Familja feudale balsha ballsha balshaj balsa balsaj ballsh balsh

[Dulcigno]

Nga Naim Flamuri


NE ULQIN SOT NUK KA AS RRUG’ AS SHKOLL AS BULEVARD ME EMRIN E VËLLEZERVE BALLSHA, MUNGON EMRI I KRYEZOTERVE TE SAJ, FAMILJA E BALLSHA PERVEÇ KULLES NË KALANE E ULQINIT ME EMRIN E SAJ NUK EGZISTON NE ULQININ E TYRE.

Në Mesjetë, pas çlirimit nga pushtimi serb, dinastia e fuqishme Arbërore, Ballshajt sundonin jo vetëm Malin e Zi të sotëm, por shtriheshin në kufijtë e një perandorie dhe kontrollonin një territor njëqindmijë kilometër.

A e kemi në Ulqin rrugen bulevardin me emrin e Ballshajve, Kryezotruesve të Ulqinit ne mesjet, skandaloze te mendohet qe se kemi... perndryshe lypet nje monument per Gjergj Ballshen ...perveç se në Kalanë e Ulqinit ku kemi nje restaurant me emrin Kulla e Ballshajve.

Familja fisnike e Ballshajve ishte aq e fuqishme sa mundën të prodhonin dhe monedhat e tyre nga viti 1372 deri në vitin 1420 dhe njihen 11 lloje të monedhave të tyre, në disa variante. Në Statutin e Korçulës ato përmenden si: “rossi Balse vel voc” (groshi i Balshajve me një ujk). Monedhat e tyre prodhoheshin në Prizren (1372-1378), Shkodër (deri në 1392) dhe më pas në Ulqin dhe Tivar. Mbishkrimi i vitit 1373 mbi të ashtuquajturin “Epitaf i Glavinicës”, që mban datën 22 mars 1373, i cilëson Gjergjin I dhe Ballshën II si zotër të “Serbisë, Romanisë dhe të gjithë Arbrit”. Kështu, në vitin 1373, vëllezërit Ballsha, që burimet serbe i përcaktojnë si “sundimtarë Arbërorë (arbanski gospodin).

Përkatsin Arbërore të Ballshajve shkruan edhe biografi i njohur bullgar i shek. XV, Konstandin Filozofi, që jetonte në oborrin e sundimtari serb, Stefan Lazareviqit. Ai i quan “Gjergj Strazimir Ballshën dhe Ballshën III kryezotërinj Arbërorë”. Si do e ceki më pishtë edhe burimet historike raguzane dëshmojnë për përkatësinë etnike Arbërore të familjes Ballsha. Kështu, raguzanët përmendin “zakonet Arbërore të Ballshajve”.Madje, Gjergji II Ballsha u cilësua nga osmanët, “sundimtar i Shkodrës arbërore”.Mbreti hungarez Sigismundi, kur ky e takoi personalisht më 1396, e quajti “sundimtar i Arbërisë”.

Në fotografi mund të shikoni një monedhë e cila i përket Gjergj II Ballshës e gjetur në Ulqin. Në të mund të lexohet mbishkrimi "Georgium Balsa" (Gjergj Ballsha). PRA SKA BALSIC E VIC Monedha gjithashtu ka një stemë karakteristike të familjes: një mburojë me kokë ujku (koka e ujkut shfaqet gjithashtu në pllaka, unaza, vula etj). UJKU EDHE NJE HERE KONFIRMON EMNIN E ULKINIT.

Në këtë kontekst vlen të ceket një shënim i studiuesit Boshkoviq (Boskovic, Ulcinj), sipas të cilit Ulqini kishte një kishë të ndërtuar në stilin romano-gotik ku gjendej edhe një varr princëror, që ka gjasa të jetë ai i motrës së mbretëreshës serbe Helena dhe i familjes Balsha, me mbishkrimin në gjuhën latine “hic iacet Zorzi Balschi et sui eredes…”, që do të thotë “këtu pushon Gjergj Balsha me trashëgimtarët e tij…”

Të kohës së Ballshajve, përveç kokës së ujkut që figuron në monedhat përkatëse, kemi edhe monedha të tjera të farkuara në Ulqin, të quajtura follarë, për të cilat vlen të ceket konkluzioni i Këshillit të Vogël të Raguzës nga viti 1386, sipas të cilit i mundësohej Ulqinit të farkonte follarët e tij (…) quod idem de Dulcinio possint facere fier cuneos folalorum suorum që lë të nënkuptohet se monedhat farkoheshin gjetiu, pra edhe më herët. Këtu po i paraqesim disa prej tyre ku pasqyrohen motivet me Shën Mërinë e Jezusin, Qengjin e Zotit, pastaj kështjellën e Ulqinit dhe disa të tjera të gjetura në Shas, me motive të ndryshme. Gati të gjitha llojet e follarit të Ulqinit në revers kanë figurën e Shën Mërisë, por është e njohur edhe seria e atyre me Qengjin dhe Hyjin që i takojnë Ulqinit, gjë që vërehet edhe në mbishkrimet Dulcigno, Dulcino, përkatësisht Agnus dei Dulcinii.

Ballshajt ishin të parët principat Shqiptare të cilët ngritën shtetin e tyre me qendër në Shkodër dhe kufijt e tij ishin në Veri një pjesë te Zetës (Malit te Zi), në Verilindje Prizenin dhe ne Jug Beratin, Vlorën dhe Himarën. Qeverisja e zotërimeve të Balshajve realizohej njëherësh nga tre vëllezërit: Strazimiri, Gjergji dhe Balsha II. Aktet zyrtare firmoseshin njëherësh prej tyre dhe vuloseshin me vulën e përbashkët. Në bisedimet e traktativat me fuqitë e huaja ishin si rregull të pranishëm të tre vëllezërit Ballsha. Ballshajt nuk kishin një rezidencë të ngulur. Ata lëviznin së bashku ose veç e veç nga Ulqini, në Tivar, në Shkodër e në Vlorë. Për muajt e verës ata shpërnguleshin në rezidencën e tyre verore, që ndodhej në malësinë e Tivarit.

Gjergj Ballsha II (1379-1385). Është konsideruar shumë nga Shuflajt ai pati një sukses të madhë duke marrë nën kontroll qytetin e Durrësit në vitin 1383, nga Topiajt, ai njihet dhe si “Mjeshtër i Arbërisë” Shuflajt shënon për raportet zyrtare të shtetit të Ballshajt me rrethet e tjera dhe shumë konflikte si me Republikën e Vendikut, Perandorinë Osmane, e Perandorinë Bizantine.

Dinastia feudale Shqiptare e Ballshajve, për 60 vjet (1360-1421), luajti një rol të rëndësishëm në jetën politike dhe shtetërore Shqiptare, sidomos në pjesën veriore të trevave Shqiptare. Kjo familje në kuptimin etimologjik të mbiemrit lidhet me emrin e një qyteti mesjetar arbëror Balecium-Balleze. e rrethinave të Shkodrës nga fshati Ballëz, Ballsha, i mbështetur nga të bijtë e tij, Strazimiri, Gjergji i Parë dhe Ballsha i Dytë, përforcoi pushtetin e tij dhe ngriti principatën e vet me qendër Shkodrën. Ata e shtrinë këtë pushtet dhe në pjesën bregdetare të Tivarit, Budues dhe të Zetës dhe më pas dhe Drishtin. Këtyre qendrave të rëndësishme tregtare për kohën sundimtarët e Shkodrës ua njohën autonominë. Këto qytete përbënin bërthamën territoriale të principatës së Shkodrës, gjatë gjithë kohës së ekzistencës saj.

Pas vdekjes së plakut Ballshë, më 1362, sundimtar u bë djali i madh Strazimiri (1362-1372). Gjatë sundimit të tij, Principata e Shkodrës mundi të shkëputet nga varësia e mbretit serb Urosh. Strazimiri i shtriu zotërimet e veta në jug, deri në brigjet e lumit Mat.

Në kohën e sundimit të Gjergj Stres (Strasimir) Ballshës (1385-1405), i cili vdiq e u varros në Ulqin, qyteti bëhet qendër e princërve të familjes së fisikëve Shqiptarë të Ballshajve, kurse vetë Gjergj Stresi (Strasimiri) njihet si “zot i Zetës dhe i Bregdetit” e dubrovnikasit (raguzasit) e konsideronin si “Princ i Ulqinit”. Sa i takon vetë familjes fisnike të Ballshajve do të cekim edhe të dhënën interesante, për të cilën bën fjalë edhe Rovinski, sipas të cilit atë e ndeshim edhe te Barleti. Ky i fundit, disa vojvodë që i ndihmonin i pandeh Shqiptarë si vijon: “Inter eos et Georgius Stresius nepos venit, Balsae filius (Në mesin e tyre erdhi edhe nipi Gjergj Stresi, i biri i Ballshës.

Qirkoviqi i vuri një theks të veçantë faktit “më të rëndësishëm, se gjatë gjithë brezave Ballshajt u shtrinë në territore Shqiptare”. Ky përgjithësim i këtij autori serb vlen jo vetëm për qendrën e principatës së Ballshajve, Shkodrën me rrethinë, por edhe për trevat e tjera të Zetës e të Kosovës që hynë nën sundimin e tyre.

Më 1369 Ballshajt u konvertuan në katolikë, duke braktisur, kështu kishën serbe. Me këtë akt ata kërkonin të siguronin mbështetjen e Papës. Më 29 janar të vitit 1369, në praninë e ipeshkvit të Shasit, të Ulqinit dhe të Drishtit, domenikanit Pjetër dhe fisnikut Përvoz nga Ulqini, vëllezërit Ballshaj bënë betimin për kalimin e tyre në kishën katolike, duke vënë secili prej tyre vulën e përbashkët në procesverbal. Dokumenti titullohet “Shpallja e besimit të krishterë dhe betimi i burrave të pushtetshëm skizmatikë, zotërinjve Strazimir, Gjergj dhe Ballshë, vëllezër të zhupanit dhe të zotit të provincës së Zetës në mbretërinë e Rashkës” Në vitin 1370, Papa Urbani V, duke i pranuar vëllezërit Ballsha në gjirin e kishës apostolike të Romës, njofton për këtë Ballshën dhe peshkopët e Arbërit, Pultit, Sardës (Shurdhahut), Lezhës e të Vlorës. Nga ana tjetër, me këtë akt, Principata e Shkodrës shprehte prirjet properëndimore të sundimtarëve të saj. Ky orientim përputhej, nga njëra anë, me kahun e zhvillimit politik shoqëror të Evropës që po ecte në rrugën e Rilindjes. Nga ana tjetër, i shërbente fuqishëm diferencimit të kombësisë Shqiptare nga shteti dhe kisha serbe, të cilat kishin afro dy shekuj që përpiqeshin të përthithnin fetarisht, kulturalisht dhe, për rrjedhim, edhe etnikisht, nënshtetasit e tyre Shqiptarë të shumtë. Vendin e Strazimirit, i cili vdiq më 1372, e zuri i vëllai i tij, Gjergji i Parë Ballsha (1372-1379). Gjergj I Ballshën dokumentet raguzane, të vëna në qarkullim nga autorë sllavë, si I. Tadiq e paraqesin atë si një njeri me “zakonet e tij Shqiptare”. Ky arriti t’i shtrijë kufijtë e Principatës së Shkodrës drejt Lindjes, deri në Prizren e në Pejë, dhe me ndihmën e kunatit të vet drejt veriut deri në Bosnjë. Perandori hungarez Sigismundi, pas takimit me Gjergjin e Parë Ballsha, më 1369, në Ulqin, i dha atij titullin “Princi i Shqipërisë”. Nën sundimin e pasardhësit të tij, Ballshës së Dytë (1372-1385), Principata e Shkodrës arriti kulmin e vet, përfshirë rreth vetes një pjesë të madhe të viseve Shqiptare. Mos të harrojmë që dhe Skënderbeu kishte motren e vet të martuar në Ulqin për Princ Ballshen, që ne shenj miqësie në Ulqin ia dhuruan dhe një shtëpi. Procesi i unifikimit shtetëror të kombësisë Shqiptare pa dallime fetare, u pengua nga venedikasit, serbët, raguzianët dhe përfundimisht nga osmanët.