Mbi origjinën e disa fiseve në Shqipëri

[fegi]

Buzëzezët
Në rradhën e fiseve Arbërore, që janë konsoliduar dhe zënë vend kryesor, në jetën politike e ekonomike të Mesjetës, njihemi nga dokumentet e shekullit XIV1 me Buzëzezët. Së pari na rezulton sevast Tanush Buzëzesia2 i shekullit XIII, për të cilin njohësi i mirë i historisë mesjetare ballkanike, Milan Shuflai na thotë, që ai është pjestarë i familjes me emër të njëjtë në territoret e Shkodrës. Buzëzezët shfaqen përkrah fiseve e dyerve më të shquara të njohura në shekuj e Mesjetës. Eqrem Çabej thotë: “Historia e fiseve shqiptare d.m.th. historia e pashkruar e Shqiprisë, ndodhet ende në errësirë … pas fiseve ilire, që i njohim, shtrat i dytë janë 13 fiset që përmenden më 1304.” Çabej, ndër këto fise, rendit edhe Buzëzezët3.

Dokument

Filipi, princi i Tarentit i siguron 13 fiseve
shqiptare privilegjet e vjetra.
5 shtator 1304 4.

“Filip, princ e despot i Tarentit... Albëve (Albos), Shpatëve (Spatos), Katarukëve (Catarucos), Biskesinëve (Bischesini), Aranitëve (Aranitos), Lecenëve (Lecenis), Turbacejve (Turbaceos), Markazejve (Marchaseos), Skurajve (Scuras), Zenevisëve (Zeneuios), Buzëzajve (Bucceseos), Logoreskëve (Logorescos) dhe Matesejve (Mateseos), besnikëve të vet, (i uron) shëndet e dashuri të sinqertë. Mbasi doli në shesh dashuria e vullnetit tuaj të mirë ndaj nesh, me anën e përfaqësuesve të derguar këtu tek ne, dashuri kjo, nëpërmjet të cilës ju, me bindje të sinqertë, mendoni të ktheni dhe me këmbëngulje, të qëndroni në besnikërinë dhe në urdhërat e të permendurit princ, zotit prindit tonë, mbretit të ndritshëm të Jeruzalemit e të Sicilisë, për ne është e pëlqyeshme dhe e prenueshme një kthesë e tillë e juaja, dhe me gjithë zemër...”

Buzëzezët kishin shtrirje teritorriale, në një pjesë të zonës fushore të Zadrimës, me pronat e tyre në Malësitë e Pukës së sotshme dhe kishin në pronësi dhe portin e Shëngjinit, bashkë me masivin kodrinor bregut të detit, që sot, quhet Mali Kolaj, deri në Velipojë.

5 Nuk dimë për këtë derë të fisnikërisë arbërore për shekullin e XI e më parë a ishin një fis me një shtrirje të gjërë në territoret e mësipërme apo një derë fisnike, që kishte privilegjet tradicionale mbi këtë territor.

Titulli sevast,6 i praktikuar nga Bizanti, që në shekullin XI, tregon, që ky fis dhe kryetari i tij, janë faktor i rëndësishëm politik, që përpara shekullit XI, kur dhe e njohim të afirmuar në rradhën e aristokracisë feudale shqiptare këtë derë. Ky fis i madh, që shtrihej në një territor, ku banorët kanë prioritet bujqësinë e ndihmëse blegëtorinë, nga shekulli XI deri në shek. XV, e njohim të ndarë në tre degëzime 1) Bushati (Buza, Bus-sati), 2) Ziu (Zezaj, Kryeziu) dhe Renësi-Buzuku. Disa pjestarë të kësaj dere i gjejmë, po me emrin Buzëzezët e shek. XIII, dhe në fillim të viteve 1400. Këta e ruajnë këtë emër të vjetër të derës nga trashëgohen, për arsyen, se ata janë vendosur larg truallit të vendbanimit dhe sipas zakonit, ata quhen me emrin e familjes prej të cilës kanë origjinën.

Në këtë periudhë, shek. XV, njohim Bushatët, të shpërndarë nëpër fshatrat e Zadrimës dhe ndonjë pinjoll i kësaj dere, sipas zakonit të aristokracisë feudale shqiptare, janë të vendosur në Shkodër.7

Në vitet e lavdishme të luftës kundra pushtuesit otoman (gjysma e parë e shek. XV), derën e Buzëzezajve, nuk e hasim aktive në jetën politike e luftarake, por njohim bëmat e një dege të saj, që u emigrua në Mbretërinë e Napolit, me porosi të Kapedanit të Pergjithshëm të Shqiptarëve, për të ndihmuar aleatin e Skënderbeut.

Vështrimi kronollogjik i kësaj dere, nga shekulli XI deri në shek XV, duhet parë në kontekstin e ngjarjeve të kësaj treve. Forcimi dhe dalja në skenë e dyerve fisnike, si Dukagjinët, Zahariajt, Spanët, si shikohet nga pronat e tyre, ato u zhvilluan në dëm të Buzëzezve. Por më shumë, këtë fis të fuqishëm, e dobësoi pushtimi i despotëve serbë. Në vitin 1348 Car Stefan Dushani, pikërisht fshatrat, ku ne kemi njohje, që kjo derë kishte selinë e saj, ja dhuroi manastirit të Prizrenit.

Dokument

Car Stefan Dushani themelon manastirin e shënjëtorëve Mihal e Gabriel në Prizrend dhe i dhuron me këtë krisobulë prona dhe të drejta feudale.
1348.

“Unë Stefani...(i fal manastirit të Prizrendit...) fshatin Zheravina (Ranas, J.B.) me vreshta dhe me pemishte dhe me të gjitha të drejtat dhe kufiri është nën Perje, prej Drini drejt në Kryqin e Koziçinit dhe prej Kryqit në shtëpinë e Varshinit dhe prej shtëpisë së Varshinit në rrugën e Jubanit dhe prej rrugës te Fiku në Preshigjetë dhe prej Preshigjete drejt në plepin në Glinë, prej Gline drejt në Pistull, prej Pistulli në lumin Gjadër dhe gjatë Gjadrit në shtëpinë e Çreljenit, buzë shtëpisë tek qarrishta në Dorbarishkë drejt në Bogotir, prej Bogotiri në Kuçë, prej Kuçe drejt në Drin...”

Ky sekuestrim nuk është bërë pa qëndresë. Ne nuk e njohim kronologjinë e ngjarjeve, por po mos të kishte patur ndeshje të Buzëzezëve me pushtuesit serbë, atëherë nuk do kishim sekuestrime të këtyre territoreve.

Edhe zhvillimi i vrullshëm, që pati dera shqiptare e Balshajve, që i përkuli në vasalë dyertë fisnike shqiptare, në prag e pas rënies së despotëve serbë, ka ndikuar në dobësimin e kësaj dere. Kjo është rruga, që nuk i la kohë të forcohej kësaj dere fisnike dhe u bë faktor i ndarjes dhe zhvillimit të tre degëve të veçanta të saj.


----------------------

1). Në dokumentin e vitit 1304, kemi emrin e kryetarit të fisit me të njëjtin emër; Bucceseos, ky emër është lexuar Buzëzezët. Dokumenti është botuar në; Acta et Diplomata res Albaniae media aetatis…, vol. I. Vindbonae, 1913, dok. 563, f. 166.

2). Milan Shuflai thotë, për këtë: “sevast Tanush Bezëzezia (1274), duhet krahasuar me Buzëzezi, që rrjedh prej fisit Buzëzezi, që përmendet në kadastrën e Shkodrës të vitit 1416”. M. Shuflai, Serbët dhe Shqiptarët, Tiranë 2002, f. 18-19. Tanush Bezëzezi del në dokumentet e vitit 1274, shih; Acta et diplomata…, dok. 333, f. 97.

3). Eqrem Çabej, Studime Gjuhësore, vëllimi V, Prishtinë 1975, f. 110. Kjo thënie e Çabejt duhet kuptuar drejt, sepse nuk ka dyshim që në kohën e errët të dokumenteve, kur Ballkani pësoi dyndjet e popujve në tokat ilire, popullsia mbizotëruese vendase vazhdon vijimësinë etno-kulturore shqiptare, por për këto njohim pak të dhëna të shkruara deri në fillim të shek. IX.

4). Tanush Buzëzezi në Marrveshjen e Karlit I Anzhu përmendet përkrah dyerve të njohura shqiptare: Skura, Jonima, Topia, Araniti etj. Shih; dok. 333, faqe 97 në; Acta et Diplomata … Vindobonae, 1913.

5). Dokumenti i përmendur më lart mban datën 5 shtator 1304. Titulli i dokumentit thekson që: “…ju siguron shqiptarëve privilegjet e vjetra…”. Pra këta familje, këto tituj dhe privilegje i kanë patur, që më parë, që tregon vjetërsinë e këtyre familjeve, që trashëgojnë privilegje e tituj. Si fillim mendohet që selinë ta kenë patur në malet, që shtrihen në prapatokën e fushës së Zadrimes, ku vazhdoi të ruhej e trashëgohej dera e Zezëve (Zezajve), në Pukën e sotme.

6). Për titullin sevast, që e kanë Buzëzezët, mundet të flitet, që ata e gëzonin prej shekullit XI, kohë kur u blatua ky titull, prej Perandorisë Bizantine.

7). Kadastra Veneciane e Shkodrës, ka dy familje me këtë mbiemër në qytetin e Shkodrës.







Buza-Buzati
Këto tre degë, të një trung-fisi të përbashkët, në shekullin XVI u tulatën, por si do e shohim në vazhdim, lastarët e lëshuar bënë trungje të mëdha në historinë shqiptare të Veriut. Nga një anë, Bushatët arritën të krijojnë një shtet, rëndësinë e të cilit nuk do e analizojmë këtu, por vetëm do theksojmë, që Bushatët ditën dhe arritën të krijojnë një unitet të popullsisë islame e katolike shqiptare, e cila ruajti dhe forcoi harmoninë fetare në të mirë të unitetit kombëtar.

Emrin Bushat e hasim së pari si mbiemër në vitin 1335; Paulus et Busat dhe po këtë vit Gon Busat, që lexohet Buzat. Në fillim të shekullit XV, nga Kadastra e Venedikut, shohim, që mbiemri Buza-Bushati, ende nuk është stabilizuar. Kjo shihet shumë qartë nga regjistrimi i kryefamiljarëve të fshatit "Villa Sancto Auracio". Megjithëse regjistrimi është bërë nga i njëjti nëpunës, njëhërë është shkruar ky mbiemër; Bencho Bussati dhe një herë, po i njëjti mbiemër; Giergi Busati. Tek "Busati", jemi të sigurtë për leximin; Buzati, kurse tek rasti i parë mundet ta lexojmë; Bushati.

Kjo pasiguri, shihet rëndom në këtë regjister, p.sh. në fshatin Grizhë (Grisa) kemi përsëri një banor; Giergi Busati1 (Buzati), krahas rasteve të tjera të shumta me Bussati, që po ashtu, mundet t’i lexojmë Bushat. Ende në vitin 1416-17, nuk njohim një fshat, me emrin Buzati ose Bushati, ashtu si do shfaqet në shekujt e mëvonshëm, Bushati me lagjen, ku banonin krerët e kësaj dere, Kryebushat.

Në këtë periudhë, shek. XV, njohim Bushatët, të shpërndarë nëpër fshatrat e Zadrimës dhe ndonjë pinjoll i kësaj dere, sipas zakonit të aristokracisë feudale shqiptare, janë të vendosura në Shkodër2.

Nga një anë, Bushatët arritën të krijojnë një shtet, rëndësinë e të cilit nuk do e analizojmë këtu, por duhet theksuar Bushatët ditën dhe arritën të krijojnë një unitet të popullsisë islame e katolike shqiptare, e cila ruajti dhe forcoi harmoninë fetare në të mirë të unitetit kombëtar.

-----------------

1). Autorë të ndryshëm na njohin se emri i fshatit arbëresh Mbuzati i Kalabrisë vjen nga emri Buza i një familje shqiptare, që u vendos këtu. Dominiko Zangari, Le colonie Italo Albanesi di Calabria, Editore Casello, Napoli 1941, f. 11.

2). Po, në Kadastrën e Shkodrës, kemi banorë të qytetit; Zorzi Bussati. Regjistri i Kadastrës dhe konçensioneve për rrethin e Shkodrës 1416-17, Tiranë, 1977, f. 25.

Zezët

Familja tjetër pinjolle e këtij fisi të lashtë, me emrin Ziu (Zezaj), na shfaqet me seli në fshatin Zezaj, me shtrirje në vendbanimin e qytetit të sotëm të Pukës, por banorë me këtë emër e nga kjo familje ka dhe në fushën e Zadrimës, në dy krahët e Drinit.1

Shekulli XV, kur i njohim këto degë të fisit amë, janë dy shekuj vazhdimësi, me shumimin e ndarjen në degëzime, ku nga një kryetar fisi, me titullin e lartë të fisnikërisë sevast, tashmë edhe për degëzimet ruhen e faktohet titulli krye, (krerë) dhe zotni, për dyert e ndara, që u trashëguan, nga kjo derë e Mesjetës. Për Bushatët kemi “Kryebushatët”, që i kanë dhënë edhe emrin një lagjie të fshatit dhe për Ziun (Zezajt) kemi Kryezezët, që i njohim në këtë shekull (XV) e në vazhdim, si zotër e pronarë të viseve malore, që ishin pjesë e pronave të derës së Buzëzezëve, të shekujve XI, deri në shkapërderdhjen e kësaj bashkësije. Zezajt u trashëguan si zotër të Dheut (krahinës) të Pukës së sotme, me pronë dhe kullotat e Malit të Terbunit.

Por, në ndarjen e pronës, shekuj më parë, ju është lënë edhe një pjesë e luginës së Drinit, që shtrihej nga Karma në Danjë2, ku ka kullota të mira për stinën dimërore. Si dëshmi e kësaj prone është ruajtur dhe toponimi; Mali i Kryezezët, në Laç të Vadejës së sotme. Ky toponim flet në të mirë të ndriçimit të titullit krerë (krenë), që kishin Zezajt, që në shekujt XIII-XIV3, kur u ndanë si vëllazëri nga dera amë Buzëzezët. Nga këto kullota, disa ju shitën malësorëve të rrethinave të Terbunit në vitet e para të reformave turke, të shek.

XIX4, e disa u trashëguan nga një degëzim i hershëm i Zezajve, që sot mbajnë mbiemrin Laçaj. Në Pukë, në Mesjetë, kemi qendërbanimin (selinë) e Zezajve, ku edhe sot, shihen edhe themelet e kishës së fisnikut Pal Ziut (Zezës)5. Zezajt i njohim si pjesmarrës aktiv në Kuvendet Shqiptare e në hierarkinë kishtare6. Këtë, Pal Zezën, dokumentacioni, por edhe tradita gojore, e njeh si rival e kundërshtar të derës princërore Dukagjini7.

Dera e Zezajve mban emrin tipik autokton mesjetar; Zezaj, Kreu i Zezajve-Kryeziu. Një pinjoll i kësaj dere, që në fillim të viteve 1600, u shkëput dhe u vendos në Gjakovë, duke patur rol parësor në qeverisjen vendore dhe në themel të organizimit politik e shoqëror të zonës, ruajti traditën e trashëguar, që para pushtimit turk.

Një degë tjetër e Kryezëzve e njohur tradicionalisht, u pranua me të drejtat dhe termin e fisnikërisë mesjetare shqiptare; zotëri8 edhe nga pushteti turk, në fillim të viteve 1700, u zhvendos nga Puka (fshati Zezaj) në Iballe (rrethi Pukë) dhe shumë shpejt lëvizi drejt fshatit me emrin mesjetar Bardhet (Pukë), fshat të cilit i dha emrin e vet, Kryezi. Gjatë dy shekujve XVIII-XIX, kjo derë kishte atributet institucionale të qeverisjes, sipas traditave kanunore të Tre Maleve të Pukës (Pukë, Iballe, Malzi). Gjatë këtyre shekujve detyrimi i vetëm i banorëve të kësaj treve ndaj pushtuesit turk ishte të ruante dhe mirëmbante rrugen Vadejs-Ura e Vezirit (Kukës). Banorët e njohën dhe e pranuan titullin dhe institucionin e zotërisë, sipas traditës paraturke dhe e respektuan dhe ju përgjigjën thirrjes së tij vazhdimisht, në të mirë të unitetit e ruajtjes së traditave vetëqeverisëse.

***

Folëm shkurt për degën Buza-Bussati dhe toponimet; Kryebushat (Shkodër) dhe Zezaj-Kryezezët, të trashëguar nga Buzezët. Një degë tjetër nga ky fis i lashtë, është dera zamadhe Renësi-Buzuku. Ruajtën në mbiemrin e tyre Buz(a)-uku për tu dalluar nga degëzimi tjetër Buza-Bussati, ato mbajtën dhe mbiemrin Renësi, nga emri i fshatit ku e kishin selinë në vendbanimin e tyre të lashtë.

-------------------

1). Në fshatin Sancto Auricio; Giergi Cruesio (f. 70), Në Copenico, Pal Exi (Ziu), (f.76), në Barbarossi, Zorzi Yzi (f. 123), në Valmi, Giergi Sesa (f. 141), në Reci, Marin Ysi (f. 141), etj. Shih: Catasto veneto di Scutari e registrum concessionum 1416-17, Scutari, 1940.

2). Edhe sot trashëgohet nga ish banorët e fshatit Pukë.

3). Në kujtim të ish pronarëve të dikurshëm, Zezajve, deri në shekullin XIX, ruhej në Laç të Mjedës toponimi; “Mali i Kryezezët”. Fuvlio Kordinjano (Cordignano, F). L’Albania traverso opera e gli scriti di un grande Missionario italiano il P. Domenico Pasi (1847-1914), Romë 1934, f. 396. Që i kemi Kryezezët me këtë mbiemër na e dëshmon edhe një dokument i mesit të shekullit XV. Me datë 18.03.1445 kemi: “...Të bijt e Medon Kryeziut marrin konqensionin e Kazenës...”, A.Q.Sh, Fondi “Urdhëri Jezuit”, Zef Valentini, dosja 73, viti 1929. Shih dhe; Shaban Sinani, Njëqindëmijë referenca për kulturën shqiptare, në librin; Kështjella e Virtutit, Tiranë 2001, f. 196.

4). Nikoll Lleshi, Gomsiçja në Histori e Etnologji, “Geer”, Tiranë 2001, f. 7v.

5). Xhamia e Pukës është e ndertuar, sipas traditës gojore dhe gjurmëve arkeologjike, mbi themelet e kishës së Pal e Boç Ziut. Shih shenimet e mëposhtëme.

6). Në kuvendin e Dukagjinit të vitit 1601-2, Shtjefën (Teta) Zezaj është ndër krerët kryesorë të krahinës së Zadrimë-Lezhë. Po citojmë dokumentin: “...I perndrituri imzot peshkopi i Sapës, Gjon Bardhi, Teta i Zi (Tetta Issi), Leka Kola, pleq e krerë të parë të krahinës së Zadrimës me gjithë Lezhën, dhe krerë të tjerë”. L. Ugolini, Studime e tekste, Dega Juridike, Vëllimi I, Firenze 1944, dok. nr. 227. Po në këto vite kemi Dom Pjetër Zezajn (Pietro Isio abate di S. Paolo) shkrues (sekretar) i Letrës së Krerëve Shqiptarë drejtuar Mbretit Filip të Spanjës, po aty, dok 377. Lista e pjestarëve të derës Zezaj është shumë e gjatë gjatë shekujve XVI-XIX, permendëm vetëm këto.

7). Konsulli austro-hungarez Teodor Ippen, na thotë: “Një rrenojë kishe, që ndodhet në Pukë, është e periudhës paraturke, pra mesjetare...”, Shqipëria e Vjetër, Tiranë, 2002, f. 58. Kurse autori Gopçeviç, në librin e botuar në Leipsig, në vitin 1881, mbi historinë e Shqipërisë, në faqen 228, thotë: “...Në Dukagjin, afër Pukës gjenden rrënojat e një kështjelle, e cila ka qenë banuar nga princi shqiptar Paolo Zenta (Pal Ziu)...”. Një tjetër albanolog, H. Hecquard, në veprën e botuar në Paris, në vitin 1858, Histoire et description de la Haute Albanie ou Guegarie, në faqen 218, shkruan: “...Në afersi të Pukës, është kështjella e banuar nga Pal Zenta. Disa familje, që banojnë pranë këtyre rrenojave gëzojnë një respekt e konsideratë të madhe dhe pretendojnë të jenë pasardhësit e këtij princi, duke ju shtuar emrave të tyre, emrin e tij, tani janë muhamedanë”.

8). “Fjala zot, zotni, nuk ka kuptimin e perendisë, por permbajtjen “zotëri”. Kjo duhet të veçohet si ruajtje e kujdesshme e një politese klasike, dhe e pranojmë se apelativi “zot” është trashëgim i hershem gojor”. Sh. Sinani, Kënga e Gjorg Golemit dhe cikli i Skenderbeut, botuar në përmbledhjen “Çermenika”, Tiranë 2004, f. 90-97.



Fragment nga Libri: “Kronikë e derës
së Gjon Buzukut” i autorit
Jaho Brahaj

[javan]

Ketu permenddet edhe nje variant tjeter i legjendes mbi sagen e formimit te fiseve te veriut :
Albanian Legend
Albanian Legend maintains that each of Keq Preka's sons is the father and namesake of his own tribe:[citation needed] Lazar Keqi (Hoti), Ban Keqi (Triesh), Kras Keqi (Krasniqi), Piper Keqi (the Piperi[citation needed] clan), and Vaso Keqi (the Vasojevići clan[citation needed]). Sometime after the construction of the church at Gruda (1528), Lazar Keqi and his son, Gheg Lazari, moved into the area known by the natives as Hoti (a name that has existed since at least the 1330s) and settled there permanently.

The nearby Triesh tribe is considered b locals as the "younger brother" of Hoti, as the tribes share Keq Preka as a common ancestor

Te dhenat me lart kane te perbashketa por edhe kontradikta me keto qe do postoj me poshte, te cilat jane dokumentuar nga E. Durham prej gojes se Marash Huzit, atehere ne moshen 65 vjec.

Sipas tij, kur vellezerit LaZ (dhe jo Keqi) zbriten nga Gruda me ne jug pas shkaterrimit te kishes (perkon me citimin me lart), gjeten aty vendas me te cilet martoheshin.

Vellezerit Laz qene:

1. Geg Laz (mendohet te jete stergjyshi Hotit, 12 familje. Jirecek mendon se Hot qene vendasit qe u gjeten ne territorin ku i vendos Laz. )- Katolike

2. Piper Laz (fisi Piperi) - Ortodokse e Serbofone ne 1900

3. Vaso Laz (fisi Vasojevic) - Ortodokse e Serbofone ne 1900

4. Krasni Laz (fisi Krasniq) - Musliman

Sipas Nopsces:

5. Nik Laz (fisi Nikaj)

Por Marash Huzi thote qe Nika qe djale Krasniqesh dhe jo vella i Laz (eve). Fjala e tij vertetohet ne faktin se Krasniqet nuk martohen me Nikajt.

nga:

1. Geg Laz kemi:

a) Gjon Gega
b) Cun Gega ( i nenti pas ketij eshte Marash Huzi - 65 vjec)
c) Laj Gega (Rapshat)
d) Pjeter Gega (Traboinet)

[Kreksi]

Para disa vite duke hulumtuar ne librarin Paul Geuthner, të specializuar me dokumentacione, harta, shkrime të ndryshme, revista po edhe libra të rrallë per vendet ballkanike, në Paris, hasa në një fletushk të vogël në 5 faqe të botuar në vitin 1949.

Ne faqen e parë lartë ne krye me shkronja te vogla citohej emri i autorit të ketyre 5 faqeve;
T. Lewicki
Titulli mbant kete emër;

UN MANUSCRI INCONNU DU XVII-e Siécle
CONCERNANT L'ALBANIE

ET L'HISTOIRE DES MISSIONS FRANCISCAINES
DANS CE PAYS


(Qe tani ketu poshtë, do perpiqem që të pershtati në shqipë analizat e autorit T. Lewicki në 4 faqet si vijojn, rrethe ketijë dorshkrimi të panjohur).


Gjatë qendrimit tim të shkurtër në Fermo (Itali) në pranveren e vitit 1946, kam patur rastin që të studioj në mënyrë shpejtë kolekcionin e dorshkrimeve(manuscrit) të kesaj Biblioteke komunale në kete qytet të vogël, aq të famshëm dikur si njëra nder qendrat kryesore të intelektualve të Shtetit të vjetër Pontifikal.
Ne mesin e ketyre dorshkrimeve, veçanerisht një mund të qfaçte interesim të posaqëm përë të studiuar(njohur) historin e vendeve ballkanike, njëkohësisht edhe të misioneve katolike.

Bëhet fjal për dorshkrimin italian që mban numrin 4.C.BXXX N°45 e që titullohet: R[Relatione Universale dell origine e successe della Missione Apostolica de Frati Min-ri Oss-ti Rifor-ti Serafico S.Francesco nel Regno d'Albania. Da diuersi relationi d'alcuni Padri Missionarij di dette Missione raccolta, ordinata et aumentata dal P. Fra Giacinto da Sospello del med-mo ord-ne della Prou-a di S. Tom-so Apto, e Prefetto Apostolico di dette Missione l'anno del Sign-ore 1652. ]
Është pra një volum i madh prej 505 faqesh në letër , i lidhur pjesërishtë... Lidhdhja e fletve si dhe shkrimi i ketij dorshkrimi na tregojn në një menyre të sigurtë terminus ad quem të kompozimit të kesaj vepre që sipas mendimit tim, nuk mund të jete më e vjeter se pjesa e dytë e shekullit XVII-të. Dorshkrimi ne disa faqe është edhe veshtirë që të lexohet, ngase shkrimi është teper i vogël dhe ne disa vende i fshirë. Duke pas parasysh këtë gjendje dhe nenshkrimin e autorit të ketij teksti në fund të parathenjes, ky nenshkrim duket autentik, besoj se nuk gabohem duke supozuar se behet fjal ketu përë kopjen autografe(nenshkruar) të kesaj vepre.

Parathenja e cila permban dy fletet e para jan të pa numruara dhe permbajn një dedikim (dedikas) të kësaj vepre per kardinalët e popagandes së Besimit , keshtuqë shumë detaje tjera të kompozimit të "Relacioneve" si dhe burimet ku autori është sherbyer.
Kam thën se e gjejm nenshkrimin e autorit : Fra Giacinto da Sospello, Prefecto della Missione. Sipas ketij nenshkrimi dhe titullit të dorshkrimit ne fjalë, autori i kesaj vepre ka qen Fra Giacinto da Sospello, prefekt i misionit françekan në Shqiperi.
Vepra permban pra prej 505 faqesh është e ndarë në tri pjesë kryesore. Pjesa e parë prej 53 faqesh bazohet në një menyrë mbi veshtrimet personale të autorit i cili pershkruan Shqiprinë dhe banorët e sajë. Qe edhe titujt e ketyre 5 kapitujve:

Kapitulli1. Del sito e stato dell' Albania, sue provincie e Cristianita.
kapitulli2. Della Cristianita dell'i monti d'Albania.
Kapitulli3.Dell'origine, qualita e costumi delli Albanesi.
Kapitulli4. Della necessita che tiene l'Albania dell' Apostoliche Missi.
Kapitulli5. Dell'origine delle missioni apostoliche mandati nel Regno di Albania.

Në njerin kapitull permenden edhe fiset e Shqiperis si : Piperi, Brattonisi, Bjelopaulouicchi, Cuechi, Grudensi, Castrati, Scherieti, Clementi, Pullati, Spassi, duccagini, Mirditi dhe shumë tjerë.
Fra Giacinto flet në një mënyrë më të veçantë me të dhena interesante mbi statistiken, në lidhje me numrin e luftetarëve katolikë (krishtien) të çdo fisi.
Qe pra kalimthi një pershkrim që të japim një imazh të karakteristikes së Relacioneve.

Li Christiani de monti, sopra de quali e il (Turchi) non ponno imponere aggrauij, ne meno il loro tirannico dominio essercitari, et per cominciar p-ma dal Monte di Craina, dico, ch'egli sta sopra Antiuari e fa spoliera al lago di Scutari, che...sia aspro et horribile,
contiene pero in se alcuni buoni Villaggi, che sono Fteano pikepyetje, Brisca, Morichio, Liania e Lestano e Slebani pikepyetje; Craina del rito seruiano, contiene non di meno molti, che sono del rito latino ; dallao quali luoghi puonno facilimente uscire il numo di cinquecento huomini ualorosi ; ...la Zeta contigua a Lestano, qual parte del Montenero del rito, e lingua Illirica, e non esser annomerata fra la natione Albanese. Ma fauellando delle quattro populationi de Piperi, Bratonisi, Bielopaulouicchi e Cuechi, liquali & il loro gran ualore nell nell armi danno segno di esser de sangue Albanese e a tale dalli Albanesi sono tenuti ; nulla di meno essendo quasi tutti del rito seruiano, e di lingua Illirica, ponno presto dirsi Schiauoni, ch'Albanesi. La fortezza di questi consiste nel num° 3000 huomini ualorosi potendo accopiarsi inssieme. Questi habbitando le Valli d'Altiss-mi Monti sono commodissimi di pascoli e quella pikepyetje multitudine de bestiani, abbondano di carnaggi, formaggio etc...(pjesë nga kapitulli I.

Li Christiani de monti, sopra de quali e il pi (Turchi) non ponno imponere aggrauij, ne meno il loro tirannico dominio essercitari, et per cominciar p-ma dal Monte di Craina, dico, ch'egli sta sopra Antiuari e fa spoliera al lago di Scutari, che...sia aspro et horribile,
contiene pero in se alcuni buoni Villaggi, che sono Fteano , Brisca, Morichio, Liania e Lestano e Slebani ; Craina del rito seruiano, contiene non di meno molti, che sono del rito latino ; dallao quali luoghi puonno facilimente uscire il numo di cinquecento huomini ualorosi ; ...la Zeta contigua a Lestano, qual parte del Montenero del rito, e lingua Illirica, e non esser annomerata fra la natione Albanese. Ma fauellando delle quattro populationi de Piperi, Bratonisi, Bielopaulouicchi e Cuechi, liquali & il loro gran ualore nell nell armi danno segno di esser de sangue Albanese e a tale dalli Albanesi sono tenuti ; nulla di meno essendo quasi tutti del rito seruiano, e di lingua Illirica, ponno presto dirsi Schiauoni, ch'Albanesi. La fortezza di questi consiste nel num° 3000 huomini ualorosi potendo accopiarsi inssieme. Questi habbitando le Valli d'Altiss-mi Monti sono commodissimi di pascoli e quella multitudine de bestiani, abbondano di carnaggi, formaggio etc...(pjesë nga kapitulli I.

PERKTHIMI:

Kristianet e maleve, mbi te cilet shumica (Turqit) nuk mund te imponojne "aggrauij"pikepyetje, dhe as tiranine e tyre dominuese qe ushtrojne, per te filluar se pari nga Mali i Craines ata qendrojne mbi "Antiuari" dhe kan dalje ne liqenin e Shkodres qe esht ...i ashper dhe i temerrshem, permban ne vetvete disa fshatra te mira qe jan: Fteano , Brisca, Morichio, Liania e Lestano e Slebani.
Craina eshte e ritit "seruiano" dhe ka pak a shume te ritit latin, nga vendi i te cilit mund te dalin shum lehte numri i 500 luftetarve te vlefshem.
Zeta eshte ne te kunderten e Lestano, qe eshte pjese e Malit te Zi ne rit dhe me gjuhe Ilire, dhe nuk eshte e emeruar si pjese e shtetit Shqiptar. Por "fauellando"( ? ) per 4 popullsite e Piperi, Bratonisi, Bielopaulouicchi e Cuechi, te cilet & vlera e madhe qe kan me armet tregojne se jan me gjak shqiptari dhe nga shqiptaret mbahen si te tille. Asgje me pak perveç faktit se gati te gjithe jan te ritit "seruiano" dhe gjuhe ilire, mund te quhen me shume

Pjesa e dytë të "Relatione" e titulluar relatione delle difficolta, succesi, gesti, frutti, traugli, e persecutioni, occorse nella missione d'Albania dall'anno 1634 sino all anno 1650, ktu tregohet puna pesmdhjet vjeqare e missionervefrançeskan dhe veshtirsit e tyre në Shqipri...
Gjithashtu kjo pjes permban detaje mbi gjeografin dhe etnografin e kesaj province, e perzier me interesa fetare.
Tregimet e misioneve françeskane šjan të ndara në 16 kapituj të veçantë(ne pjesen e dyt të volumit) ku secili kapitull permbledh periudhen e nje viti.
Tani do flasim pak pere autorin e ketyre Tregimeve. Ne kete dorshkrim mesoj edhe pak gjera rreth jetes se giaçintos që askund tjeter s'kam arritur të gjeje shenime per të. Giacinto ishte origjiner nga Sospello, rrethi i Nicës, me popullsi të perzier franko-italiane. Ku e ka kaluar rinin ky prift , ne vendlindje? Veshtir eshte qe të mesohet mbi të ne kete moment. në vitin 1637 e gjejm fra Giacinto në Romë, ku menjehere reformohet dhe dergohet me mission ne Shqipri, në zonen e Mirdites, më 14 korrik 1637, duke kaluar permes qyteteve bregdetare Raguza(dubrovniku) dhe Cataro(kotorri) ku gjendej selia e misionarve pere ne Shqipri.
Pra ketu në Kotorr, giacinto i kalon 10 vitet e fundit. Kah fundi i vitit 1649 emrohet prefekt i ketij missioni dhe perfundon ketu Relatione në vitin 1652.
Nje pytje i shtrohet ketij dorshkrimi. Si u bë që kjo kopje e dorshkrimit u gjend ne Biblioteken e ketije qyteti ?
Mund vetëm të sypozojm se ky dorshkrim pasi qe te kete ra ne duart e Kardinalve te Propagandes fes, ky dorshkrim pastaj iu dhurua "Kolegjit Illirika" Collegio Illirico, i quajtur gjithashtu edhe Colegi Albanese në vitin 1663, 11 vite pas kompzimit të Relationeve. Mirëpo më von ky Kolezhe shperngulet në Romë, në vitin 1746, keshtuqe pere nje arsye të pa njohur ky dorshkrim ka mbetur i ndare ketu ne kete qytete të vogël !
Supozojm se ky dorshkrim, nuk arriti kurr ne duart e kardinalve por ka ngelur ne duart e autorit deri ne vdekje. Më 1663 ndoshta ky autori, Giacinto ishte edhe profesor në Kolegjin Ilirika, Fermo ku e ka marrur pere siper kete detyre qe të perfundoje kete veper si njohes i mirë i Shqiprisë.
================================================== ===========

"Schiauoni" sesa Shqiptar.
Forza e tyre qendron ne numrer 3000 burra te vlefshem te marr se bashku. Keta banojne ne luginat e maleve te larta qe jan me lendina dhe varietete kafshesh, kan boll mish, djath etj

Italishtja nuk ishte ne gjuhe letrare dhe nuk eshte e shkruajtur me saktesi ortografike.
Nese dikush mund te shtoje dicka me shume eshte i lire ta beje. [bnik]

[fegi]

Vetem ne shek.11 duke pershkruar kryengritjet me burim ne Durrs,shkrimtaret bizantine permenden shqiptaret(Arbanet)(Albanitai Albanoi)Nuka dyshim se ne kohen e turbullta e te erta te dyndjes se popujve u bene ndermjet Matit e vjoses formime te reja e te fuqishme fisesh te cilat duke mar parasysh formimet e para ilire ishin formimet e dyta.Ne nji liste anzhuine (Acta Albanian 1.563) permenden 13 fise te cilat ne vitin 1304 banonin nder ato vise. Lista orgjinale ne baz te ciles u punua shkresa mbretrore anzhuine e ruajtur duket se esht shkruar ne gjuhen greke.Kjo statistik del
ne dy lista e ne tre vende ;megjithat sipas tekstit emrat e fiseve lypsej te ishin ne rasen dhanore.Statistika stereotipisht thot keshtu:"Albos,Spatos,Catarucos,Bischesini,Aranitos,Lecenis ,turbaceos,Marchaseos;Skuras,Zeneuias,Bucceseos,Lo goreseos,Mateseos fidelibus suis.
Atje pra permenden Aranitasit te quajtur keshtu sipas lumezit qe ne kohen romake kishte emrin Argyas(mbishkrim ne Bilidi: item pontes in Argya flumine) dhe qe isht nji afluent i Devollit(Semanit),te janices se sotme.Ne listen e keshtjellave qe mbreti Justinian kishte dhen urdhure te ridertoheshin ne epir te ri.Prokop permendi keshtjellen(Arguas), Atje ishin Zenevet e jugut.Mbi keta do te flasim per fisin Mazrek(Mazarakaion)emri ite cilive ne statistiken e permendur esht pa dyshim i gabuar sepse i quajnearchaseos.Fisi i shpatave, i quajtur me ket emer sipas shpatave te gjata greke i dha emrin krahines se shpatit ne jug te Skampes(Elbasanit) Mbas Skurajve,mori emrin krahina e kohes se mesme Skurija afer Durresit e qe sot quhen Manskurija(slav dudova Skurija e manave)Matesejet u quajten me kete emer sipas lumit te Matit.Diku nen vijen Lezh-Kruje,afer Mises,krahin e kohes se mesme(il paese dela Misia)pran Kepit te Rodonit duhet kerkuar qendra e Latinve(Lecenisne vend te 1272 sevastus Petrus Leti,shqip Letin
latin katolik;emri i te cilve esht nji burim fetar;pastaj fisi Buzezeze (Bucceseos,1274 Sevasto Tanusius Bessossia;ne kadastren e shkodres se vitit 1416 gjendet shpesh here Busesesi,Busessia)"Logoresejt"mendoj se dote ket banuar ne malet Akrokeraune,nji pjese ete cilave quhet sot Lungare.Ne krye te te gjitheve permendet Albet.Emri i ketyre sikunder e shkoqitem me perpara u be pergjitheshum per krejt grumbullimi gjuhsor.Keta permendem per heren e fundit si fis ne ket statistik anzhuine te gjitha keto fise perveq Zenevjev-ve e Mazrekve te cilet u shtyn deri ne Thesali ne ket kohe jan ne rrugen drejt zhdukjes i prishi sistemi pronsor feudal e me vone i azgjesuan titujt bizantin,serbe,papnore e anzhuine qe pranuan kryetaret e tyre.fisi i Mesve i quajtur keshtu ne kundershtimin LEtin qe sipas zakonit ortodoks merrte prosforen(shqip mesha "prosfora")nuk permendet mo ne statistik anzhuine.Porme perpara(1272)permendet "sevasto Petrus Messia"Ne shekullin 14 vendin e ketyre fiseve e zun dinastit e Dukagjinit,te Topiajve, te Aranitasve, te Matrangeve e te Shpatave.

[fegi]

Fshati Bençe Tepelene



Bënça është fshat i vjetër i shekullit te dyte p.e.s, ajo shtrihet ne jug te qytetit Tepelene dhe është 6 km larg tij. Emri i fshatit Bënçë vjen nga banoret Ilire qe me themelimin e tij ne shekullin e dyte p.e.s.

Nga z.Engjell Shehu

Bënça kufizohet me këto fshatra përreth saj: ne veri me qytetin e Tepelenës, ne jug te saj kufizohet me fshatin Lekdush qe bene pjese ne krahinën e Kurveleshit, ne pjesën e lindjes ajo kufizohet nga fshati i quajtur Luzat , ndërsa ne perëndim ajo ndahet nga fshatrat e Veliqotit dhe Turanit. Sipërfaqja tokësore ku shtrihet fshati Bënçës është 5001 ha.

Nga kjo sipërfaqe 105 ha është sipërfaqe toke buke, 7 ha toke frutore, 21 ha vreshta ku kultivohet rrush i nje cilësie te larte dhe përdoret për prodhimin e rakisë qe njihet si raki rushi Benca, 220 ha kullota qe përdoret për bagëtitë e fshatit e kryesisht dhi, qe kohet e fundit janë shtuar ndjeshëm nga fshataret duke na kujtuar kohet e viteve 1920 ku blegtoria ishte ne kohen me te mire te saj.
2225 ha pyje qe i japin fshatit një pamje vërtetë karakteristike dhe te rralle nga bukuria dhe resurset e saj te paçmueshme, sipërfaqe shkëmborë 390 ha ku gurët dhe shkembijte ngjajnë si statuja te madhësive gjigande ku turiste dhe vizitore te shumte nga gjithë vendi bile dhe nga bota çuditen për bukurinë e tyre te rralle dhe se fundi 3 ha sipërfaqe troje banimi ku shtrihet fshati karakteristik i futur ne lugine dhe qe përshkohet aq bukur nga lumi i Bences qe është ne te njëjtën kohe shume i frekuentueshem për peshkimin e peshqve dhe sidomos te pestroves qe i themi ne ose trofka ne gjuhe shkencore. LUMI i Bences rrjedh nga burime te ftohta ne malet e Lekdushit dhe Progonatit, ai është i pastër ku munde te përdoret edhe për te pire pamvaresishte se fshataret nuk kane nevoje për ta përdorur për ujë te pijshëm mbasi aty ka shume burime te tjera dhe qe janë te një cilësie tepër te veçante ku furnizohet edhe qyteti i Tepelenës ne mënyre te pandërprere, ai pra lumi bashkohet me me lumin e Vjosës një kilometër ne veri te qytetit te Tepelenes dhe derdhet ne detin adriatik. Bënça ka kushte te favorshme klimaterike tokësore për zhvillimin e kulturave drunore, te bimëve dhe te gjerit te gjalle dhe ne veçanti sic e përmenda edhe me larte ne veçanti te blegtorisë sidomos te dhisë. Ka një klime kontinentale me një lartësi 225 metra mbi nivelin e detit me burime te shumta ujore qe përdoren një pjesë për uji te pijshëm jo vetëm për fashatret sic thamë por edhe për qytetin. Ne luginën e Bënçës kane jetuar disa fise Ilire si : BISHQEVI, BATHESI, BUKSHI DILQNI LUDOVA dhe TOLA. Këto emra janë te fiseve Ilire dhe pikërisht banesat e tyre te hershme jane disa shpella qe i mbajne edhe sot e kësaj dite emrat e tyre sic jane : shpella e Bishqemit, shpella e Bathesit , shpella e Bukshit, shpella e Toles dhe gryka e Dilanit. Keto fise themeluan fshatin me emrin BENCE . Ne këto shpella kane banuar fiset e lartpërmendura ku ato kane bere një jete primitive për vete kushtet e atëhershme te shkëputur nga njeri tjetri duke jetuar ne natyre. Kjo periudhe qe unë po përshkruaj këtu i parkete komunitetit primitiv.


Ne fshatin e Bences përveç emrave shqiptare Ilire ka edhe emra te huaj si: romak, sllave, islamik(turq), kjo ka ardhur si rezultat i periudhave te ndryshme historike te pushtuesve te vendit tone.
Besimet fetare ne fshatin e Bënçës deri ne shekullin e VI p.e.s nuk kane patur besim fetare fare. Besimi fetar dhe feja e pare ne fshatin e Bënçës ka lindur ne shekullin e XII, feja katolike dhe ajo islamike. Ne shekullin XVI Bençoret ishin te besimit Muhamedan.


Besimet e kota janë pjelle e paditurisë se njerëzve qe nuk dine te gjejnë vërtetë shkakun e vuajtjes se tyre dhe nuk janë te ndërgjegjshëm se ku drejtohen për te kërkuar ndihme apo mëshirim. Njerëzit e pare ne Bënçë nuk dinin te shpjegonin drejte fenemonet e natyrës qe ata i rrethonin dhe ne këto kushte lindi besimi ne forcën e mbinatyrshme te besimit te tyre si gjithë njerëzimi. Pra sic e kemi theksuar edhe me larte ne Bënçë nuk ka patur fe para shekullit VI para erës sonë Njerëzit besonin vetëm fenomenet e natyrës dhe njerëzit gëzonin emra te fiseve Ilire si Dilani, Shegan, Bishqem, Bathes, Tola, Bobol, Bakesh, Tisi , dhe Qurku.
Ne fshatin e Bënçës deri vone kane arritur gjurmët e ndonjë lisi shekullor si psh bie fjala lisat e Hundes se zise, Rrepet e Selime, Shpellat e gurit te Teqese, Buza e bredhit dhe Maja e Fajkoit. Trajta disi te çuditshme te sendeve e te fenomeneve te natyrës apo misteri i ndonjë bukuri te cilave u besonin , adhuronin, luteshin ose faleshin banoret e Bënçës ishte një veprim i çuditshëm me karakteristika tipike burrërore shqiptare. Ne shekuj kalonin besimet fetare ato zëvendësonin njëra tjetrën ashtu si tregon historia e vendit tone shume besime u sollen apo u kultivuan nga te huajte për interesat e tyre e te klasave sunduese mbi popullin tone ku dukshëm ky fenomen është transmetuar dhe imponuar edhe tek Bençoret.
Ne fshatin e Bënçës ka shume fise qe kane trashëguar mbiemrat e tyre brez pas brezi nga e kaluara ku te bie ne sy se nuk kane ndonjë lidhje me fenë apo besimet e atëhershme apo te mëvonshme qe ne munde ti quajmë si mbiemra pa lidhje dhe pa fe si psh fisi Kuriçe, Kocadhe, Kabashe, Llape, Qene, Pulashe, Meçe, Babashe. Me depërtimin ose me mire ardhjen e sllaveve ne shekullin e VI lindi dhe feja ortodokse. Ne Bënçë ka fise me origjine ortodoks si fisi Thanase, Kuçaj, Mertiraj, por ceshte me e cuditshmje kishe ortodokse nuk ka patur ndonjëherë ne Bënçë. Sllavet kane lene edhe emrat e tyre ne token e Bënçës, siç janë Pallçija, Llapushniku, Stojka, Shushumajka, Nove, etj qe lidhen me ekzistencën e sllaveve ne këtë fshat. Feja me e vjetër është feja katolike ne Bënçë. Ketë e vërteton me se miri kisha me emrin Shenkolle e shekullit XII e ndertuar nene dhe 500metra ne jug te fshatit Bënçe, ne te njëjtën kohe e vërtetojnë edhe emrat katolik te mëhallës apo lagjes sic i quajmë ne sot si mëhalla Hilgjine, mbiemra Gjoni ose toke te quajtur toka e Gjok – Lekes, Gjik, Gjeç, etj.
Feja myslimane është e re e shekullit te XV, ne ketë periudhe banoret e Bënçës e kthyen besimin qinde perqinde nga te krishtere ne myslimane. Kështu qe kjo fe u be sunduese nga shekulli XX. Invaduesit e huaj pas pushtimit te vendit filluan dhe pushtimin shpirtëror te njerëzve.
1- Sllavet ne shekullin e VI sollën fenë ortodokse
2- Bizantinet ne shekullin e XII sollën fene katolike
3- Osmanllinjte (Turqit) sollën fenë myslimane

Por për hire te vërtetës dhe realitetit ne këtë fshat Bençoret nuk e kane përqafuar menjëherë fenë e pushtuesve. Ketë e tregon me se miri qe banoret e Bënçës me prishjen e feve katolike dhe ortodokse nuk kane bere kisha gati dy shekuj me radhe nuk pati asnjë klerik deri ne shekullin e XVII por megjithatë feja e re hodhi rrënjët e saj ne ndërgjegjen e banoreve te këtij fshati pra ajo myslimane.

Vazhdon ne ditët e ardhshme

[Testim]

Unë nuk kuptoj si ka ardhur deri tek një ngatërrim i pashoq në historinë tonë.

Tradita thotë e Malësorët e Malësisë Mbishkodrës erdhën aty nga Dalmacia vetëm pas viteve 1600. Pra deri atëherë kanë qenë në Dalmaci.

Nga ana tjetër kadastrat e Venedikut dhe të sundimtarëve tjerë të periudhës shek. 13-14 përmendin fiset si Shkreli, kastrati, Kelmendi, Hoti, Gruda etj.

Nëse fiset tona kanë qenë në Dalmaci atëherë kush mbante këta mbiemra?

A kanë qenë këta mbiemra të vendasve, ndërsa të ardhurit kanë përvetësuar mbiemrat e vendasve?

[flora57]

Nuk besoj se ka popull kaq te ngaterruar sa ky i joni. Nuk merremi vesh nga kemi ardhe dhe ku kemi ik. Me duket se historia per popullin tone perseritet.Nuk kemi lene vend te botes pa shkelur, kemi nderruar emrat e mbiemrat , ndrrojme fene sa here e shohim te nevojshme,
sa ska zot qe na njeh. Keq me vjen ta them po jemi popull pa kujtese.

[Testim]

Fisi mazrek ende jeton në Kosovë, në zonën e Dukagjinit (Anadrin, Llapushë).

sa ska zot qe na njeh. Keq me vjen ta them po jemi popull pa kujtese.

Thaloci ka thanë: Nuk ka popull që mund të tregojë radhazi për të gjithë brezat e tij që nga koha e lashtësisë, sikurse mundet populli shqiptar.

Kujtesën e kemi, por nuk duhet të lëmë në vendnumëro, duhet të shoshiten gjërat, të hahet pasuli ka nji kokërr.

[fegi]

Historiku i Fisit Zalla Treqind metra në perëndim të shpellës së Zallës, ndodhet vendbanimi i fisit me mbiemër Zalla. Aty kanë ndërtuar shtëpitë e tyre dhe kanë jetuar brez pas brezi sa nuk mbahet mend, as nga të parët, se kur ka filluar jeta n’atë vend. Vendbanimi ngrihet në një kodër të sheshtë, afërsisht në mes të tokave që zotëronte fisi në fjalë. Në faqet e këtij libri të vogël dëshirojmë të largojmë sa do pak, mjegullën e shekujve në historinë e fisit tonë, mbi zhvillimin dhe rritjen e tij. Lëvizjet e herë pas herëshme nga fshati Zallë e në qytetin e Krujës dhe anasjelltas, si dhe lëvizjet e tjera nga Kruja në Shijak e Durrës deri dhe në Tiranë, deri më sot në vitin 2003. Vendosja e fisit Zalla në këtë vënd ka lidhje jetike me shpellën e ashtuquajtur “Shpella e Zall-Makareshit”. Edhe mbiemrin Zall e ka marrë nga Zallishtja e lumit që buron nga shpella. Shpella është një monument i rrallë natyror e cila njrëzve nga këto anë ju ka shërbyer shumë. Ajo është dy katëshe. Në katin e parë ku nuk shkon larg, buron shumë ujë me erë, nga përmbajtja e squfurit të shkrirë në të. Uji është mineral dhe kurativ për sëmundjet e lëkurës. Kur bien shumë rreshje uji buron në tre burime, ndërsa zakonisht burimi i përhershëm është vetëm ai më i vogli. Këtu uji nuk shteron kurrë as në stinët më të thata! Në katin e dytë hyrja ka qenë mjaft e ngushtë. Duhesh të përkuleshe që të mos i binje shkëmbit me kokë. Duke u futur në shpellë hap pas hapi, ajo zgjerohej dhe lartësohej në 5-6 metra. Muret dhe tavani shkëmbor gëlqeror i shpellës karstike, është i lëmuar me ndonjë të çarë ose zgavër ku aty, qëndronin të varur koloni lakuriqësh. Pas dhomës së parë dhe të madhe me përmasa 10-15m me 40-50m gjatsi, ngushtohesh shumë në formën e një porte kalaje dhe pastaj, një dhomë tjetër më e vogël se e para dhe përsëri një portë, një tjetër dhomë dhe disa dhjetra të tilla, deri sa arrin në degëzimin e shpellës. Atje fillonin të shkëlqenin në dritën e pishtarëve, stalaktitet dhe stalakmitet e bardha, si dhëmbët e elefantit ose të kuqeremta në rozë të gjata nga një deri në tri metra. Në disa vende gati po takoheshin majë më majë. Pas vitit 1960, në shpellë u vendos një repart i blinduar ushtarak, duke hapur dhe tunele për lëvizjen lirisht të tankeve, i cili shkatërroi e përmbysi çdo vlerë arkeologjike. Brënda thellë ndoshta ruhet origjinaliteti sepse tuneli natyror zgjatet e zgjatet në drejtim të lindjes ndoshta deri nën qytetin e Krujës. Fenomeni i përsëritur që kemi parë dhe jetuar, kur ka ndodhur rrallë herë ndodhte që nga shpella kati i parë, vërshonte shumë ujë gjysëm i turbulluar një ditë me diell ku s’kishim parë shumë ditë, as shi as qiell me re. Në kohë lufte si p.sh. në operacionin e Dimrit dhe Qershorit popullata e fshatrave përreth, strehohesh në shpellë, për t’ju shmangur rrezikut të luftës, sa herë që nazistët gjermanë sulmonin partizanët n’ato anë. Vinte lajmi i afrimit të betejës për tu sulur drejt shpellës vetëm natën. Rrinim atje disa ditë e netë aq sa të ishte nevoja. Treqind e ca metra në veri të vendbanimit, në krye të ullishtës, deri në vitin 1950 kanë ekzistuar rrënojat, muret të një kishe të vjetër. Kishë sepse në gurët e gdhëndur të murit afër themelit ishte i gdhëndur kryqi. Kjo tregon se kemi të bëjmë me një vendbanimi shumë të lashtë. Fabrika e çimentos është ndërtuar 250m në perëndim të vendbanimit të vjetër të fisit Zalla, në tokat e këtij fisi të blera me florinj në dorë, ish pronarit Ramazan Zherri nga Dervish Zalla para vitit 1940. sipas tregimeve e të parëve tanë, Cenit, Dervishit dhe Xhemalit, familja ose fisi Zalla, ndoshta afërsisht nga viti 1700 u zmadhua shumë dhe pushtoi tokat në luginën e lumit të vogël që buronte nga shpella. Një fis tjetër ndoshta më i madh dhe më i fortë, hyri në konflikt me fisin Zalla me armë për pushtim dhe përvetësim të tokave më pjellore në fushë. U vranë shumë burra nga të dy palët. Gjyshit të madh sipas gojëdhënës i mbetën vetëm dy nipa të vegjël, djemtë e Hysenit që ishte djali më trim i katragjyshit të madh me emrin Ali Zalla. Varri me gurin e gdhëndur, çallmën e imamit në majë dhe të një gjatësie të habitshme në varrezat e vjetëra në anën veriore të varrezave të reja, kishte epitafin e tij me emrin në Turqisht Ali Zalla. Ndërsa një tjetër gur pak më i vogël mbante emrin Ibrahim (Him Zalla). Këto dy epitafe na i lexoi hoxha i fshatit në vitin 1948 kur diku aty afër varrezat e vjetra varrosëm atë ditë Muharrem Zallën. Në anën jugore të varrezave të vjetra, matanë rrugës së vjetër që të çon te shpella, janë të rejat ku aty për të parën herë në vitin 1914 ishte varrosur Ali Cen Zalla stërnipi i Aliut që përmëndëm më lart. Tani, aty pas 90 vjetësh është një varrezë e tërë. Siç e thamë më lart Aliut të parë i mbetën gjallë nga meshkujt vetëm dy djemtë e vegjël të Hysenit, Shabani dhe më i vogli i porsalindur, për kujtim të atit të tij Hysenit, ju dhanë emrin Hysen dhe për shkurt e thërisnin Cen. Shabanin 7-8 vjeçar gjyshi Ali e strehoi në Krujë te fisi i tij, ndërsa Cenin e vogël e rriti vetë në Zallë. Kur u rritën, u martuan dhe u bënë me fëmijë, si Shabani në Krujë ashtu edhe Ceni në Zallë, djemve të parë jua lanë emrat “Ali”. Ali Cen Zalla në Zallë te shpella dhe Ali Shaban Zalla në Krujë binin kushurinj të parë, djem xhaxhallarësh. Në vitin 1915, mik pas miku, Xhemal Gjakovën e strehojnë në kullën e Dervish Zallës një buzë akshami. Në mesin e çiftit të kullave të Dervishit, ishte një dhomë e vogël ku e vendosën “mikun e nderuar” për shtat vjet me rradhë deri në vitin 1922. historinë që na tregoi zoti Xhemal Gjakova në vitin 1978 na habiti shumë. “Kur hyra në shtëpinë e Dervish Zallës nuk mendonja kurrë se do të rri aty më shumë se një muaj”, tregonte z. Xhemal. “Shtatë vjet, shtatë dimra me netë të gjata pa mbarim, dhe gjatë gjithë kësaj kohe, asnjë natë Dervishi nuk më la pa raki e meze. Kishte karakter të fortë prej burri Dervishi. Edhe kur mungonte, ai s’harronte kurrë pa porositur të shoqen dhe një djalë të ri dhe të armatosur, për trajtimin tim. Ishte burrë bujar dhe me zemër të madhe. Mundohesh të më hiqte mërzinë, duke më folur me dashamirësi, sepse unë isha si i burgosur. Djalin që pata në gatishmëri, si rojen time personale, e qortonte shpesh herë dhe e porosiste që, të më sillte fruta sipas stinës. Detyra e tij e parë ishte që të më ruate mua nga hasmit e mij, në qoftë se ata më binin në gjurmë. Në vitin 1922 u nisa për në Itali dhe u martova atje. Kam një djalë Skënderin tregon Xhemali. Ishte kthyer në Shqipëri jnë vitin 1946 pas luftës. Gjithë historinë e fisit Zalla, Xhemal Gjakova ja kishte treguar Dervishi me hollësi. Ai i kishte rregjistruar në kokë dhe i tregonte sikur i kishte jetuar vetë. Ai kujtonte ndodhitë shkuara e të jetuara nga vetë ai në rininë e tij, gjatë shtatë vjetëve të qëndrimit tek djemtë e Ali Cen Zallës. “Isha moshatar me Xhemal Zallën, vëllanë e Dervishit, i cili gjatë luftës së parë botërore ishte oficer i zoti në ushtrinë e asaj kohe. Veseli ishte 15 vjec djalë, kur unë u futa në kullën e Dervishit”, tregonte Xhemali. Nënë Begia ishte një grua burrëreshë. Me të flinte djali i saj i vogël 7 vjeçar që e thërrishte “Fer”. Kam njohur edhe Deli Rexhën, nipin e Dervishit me të cilin ishim bërë shokë dhe miq”. Në vitin 1920 neve dy Xhemalët ishim ishim 25 vjeçarë. Ceni vëllai i parë ishte i ndarë dhe kishte dy gra në kullën e tij”. Më lart shpjeguam se edhe dy Alitë sipas Xhemal Gjakovës, ishin kushërinj të parë të cilët patën nga gjashtë djem secili. Aliu në Krujë me dy gra, dhe Aliu në Zallë me një grua, Bege Locin, e motra e Hajdar, Liman dhe Met Locit, e cila ka vdekur në vitin 1946, një qind vjeç. Kur vdiq thirri djemtë rreth saj për ti bekuar, për t’ju dhënë hallallin siç i thonë, qumështin e gjirit hallall. Cenin nuk e bekoi, nuk ja dha hallallin. Të pesë të tjerëve ju tha, “E paçi hallall qumështin dhe mbylli sytë”. Gjyshja Bege e kishte vendosur dhe deklaruar para se të ndahen 5 djemtë (të cilët u ndanë në verën e vitin 1944) se: “Kush ta kishte fatin, që ti binte në pjesë dhomë e saj e madhe, e cila shërbente edhe si kuzhinë e familjes së përbashkët, prej gati 40 frymës, do të pleqëronte me atë djalë. Fati qe i djalit të katërt Hysenit me të cilin nëna pleqëroi rreth dy vjet. Gjyshi Ali kishte dezertuar nga nga ushtria turke, nga viset Arabe, i marrë dhe i degdisur asqer, atje ku piqesh buka në diell siç thonin të parët tanë. Prandaj ai kishte qëndruar më shumë se shtatë vjet jashtë shtëpisë “komit”, për ti shpëtuar arrestit nga autoritetet ushtarake pushtuese turke rrotull vitit 1900. ai ka vdekur në moshën 70 vjeçare në vitin 1914 dhe është varrosur i pari në atë vënd ku sot është një varrezë e tërë. Ali Cen Zalla sipas gojëdhënës, nuk pati vëlla, vetëm një motër me emrin Fatime. Ajo u martua me Rexhep Deliun nga fshati Cudhin i Krujës, që bie në verilindje të qytetit. Patën një djalë me emrin Deli i cili jetoi dhe vdiq bashkë me dajon e tij Ali. Edhe varret i kanë pranë e pranë. Ngjit me varrin e Deli Rexhës, në vitin 2003 varrosën Ismail Zallën. Deli Rexha pati tre djem. Tre burra të nderuar në të gjithë kraginën e Krujës. Rexh Deli Rexha – komandant në ushtrinë partizane dhe i dekoruar para 35 vjetëve, Hero i Popullit. Qysh në rininë e tij të hershme ka manifestuar ndjenja atdhedashurie duke marrë pjesë në grupe e organizata të ndryshme nacionaliste etj. për pavarësinë dhe lirinë e shqipërisë e të popullit shqiptar, qysh në moshë fare të re me Ismail Qemalin, për ngritjen e flamurit në zonën e Krujës. Pas luftës në vitet 1945 dhe 1946 Bab Rexha ka pajtuar në më pak se dy vjet 400 gjaqe. Ai ka luftuar natë e ditë për të shmangur dhe ndaluar plotësisht vella-vrasjet e sidomos në rrethin e Krujës që ishin të shumta e pa ndërprerje. Armiqtë e Popullit të shumëvuajtur nuk ju pëlqente kjo punë kaq fisnike dhe në gushtin e vitit 1946 e vranë (Bab Rexhën) pas shpine, në bregun e lumit Mat, në fshatin Gurëz, pa i mbushur të pesëdhjetat. La bashkëshorten, dy djem dhe tri vajza. Vajza e Rexh Deliut, Fitnetja është artiste e madhe si këngëtare e këngës popullore të shqipërisë së mesme. Ali Deli Rexha, oficer në ushtri, njeriu më i respektuar, e sidomos në rrethin e Krujës. Partizan pesë vjet së bashku në luftë për çlirimin e atdheut me vëllezërit e tij. Ka lënë me gruan e parë dy djem ndërsa me Remzijen ka katër djem të nderuar që punojnë e jetojnë shumë mirë dhe ndershmërisht në Tiranë, Flamuri, Agimi, Petriti dhe Shkëlqimi. Muharem Deli Rexha shumë vjet deputet në Kuvendin Popullor dhe detyra të tjera, la dy djem në Fushë Krujë. Gjysma e fisit tonë të afërt, që banojnë në Durrës dhe ndonjëri në Shijak, kanë më shumë se një shekull që janë larguar nga Kruja. Djali i parë i Ali Shaban Zallës ka qenë Shabani i cili pati emrin e gjyshit të vet. Djali i Shabanit, Elezi ka gjashtë djem si Gëzimin, Yllin, Bashkimin etj. Pesë djemtë e tjerë të Ali Mulla Shabanit siç e quanin të gjithë, kanë qenë: (Sulua) Sulejmani, Rizai, Muharremi, Hajdari dhe Myrtezai. Djali i vetëm i Myrtezait, Aqifi i cili ka banuar në Laç, ka lënë dy djem të cilët janë në Itali dhe tri të tjerat, Kujtimja, Vaidea dhe Besnikja jetojnë në Tiranë. Sot nga ky grup i madh i fisit Zalla shumica janë qytetarë në bregdet, në qytetin e Durrësit. Pak familje janë në Shijajk dhe një i vetëm Rifat Zalla banon në kryeqytet në Tiranë. Djemtë e mësuesit të shquar Lul Zalla si Sabriu, Kadriu etj. banojnë në Durrës. Do të dëshironin ti përmendnim të gjithë me emra një për një që nga bijtë e gjashtë vëllezërve që janë brezi i parë dhe i dytë, pastaj mundësisht edhe brezin e tretë, por kjo jo se nuk është e pamundur por kërkon kohë dhe angazhim për të udhëtuar dhe punuar pa përtuar. Ndoshta dikush nga ai trung apo ai grumbullim i gjysmës së fisit Zalla në Durrës do ta marrë një mundim të tillë fisnik ndonjë herë. Në verën e vitit 1944, Dervishi u nda nga vëllezërit e tij në pesë familje. Ju ra për pjesë nga dy dhoma shtëpi, nga një kalë e një pendë qe, nga një lopë ose mushqerë, një muzat dhe nga 35-40 kokë dhi e 25-30 kokë dele. Plus tokën arë nga rreth katër e gjysëm deri pesë ha, tokë nga 15-20 rrënjë ullinj, kullota, zabele me lisa të medhenj etj. Para se të fillonte ndarja, vajtën e blenë një pendë qe, sepse në atë kohë kishin vetëm katër pendë. Dervishi ishte munduar si një baba i mirë që jo vetëm të zgjidhte familjet më të mira për marrjen e grave të vëllezërve, por edhe motrat ti çonte në familje të mira e me emër. Ndërsa Ceni ishte dorëhequr me kohë nga këto detyrime familjare edhe pse ishte vëllai i madh. Familjen e madhe Zalla thonin të parët e ka djegur me zjarr e me hekur një farë Preng Jaku. Nuk mbahet mënd saktë viti i kësaj tragjedie ekzakt mbahet mënd mirë që dogji çdo gjë me shtëpi e katandi deri edhe mullarët e barit. Se për çfarë motivi e gjithë kjo përsëri se di njeri, afërsisht dihet se kjo ka ndodhur rreth vitit 1920, ndoshta 1923, para ardhjes së Fan Nolit në pushtet. Emrat e disa arave, kodrave, zabeleve etj. që përdoreshin më parë deri edhe sot rreth e rrotull vendbanimit të vjetër, si djerrët, albypja, pasorja, kodra e zabelit, zabeli i Lulës, i tagës, kodra e hutës, shkoza e Lekve, djerri i madh, boka e llullve, Trushkja, baça e Kadiut, Sallakja, Çelepaja, lisi kapajç, baça e xhdajës, baç e Sul Hykës, e Afmetit, e Xhixhës. Te pusi, kumbulla e kuqe, larushku, stani i Vishit, rruga e gomarve, përroi i kuq, boka e Berhamit, shpella, kodra e kuqe, përroi i Xhdedës, ilnet, guri i dhisë. Garraxhajt, Pushimi i Tushës, Rrasa e Bumëllinës, Rrasa e Pites, Kodra e Allahut, Livadhi i cucës, Teporja, Sallakja, Guri i madh e etj. e etj. Fisi Zalla gjatë shekujve është rritur e shpërndarë në dy tre rrethe të Shqipërisë së mesme si: Krujë, Shijak e Durrës, disa familje në Tiranë dhe një në Laç (Kurbin). Fisi ynë pra është ndarë në dy grupe të mëdhenj si në Fushë-Krujë, Zallë dhe Durrës. Në Krujë s’ka mbetur asnjë mbetur asnjë familje Zalla. Në Laç banojnë dy djemtë e Aqif Zallës në qoftëse s’janë larguar akoma edhe ata, nuk kemi djeni. Sot në vendbanimin e vjetër banojnë familjet e Bajram Xhemal Zallës, Isuf dhe Hasan Zalla, Shaban Hysen Zalla, djemtë e Qazime Zallës dhe Bujar Rexhep Zalla afër e afër. Te stani i Vishit banon: Rexhep Ramazan Zalla me tre djemtë dhe Sul Zalla me dy djemtë e tij. Sefer Dyl Zalla dhe Zeneli i vëllai, banojnë shumë afër kushurinjë tanë më të largat, Xhemal Osman dhe Haxhi Mehmet Zalla. Gjyshi i tyre ka qenë Mahmut Zalla. Si dhe Haki Paj Zalla, që ka patur gjysh Myrteza Zallën. Djali Xhemal Mehmet Zalla, Durimi banon në Tiranë. Në Begnele banojnë familjet e Hamdi Xhemal Zallës me tre djemt e tij, Ibrahim, Xhavit e Xhemal Zalla me djemtë e tyre dhe djemtë e Vesel Zallës si Shaqiri me 7 djemtë e tij dhe dy vëllezërit më të vegjel të Shaqirit, Skënder dhe Selman Vesel Zalla. Në lagjen Tale banojnë familjet e tre-katër Zallave si: familja e Hazis Hamit Zallës, Lutfi Hamit Zallës, ndërsa më i madhi Nebi Hamit Zalla, banon shumë afër fabrikës së çimentos. Fadil Asllan Zalla, Kurt Qazim Zalla dhe Sabri Ramazan Zalla banojnë edhe këta pranë lagjes Tale. Brënda në qytezën e Fushë Krujës prej 40 vitesh, banon Ali Xhaferr Zalla me tre djemtë e tij, Lavdim, Metin dhe Ilirin sepse Shefqeti banon në Veisburg të Gjermanisë qysh nga viti 1992. Më tej në Larrushk banon Sejfulla Muharem Zalla me dy djemtë dhe Veli Hysen Zalla gjithashtu. Në Tiranë nga fisi Zalla banojnë katër familje sot në vitin 2003. Adem Xhaferr Zalla qysh nga viti 1957,Qani Xhaferr Zalla nga viti 1970 dhe Fatmir Bajram Zalla na viti 2000. Të katërtën e përmënda më lart Durim Xhemal Zalla. Në qytezën e Fushë Krujës, kohët e fundit banon edhe Kujtim Hasan Zalla, këngëtari i vetëm i fisit tonë të madh dhe të shpërndarë në shumë fshatra dhe qytete të Shqipërisë së mesme. Shumë familje Zalla tani më jetojnë në vila moderne, dy-tri katëshe, si në fshat ashtu edhe në qytet. Vetëm në Zallë dhe rotull saj Zalljanët kanë ngritur në shumë se 10 vila dy ose tre katëshe. Gjysma e fisit Zalla, që rrjedh pra nga çifti i gjyshërve Ali-Bege sot banojnë kryesisht në Nën prefekturën e Krujës. Përjashtohen këtu, nipërit dhe stërnipërit e Myrteza dhe Mahmut Zallës me vëndbanim të përhershëm afër fisit me mbiemër Dermixhiu. Sot në Krujë nuk banon asnjë familje Zalla. Dervishi, Xhemali, Veseli edhe Xhaferri para vitit 1950 shkonin e vinin më kushurinjtë e tyre Shabanin dhe Sulon, mësuesin e nderuar në Shijak. Ndërsa në Krujë te nëna dhe fëmijët e Myrtezait, shkonin për çdo javë, për ditën e pazarit, që në Krujë bëhësh ditën e hënë. Nëna e Myrtezait me fëmijët, Aqifin, Aishen, Nailen, Kujtimen, Vaiden dhe Besniken e vogël, vinin në Zallë gjatë verës dhe rrinin disa ditë. Myrtezai njeri i nderuar, i dashur dhe shumë inteligjent, respektohesh shumë nga i gjithë fisi i në Zallë. Ai vdiq shumë i ri, duke i lënë fëmijët të pa rritur. Djemtë e Aqifit jetojnë në Laç. Ali Cen Zalla vetëm me gjashtë djemtë e tij, pati 24 djem dhe 24 vajza. Ceni 4, Dervishi 7, Xhemali 8, Hyseni 9, Veseli 12, dhe Xhaferri 8. Gjithsej janë 48, prej të cilëve janë gjallë 31 dhe kanë vdekur 17. Ceni ishte djali i parë i Aliut. Mbante emrin e gjyshit të tij. Ka qenë burrë i gjatë, i pashëm, trim dhe fetar. Ishte martuar dy herë. Me të shkurtërën, Herrjanen (Rukijen) pati djalë Muharremin dhe vajzë Bihanen, e martuar në fshatin Halilaj. Ndërsa me të dytën Miden, bijë nga qyteti i Krujës, pati dy djem: Hamitin dhe Asllanin. Ceni vdiq në moshën 80 vjeçare një të martë. Pas pesë ditëve të dielën, vdiq i biri Muharremi, viti 1948. Dervish Ali Zalla ishte djali i dytë i gjyshit Ali. Pas vdekjes së babës Ali më 1914, i biri, Dervishi u pozicionua në krye të familjes së madhe,duke drejtuar atë në mënyrë të shkëlqyer. Ka qenë burrë i gjatë si Ceni dhe me tipare burrërore. Një jetë të tërë kaloi ai në majë të kalit, me shalën e mërshintë mbuluar me qilimin e kuq, nëpër rrugët që të çonin te miqtë e shokët, te bashkëfshatarët apo qytetarët. E prisnin ata për tju shmangur të keqen, si gjykatës i drejtë që ishte. Dervishi e ka kryer me sukses të madh edhe detyrën fisnike dhe tepër njerzore pajtimin e gjaqeve kudo që e kanë vu plak, në të gjithë krahinën e Krujës deri në Kurbin. Me qenë se ishin nip e dajë, dhe moshatarë me Bab Rexhën, kishin jetuar shumë kohë së bashku qysh në rini, dhe kishin idealin e përbashkët, ata të dy së bashku kanë pajtuar shumë gjaqe në krahinën e Krujës, para luftës. Pas vitit 1944, këtë detyrë Bab Rexha, e ka kryer pa Dervishin, për një kohë dy vjeçare. Pasi i vranë djalin 18 vjeçar, nga artileria gjermane, në pranverën e vitit 1944 Dervishi nga hidhërimi hoqi dorë nga detyrat shoqërore e familjare deri sa vdiq. Ai ka qenë njeriu që punoi më shumë se kushdo për familjen e tij të madhe, për miq e shokë. Mbante mustaqe të gjata dhe qeleshe konike Krutane. Xhokën e zezë me xhufka nuk e hiqte kurrë. Dervishi vëllanë e vogël Xhaferrin e martoi, në të njëjtën ditë më djalin e tij të madh Ramadanin në vititn 1930. Dervish Zalla ishte atdhedashës. Ai për të luftuar kundër fashizmit Italian me 7 prill të 1939, dërgoi në Durrës me burrat luftëtarë që kishte mbledhur Abaz Kupi (në ushtrinë e tij) dy vëllezërit e tij, Hysenin dhe Veselin. Dervishi gjatë luftës Nacional Çlirimtare dhe pas saj disa vite, ka qenë në këshillin naçional-çlirimtar si kryetar dhe antar. Pastaj këtë detyrë e vazhdoi ta kryejë i biri Avdyli. Një herë Dervishit i kishin zënë pritë disa hajdutë rrugësh. Kali i tij e nuhat duke ndaluar në vend dhe duke çfryrë me hundë. Kalorësi i zgjuar e kuptoi rrezikun dhe në cast thërret me zë të lartë, tre-katër emra burrash, duke i ftuar edhe ata të ngasin kuajt edhe më shpejt sepse ishin të vonuar. Hajdutët grabitës nguruan dhe nuk guxuan të dalin në shesh, sepse menduan se kanë të bëjnë me shumë burra kalorës ndoshta dhe të armatosur. Por pas disa çastesh kur nuk po afrohej asnjë zhurmë, vetëm trokthin e kalorësit që i mashtroi dhe tashmë ishte bërë i pakapshëm, ata ju vunë pas, por nuk ja arritën qëllimit. Dervish Ali Zalla ka qenë i martuar me Lajen. Një grua punëtore, e dashur dhe shumë e respektuar. Ajo ishte ndërruar me motrën e Dervishit, Cajën, e cila pati burrë Ymer Lekën burrë i ndershëm i cili u pushkatua padrejtësisht nga diktatura komuniste me Gjon Kolën, Vesel Zogun etj. Miftar Rraja njeri i mirë, burrë i nderuar dhe me emër, ish kryetar i lokalitetit Fushë Krujë para vitit 1950 tregonte: “Edhe Dervish Zallës i ishte shënuar emri i tij, bile në krye të një liste me emrat e disa personave për pushkatim në një ditë vere. Lajmërova në mënyrë sekrete Bab Rexhën në Krujë, për Dervishin, i cili e hoqi nga lista”. Dervishi me Lajën patën shtatë fëmijë, katër djem dhe Ramazanin, Qazimin, Avdylin dhe Rizanë dhe vajzat, Xhemen dhe Xhiren të martuara në Borizanë dhe Sabijen që vdiq në vitin 2003, me Dik Çelën në Arrameras. Vrasja e djalit të vogël Xakut nga artilieria gjermane në vitin 1944, Dervishin e hidhëroi pa masë, i cili e ndjeu shumë. U sëmur rëndë nga stomaku dhe vdiq në vitin 1952 në moshën 75 vjeçare. Xaku u vra afër një lisi (Qarri) në hijen e të cilit rrufeja i vrau një tufë dele Hamitit. Sot në atë vend janë zyrat e fabrikës së çimentos. Fëmijët e Dervishit kanë vdekur gati të gjithë, gjashtë. Rron vetëm një vajzë Xhirja. Xhemal Zalla ishte djali i tretë i Aliut. Si kishte qenë njeri shumë i mirë, i dashur me të gjithë veçanërisht me kalamajt. Në rininë e tij ka qenë officer gjatë luftës së parë botërore, në ushtrinë Austro-Hungareze afër vendbanimit Fushë-Krujë. Xhemali ka punuar shumë vite te mulliri i babajt. Ai mbante mustaqe të gjata, qeleshe dibrane. Jelekun e bardhë prej shajaku me kopsat me ngjyra, konike, karakteristike nuk e hiqte as në verë. Xhemali ka qenë krahu i djathtë i Dervishit në familjen e madhe. I martuar me Havanë, bijë nga Kruja e cila u rrit pjesërrisht në Zallë, sepse kishte vajtur atje fare e re. Vaja siç e thërrisnin ka qenë një grua, një kunatë dhe nënë shumë e mirë, shumë punëtore dhe e dashur. Ajo ishte zonja e shtëpisë me çelsa në brez bashkë me kunatën e saj Merezen, nusen e Hysenit. Vaja me Remen në mirëkuptim të plotë me vjehrrën e tyre, nanën e madhe Bege. Vaja e kreu shumë mirë detyrën e vështirë të kryekuzhinieres, në ndarjen e ushqimeve familjes së madhe që nga buka, fasulja e bulmetrat për çdo ditë. Xhemali me Vajën patën 4 djem dhe 4 vajza. Djemtë: Hamdiun, Bajramin, Ibrahimin dhe Xhavitin. Vajzat: Nuria, Xhevria, Fatimja dhe Sejria. Dy të parat janë martuar në fshatin Halilaj dhe të voglat në Larushk Nikël. Kanë vdekur Nuria dhe Fatimja fare e re. Xhemali ka vdekur në vitin 1967 pa vuajtur asnjë ditë. Një ditë si u kthye në shtëpi dhe pasi piu një kafe, mbylli sytë përgjithmonë pa shqetësuar asnjeri. Vdiq në moshën 75 vjeçare ndërsa Vaja vdiq në vitin 1988 në moshën mbi 80 vjeç. Djali i katërt i Ali Zallës ka qenë Hyseni. Burrë me trup mesatar dhe të ngjeshur. i dashur dhe i pashëm ngjasonte shumë me Stalinin. Ishte me humor dhe njeri i palodhur. Mbante qeleshe dibrane. Kurrë nuk mbajmë mënd në asnjë rrethanë, Hyseni nuk ka prishur qejfe me asnjeri. Tufa e dhive me racë të zgjedhur, i kalonte të 200 krerët. Si ndihmës ka patur djalin e Dervishit, Qazimin. Hyseni pati një grua shumë të mirë dhe punëtore, por fatkeqe sepse vdiq fare e re, duke lënë kalamaj të vegjël si Hasanin dhe Gashen. Patën pesë djem dhe dhe një vajzë. Djemtë: Sinani, Ismaili, Isufi, Shabani dhe Hasani. Vajza e vetme ishte Gashja e cila vdiq e re si e ëma, duke lënë një tufë jetimë. Pas vdekjes së Remës, Hyseni u martua me një grua tjetër nga Burreli me Fatimen. Patën tre fëmijë: Sheqeren, Veliun dhe Dritën. Ditën e djelë më 15 tetor 1955 varrosën Sinanin pa i mbushur të tridhjetat. Pas varrimit, përcollëm nuse vajzën e Xhemalit, Fatimen. Nga hidhërimi Hyseni vdiq më 13 prill 1956, në moshën rreth 55 vjeçare. Ismaili vdiq në fillimin e vitit 2003 në moshën mbi 70 vjeçare. Djali i pestë i Aliut, ka qenë Vesel Zalla. Burrë i zoti dhe inteligjent, i aftë për të kryer më së miri detyrën e ekonomistit. Dervishi e kishte nuhatur zgjuarsinë dhe mënçurinë natyrale të Veselit, prandaj e kishte caktuar në atë detyrë familjare. Dervishi i kishte përshtatur sipas aftësisë të gjithë pjesëtarët e familjes, nëpër punët që do kryenin, pa as më të voglin kundërshtim. Ndërsa vetë ai merresh më shumë me probleme e hallet e miqve dhe mbarë miletit, për të zgjidhur ngatërresat e njerëzve deri në pajtimin e gjaqeve, që ishte një punë sa e vështirë aq edhe fisnike. Ndërsa për punët e bujqësisë që ishin më të rëndat në kuptimin e lodhjes fizike, ai kishte vendosur vëllanë e fundit Xhaferrin, djalin e tij të parë Ramazanin, dhe djalin e madh të Xhemalit Hamdiun. Ndonjë djalë tjetër adoleshent e mbanin nga mbrapa për t`iu mbushur ujë. Xhaferri me Ramën, kanë marrë shpesh herë edhe gratë e tyre në punët e bujqësisë, nëpër ara, bile deri në pyll të butë Thumanë, me djepa majë kokës, kur kishin fëmijë të vegjël. Këto tregonin shpeshherë Meremja me Sabijen, gratë e Xhaferrit dhe Ramës. Ka patur edhe ndonjë shkak tjetër, por ai vendimtar për për ndarjen e pesë vëllezërve ka qenë shmangia e shumë njërëzve të aftë për punë burqësie, nga punët aty. Xhemali me Xhaferrin ishin nismëtarët që i kanë kërkuar Dervishit ndarjen familjes së madhe e cila u realizua në verën e vitit 1944, në kulmin e luftës së dytë botërore. Veseli (Sela) për shkurt, ka qenë martuar me Lliken, vajzë e bukur, me sy boj qielli, dhe nënë e mirë, e dashur. Bijë nga një familje shumë e mirë nga Xhekt në Larushk. Siç e thamë dhe më lart, Dervishi ishte kujdesur shumë që jo vetëm motrat por edhe gratë e vëllezërve të lidheshin me familjet më të mira të Krujës. Veseli me gruan e tij patën dymbëdhjetë fëmijë, katër djem: Shaqirin, Skënderin, Petritin dhe Selmanin. Petriti vdiq i vogël në moshën 16 vjeçare. Tetë vajza: Zenepen, Feriden, Sherifen, Mirën. Nadiren, Bedrijen, Besniken dhe një vajzë e cila ka vdekur fare e vogël. Si Dervishin dhe Hysenin edhe Veselin e Helmoi pa masë vdekja e djalit të tij Petritin. Disa ditë para vdekjes, kur vëllai i tij Xhaferri i thotë Selës, se së shpejti do bëhesh mirë, ai i përgjigjet: “Jo Xhaferr unë këtë rradhë nuk ngrihem më, sepse kaq jetojmë ne deri 70 vjeç. Unë jam i datë lindjes 1900 pastaj e shoh veten se në çfarë gjendje shëndetësore jam”. Vdiq në moshën 70 vjeçare dhe u varros një ditë të djelë. Djali i fundit dhe i gjashti i Ali Cen Zallës ka qenë Xhaferr Ali Zalla. Burrë i gjatë si vëllezërit e tij Ceni, Dervishi e Sela. i shëndetshëm, punëtor, i ndershëm dhe bujar. i drejtë dhe i dashur me të gjithë, Xhaferrin i ati Aliu kur kishte vdekur e kishte lënë vetëm 7 vjeç. Në mënyrë të veçantë dhe pa kufi, Xhaferri donte nënën e tij. Nëna Bega i thotë një herë: “Dëgjo Fero, dua që ta rrahësh një herë gruan tënde në sy tim”. “Mirë moj nënë, por për çfarë arsye, çfarë gabimi ka bërë”. “Asnjë gabim por thjesht për qefin tim. Kam vurë re se ti s’ja prish kurrë prandaj dua ta rrahësh një herë dhe vënçe”. “Jo moj nanë jo! Mos ma kërko një gjë të tillë. Nuk goditen sytë e ballit kot”. Xhaferri tregonte shumë ndodhira dhe skena mbresë lënëse, për vëllezërit e tij. Për Cenin p.sh. kur po ziheshin dy gratë e tija, Rukia me Miden, ai i lidhte flok për flok dhe zbrazte koburen e mbështetur në mes kokave të grave. Për Dervishin, për Xhemalin se si i stërviste dhe dënonte ushtarët e pabindur, kur ishte në ushtinë me Rusë dhe Austriakë, gjatë luftës së parë botërore. Për Rexh Deli Rexhën, “Punonim bashkë, unë me Rexhë Deliun” tregonte Xhafa, “Ai ikte natën kur më zinte gjumi mua. Një natë i zura pritë në një vend të padukshëm me koburen në dorë. Ma parë fishekve ju hoqa plumbat dhe i lashë vetëm me barot. Kur erdhi dy tre metra afër i thirra fort, ndal! Dhe ja zbraza koburen në gjoks gjashtë herë. Ai qëndroi një cast në vend dhe preku gjoksin e tij me duar, vazhdoi rrugën e tij. Rexha kaburen e tij e kishte në brez, por më njohu qysh në fillim dhe nuk e preku fare atë. Të nesërmen dhashë llogari para Dervishit dhe vëllëzërve të mijë. Ishte edhe Rexha në prani. Ai nuk foli asnjë fjalë. U kërkova arsyen pse ai ikte dhe më linte vetëm, natën me dy pendë qe. Pas lufës më tregoi Bab Rexha se ku shkonte natë kohë. Ai merrej me politikë kundër regjimit të mbretit Zog. “Një herë para se të niseshim për rrugë në tokën tonë, patëm zier një vorbë me groshë. Rexha mbante veshur një kapotë italiane. Fute nën kapotë i them unë, me qëllim që të mos në e shikonin bujqërit gjatë rrugës. Ata në drekë shtroheshin shumë herë me mish e qumështorë, ndërsa neve në groshë. Mbuloje mirë se po del avull, i them unë. Si duket kishte filluar ta digjte dhe me rrëmbim Rexha e nxori vorbën duke bërtitur: Groshë or groshë e kuqe është dreqi se më dogji! Edhe këta groshë kanë çdo ditë”. Rexh Deliu ishte burrë trim dhe i ndershëm. Xhaferri ishte martuar në vitin 1930 më të bijën e Tahir Farukut nga fshati Borizanë me Meremen (Memen). Ajo ka qenë, grua e urtë, sjellshme, nënë e dashur dhe fetare. Shpesh herë bënin fjalë burrë e grua, sepse Xhaferri ka qenë shumë bujar. Ai edhe të mos kishte në shtëpi asgjë, thoshte “kemi plot shyqyr Zotit”. Dhe për mikun e therte pulën e vetme. Patën tetë fëmijë, tre djem: Aliun, Ademin dhe Ganiun si dhe pesë vajza: Shajrihen, Sanijen, Lulen, Duhijen dhe Razijen. Fëmijët e Xhaferrit janë gjallë të gjithë sot në vitin 2003. Xhaferri u sëmur dhe vdiq në Tiranë në spital më 3 gusht 1974 dhe u varros më 4 gusht ditën e dielë. Pas 20 vjetëve eshtrat e tij janë rivarrosur në Zallë pranë prindërve dhe vëllezërve të tij me kërkesën e Meremes, bashkëshortes së tij. Ai vdiq i fortë, në moshën 68 vjeçare. Fëmijët e brezit të parë, përbëjnë brezin e dytë. Ata janë plot 48, 24 vajza dhe 24 djem. Më saktë ishin sepse sot në vitin 2003 kanë vdekur nga 24 djemtë plot 10, dhe nga 24vajzat 7. Janë gjallë 17 vajza dhe 14 djem. Neve do të merremi vetëm me djemtë sepse ata i takojnë plotësisht fisit Zalla. Këta 48, janë fëmijët e gjashtë vëllezërve. Me gjithë të vajzave të Aliut i kalojnë 60. Brezin e tretë e përbëjnë fëmijët e brezit të dytë. Djali i madh i Cen Ali Zallës ka qenë Muharremi i cili ka qenë i martuar me Bihanën. Me një grua shumë të mirë dhe të dashur. Ajo i rriti dhe i martoi katër jetimët që ja la i shoqi të vegjël. Vajzat: Rukijen, Tanën, dhe Nailen si dhe djalin e vetëm Sejfullanë që banon në Larushk. Rukia është martuar në Larushk, Tana në Vrion dhe Naifja në Nikël. Hamiti ishte djali i dytë i Cenit por me gruan e dytë Miden. Ai ka qenë gjuetar. Gjithmonë e shikoje me çifte në krah. Ishte i martuar me Meremen, bijë nga fshati Borizanë (Malmer). Patën tre djem: Nebiun, Hazizin dhe Lutfiun. Vajzat: Cajën, Qamilen, dhe Hajrien që jeton në Maqedoni. Asllani ishte djali i tretë i Cenit, por i dyti me gruan e re Miden. Ai ka qenë i gjatë dhe i kuq në fytyrë. Në rininë e tij ka qenë burrë i egër me të gjithë. Ma vonë ktheu, ai u bë shumë i dashur me të gjithë. Asllani është martuar me Zyranë bijë nga fshati Vishë i Tiranës me 21 dhjetor 1950. atë natë lindi vajza e fundit e Xhaferrit Razia. Patën dy djem, Fadilin dhe Enverin i cili vdiq pa u rritur në moshën 14-15 vjeçare. Pesë vajza: Feriden, Vjollcën, Trëndafilja, Kumria dhe Beharja. Asllani vdiq i ri si dy vëllezërit më të mëdhej. Ai si kishte mbushur të 55-tat. Hamiti rreth 60 vjeç dhe Muharremi rreth 40 vjeç. Djali i parë i Dervishit ka qenë Ramazani (Rama), burrë i nderuar dhe punëtor i madh. Shok pune i pandarë me xhaxhanë e tij gati moshatar Xhaferrin, të martuar ne një ditë. Ka qenë i martuar me një grua të mënçur, punëtore dhe e dashur, me bijën e Cen Salës, Sabijen. Ajo vdiq e re, ndërsa Rama i kaloi të 80-tat. Patën gjashtë fëmijë, tre djem: Rexhepin, Sulejmanin e Sabriun si dhe tre vajza: Dudijen, Nafijen e Shqipen. Qazim Zalla ishte djali i dytë i Dervishit. Qazimi ishte ushtari dezertor në luftën Italo-Greke, në jug në luftën e dytë botrore. Ka qenë njeri i përkushtuar në rritjen dhe mbarështimin e e dhenve. i martuar me Haken, me një grua ndër më të mirat dhe punëtore, që kanë ardhur nuse në fisin tonë. Hakja rron edhe sot si më e monshumja e fisit. Ajo është bijë nga fshati Gjonëm i Laçit nga një familje shumë e mirë. Qazimi me Haken patën shtatë fëmijë, pesë djem: Qamilin, Kurtin, Hajdarin, Selimin dhe Idrizin dhe vajzat: Sadeten dhe Verën e cila ka vdekur shumë e re, por e martuar. Djali i tretë i Dervishit ka qenë Avdyli, njeri i zgjuar dhe i mirë. Ka qenë i martuar me Gjysten bijë nga Thumanë-Bushneshi. Me një grua të qeshur e me humor, një grua nobël. Por fatkeqe sepse siç ishte rritur vetë jetime ashtu i la dhe kalamajtë. Patën gjashtë fëmijë, dy djem: Seferin dhe Zenelin si dhe katër vajza: Deshira, Liria, Tixhja dhe Nazmia. Avdyli u martua për të dytën herë por nuk jetoi shumë me të. Ai vdiq i ri. Djali i katërt i Dervishit u vra nga artilieria gjermane në vitin 1944. Djali i madh i Xhemalit është Hamdiu. Njeri i ndershëm, i drejtë dhe punëtor i madh. Është martuar me Qamilen, e bija e Hamza Talit. Grua e urtë, punëtore dhe e respekturar. Patën gjashtë fëmijë nga të cilët katër djem: Bashkimin, Flamurin, Myslimin dhe Ramizin. Myslimi ka vdekur fare i ri. Vajza: Bukurien dhe Dritën. Bajrami është i dyti djal i Xhemal Zallës. Ai është martuar me Sanijen, e bija e Ramiz Karajt nga Aramerasi. Kanë tre djem, Fatmirin, Guximin dhe Valterin. Fatmiri me gruan e tij Florën, kanë djalin Indritin dhe tri vajzat, Silvana, Klodiana dhe Brikela. Banojnë në Tiranë qysh nga viti 2000. Ibrahimi është djali i tretë i Xhemalit. Njeri i mirë, i urtë dhe punëtor. Është martuar me Kumrijen, bijë nga Nikla. Kanë tre djem: Afrimin, Kastriotin e Betimin si dhe po tre vajza: Shpresa, Xhevahirja e Luljeta. Xhavit Xhemal Zalla është i katërti dhe i fundit. i martuar me Nazen, bijë nga Nikla me të cilën patën dy djem. Arturi vdiq aksidentalisht në moshën 20 vjeçare në lulen e rinisë. Ka Astritin dhe vajzën Liljanën. Dy djemtë e parë të Hysen Ali Zallës, kanë vdekur beqar, Sinani në moshë të re dhe Ismaili 70 e ca vjeç. Djali i tretë është Isuf Zalla. i martuar me Bedrijen, bijë nga fshati Borizanë. Patën tre djem: Agimin e Mirgenin ndërsa Agroni vdiq aksidentalisht djal 20 vjeçar. Katër vajza: Suzana, Gonxhja, Lumja dhe Albina. Shaban Hysen Zalla djali i katërt, i cili është i martuar me Tanën, bijë nga zona Larushk-Zezë. Kanë gjashtë fëmijë. Një djal Edmondin dhe pesë vajza: Drita, Flutura, Fiqiretja, Florinda dhe Yllka. Hasani është djali i pestë, i Hysenit. Ai është njeri i ndershëm, punëtor, i drejtë dhe shumë i komunikueshëm me të gjithë. Është i martuar me Cajën, bijë nga zona e Larushk-Nikël. Grua punëtore, nënë e dashur dhe mikpritëse. Kanë shtatë fëmijë, tre djem: Luanin, Kujtimin e Detjanin dhe katër vajza: Fitneten, Fatbardhën, Mirelën e Thëllëxën. Djali i fundit dhe i gjashti i Hysenit por që e ka me gruan e dytë Fatimen, është Veliu, i cili është i martuar me Nazijen bijë nga fshati Larushk, dhe kanë pesë fëmijë, dy djem: Altini dhe Durimi dhe tri vajza: Shqipja, Miranda dhe Myzejeni. Veliu me familjen e tij banon në Larushk. Djali i parë i Vesel Ali Zallës është Shaqiri, i cili është i martuar me Zyranë, bijë nga fshati Barkanesh. Kanë tre vajza: Thëllënxën, Oritën e Dhuratën si dhe djemtë: Abazin, Sadikun, Agimin, Agronin, Lulzimin, Dashamirin dhe Shkëlqimin. I dyti është Skënderi, i martuar me Nurijen. Kanë dy djem: Blerimin e Idajetin dhe vajzën Lindën. Selmani është djali i fundit i Vesel Zallës dhe nipi më i ri në moshë i Ali Zallës. Selmani ka marrë shumë nga i ati, plus shkollën dhe inteligjencën që e shoqëron. Është i martuar me Salijen, dhe kanë dy vajza: Glenta dhe Anita. Djali i parë i Xhaferr Ali Zallës është Aliu, i cili mban emrin e gjyshit të tij. Është i martuar me Llanen, e bija e Osman Stemës nga Larushku. Kanë katër djem: Lavdiu, Mehmetin, Shefqetin që banon me gruan dhe fëmijët në Veisburg të Gjermanisë, dhe Ilirin. Vajza: Flutura, e martuar në Shënavlash Durrës, e cila ka dy fëmijë, Adriatikun dhe Yllin. Djali i dytë është Adem Xhaferr Zalla, i cili banon në Tiranë që nga viti 1957. Ai është i martuar me Myzejenen, e bija e Skënder Males nga Zarkanji, Kolonja e rrethit Ersekë. Kanë dy fëmijë në Tiranë, Lirimin dhe Artën, të martuar me Majlindën dhe Arta me Qerim Bajon nga Gjirokastra. Lirimi ka dy djem, Albin dhe Tedin ndërsa Arta ka një djal Gertin. Djali i tretë i Xhaferrit, është Gani Zalla i cili banon në Tiranë që nga viti 1970. është i martuar me Linditën, e bija e Selajdin Bregut nga Korça. Kanë tre fëmijë, dy djem: Romirin dhe Edmondin, vajza Orjola. Kështu përfunduam së evidentuari shumë shkurtimisht, tre brezat e fisit Zalla të çiftit të lartpërmëndur disa herë, Ali-Bege dhe vetëm fëmijët që kanë lindur nga brezi i parë i gjashtë vëllezërve Cen, Dervish, Xhemal, Hysen, Vesel dhe Xhaferr Zalla. Pastaj vetëm pjesëtarët e familjeve Zalla, të 24 djemtë si dhe vetëm emrat e 24 vajzave dhe jo fëmijët e tyre se nuk i takojnë fisit Zalla, si dhe gratë e tyre që bëjnë pjesë në fisin tonë si të ardhura me krushqi dhe nënat e fëmijëve të fisit. Kështu pra afërsisht për 130 vjet, vetëm nga një çift i vetëm , fisi ynë Zalla është shtuar e rritur gati në 400 frymë. Këtu kemi parasysh edhe brezin e katërt, të cilin vetëm kemi regjistruar emrat e tyre dhe vetëm të djemve. Kuptohet brezi i katërt nga 55 djem që kemi sot në vitin 2003 nga mosha 3 deri në 35 vjeç, do të shtohet ndoshta më shumë se dyfish. Nga meshkuft e fisit tonë kemi si më poshtë: BREZI i PARË – 6 I DYTI– 24 DJEM I TRETI 53 dhe I KATËRTI - 55 deri në vitin 2000 Këtu do të shënojmë burrat e fisit Zalla nga mosha 5 vjeç deri 80 vjeç, gjithsej katër breza. Të vdekurit me bojë të zezë, ndërsa të gjallët me blu. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Cen Dervish Hysen Vesel Xhemal Xhaferr Ali Ali Ali Ali Ali Ali Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Brezi i dytë 7. Muharrem Cen 8. Hamit Cen 9. Asllan Cen 10. Ramazan Dervish 11. Qazim Dervish 12. Avdyl Dervish 13. Riza Dervish 14. Hamdi Xhemal 15. Bajram Xhemal 16. Ibrahim Xhemal 17. Xhavit Xhemal 18. Sinan Hysen 19. Ismail Hysen 20. Isuf Hysen 21. Shaban 22. Hasan 23. Veli 24. Shaqir 25. Skënder 26. Petrit 27. Selman 28. Ali 29. Adem 30. Gani Hysen Hysen Hysen Vesel Vesel Vesel Vesel Xhaferr Xhaferr Xhaferr Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Brezi i tretë 31.Sejfulla Muharrem 32. Nebi Hamit 33. Hazis Hamit 34. Lutfi Hamit 35. Enver Asllan 36. Fadil Asllan 37. Rexhep Ramazan 38. Sulejman Ramazan 39. Sabri Ramazan 40. Qamil Qazim 41. Kurt Qazim 42. Selim Qazim 43. Hajdar Qazim 44. Idriz Qazim 45. Sefer Avdyl 46. Zenel Avdyl 47. Myslim Hamdi 48. BashkimHamdi 49. Flamur Hamdi 50. Rasim Hamdi 51. Fatmir Bajram 52. Guxim Bajram 53. Valter Bajram 54. Afrim Ibrahim 55. Kastriot Ibrahim 56. Betim Ibrahim 57. Artur Xhavit 58. Astrit Xhavit 59. Agron Isuf 60. Agim Isuf 61. Mirgen Isuf 62. Edmond Shaban 63. Luan Hasan 64. Kujtim Hasan 65. Detjan Hasan 66. Altin Veli 67. Durim Veli 68. Abaz Shaqir 69. Sadik Shaqir 70. Agim Shaqir 71. Agron Shaqir 72. Lulzim Shaqir 73. Dashamir Shaqir 74. Shkëlqim Shaqir 75. Blerim Skënder 76. Idajet Skënder 77. Lavdi Ali 78. Mehmet Ali 79. Shefqet Ali 80. Ilir Ali 81. Lirim Adem 82. Romir Gani 83. Edmond Gani Brezi i katërt 84. Arben Sejfulla 85. Muharrem Sejfulla 86. Qemal Nebi 87. Alban Nebi 88. Gazmir Hazis 89. Darvin Hazis 90. Hamit Lutfi 91. Albert Fadil 92. Enver Fadil 93. Vait Fadil 94. Asllan Fadil 95. Bujar Rexhep 96. Ilir Rexhep Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla 97. Genci Rexhep 98. Shpëtim Rexhep 99. Esat Sulejman 100. Përparim Sulejman 101. Bardhyl Sulejman 102. Saimir Sabri 103. Altin Sabri 104. ArdianQamil 105. Dashnor Qamil 106. Sokol Qamil 107. Shkëlqim Kurt 108. Dritan Kurt 109. Merit Kurt 110. Shkëlzen Selim 111. Behar Selim 112. Shpend Selim 113. Ylli Hajdar 114. Ermal Hajdar 115. Alfred Idriz 116. Bilbil Idriz 117. Avdyl Sefer 118. Erjon Sefer 119. Mario Zenel 120. Elton Flamur 121. Fisnik Flamur 122. Edvin Bashkim 123. Edmir Bashkim 124. Ervis Bashkim 125. Indrit Fatmir 126. Arjel Guxim 127. Serafin Valter 128. Sinan Edmond 129. Gesti Abaz 130. Heri Abaz 131. KlintonAbaz 132. Adrian Sadik 133. Kievi Agron 134. Gerti Agim 135. Soni Agim 136. Xhino Lulzim Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla 137. Elton 138. Erand 139. Lejdi 140. Julian 141. Tobias 142. Albi 143. Tedi 144. Artur 145. Arjel 146. Alket Lavdi Lavdi Mehmet Shefqet Shefqet Lirim Lirim Astrit Guxim Qemal Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Zalla Shenim: jane edhe shume emra femijesh qe kane lindur dhe qe nuk jane permendur per shkak se ishte e veshtire ti gjenim te gjithe. Brezi i katërt nuk përfundon këtu ai mund të dyfishohet në ardhmen. Fund Hartuar nga Adem Zalla

[fegi]

Kuçi në fokus
Përgatiti: Ndue BACAJ, Gazeta "Malësia", prill 2001

Në vazhdim të shkrimeve enciklopedike të gazetës tonë për trevat veriore shqiptare, sot do të kemi në fokus Fisin e Trevën me historinë më të trishtueshme të krejt Shqipërisë Etnike, atë të Kuçit, e cila tani ndodhet si pjesë territoriale e Republikës së Malit të Zi...


... ku mjerisht ajo tashma është tërësisht edhe e sllavizuar, madje edhe e ndërgjegësuar me fatin e saj, të tjetërsimit pa kthim. Por le të shohim më poshtë çfarë na servirin shkrimet e ardhur nga shekujt...

Kuçi, fis, emri i të cilit përsëritet shpesh në hisotrinë e toponomistikës shqiptare në shkrime të ndryshme që vijnë nga historia e hershme, të cilët janë: Kuç, Chiuchi, Chuci, Chucchi, Cucci, Cuchi, Cuchii, Cucçi, Cusi, Cussi, Cuzi, Cuzzi, Cuycia, Chuchovich, Cucouich, Kusich, pra në përgjithësi paraqet vështirësi në shqiptimin nga mbiemri i "Kuçi", gjithsesi këto emërtime ose kanë kaluar përmes evolimit të vetë shqipes, ose gjuhëve të fqinjëve sllavë e pushtuesve të tjerë (Turq e Austro-Hungarezë).



Pamje nga Malësia

Ky emër për herë të parë gjindet i shkruar si mbiemër "Petrus Kuç", pranë Tuzit. Në vitin 1335 por edhe në vitet 1416-1417 shfaqet si komunitet me emër të preferuar "Cuzi", Kuxi, në përbërje të Zetës superiore (Lartë) që deklaronin besnikëri ndaj Venezies, edhe në vitin 1455 me vojvodën Stefano Çerriei. Ndërsa në vitin 1467 gjejmë të shënuar një Pietro Kuçia (Cucia) në mes kryetarëve të kolonisë shqiptare, të kaluar në Sicili (itali), ku mbiemri Kuçia (Cucia) paraqitet i pëerhershëm edhe ndër kolonitë e zgjeruara në 19 më të përmendurat, e në mes tyre një Gjini.

Në vitin 1482 deri me 1547 nga gojëdhënat e mbledhura, Kuçi është një degë e Berishajve (fisit), duke formuar pastaj fisin më të fortë të Shqipërisë së Lartë (veriore) që më vonë në mënyrë progresive erdhi duke u sllavizuar, si rezultat i lidhjeve të ngushta e të vazhdueshme me malazezët (Ssllavë). I shumtë është dokumentacioni historik që e vërteton këtë, në shekujt e 17-të e 18-të.

Sipas disa albanologëve, në vitin 1610-1614 fillojnë të duken zëvendësimi i riteve shqiptare me disa rite mMalazeze, në mënyrën e jetesës, ku në këtë kohë, ky fis shqiptar autokton ishte i konsiderueshëm, pasi kishte 490 shtëpi, me rreth 4000 banorë dhe 1500 burra të aftë për armë. Në vitin 1616 kuçasit me fqinjët e tyre sllavë, për t'u mbrojtur nga reprazaljet e pushtuesit osman, krijaun një "Asamble" të përbashkët anti-turke me në krye një kont shqiptar vendas, me emrin Lala Drekali.

Kjo pra tregon se kushtet historike pas ardhjes së pushtimeve turke edhe në Ballkan, shqiptarët e Kuçit, por edhe të viseve të tjera shqiptare veriore, shpesh krijuan lidhje e bënë aleancë me popuj e vende të ndryshme, që natyrisht për momentin kishin një armik të përbashkët, pushtuesin barbar osman, që u kishte marrë disi lirinë, por kërkonte t'u asimilonte edhe gjënë tjetër të shenjtë, fenë, ku natyrisht, qofshin martesat apo afrimi i besimit kristian ortodoks ishte më i lehtë se besimi Islam. Duhet theksuar se në këto vite përpjekje të kësaj popullsie tërësisht shqiptare, Venecia që kishte influencat e veta me anë të Kishës, por edhe si fuqi ushtarake për kohën filloi t'i ndihmonte me pretekstin se po mbron "vëllezërit" e saj kristianë.

Për këtë në vitin 1692, e këshillon Fisin e Kuçit të paqësohen e afrohen me fisin tjetër të fuqishëm shqiptar Piper, që në ato vite invazioni, këta dy fise kishte arritur t'i armiqësonte. Në vijim të kësaj, në vitin 1717 këto dy fise së bashku i ofrojnë Venecies 3000 burra nën armë, të drejtuar nga 4 kryetarë (që Venecia i quan Kontë), dy vojvodë, që në dokumente shpesh përmenden si Serdarë (komandantë luftarakë). Të tilla lidhje vazhdojnë deri në vitin 1723. Për të parë rëndësinë ë këtye shqiptarëve trima në luftën anti-turke, më poshtë po citqjmë një shkresë të dërguarit të Austrisë në Serbi:

Pak kohë pas mbarimit të luftës Ruse, në vitin 1773, Mitropoliti Serb dhe disa Murgj shkruan një plan për rindërtimin e Serbisë së Vjetër, që përfshinte përveç Bullgarisë, Serbisë, Shqipërisë Veriore, Dalmacisë, Bosnjes edhe Banatit Kralstadit dhe Sllovenisë. (Pra siç shihet afërsisht rindërtimi i perandorisë së Stefan Dushanit). Në një çast të caktuar Ortodoksve u duhej t'u binin turqve në shkallë të gjerë në të gjithë territorin. Thuhet se me këtë plan ishte dakord peshkopi i Karlstadit Jaksiç, i cili mbajti letërkëmbim me mitropolitin e Malit të Zi. Megjithëse ky projekt ishte i vështirë për kohën, ai merrej në konsideratë, pasi siç shihet, ambicja e Petroviçëve për të formuar Serbinë e madhe ishte shumë më e hershme , pra kohë para se Serbia të fitonte pamvarësinë, madje shumë kohë para se të dilnin në skenë Karagjeorgjeviçët...

Në vitin 1788 Rusia dhe Austria arritën një marrëveshje dhe i shpallën luftë Turqisë, ku qëllimi i tyre ishte t'i jepnin fund sundimit të Sulltanit. Së toku, ata nxitën malazezët të krijonin incidente kufitare me Turqinë, mirëpo meqë nuk u besonin shumë malazezëve, i dërguari austriak shkruante: "Ne mund të mbështetemi shumë fort te besa dhe guximi i shqiptarëve katolikë të Berdes, tek ata që janë shumë me numër, si Palbardhi Piperit, Kuçët e Vaset (sot të gjitha të sllavizuara, me emrat përkatës Bjelopavliçët, Piperët, Kuçët e Vasojeviçët) ku këta malësorë së bashku me ata të Kelmendit, Hotit e Grudës etj., mund të nxjerrin 20.000 luftëtarë fort më trima se malazezët."

Pra, kjo tregon se sa rëndësi kishin trevat shqiptare veriore (malësore) në luftën e "përbashkët" kundër armikut shekullor barbar, perandorisë së të keqes më të madhe të atyre viteve, ku këto cilësi madhështore, fqinjët tanë i shfrytëzuan për qëllimet e veta të mbrapshta, që për fat të keq shpesh u arritën. Kuçi në vitin 1840 formohej si një Komunë (Nahije) e përbërë nga katër fise kryesore: Drekalorët, Orahovo, Bratosiçi dhe Zatrijebaç, ku sipas këtyre emrave tregon se Serbizimi i kuçasve vazhdon.

Në vitin 1878 në një relacion të kohës thuhet se serbizimi është shumë i madh, madje këtu vazhdojnë jo vetëm lidhjet ekonomike, interesat në luftën kundër Turkut, por edhe lidhjet e shumta martesore, duke bërë që serbishtja të përdoret si shqipja, si gjuhë e barabartë. Në vitin 1901-02 misionarë Jezuitësh shkruajnë se Kuçi ishte me nënndarje të tij në vëllazëritë Sinica. Orohovo e Drekaloviçi, ku tashmë thuajse ishte pjesa e Malit Zi.

Në fakt mbas vitit 1913, kur Shqipëria u coptua nga fuqitë e mëdha të asaj kohe edhe Kuçi mbeti si pjesë Malit të Zi, ku realizimi përfimdimtar i këtij aneksimi u bë në vitin 1914, së bashku me fiset (e një dege me fisin kryesor të Hotit) Piperët, Vasot (Vasojeviçët). E kjo u realizua gradualisht që në shekujt e parë të invazioneve Osmane në Ballkan, që shqiptarët e gjorë për t'u mbrojtur nga një e keqe e madhe, siç ishte pushtimi osman, ra në një të keqe akoma më të madhe (ndoshta nga shiu, në breshër) në dorë të armiqve shekullorë sllavë, që erdhën në fqinjësi rreth shekullit VI-IX-të.

Gjithsesi, asimilimi i këtyre trevave tërësisht shqiptare, nuk është kaq i thjeshtë sa e paraqet dokumentacioni shpesh jo i saktë, që vjen nga shekujt. Pasi vetë emigrimet jashtë Shqipënsë (në Siçili, Itali), si dhe migrimet brenda Shqipërisë tregojnë presionin e pashoq moral e ushtarak nga pushtues armiq të ndryshëm, por mbi të gjitha nga vetë fqinjët serbo-malazezë, që kishin qëllimet e veta të asimilimit. Natyrisht shpesh shqiptarët e këtyre trevave, duke qenë mes dy zjarresh, që rrinin ndezur, pa u shuar kurrë, zgjodhën rrugën e largimit nga këto troje, që u kishin lënë të parët, për në vise të tjera, që kishin vetëm një zjarr...

Sot, emra fshatrash e prejardhje fisesh ka në të gjitha pjesët kryesore të Shqipërisë, ku më shumë janë në veri si në Kastrat, Lohe, Rrjoll, Reç, Kelmend, Shkodër, në Bregun e Drinit, etj. Por ka në Seman të Fierit, në Tomorricë, Kurvelesh, Sushicë, në Bilisht, Roskovec e deri në rrethin e Korçës, që u thirrin Kuçaj e deri në Suharekë etj. Këto emigrime, sipas dokumenteve, kanë ndodhur më të shumtat në vitin 1878 (me siguri pas kongresit të Berlinit).

Gjithsesi, kjo është një pjesë e tragjedisë të këtij fisi të madh shqiptar, që tashmë ka degët e tij thuajse në të gjithë Shqipërinë, por që mjerisht vëllezërit e tyre, që banojnë në trojet e tjera, në Kuçin tashmë të Malit Zi, janë të sllavizuar tërësisht e këtë fat nuk e pat vetëm kjo pjesë e paklcës kurrizore të Shqipërisë, por mbesin me shpresë se planet ogurzeza të armiqve tanë shekullorë, të mbetura në synduqet e tyre të mykura, të mos realizohen kurrë më, e për këtë tashmë në dorë e kemi vetë ne, shqipëtarët, që çdo ditë kërkojmë jo të shkojmë në Europë siç themi përditë, se këtu na ka falë Zoti, por të bëhenmi të barabartë në mes Europës siç na takon, madje edhe e meritojmë, se kemi dhënë prova gjatë shekujve.

http://www.shkoder.net/al/kuci.htm

[Zëu_s]

Krassnitzer (Krasnicer)

Rastesisht hasa ne kete mbiemer shum interesant qe mund ta gjejme kryesishit ne Austri (me se shumti ne kufi me Sllovenine) e pastaj edhe ne Gjermani e Zvicer.

A thua a mund te kene keta Krassnitzer ndonje lidhje me Krasniqet tone ... Krasniq te shperngulur shum heret atje ???

[flory80]

Krassnitzer (Krasnicer)

Rastesisht hasa ne kete mbiemer shum interesant qe mund ta gjejme kryesishit ne Austri (me se shumti ne kufi me Sllovenine) e pastaj edhe ne Gjermani e Zvicer.

A thua a mund te kene keta Krassnitzer ndonje lidhje me Krasniqet tone ... Krasniq te shperngulur shum heret atje ???

Hmm, shumë interesante.
Krasniqët janë një fis shumë i dëgjuar ndër Shqiptarët, por nuk di të them në qoftë se Krassnnitzer ka lidhje me Krasniqët tanë, nga ana tjetër Krasniqi është një mbiemër i tipit Kristian, dhe kryesisht ka qënë i përqëndruar tek popullsia e Malësisë së Dukagjinit, unë mendoj (supozim ky) se gjatë shtrëngimit të popullsisë për tu konvertuar në Musliman, familje nga ky rajon u shpërngulën për në vëndet me popullsi me fe të njëjtë me ta, fenomen shumë i njohur ky tek Shqiptarët e mesjetës.

[Testim]

Krassnitzer (Krasnicer)

Rastesisht hasa ne kete mbiemer shum interesant qe mund ta gjejme kryesishit ne Austri (me se shumti ne kufi me Sllovenine) e pastaj edhe ne Gjermani e Zvicer.

A thua a mund te kene keta Krassnitzer ndonje lidhje me Krasniqet tone ... Krasniq te shperngulur shum heret atje ???

Jo ose Po.

Një pjesë e mirë e austriakëve kanë prejardhje nga sllavët, e këta sllavë mund të kenë qenë ilirë të sllavizuar por edhe sllavë të mirëfilltë.

Mbiemra sllavë ka sa duash atje, psh Franc Vranicki, e ka këtë mbiemër sllav.

Krasniq, vje nga Krasa, stërgjyshi i krasniqëve. Krasa ka jetu shumë vonë, ndërsa asimilimi i ilirëve dhe sllavëve në gjermanë në Austri ka ndodhur shumë më herët. Megjithatë ekziston mundësia që familje të Krasniqëve janë shpërngulur nga Kosova nën udhëheqjen e prijësit tonë Arsenije Cërnojeviq pas luftës austro-turke, kur 100.000 shqiptarë ikën nga Kosova në drejtim të veriut. Psh Kelmendët janë vendosë në Sirmium.

Krasnicer më shumë ka gjasa të rrjedhë nga kreshnik. Dihet se Muja e Sokoli kanë shkue deri te lumi Tuna (Danub) tuj i njekë shkijet.

Kreshnikët kanë pas kontakte edhe me hungarezë, çka dëshmohet me huazimet hungareze: Çizme, Hajduk, Shtiklla, etj.

Do të bëje mirë sikur të sillje ndonjë të dhënë më tepër rreth historikut të kësaj familje, ndoshta mund të zbulojmë diçka.

[OROSHI]

ndoshta jane krasniq te vonshem te cilet e kane gjermanizu mbiemrin!

[Zëu_s]

Ne nje forum gjeta nje diskutim per kete mbiemrin Krassnitzer ... aty disa po thone qe ky emer na qenka sllovenisht "HRASTNICA" qe do te thot "Prroni i ahishtes" (apo keshtu disi). Ne Austri qenka nje fshat qe po u quajka Krassnitz (Krasnic).

Mua nuk po me mbushet mendja qe kjo eshte e vertete ...

[Baptist]

Ne nje forum gjeta nje diskutim per kete mbiemrin Krassnitzer ... aty disa po thone qe ky emer na qenka sllovenisht "HRASTNICA" qe do te thot "Prroni i ahishtes" (apo keshtu disi). Ne Austri qenka nje fshat qe po u quajka Krassnitz (Krasnic).

Mua nuk po me mbushet mendja qe kjo eshte e vertete ...

Durhamit i kishin pas thane krejt ndryshe...

[Testim]

Ne nje forum gjeta nje diskutim per kete mbiemrin Krassnitzer ... aty disa po thone qe ky emer na qenka sllovenisht "HRASTNICA" qe do te thot "Prroni i ahishtes" (apo keshtu disi). Ne Austri qenka nje fshat qe po u quajka Krassnitz (Krasnic).

Unë ti shkruajta të gjitha mundësitë, por për vete përfundim nuk mund të jap.

Nëse ky fshati Krasnic i ka lënë mbiemrin banorëve që janë largu nga ai, atëherë mundësia më e madhe është që kanë prejardhje nga shqiptarët që ikën nën prijen e Arsenije Cernojeviqit.

[Kreksi]

Me kujtohet ne nje tem patem diskutuar edhe per origjinen e familjes Nemanja, nese te kujtohet Baptist...

Sipas shenimeve Venedikase Simon Nemanja rrjedh nga fisi Kastrati, ishin Katolike romane me fe, kjo deshmon edhe per qfare arsye Vatikani pranoi nje kurorizim te tillë...

Pra ka mundesi qe te jete shqiptar...kan me u tranue shkiet...

================================================== ===============

Në veri të saj dhe jug-lindje Kattunska është vendosur Ylaczivasko komunës, e cila, në lindje, shtrihet në Zenta (1), dhe ku është qyteti peshkimit, ka troftë në shije hollë. Biclopaulicz përbashkët vendosur përtej Zenta, është izoluar për Ostrogh veri malit, mbi të cilat ai ka tërhequr linjë ndan Malin e Zi nga Erzégo-hardhi. Kjo linjë shtrihet në veri nga mali malin Ostrogh Gollia; jug nga mali Ostrogh të Biclopaulicz përbashkët, në lindje nga qyteti deri Biclopaulicz Piperi dhe l 'Lindja e Piperi deri Rovcziani, territori i të cilit mbaron në Moratz (2). Në anën tjetër të lumit, duke shkuar në veri-lindje Piperi është në fshatrat e majtë Bratonogicz (ose Mracevicz) dhe Vassoevicz, dhe të drejtën e komunave Kutz, Clementi, Cas-trati, Tusi, Skrielli (ose Skarglia) dhe Gruda. Të gjitha këto qytete janë të banuara nga vëzhguesit për luftë dhe i zellshëm i adhurimit të vërtetë, me përjashtim të Clementi dhe tredhje janë katolik (3). Në një nga këto fshatra u lind shquar Biclo Vrose (4), i ati

(1) Kjo do të thotë të qartë të Zenta.

(2) Ky përshkrim është shumë konfuz. Këtu është ajo që është aktualisht në linjë malazezët dhe boshnjake Erzegovina. Në vist Malore Veriore dhe Malin Ostrogh Gollia që përmbajnë burimet e Moratz në perëndim, varg malor që ndan Gatzko e Piva, ky kthim linjë h është, mbi Onogoste, deri burime aus Sussitza, dhe pastaj të jug-perëndim përgjatë maleve që dominojnë Niksicz dhe Grahova deri në territorin Cattaro. Në këtë mënyrë, Niksicz, Bagnan, Rudigne, dhe Regiane Corienicz, në fakt i përkasin Erxegovines por në fakt këto komuna janë të pavarur dhe të lidhura me malazezët.

(3) Që nga ajo kohë, intrigat dhe detyrat e priftërinjve të propagndes së Romës ka konvertuar në fenë romake dhe Rutz Péclat.

(4) Biclo-Vrose, (= Urosh) lindur në Vertograd, atëherë kryqyteti i Zentes, i cili kishte revoltuar kundër Simonit, bir i tij Némagna, dhe u shkatërruar nga ai.

Nemagna Simon, themelues i perandorisë së Servia=serbis (1)

================================================== ===============
In the north of it and south-east Kattunska is placed Ylaczivasko commune, which, to the east, extends to the Zenta (1), and where is the fishing city, there is trout in exquisite taste. The common Biclopaulicz located beyond the Zenta, is confined to the north Mount Ostrogh, on top of which it has drawn the line separating Montenegro from the Erzégo-vine. This line extends north from Mount to Mount Ostrogh Gollia; south from Mount Ostrogh to the common Biclopaulicz; to the east from the town until Biclopaulicz Piperi; and l 'East Piperi up Rovcziani, whose territory ends at the Moratz (2). On the other side of the river, going Piperi north-east is on the left villages Bratonogicz (or Mracevicz) and Vassoevicz, and the right of municipalities Kutz, Clementi, Cas-trati , Tusi, Skrielli (or Skarglia) and Gruda. All these towns are inhabited by warlike and zealous observers of true worship, with the exception of Clementi and Castration are Roman Catholic (3). In one of these villages was born the illustrious Biclo Vrose (4), father

(1) That is to say to the plain of Zenta.

(2) This description is very confusing. Here is what is currently conBn line to the Montenegrins and Bosnian Erzegovina. At North Mountain and Mount Ostrogh Gollia that contain sources of Moratz to the west, the mountain range that separates Gatzko of Piva, this line returns h is, above Onogoste, up aus sources the Sussitza, and then take the south-west along the mountains that dominate Niksicz and Grahova until Cattaro territory. In this way, Niksicz, Bagnan, Rudigne, and Regiane Corienicz, actually belong to Erxegovinf but in fact these municipalities are independent and linked with the Montenegrins.

(3) Since that time, the intrigues and tasks of the priests of Rome propagxnde has converted to Roman religion and Rutz Péclat.

(4) Biclo-Vrose, ( =Urosh)born in Vertograd, then capital dn Zenta, who had revolted against his son Simon Némagna, was destroyed by it.

Nemagna Simon, founder of the empire of Servia (1)

[Kreksi]

Sot luginë Moratz mes dgoritza L 'dhe Szabiak është vetëm emri Zenta.

(2) Sot quhet Plavë.=Zenta

hedhin në Moratz (ose Moraka), një distancë të shkurtër Vertograd, që besohet të jetë vendlindja e (Dioklecianit), sepse ai ndërtoi një qytet i quajtur Dioclea, i shkatërruar pastaj nga Simon Nemagna perandorit të parë Serbe (qe vrejtem ishte me origjine nga Castrati=Kastrati. Këto dy lumenj u takuan, vazhdon të rrjedhë drejt jugut dhe duke mbajtur vetëm emrin e Moratz, do të shkarkohet në liqenin Skutari. Liqeni fillon fusha e Zenta, shtrihet në lumin Buna, përmban disa ishuj të vogla ku Dukes e Malit të Zi dhe Zenta kishte ndërtuar konventave (2), dhe sipërbollëk pours ujërat e saj në Buna. Ky lumë, pasi kishte marrë ujërat e saj burim vende të ndryshme, dhe është humbur në Detin Adriatik, afër perëndim (3).

Në anën e djathtë të liqenit, lumit Buna kundërt, është territori pjellor Szestanska Crain (4), dhe një pak më i ulët në veri, Czernitza departamenti, fusha e gjerë dhe pjellore (5) prodhon grurë dhe fruta të shkëlqyer, dhe është spërkatën me ujëra të ndryshme. Për perëndim të këtij qyteti shtrihet bregut detit (6) nga të cilat ne barazim fruta të shijshme, sidomos ullinj dhe rrush. Për këtë arsye, duke filluar me dy fshatrat e Spitz dhe Sussan, e shkon në kantonin e Pastroviçit.

(1) rrënojat e Vertograd dhe Dioclea, janë pothuajse Slatista në brigjet e Zenta është Czikona.
================================================== ==============
Today the valley Moratz between L 'dgoritza and Szabiak is only the name of Zenta.

(2) Today it is called Plava.

throw in Moratz (or Moraka), a short distance Vertograd, believed to be the Peerage of Diocletian (1), because he built a town called Dioclea, then destroyed by Simon Nemagna first emperor Servia. These two rivers met, continues to flow southward and bearing only the name of Moratz, will be discharged into Lake Skutari. The lake starts at the plain of Zenta, extends to the river Bojana, contains several small islands where the Dukes of Montenegro and Zenta had build convents (2), and the overabundance pours its waters in the Bojana. This river, after having taken its source waters different countries, and is lost in the Adriatic Sea, near the west (3).

On the right side of the lake, opposite the River Bojana, is fertile territory Szestanska Crain (4), and a little lower to the north, the department Czernitza, the vast and fertile plains (5) produces wheat and excellent fruit, and is sprinkled with various waters. To the west of this town lies the sea coast (6) from which we draw delicious fruit, especially olives and grapes. Hence, starting with the two villages of Spitz and Sussan, one goes in the canton of Pas -

(1) The ruins of Vertograd and Dioclea, are almost Slatista on the banks of the Zenta is Czikona.

================================================== ===============

Si perfundim; nga ky vend paskemi dy emra te shquar, perandorin Dioklecianin dhe Simon Nemanjen.
Ndoshta edhe Diokleciani ishte kastrat ?
Mos harroni se ne kenget popullore Katrati njihet si Lulja e fiseve shqiptare, pra ky autori ka te drejt, ka perplot referanca, nuk ia nxjerrur keto te dhena koti...

[Humanisti]

Me kujtohet ne nje tem patem diskutuar edhe per origjinen e familjes Nemanja, nese te kujtohet Baptist...

Sipas shenimeve Venedikase Simon Nemanja rrjedh nga fisi Kastrati, ishin Katolike romane me fe, kjo deshmon edhe per qfare arsye Vatikani pranoi nje kurorizim te tillë...

Pra ka mundesi qe te jete shqiptar...kan me u tranue shkiet...


================================================== ===============

Në veri të saj dhe jug-lindje Kattunska është vendosur Ylaczivasko komunës, e cila, në lindje, shtrihet në Zenta (1), dhe ku është qyteti peshkimit, ka troftë në shije hollë. Biclopaulicz përbashkët vendosur përtej Zenta, është izoluar për Ostrogh veri malit, mbi të cilat ai ka tërhequr linjë ndan Malin e Zi nga Erzégo-hardhi. Kjo linjë shtrihet në veri nga mali malin Ostrogh Gollia; jug nga mali Ostrogh të Biclopaulicz përbashkët, në lindje nga qyteti deri Biclopaulicz Piperi dhe l 'Lindja e Piperi deri Rovcziani, territori i të cilit mbaron në Moratz (2). Në anën tjetër të lumit, duke shkuar në veri-lindje Piperi është në fshatrat e majtë Bratonogicz (ose Mracevicz) dhe Vassoevicz, dhe të drejtën e komunave Kutz, Clementi, Cas-trati, Tusi, Skrielli (ose Skarglia) dhe Gruda. Të gjitha këto qytete janë të banuara nga vëzhguesit për luftë dhe i zellshëm i adhurimit të vërtetë, me përjashtim të Clementi dhe tredhje janë katolik (3). Në një nga këto fshatra u lind shquar Biclo Vrose (4), i ati

(1) Kjo do të thotë të qartë të Zenta.

(2) Ky përshkrim është shumë konfuz. Këtu është ajo që është aktualisht në linjë malazezët dhe boshnjake Erzegovina. Në vist Malore Veriore dhe Malin Ostrogh Gollia që përmbajnë burimet e Moratz në perëndim, varg malor që ndan Gatzko e Piva, ky kthim linjë h është, mbi Onogoste, deri burime aus Sussitza, dhe pastaj të jug-perëndim përgjatë maleve që dominojnë Niksicz dhe Grahova deri në territorin Cattaro. Në këtë mënyrë, Niksicz, Bagnan, Rudigne, dhe Regiane Corienicz, në fakt i përkasin Erxegovines por në fakt këto komuna janë të pavarur dhe të lidhura me malazezët.

(3) Që nga ajo kohë, intrigat dhe detyrat e priftërinjve të propagndes së Romës ka konvertuar në fenë romake dhe Rutz Péclat.

(4) Biclo-Vrose, (= Urosh) lindur në Vertograd, atëherë kryqyteti i Zentes, i cili kishte revoltuar kundër Simonit, bir i tij Némagna, dhe u shkatërruar nga ai.

Nemagna Simon, themelues i perandorisë së Servia=serbis (1)

================================================== ===============
In the north of it and south-east Kattunska is placed Ylaczivasko commune, which, to the east, extends to the Zenta (1), and where is the fishing city, there is trout in exquisite taste. The common Biclopaulicz located beyond the Zenta, is confined to the north Mount Ostrogh, on top of which it has drawn the line separating Montenegro from the Erzégo-vine. This line extends north from Mount to Mount Ostrogh Gollia; south from Mount Ostrogh to the common Biclopaulicz; to the east from the town until Biclopaulicz Piperi; and l 'East Piperi up Rovcziani, whose territory ends at the Moratz (2). On the other side of the river, going Piperi north-east is on the left villages Bratonogicz (or Mracevicz) and Vassoevicz, and the right of municipalities Kutz, Clementi, Cas-trati , Tusi, Skrielli (or Skarglia) and Gruda. All these towns are inhabited by warlike and zealous observers of true worship, with the exception of Clementi and Castration are Roman Catholic (3). In one of these villages was born the illustrious Biclo Vrose (4), father

(1) That is to say to the plain of Zenta.

(2) This description is very confusing. Here is what is currently conBn line to the Montenegrins and Bosnian Erzegovina. At North Mountain and Mount Ostrogh Gollia that contain sources of Moratz to the west, the mountain range that separates Gatzko of Piva, this line returns h is, above Onogoste, up aus sources the Sussitza, and then take the south-west along the mountains that dominate Niksicz and Grahova until Cattaro territory. In this way, Niksicz, Bagnan, Rudigne, and Regiane Corienicz, actually belong to Erxegovinf but in fact these municipalities are independent and linked with the Montenegrins.

(3) Since that time, the intrigues and tasks of the priests of Rome propagxnde has converted to Roman religion and Rutz Péclat.

(4) Biclo-Vrose, ( =Urosh)born in Vertograd, then capital dn Zenta, who had revolted against his son Simon Némagna, was destroyed by it.

Nemagna Simon, founder of the empire of Servia (1)

Kreks, iden per origjinen e Stefan Nemanjes e ka hedh i pari Prof. Dr.Sc. Skender Rizaj, studjuesi me i njohur i Kosoves ne Simpoziumin per artin mesjetar ne vitin 1985 ne Manastirin e Deqanit, ketu kete simpozium e udhehiqte Dr.Sima Qirkoviq historian post-millosheviq, i cili e nderpreu simp. posa prof. Rizaj e perfundoi fjalimin dhe i bombardoi serbet duke iu tregu se Stefan Nemanja e deri Car Dushani ishin Mbreter e Perandor te Shqiptareve.
E per koincidenc ne temen time te diplomes per Kosoven gjat mesjetes e kam perkrahur kete ide, sepse kam gjetur shum fakte se ai me te vertet ishte nga gurra shqipe.
Por qe ka qene me fis Kastrat kete se kam ndegju me pare, a do ishte mire te e publikosh ketu at informat e pastaj te debatojm rreth kesaj se bashku me koleget e tjer sepse behet fjale per fis origjine te nje dinastie te shek. XII-XIV e qe jan me mjaft rendesi sepse serbet kan spekulu majft dhe e kan bere mitin e tyre mbi kete dinasti!

Gjithe te Mirat