megjithatë, edhe Tradita Orthodhokse i përdor termat "simbole" për dhuratat eukaristike, ndonëse në tjetër kuptim. Ajo e quan shërbesën një "mister" dhe theroren e liturgjisë një "therore shpirtërore dhe të pagjakshme." Këto terma janë përdorur nga Etërit e shenjtë, si edhe në vetë Liturgjinë.

Kisha Orthodhokse i përdor shprehje të tilla, sepse në Orthodhoksi çfarë është reale nuk i kundërvihet asaj që është simbolike, mistike ose shpirtërore. Por, përkundrazi! Në pikëpamjen Orthodhokse, gjithçka e realitetit - bota dhe vetë njeriu - është reale në masën që është simbolike dhe mistike, në masën që vetë ky realitet duhet të zbulojë dhe të shfaqë Perëndinë tek ne. Prandaj, Eukaristia në Kishën Orthodhokse, kuptohet si Trupi dhe Gjaku i vërtetë i Krishtit, pikërisht sepse buka dhe vera janë misteret dhe simbolet e pranisë së vërtetë të Perëndisë dhe shfaqjes tek ne në Krishtin. Prandaj, duke ngrënë dhe duke pirë bukën dhe verën, të cilat janë shenjtëruar mistikërisht prej Shpirtit të Shenjtë, ne kemi një kungim të vërtetë me Perëndinë nëpërmjet Krishtit, i cili është vetë "buka e jetës" (Joani 6:34,41).

Unë jam buka e gjallë që zbriti prej qiellit. Nëse ndonjëri ha prej kësaj buke, do të rrojë përgjithmonë. Edhe buka që do të japë unë, është mishi im, të cilin unë e jap për jetën e botës (Joani 6:51).

Kështu pra, buka e Meshës (Eukaristisë) është mishi i Krishtit dhe mishi i Krishtit është buka e Meshës. Të dyja janë prurë së bashku në një. Fjala "simbolike" në terminologjinë orthodhokse do të thotë pikërisht këtë: "t'i sjellësh bashkë në një."

Le të lexojmë fjalët e Apostullit Pavël:

Sepse unë mora prej Zotit atë që edhe u dhashë juve, se Zoti Jisu, natën që do të tradhëtohej, mori bukë dhe si falenderoi e theu, edhe tha, "Merrni e hani; ky është trupi që thyhet për juve; bëni këtë për kujtimin tim." Gjithashtu edhe potirin, mbas darkës, duke thënë, "Ky potir është dhiata e re në gjakun tim; këtë bëni sa herë të pini, për kujtimin tim." Sepse sa herë të hani këtë bukë, edhe të pini këtë potir, rrëfeni vdekjen e Zotit, derisa ai të vijë. Prandaj, ai që do hajë nga kjo bukë dhe do pijë potirin e Zotit, pa qenë i denjë, do të jetë fajtor ndaj trupit dhe gjakut të Krishtit (I Korinthianët 11:23-27).

Misteri i Eukaristisë së shenjtë, i kapërcen analizat dhe shpjegimet e bëra vetëm në terma të pastër racionalë dhe logjikë. Sepse eukaristia - dhe vetë Krishti - është me të vërtetë një mister i Mbretërisë së Qiellit, për të cilën Jisui na ka thënë që "nuk është e kësaj bote." Eukaristia - meqenëse i përket Mbretërisë së Perëndisë - është me të vërtetë mbi "logjikën" tokësore të njerëzimit të rënë.

Për një shpjegim të mëtejshëm të Eukaristisë në Kishë, shih më poshtë kapitullin mbi Meshën Hyjnore.

[Albo]

Pendimi

Misteri i Pendimit (ose i Rrëfimit) është akti ynë i pajtimit me Perëndinë dhe me Kishën, kur mëkati na ka ndarë prej jetës së Kishës. Kështu pra, pendimi është mënyra e Kungimit me Perëndinë, kur ky Kungim është prishur prej mëkatit. Në Traditën e Kishës, shpesh është quajtur si rinimi i Pagëzimit, ose si rivendosja e asaj gjendjeje të jetimit me Perëndinë, që i jepet njerëzve në misterin themelor të inagurimit në jetën e krishterë.

Jo çdo mëkat kërkon nevojën e Pendimit zyrtar nëpërmjet ritualit misteror. Kjo është e qartë, sepse njerëzit kurrë nuk janë krejtësisht pa mëkate. Megjithatë, disa mëkate të rënda ose ndarja e gjatë prej Kungatës së Shenjtë, kërkojnë aktin zyrtar të misterit të Pendimit. Gjithashtu, të krishterët që jetojnë në Kungim me Perëndinë, duhet të shkojnë rregullisht në misterin e Pendimit, me qëllim që ta përunjin vetveten në mënyrë të ndërgjegjshme para Perëndisë dhe të marrin udhëzime për jetën e krishterë nga bariu i tyre në Kishë. Kisha Orthodhokse mëson që Pendimi misteror (me prift) është i nevojshëm për ata që marrin Kungatën e Shenjtë dhe kanë bërë mëkate të rënda ose kur kanë qenë ndarë nga Kungata për një kohë të gjatë.

Misteri i Rrëfimit ekziston në Kishë, që të lejojë pendimin dhe rikthimin e të krishterëve që janë larguar nga jeta e besimit. Në Pendim janë tre elemente kryesore. I pari, është një keqardhje dhe një vrasje ndërgjegjeje për mëkatet e kryera dhe për prishjen e Kungimit me Perëndinë. I dyti, është një rrëfim i sinqertë nga zemra i mëkateve. Dikur, ky rrëfim bëhej publikisht para gjithë njerëzve, në mes të Kishës, por, në kohët e mëvonshme, zakonisht bëhet në prani të priftit, i cili paraqet gjithë Kishën. Elementi i tretë i Pendimit, është lutja e zgjidhjes së mëkateve, nëpërmjet së cilës falja e Perëndisë, nëpërmjet Krishtit, jepet mistikërisht mbi mëkatarin e penduar.

Përmbushja e Pendimit qëndron në marrjen e Kungatës së Shenjtë dhe në pajtimin e vërtetë të mëkatarit të penduar me Perëndinë dhe me të gjithë njerëzit, sipas porosive të Krishtit. Pendimi kërkon, gjithashtu, nevojën e një përpjekje të sinqertë nga ana e pendimtarit, për të qëndruar larg mëkatit dhe për të bërë një bindje besnike ndaj Perëndisë dhe për të jetuar me drejtësi para Atij dhe para tërë popullit.

Misteri i Pendimit, ashtu si të gjitha misteret, është një element i jetës së Kishës, që presupozon një besim dhe bindje të fortë, që vetë Krishti është i pranishëm në Kishë me anë të Shpirtit të tij të Shenjtë. Një person, pa përvojën e Krishtit në Kishë, nuk do ta kuptojë kuptimin e misterit sakramental dhe nevojën për një rrëfim publik dhe të hapur të mëkateve. Kur Kisha është përjetuar si një jetë e re në Krishtin dhe si një Kungim i pastër me Perëndinë në mbretërinë e tij, që është tashmë e pranishme tek njerëzit nëpërmjet mistereve, atëherë, Pendimi misteror dhe rrëfimi i mëkateve jo vetëm që do të kuptohen, por do të përgëzohet si misteri i madh i Perëndisë, i cili është: mundësia unike për ribashkimin me Perëndinë, me anë të faljes së Krishtit, i Cili ka ardhur të shpëtojë mëkatarët që i rrëfejnë mëkatet e tyre dhe që sinqerisht dëshirojnë të ndryshojnë jetën e tyre, sipas rrugëve që Ai vetë iu ka dhënë.

Me një fjalë, Kisha Orthodhokse qëndron strikt në mësimin e Shkrimit të Shenjtë, që thotë, se vetëm Perëndia mund të falë mëkatet, se ai e bën këtë me anë të Krishtit në Kishë dhe se kërkohet një pendim i pastër dhe një premtim për ndryshim, gjë që dëshmohet nga rrëfimi; dhe që ky rrëfim përkufizohet si njohja publike dhe e hapur e mëkateve para Perëndisë dhe gjithë njerëzimit.

[Albo]

Vajimi i Shenjtë (Efqelia)

Vajimi i të sëmurit

Krishti erdhi në botë për të "mbartur sëmundjet" e njerëzve. Një nga shenjat e mesianërisë së tij hyjnore ishte të shëronte të sëmurët. Fuqia e shërimit është në Kishë, meqenëse Krishti vetë është në Kishë, me anë të Shpirtit të Shenjtë.

Misteri i Vajimit të sëmurit është lutja e veçantë e Kishës për shërimin e tij. Nëse besa e besimtarëve është mjaft e fortë dhe në se është dëshira e Perëndisë, atëherë, ka arsye për të besuar që Zoti mund të shërojë ata që janë të sëmurë.

Eshtë i sëmurë ndonjë ndër ju? Le të thërrasë pleqtë e kishës (presbiterët) dhe të luten ata mbi të, e le ta lyejnë me vaj në emrin e Zotit. Edhe urata që është me besë do ta shpëtojë atë që lëngon, edhe Zoti do ta ngrerë atë; edhe në pastë bërë faje do t'i falen. Rrëfeni fajet tek njëri-tjetri, edhe lutuni për njëri tjetrin që të shëroheni (Jakovi 5:14-17; shih gjithashtu Marku 6:13).

Misteri i efqelisë në praktikën e Kishës Orthodhokse është një mister i "bashkësisë." Kjo do të thotë, që është mirë të mblidhen besimtarë sa më shumë që të jetë e mundur, për të marrë pjesë në lutjet. Vetë riti kërkon shtatë priftërinj, shtatë këndime Apostulli dhe Ungjilli, shtatë lutje dhe shtatë lyerje me vaj të bekuar posaçërisht për shërbesën. Meqenëse nuk është mundur gjithmonë të kryhet misteri në këtë mënyrë, përsëri, është mirë të mblidhen priftërinjë e besimtarë sa më shumë që të jetë e mundur.

Qëllimi i këtij misteri është shërimi dhe falja. Meqenëse nuk është gjithmonë dëshira e Perëndisë që të jetë një shërim fizik, përmbajta e misterit mbetet gjithmonë lutja e Krishtit, që të bëhet gjithnjë dëshira e Perëndisë. Për më tepër, qëllimi i qartë i misterit është që, nëpërmjet lyerjes së trupit të sëmurë, vuajtjet e personit të mund të shenjtërohen dhe të mund të bashkohen me vuajtjet e Krishtit. Në këtë mënyrë, plagët e mishit shenjtërohen dhe jepet forcë që vuajtjet e personit të sëmurë, të mos jenë për vdekjen e shpirtit të tij, por për shpëtimin e përjetshëm, në ngjalljen dhe jetën e Mbretërisë së Perëndisë.

Eshtë e vërtetë që vdekja do të vijë në mënyrë të paevitueshme tek çdo njeri. Të gjithë do të vdesin, edhe ata të cilëve në këtë jetë i është dhënë një zgjatje nëpërmjet shërimit, me qëllim që të kenë më shumë kohë në tokë. Prandaj, shërimi i të sëmurit nuk është në vetvete një qëllim përfundimtar, por thjesht një "mjet" i dhënë nga Perëndia, si shenjë e mëshirës së tij dhe si një hir për mundësi të mëtejshme të njeriut, për të jetuar për atë dhe për të tjerët, në jetën e kësaj bote.

Në rastin kur një person është në momentet e fundit të jetës së tij tokësore, Kisha ka lutje të veçanta për "ndarjen e shpirtit dhe të trupit." Prandaj, është e qartë, që misteri i Vajimit të shenjtë (Efqelia), është për të sëmurin - të sëmurë fizikisht dhe mendërisht - dhe nuk është rezervuar vetëm për momentet e vdekjes. Ky mister nuk është "riti i fundit", siç dikush mendon; riti i Vajimit vetë, në asnjë mënyrë nuk tregon që duhet bërë vetëm në rastet "ekstreme". Vajimi i Shenjtë është misteri i shërimit shpirtëror, fizik dhe mendor, çfarëdo lloj qoftë natyra apo shkalla e sëmundjes.

[Albo]

Martesa

Martesa nuk u shpik apo u themelua nga Krishti. Por, megjithatë, Zoti i dha një kuptim dhe rëndësi të veçantë martesës njerëzore. Duke ndjekur Ligjin e Dhiatës së Vjetër, por duke shkuar më tej se parimet e saj formale, në përsosmërinë e tij mesianike Jisui mësoi veçantinë e martesës njerëzore, si shprehja më e përsosur natyrore e dashurisë së Perëndisë për njerëzit dhe e dashurisë së tij së veçantë për Kishën.

Sipas Krishtit, që dashuria e një burri dhe e një gruaje të jetë përsosmërisht, ajo që Perëndia e ka krijuar për të qenë, duhet të jetë unike, e paprishur, pa mbarim dhe hyjnore. Zoti vetë jo vetëm ka dhënë këtë mësim, por ai, gjithashtu jep fuqinë për ta përmbushur atë në misterin e Martesës së krishterë në Kishë.

Në misterin e Martesës, një burri dhe një gruaje u jepet mundësia të bëhen një trup dhe një shpirt, në një mënyrë të tillë që asnjë dashuri njerëzore nuk mund ta japë nga vetvetja. Në martesën e krishterë është dhënë Shpirti i Shenjtë me qëllim që, çfarë është filluar këtu në tokë të mos "ndahet në vdekje", por të përmbushet dhe të vazhdojë në mënyrëm më të përsosur në Mbretërinë e Perëndisë.

Gjatë shekujve të parë, nuk kishte ndonjë ritual i veçantë për Martesën në Kishë. Të dy të krishterët që do të martoheshin, e shprehnin dashurinë e ty në Kishë dhe merrnin bekimin e Perëndisë për bashkimin e tyre, e cila vulosej në Eukaristinë e shenjtë të Krishtit. Nëpërmjet njohjes formale nga Kisha të bashkimit të çiftit dhe inkorporimit të tij në Trupin e Krishtit, Martesa bëhej e Krishterë; d.m.th. ajo bëhej imazhi i krijuar i dashurisë së Perëndisë, që është i përjetshëm, unik, i pandarë dhe pa mbarim.

Kur në Kishë u zhvillua një ritual i veçantë për misterin e Martesës, ai u modelua sipas misterit të Pagëzim-Mirosjes. Misteri i drejtohet çiftit në një mënyrë të ngjashme me atë të drejtimit individual në Pagëzim. Ata pohojnë besën dhe dashurinë e tyre për Perëndinë. Ata sillen në Kishë në procesion. Ata bekohen dhe për ta bëhen lutje. Ata dëgjojnë Fjalën e Perëndisë. Ata kurorëzohen me kurorat e lavdisë së Perëndisë, që të bëhen bijtë e tij dhe dëshmitarët (dëshmorët-martirët) e tij në këtë botë dhe trashëgimtarët e jetës së amëshuar të Mbretërisë së Tij. Ata e përmbushin martesën e tyre, ashtu siç përmbushen të gjithë misteret, duke marrë Kungatën e Shenjtë në Kishë.

Nuk ka "legalizëm" në misterin orthodhoks të martesës. Ai nuk është një kontratë juridike. Në të nuk përfshihen betime. Në esencë, ai është "pagëzimi dhe konformimi" i dashurisë njerëzore në Perëndinë, me anë të Krishtit dhe Shpirtit të Shenjtë. Ai është hyjnizimi i dashurisë njerëzore, në unitetin dhe përsosmërinë hyjnore të Mbretërisë së përjetshme të Perëndisë, siç i është zbuluar dhe i është dhënë njeriut në Kishën.

Misteri i krishterë i Martesës kryhet vetëm tek ata që i përkasin Kishës; d.m.th. vetëm tek ata që janë Pagëzuar dhe marrin Kungatën. Sot, ky është mësimi dhe praktika e Kishës Orthodhokse. Por, megjithatë, për shkak të tragjedisë së mosunitetit të krishterë, një orthodhoks mund të martohet në Kishë me një të krishterë të pagëzuar joorthodhoks (katolik apo protestant të pagëzuar në emrin e Shën Trinisë), me kusht, që të dy do të punojnë dhe do të luten sinqerisht për unitetin e tyre të plotë në Krishtin, pa asnjë detyrim apo dominim me forcë mbi njëri-tjetrin. Një i krishterë orthodhoks që martohet me një të krishterë jo-orthodhoks duhet të ketë lutjet misterore dhe bekimin e Kishës, që të mbetet një anëtar i Kishës Orthodhokse dhe një pjesëmarrës në Misterin e Kungatës së Shenjtë.

Sipas mësimit orthodhoks, vetëm një martesë mund të përmbajë kuptimin dhe rëndësinë e plotë që Krishti i ka dhënë këtij realiteti. Prandaj, Tradita e Krishterë Orthodhokse e nxit atë që ka mbetur i ve apo e ve, të mbetet besnik i bashkëshortes apo i bashkëshortit, i cili ka vdekur në këtë botë, por është i gjallë në Krishtin. Gjithashtu, Tradita Orthodhokse, nga i njëjti parim, e konsideron në kundështim me përsosmërinë njerëzore, të zbuluar nga Perëndia në Krishtin; "bashkëjetesën e përkohshme", lidhjet seksuale jashtë martese, lidhjet seksuale me të tjerë, lidhjet seksuale ndërmjet anëtarëve të të njëjtit seks, si dhe prishjen e martesës. Megjithatë, nëpërmjet pendimit dhe me një rrëfim të vërtetë të mëkateve dhe një premtim të sinqertë për një jetë të mirë së bashku, Kisha Orthodhokse ka një shërbesë të Martesës së dytë, për ata që nuk kanë qenë të aftë të përmbushin kushtet ideale të martesës, siç na ka mësuar Krishti. Praktika e Kishës Orthodhokse nuk i përjashton anëtarët e martesës së dytë nga misteri i Kungatës së Shenjtë, në se ata dëshirojnë sinqerisht të jenë në shoqërinë eukaristike me Perëndinë dhe në se ata përmbushin të gjitha kushtet e tjera për pjesëmarrjen në jetën e Kishës.

Për shkak të kuptimit të nevojës që kemi për Krishtin në çdo aspekt të jetës njerëzore, si edhe, për shkak të bindjes së fortë të krishterë, që asgjë nuk mund të bëhet e përsosur pa Krishtin apo pa praninë dhe fuqinë e tij në Kishë me anë të Shpirtit të Shenjtë, dy të krishterë nuk mund të fillojnë të jetojnë së bashku dhe të marrin pjesë në jetën e njëri tjetrit në unitet të plotë - shpirtëror, fizik, intelektual, shoqëror, ekonomik - pa e vendosur fillimisht këtë unitet në përjetësinë e Mbretërisë së Perëndisë, nëpërmjet misterit të Martesës në Kishë.

Sipas mësimit orthodhoks, të shprehur edhe në ritin misteror të Martesës, krijimi i fëmijëve, si edhe kujdesi dhe dashuria për ata brenda kontekstit të familjes, është përmbushja normale e dashurisë së një burri dhe gruaje në Krishtin. Në këtë mënyrë, Martesa është shprehja njerëzore e dashurisë krijuese dhe plot kujdes së Perëndisë, e Dashurisë së përsosur së Tre Personave të Shën Trinisë, e cila vërshon në krijimin dhe kujdesin për botën.

Kjo bindje, që dashuria njerëzore është imituese e dashurisë hyjnore dhe që duhet derdhur në krijimin dhe kujdesin për të tjerët, nuk do të thotë që lindja e fëmijëve është në vetvete qëllimi i vetëm i martesës dhe justifikimi dhe legjitimiteti unik dhe ekskluziv i ekzistencës së saj. As nuk do të thotë që një çift që nuk ka fëmijë, nuk mund të jetojë një jetë të vërtetë të krishterë. Por, megjithatë, do të thotë që vendimi i ndërgjegjshëm i një çifti, për të mos pasur fëmijë për arsye personale rehatie, nga dëshira për lluks e liri, nga frika e përgjegjësisë, nga mosdashja për të ndarë së bashku pronën materiale, nga urrejtja për fëmijët etj., nuk është një vendim i krishterë dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohet në përputhje me mësimet dhe përvojën biblike, morale dhe misterore të Kishës Orthodhokse rreth kuptimit të jetës, dashurisë dhe martesës.

Sipas perspektivës së dhënë më sipër, kontrolli i konceptimit (i zënies së femijës) të fëmijëve në martesë është një çështje shumë delikate. Në parim ai nuk nxitet dhe është konsideruar si i mundur, ndoshta, vetëm me një shqyrtim shumë të kujdesshëm të ndërgjegjes, me lutje dhe me udhëzim pastoral.

Aborti i një fëmije, tashmë të zënë, është i ndaluar kategorikisht në Kishën Orthodhokse dhe nuk mund të justifikohet në asnjë mënyrë, përveçse ndoshta, me rrezikun më të madh moral dhe me pendimin më serioz, në rastet më ekstreme, si për shëmbull, rrezikimi i jetës së nënës. Në këto situata ekstreme, vetëm nëna mund të vendosë dhe gjithçka duhet të pregatitet për të qëndruar para Perëndisë për veprimin, duke kërkuar mëshirën e tij hyjnore.

[Albo]

Urdhërat e Shenjtë ose Misteri i Priftërisë

Në Kishën Orthodhokse është bindja që Krishti është i vetmi prift, bari dhe mësues i Kishës së Krishterë. Ai dhe vetëm ai, udhëheq dhe sundon popullin e tij. Ai vetëm fal fajet dhe ofron Kungim me Perëndinë, Atin e tij.

Gjithashtu, është bindja orthodhokse që Krishti nuk e ka braktisur popullin e tij, por që ai qëndron me Kishën si kreu i vetëm dhe i gjallë i saj. Krishti qëndron i pranishëm dhe aktiv në Kishë, nëpërmjet Shpirtit të tij të Shenjtë.

Misteri i Urdhërave të Shenjtë ose siç quhet ndryshe misteri i Priftërisë, është në Kishën Orthodhokse garantuesi objektiv i pranisë së përhershme të Krishtit me popullin e tij. Peshkopët, priftërinjtë dhe dhiakonët e Kishës nuk kanë ndonjë funksion apo shërbim tjetër, përveçse të manifestojnë praninë dhe veprimin e Krishtit tek populli i tij. Në këtë kuptim, kleri nuk vepron në emër të Krishtit ose në vend të Krishtit sikur ai vetë mungon. Ata nuk janë zëvendësuesit dhe as përfaqësuesit e Krishtit.

Krishti është i pranishëm tani e përherë e në jetë të jetëve në Kishë. Shërbesa misterore e Kishës (peshkopët, priftërinjtë dhe dhiakonët), e merr dhuratën e Shpirtit të Shenjtë, për të manifestuar Krishtin, në Shpirtin, tek njerëzit. Prandaj, nëpërmjet shërbyesve të tij të zgjedhur, Krishti ushtron dhe realizon funksionin e tij unik dhe ekskluziv si prift, duke e blatuar në mënyrë të përhershme vetveten si therore e përsosur tek Ati, në emër të vëllezërve e motrave të tij njerëzorë. Nëpërmjet shërbyesve të tij në Kishë, Krishti vepron gjithashtu si mësues, duke i lëçitur vetë fjalët hyjnore të Atit tek njerëzit. Ai vepron si bariu i mirë, i vetmi bari që udhëheq tufën e tij. Ai vepron si falës dhe shërues, duke falur mëkatet dhe duke shëruar sëmundjet e njerëzve - fizike, mendore dhe shpirtërore. Ai vepron si peshkop, duke mbikqyrur komunitetin të cilin e ka mbledhur për vetveten (I Pietri 2:25). Ai vepron si dhiakon (që do të thotë shërbyes), sepse ai vetëm është shërbëtori i përvuajtur i Atit, i cili nuk erdhi "që të shërbehet por të shërbejë, edhe ta japë jetën e tij si shpërblim për shumë veta" (Matheu 20:28).

Misteri i Urdhërave të Shenjtë e ka marrë emrin nga fakti që peshkopët, priftërinjtë dhe dhiakonët vendosin rendin (urdhërin) në Kishë. Ata garantojnë vazhdimësinë dhe unitetin e Kishës nga brezi në brez dhe nga vendi në vend, qysh prej kohës së Krishtit dhe apostujve, deri në ardhjen e Mbretërisë së Perëndisë në përjetësi.

Sikurse apostujt morën dhuratën e veçantë të Perëndisë për të shkuar dhe për ta bërë Krishtin të pranishëm tek njerëzit, në tërë aspektet e shumëfishta të personit dhe veprës së tij ashtu edhe kleri i Kishës merr dhuratën e Shpirtit të Perëndisë, për të mbajtur dhe për të manifestuar në kishat, Praninë dhe veprimin e Krishtit.

Në doktrinën e Kishës, kleri duhet të përpiqet të përmbushë sa më shumë që të jetë e mundur, hirin që i është dhënë me dhuratën e "vënies së duarve." Por, doktrina e Kishës thotë gjithashtu, që realiteti dhe efektshmëria e mistereve të Kishës, të kryera nga klerikët, nuk varen nga virtytet personale të tyre, por nga prania e Krishtit, i cili vepron në Kishën e tij me anë të Shpirtit të Shenjtë.

Peshkopët

Peshkopët janë anëtarët udhëheqës të klerit, në kuptimin që ata kanë përgjegjësinë dhe shërbesën e mbajtjes së unitetit të Kishës në tërë botën, duke siguruar të vërtetën dhe unitetin e besës dhe të praktikave të kishave të tyre respektive me të gjitha kishat e tjera. Prandaj, peshkopët përfaqësojnë kishat ose dioqezat e tyre të veçanta, tek kishat ose dioqezat e tjera ashtu siç ata përfaqësojnë Kishën Universale tek priftërinjtë, dhiakonët dhe popullin e dioqezës së tyre.

Në Kishën Orthodhokse, ofiqi i peshkopit është shërbesa udhëheqëse e Kishës. Fjala peshkop (episkopos, në greqisht), do të thotë mbikqyrës. Secili nga peshkopët ka krejtësisht të njëjtin shërbim për të kryer. Asnjë peshkop nuk është në Kishë "mbi" ndonjë tjetër peshkop dhe me të vërtetë, vetë peshkopi nuk është "mbi" Kishën e tij, por edhe ai vetë është brenda Kishës dhe si një nga anëtarët e saj. Ai është përgjegjës dhe përgjigjet para Perëndisë dhe njerëzve për jetën e bashkësisë të Kishës së tij.

Të gjithë peshkopët e Kishës Orthodhokse janë peshkopë të një territori të caktuar gjeografik, i quajtur dioqezë. Zakonisht, ata e marrin titullin prej qytetit kryesor, që ndodhet në atë territor. Një peshkop i qytetit qendror të një vendi apo krahine, që ka edhe peshkopë të tjerë, zakonisht quhet mitropolit ose krypeshkop. "Mitropolit" do të thotë "peshkop i metropolit, qytetit kryesor". Titulli kryepeshkop ka kuptimin e "peshkopit udhëheqës" të një Kishe autoqefale (në Greqi, Shqipëri etj.), ose të një zone (zakonisht në Kishën Ruse). Në praktikën ruse ky titull i jepet edhe disa peshkopëve për arsye nderimi. Gjithashtu, në praktikën ruse mitropolit është titull më i lartë se kryepeshkop, ndërsa në atë bizantine kryepeshkop është më i lartë se mitropolit. Titulli patrik i përket peshkopit të kryeqytetit të një zone të madhe, që përfshin shumë mitropoli dhe dioqeza. Sot, këtë titull e ka zakonisht kreu i një kishe autoqefale.

Kur peshkopët e një zone mblidhen në sinod, siç duhet të mblidhen periodikisht sipas Kanoneve të Kishës, mitropoliti kryeson; ose në rastet e kishave autoqefale, patriku ose kryepeshkopi. Megjithatë, po e përsërisim, që të jetë e qartë, se nga ana misterore të gjithë peshkopët janë identikë dhe të barabartë. Asnjë nuk është "më i lartë" se të tjerët, përsa i përket funksionit misteror; asnjë nuk eshtë "mbi" të tjerët, përsa i përket jetës së tyre në Kishë.

Në çështjet praktike thjesht njerëzore, kryepeshkopët dhe patrikët udhëheqin dhe kryesojnë mbi zona më të mëdha se dioqezat e tyre, por ata nuk janë superiorë ose më të fuqishëm përsa i përket detyrës peshkopale. Asnjë peshkop në Orthodhoksi nuk është konsideruar si i pagabueshëm. Asnjë prej tyre nuk ka ndonjë "pushtet" mbi ose veçmas prej priftërinjve, dhiakonëve dhe popullit të tij ose peshkopëve të tjerë. Të gjithë janë shërbëtorë të Krishtit dhe të Kishës.

Qysh prej shekullit të gjashtë, ka qenë rregull në Kishën Orthodhokse që peshkopi të jetë i pamartuar ose i ve. Ata janë zakonisht të paktën në gradën e parë të murgërisë.


Priftërinjtë

Priftërinjtë e Kishës të quajtur gjithashtu presviterë, janë ata që ndihmojnë peshkopin në detyrën e tij. Në kohën e sotme, priftërinjtë normalisht ushtrojnë funksionin e bariut shpirtëror të kishave lokale ose enorive, një funksion i cili në kohët e vjetra kryhej normalisht nga peshkopët. Priftërinjtë drejtojnë bashkësinë lokale të të krishterëve. Ata mësojnë, predikojnë, këshillojnë dhe kryejnë shërbesat e faljes dhe të shërimit.

Priftërinjtë në Kishë caktohen nga peshkopi dhe i përkasin një bashkësie të veçantë, në të cilën ata shërbejnë. Asnjëri prej tyre nuk e merr hirin e priftërisë personalisht apo individualisht. I ndarë prej peshkopit të tij dhe bashkësisë së enorisë së tij, prifti nuk ka asnjë "fuqi" dhe nuk mund të bëjë asnjë shërbesë. Prandaj, në Tryezën e Shenjtë të çdo Kishe Orthodhokse, të kryesuar nga prifti si bari, është antiminsi i firmosur nga peshkopi, që është leja për bashkësinë, për t'u mbledhur dhe të vepruar si Kishë e Perëndisë. Pa antimisnin, prifti dhe populli i tij nuk mund të funksionojnë në mënyrë legjitime dhe veprimet e bashkësisë nuk mund të konsiderohen si veprime të vërteta "të Kishës."

Në Kishën Orthodhokse një njeri i martuar mund të dorëzohet prift. Por, ai dhe gruaja e tij duhet të jenë të martuar vetëm një herë dhe ai nuk mund të rimartohet dhe të vazhdojë shërbesën nëse gruaja e tij vdes. Në se një i pamartuar dorëzohet prift, ai nuk mund të martohet e të qëndrojë prift përsëri.


Dhiakonët

Në fillim dhiakonët e Kishës ndihmonin peshkopët në veprat e bamirësisë. Në shekujt e mëvonshëm dhiakonia është bërë pothuaj krejtësisht një funksion liturgjik, në të cilin dhiakonët ndihmojnë në kremtimin e Meshës Hyjnore dhe në shërbesat e tjera të Kishës. Më vonë akoma, dhiakonia u bë si një pozicion i përhershëm, me një shërbim të plotë ose të pjesshëm në veprimtarinë e Kishës. Tani, në detyrën e dhiakonit, përveçse ndihmës për priftin dhe peshkopin në shërbesat liturgjike, mund të kryhen edhe shërbesa të tjera, si p.sh., të drejtohen programe mësimore dhe grupe rinie, vizita në spitale, punë misionare dhe në projekte të ndihmës sociale. Në këto raste, për dhiakonët nuk është e domosdoshme që të kenë një arsimim teologjik, por mund të zgjidhen nga anëtarët e enorisë. Rregullat e Kishës rreth martesës për priftërij janë të njëjta edhe për dhiakonët.

Përveç dorëzimit të peshkopëve, priftërinjve dhe dhiakonëve, që përbëjnë urdhërat e mëdha, Tradita Orthodhokse ka edhe disa bekime të veçanta për disa shërbesa të veçanta në Kishë; për nëndhiakonët dhe këndonjësit. Në Kishën e vjetër, kishte gjithashtu lutje të veçanta për shërbesa të ndryshme të Kishës, si për ekzorcistët, portierët, dhiakoneshat dhe predikuesit laikë; këta të fundit ende edhe sot funksionojnë në disa kisha. Gjithashtu, në pjesën më të madhe të kishave, sot ka disa ceremoni të veçanta për emërimin e laikëve në detyra të ndyshme, si për këshillin e kishës, katekistët, psaltët dhe udhëheqësit e shoqatave apo projekteve të ndryshme.

[Albo]

Shërbesa e Varrimit*

Në Kishën Orthodhokse, shërbesa e varrimit, ndonëse nuk është konsideruar në mënyrë specifike një mister, prapëseprapë bën pjesë në ritet e veçanta liturgjike të Popullit të Perëndisë.

Ne tashmë e kemi përmendur, që Kisha ka një shërbesë të veçantë misterore për shenjtërimin e vuajtjes njerëzore dhe lutje të veçanta për ndarjen e shpirtit nga trupi gjatë vdekjes. Kur një person vdes, Kisha bën një vigjilje të veçantë mbi trupin e pajetë, që tradicionalisht quhet parastasis ose panikida, që do të thonë një "roje" ose një "vigjilje" tërë natën.

Roja apo vigjilja funerale ka formën bazë të Mëngjezores. Ajo fillon me një Himnin Trishenjtor dhe me këndimin e psalmit 91, pasuar nga Litania e Madhe për të vdekurin. Në vend të Perëndia është Zoti thuhet Aliluia, ashtu si gjatë Kreshmës së Madhe, pastaj tropari funeral.

Përlëshorja dhe shkurtorja e të vdekurit, si edhe këndimet e tjera të vigjiljes funerale, flasin për tragjedinë e vdekjes dhe për mëshirën e Perëndisë dhe luten që Perëndia t'i japë jetën e amëshuar personit që ka "fjetur".

Pastaj këndohet mbi të vdekurin psalmi 118 në Ting. Tërth. II, që është një ikonë verbale e njeriut të drejtë që ka besim total në Perëndinë dhe devocion e dashuri për Ligjin e Tij Hyjnor - ikona verbale e Jisu Krishtit. Ky është i njëjti psalm që këndohet mbi varrin e Krishtit gjatë të Premtes së Zezë. Ky psalm tregon fitoren e jetës së drejtë mbi ligësinë dhe vdekjen.

Shpirti im dëshiron me mall gjykimet e Tua përherë.

Duart e Tua më bënë dhe më formuan, bëmë të mençëm dhe do të mësoj porosit e Tua.

Prire zemrën time të zbatojë porositë e Tua në jetë për shpërblim.

Dëgjo zërin tim o Zot pas mëshirës sate, bëmë të rroj sipas porosisë sate.

Shpirti im do të rrojë e do të lavdërojë dhe gjykimet e Tua do të më ndihmojnë.

I gjithë ky psalm, si dhe vargjet e lutjet që e shoqërojnë atë, himnet e shërbesës dhe këngët e veçanta funerale të Shën Joan Damaskinit, janë një meditim rreth jetës dhe vdekjes. Ato janë, në kontekstin e jetës së re të Krishtit të Ngjallur, i cili mbretëron në Kishë, një leksion serioz për ata që janë të pandjeshëm nga tragjedia e plotë e mëkatit, "paga" e të cilit është vdekja.

Mbas psalmit 118, i cili këndohet në tre stanca me litani dhe lutje ndërmjet tyre, këndohen Bekimtoret. Mbas Bekimtoreve psaltët këndojnë troparet e Shën Joan Damaskinit.

Shpeshherë, disa njerëz e kritikojnë vigjiljen funerale, për të ashtuquajturën trishtim të saj; ata thonë që duhet të ketë më shumë fjalë rreth ngjalljes dhe jetës. Por vigjilja funerale nuk është "fjala e fundit" e Kishës për vdekjen. Ajo është thjesht soditja solemne mbi karakterin tragjik të vdekjes, realitetin dhe pushtetin e saj të shëmtuar, si edhe atë të mëkatit dhe të largimit nga Perëndia. Të paturit parasysh e këtyre fakteve, që veçanërisht në kohën moderne pothuaj mungon fare, është kushti i domosdoshëm për kuptimin e plotë dhe kremtimin e ngjalljes fitimtare të Krishtit dhe të dhuratës së tij, që ai i dha njerëzimit, jetën e përjetshme. Pa një përgatitje të tillë medituese, Ungjilli i Krishterë i Jetës, zor se mund të kuptohet.

Nuk është ironi që pikërisht, Shën Joan Damaskini, i cili shkroi kanonin e gëzueshëm që këndohet në Kishë Natën e Pashkës, është gjithashtu autori i këngëve kishtare të vdekjes. Këto këngë janë me të vërtetë të forta në seriozitetin dhe pakompromisshmërinë e tyre dhe gjithashtu flasin hapur rreth faktit të paevitueshëm të destinimit tragjik të ekzistencës të njerëzimit të rënë.

Cili gëzim i jetës mbetet i papërzier me hidhërim? Cila lavdi qëndron mbi dhe e pandryshuar? Të gjitha janë më të dobëta se hieja, të gjitha janë më të rreme se ëndërrat; një çast dhe të gjitha këto i zëvëndëson vdekja. Por te drita e fytyrës sate dhe te ëmbëlsia e bukurisë sate, o Krisht, prehe këtë që e zgjodhe si njeridashës.

Qaj e vajtoj, kur shkoj ndër mend vdekjen dhe shoh bukurinë tonë të formuar pas ikonës së Perëndisë, të shtrirë në varr, të shëmtuar, pa rëndësi, pa formë. O çudi! Ç'është ky mister që ndodh me ne? Si iu dorëzuam prishjes dhe si u bashkuam me vdekjen? Me të vërtetë, siç është shkruar pas urdhërit të Perëndisë, i cili i fal prehjen atij që u nda prej nesh (Troparet Funerale).

Mbas tropareve funerale këndohet Apostulli (Thesalonikasit 4:13-17) dhe Ungjilli (Joani 5:24-30). Zakonisht, mbahet një predikim i shkurtër dhe bëhet përlëshimi, mbasi i jepet të vdekurit "përshëndoshja e fundit", kjo e shoqëruar me këngën e fundit funerale: I përjetshëm kujtimi.

Këtu duhet sqaruar se kjo këngë, në kundështim me kuptimin e zakonshëm të saj, është një lutje që Perëndia ta kujtojë të vdekurin, sepse në Shkrimin e Shenjtë është pikërisht "kujtimi i përjetshëm" i Perëndisë, që e mban njeriun të gjallë. Sheoli ose Hadhi, mbretëria biblike e vdekjes, e quajtur gjithashtu Abaddon, është vendi i harruar prej Perëndisë. Eshtë gjendja e jo-jetës, meqenëse në një gjendje të tillë askush nuk mund të lavdërojë Zotin; dhe lavdërimi i Zotit është e vetmja përmbajtje dhe i vetmi qëllim i jetës së njeriut; është arsyeja e vërtetë për ekzistencën e tij. Prandaj, ky himn i fundit dhe më i famshmi i funeralit orthodhoks, është lutja që i ndari të jetë i gjallë përjetësisht në "pushimin e përjetshëm" të "kujtimit të përjetshëm" të Perëndisë - e gjitha kjo, u bë e mundur me ngjalljen e Jisu Krishtit, i cili është shkatërruesi i Pusit të Vdekjes me anë të shkëlqimit të Jetës dhe Drejtësisë Hyjnore (shih Psalmi 87; Hosea 13:14; I Korinthianët 15; Efesianët 4:9; Filipianët 2:5-ll; I Pietri 3).

Vigjilja e të vdekurit, normalisht, duhet të përmbushet në Meshën Hyjnore, ku besnikët takojnë Zotin e Ngjallur dhe të gjithë ata që janë të gjallë me Atë, në lavdinë e Mbretërisë të tij të Jetës. Fakti që vigjilja funerale, gjatë viteve të fundit e ka humbur karakterin e saj përgatitor dhe është shndërruar thjesht në një shërbesë funerale në vete, ndarë nga liturgjia eukaristike, është një fakt i trishtuar, i cili nuk e lejon vlerësimin e duhur të vetë vigjiljes dhe as vizionin e plotë të të krishterë rreth kuptimit të jetës, vdekjes dhe ngjalljes në Krishtin, në Kishën dhe në Mbretërinë e Perëndisë.

Fakti që Liturgjia Hyjnore, kur kryhet me vigjiljen funerale, shërbehet para asaj dhe është bërë diçka e trishtuar, e kthyer në një "meshë përshpirtjeje" ofruar "në emër të të vdekurit", është gjithashtu një inovacion i shekujve të fundit, nën influencën e Katolikëve, që e shtrëmbëron kuptimin dhe përvojën e krishterë të vdekjes në Krishtin.


* Këtu përshkruhet shërbesa e varrimit sipas ritit të vjetër. Në vitin 1888, me botimin e "Uratores" së Re, Patriarkana e Stambollit e ndryshoi pak këtë rit. Nuk bëhen më vigjiljet dhe shërbesa bëhet e shkëputur nga Mesha Hyjnore. Këtë rit të ndryshuar kryen edhe Kisha në Shqipëri, Greqi dhe në disa vende të tjera, ndërsa pjesa më e madhe e kishave sllave ndjekin ritin e vjetër. Në Kishën tonë, kur vdes ndonjë orthodhoks, prifti bën një trishenjtor (trisaji) mbi trupin e të vdekurit (në shtëpinë e të vdekurit). Pastaj, të vdekurin e sjellin në kishë dhe shërbesa kryesore bëhet atje. Mbas "E bekuar është Perëndia..." , psalet psalmi 118 në tri stanza, pastaj Bekimtoret, litania e vogël dhe troparet e Shën Joan Damaskinit. Pastaj Apostulli dhe Ungjilli, pasuar nga një litani dhe lutje për shpirtin e të vdekurit. Pastaj të vdekurit i jepet përshëndoshja e fundit dhe në fund prifti bën përlëshimin. Pastaj e shpien të vdekurin ta varrosin, duke psalur gjatë rrugës "Shenjt Perëndi..." Kur vihet trupi në varr prifti hedh një grusht dhe duke thënë "I Zotit është dheu..." dhe pastaj derdh mbi trupin e të vdekurit vaj ose verë, ose hirin e temjanicës. Varrimi i foshnjave ka pak ndryshime.

[Albo]

Murgëria

Ndonëse nuk është konsideruar si një nga misteret e Kishës, meqenëse nuk është esenciale për jetën e krishterë dhe nuk është një element i domosdoshëm për ekzistencën e Popullit të Perëndisë, prapëseprapë, murgëria ka luajtur një rol të rëndësishëm në historinë e krishterë dhe vlerësohet shumë lart nga Kisha Orthodhokse.

Në Traditën Orthodhokse thirrja murgërore është konsideruar si një dhuratë personale e Perëndisë, tek individë të ndryshëm, për shpëtimin e shpirtrave të tyre dhe për shërbimin e Trupit të Krishtit. Thirrja murgërore është thirrje për pendese personale, në një jetë përkushtuar vetëm Perëndisë. Virtyti kryesor i krishterë, i dashurisë, kërkohet prej murgut ose murgeshës kryesisht nëpërmjet lutjes dhe agjërimit dhe nëpërmjet ushtrimit të virtyteve të krishtera të varferisë, pastërtisë, përunjësisë dhe bindjes.

Murgu i krishterë nuk kryen ndonjë shërbesë të veçantë në Kishë, siç prifti, mësuesi, infermieri apo asistentët socialë. Murgu është normalisht një laik dhe jo një klerik. Në çdo manstir ka klerikë sa për të përmbushur nevojat misterore dhe liturgjike të vetë bashkësisë murgërore.

Në historinë e krishterë orthodhokse, shumë misionarë, mësues dhe peshkopë kanë ardhur prej njerëzve me thirrje murgërore. Për shekuj, tradicionalisht, peshkopët zgjidhen ndër murgjërit. Zgjedhja e peshkopit ndër murgjërit, është parë si veprim i dëshirës së Perëndisë të shprehur në Popullin e tij dhe jo si ndonjë qëllim në vetvete i thirrjes murgërore. Me të vërtetë, dikush duhet të hyjë në një manastir vetëm për t'u penduar për mëkatet e tij, për t'i shërbyer Perëndisë dhe për të shpëtuar shpirtin e tij, sipas idealeve të asketizmit murgëror. Ceremonia e pranimit murgëror e tregon këtë shumë qartë. Prandaj, për shëmbull, Shën Hermani i Alaskës fillimisht iu kushtua jetës murgërore dhe vetëm pastaj, duke iu bindur atit të tij shpirtëror, la vetminë për t'u bërë një misionar i madh.


Rangjet e murgjërve

Tradita murgërore orthodhokse ka katër rangje klasike, të cilat aplikohen si tek burrat ashtu edhe tek gratë. Hapi i parë është ai i rishtarit, që në terminiologjinë e Kishës quhet rangu i bindjes. Në këtë stad të parë, kandidati për murg, vetëm thjesht jeton në manastir, nën drejtimin e një ati shpirtëror ose nëne shpirtërore për gratë.

Hapi i dytë është ai i rasombajtësit, që do të thotë, se personi është pranuar më zyrtarisht në bashkësi dhe i është dhënë e drejta për të veshur robën murgërore, të quajtor raso. Në këtë stad, kandidati akoma nuk është angazhuar plotësisht ne jetën murgërore.

Rangu i tretë është ai i formës së vogël* (ose skima e vogël), që do të thotë, se personi është pranuar murg. Zakonisht, ai ose ajo, tani merr një emër të ri dhe vesh formën (skima) murgërore (një cohë me shenjën e kryqit), vellon dhe rason e jashtme (manteli ose mantia). Në këtë stad personi zotohet se do qëndrojë në bashkësinë murgërore në bindje të plotë ndaj udhëheqësit shpirtëror dhe drejtuesit të manasirit, të quajtur igumen ose igumene (ose abat, abateshë) Shërbesa e gradimit të murgut, përveç troparëve dhe lutjeve, përfshin dhe një seri të gjatë pyetjesh rreth vërtetësisë së thirrjes, qethjen (tonsura) dhe veshjen me veshjen e plotë të murgut.

Rangu i fundit i urdhërit murgëror, është ai i formës së madhe (skima e madhe). Ky hap i fundit i jepet vetëm shumë pak vetave, meqenëse kërkon observimin më strikt të idealeve murgërore, kërkon gjithashtu një gjendje jetese të mbyllur dhe në lutje e soditje të vazhdueshme. Në këtë gradim, gjithashtu, u jepet një emër i ri dhe vishet një shenjë e re murgërore (forma e madhe).

Në traditën orthodhokse, nuk ka ndonjë kohë të caktuar për të treguar se sa një person do të rrijë në një nga rangjet murgërore. Kjo është për arsye të karaktereve të ndyshme. Kështu, disa persona mund të përparojnë shpejt, ndërsa disa të tjerë duan vite dhe akoma disa të tjerë nuk mund të bëhen kurrë zyrtarisht murgjër, ndërkohë që mund të banojnë në bashkësinë murgërore. Vendimi për këto çështje bëhet individualisht për çdo rast, nga drejtuesi shpirtëror dhe nga drejtuesi i bashkësisë.


* Këtu flitet për traditën ruse e cila ka dy skima, e madhja dhe e vogla; ndërsa në traditën e Malit të Shenjtë është vetëm një skima për të gjithë murgjërit.


Tipet e Murgërisë

Ndonëse në Kishën Orthodhokse nuk gjenden urdhëra fetarë, siç gjenden në kishën latine, prapëseprapë, në të gjenden stile të ndryshme të jetës murgërore; në mënyrë individuale dhe në bashkësi. Duke folur në përgjithësi, disa manastire mund të jenë më të prirur ndaj liturgjisë, disa ndaj asketizmit, disa mund të kenë një lloj tradite mistike dhe disa të tjerë mund të jenë të prirë më shumë në drejtimin shpirtëror dhe në këshillim dhe për këtë arsye janë më të hapur ndaj botës. Këto stile të ndryshme murgërie, të cilët mund të kenë një formë personale ose bashkësie, nuk janë paracaktuar apo ligjëruar zyrtarisht. Ato janë rezultat i një zhvillimi organik, nën hirin jetëdhënës të Perëndisë.

Përveç stileve të ndryshme shpirtërorë të jetës murgërore, mund të përmenden gjithashtu tre tipe organizimi. I pari është murgëria kenobitike. Në këtë tip të gjithë anëtarët e bashkësisë i bëjnë të gjitha gjërat së bashku. Forma e dytë quhet idioritmike. Në këtë tip murgjërit ose murgeshat i bëjnë shërbesat fetare së bashku, por punojnë dhe hanë veçmas ose në grupe të vogla. Gjithashtu, në këtë tip murgërie, personat mund të psalin dhe t'i bëjnë sherbesat veçmas, duke u bashkur vetëm në Meshën Hyjnore dhe ndoshta edhe në këtë, vetëm në disa raste. Tipi i tretë është murgëria vetmitare, ku murgjërit ose murgeshat janë vetmitarë, të quajtur gjithashtu edhe heremitë ose të mbyllur. Ata jetojnë krejtësisht të vetmuar dhe nuk bashkohen me bashkësinë për shërbesat, ndoshta vetëm në ndonjë rast solemn. Atyre që jetojnë përherë vetëm, mund të ndodhë që edhe kungata e shenjtë t'iu dërgohet.

Sot, në Kishën Orthodhokse të botës perëndimore ka vetëm pak bashkësi me një jetë murgërore të vërtetë. Në vendet orthodhokse tradicionale murgëria akoma lulëzon, ndonëse me një numur shumë të pakët. Kjo ndodh për arsye të kushteve të ndryshme shpirtërore dhe politike. Në vitet e fundit, në disa vende ka pasur një rigjallërim të interesit për murgërinë, sidomos ndërmjet anëtarëve më të arsimuar të Kishës.