Justinian depicted on one of the famous mosaics of the Basilica of San Vitale, Ravenna
Reign 9 August 527 - 13 or 14 November 565
Full name Flavius Petrus Sabbatius Justinianus
Born c. 482
Birthplace Tauresium, province of Dardania
Died 13 or 14 November 565
Place of death Constantinople
Predecessor Justin I
Successor Justin II
Consort Theodora
Dynasty Justinian Dynasty
Justiniani (lat.: Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus, gr.: Ιουστινιανός; ) zakonisht i njohur si Justiniani I, apo (nė Kishėn Ortodokse) Shėn Justiniani i Madh, lindi nė Tauresium, tė Ilirisė rreth viteve 482/483 dhe vdiq me 13 nėntor apo 14 nėntor, 565 nė Konstantinopėl. Ishte perandor i Bizantit nga viti 527 gjer nė vdekjen e tij, dhe anėtari i dytė i dinastisė justiniane, pas xhaxhit tė tij Justinit I.
527-565)
Gjatė kohės sė sundimit tė Justinianit, perandoria bizantine arrin kulmin e lulėzimit nė tė gjitha lėmenjtė e jetės dhe jo vetėm nė kulturė si ishte e joshur mė parė dhe pas Justinianit. Nga pikėpamja ushtarake, Afrika dhe Italia u rimėkėmben dhe pushteti i perandorisė ishte mė i fortė se kurrė mė parė. Nė anėn tjetėr arkitektura po lulėzonte dhe nga kjo kohė kanė mbetur shembujt mė tė mirė si p.sh.: Haja Sofia nė Konstantinopol (Stamboll). Historianėt siē ishin Prokopiusi dhe Agatia punonin me tė madhe sipas traditės sė Herodotit e Thukididit. Gjatė kėsaj kohe u krijua edhe Kodeksi i Justinianit (529) i cili u institualizua dhe hyri nė fuqi rreth viteve 533. Tė gjitha kėto vepra janė pika tė begatisė bizantine e qė janė krijuar nė kohėn e Justinianit.
Pėr tė zhvilluar perandorinė nė pjesėt tjera, Justiniani i dha njė ēmim tė lartė nė vitin 532 Shahut pers Kusros I. Mirėpo pėrbrenda kishte trazira siē ishin kryengritja e Nikesė qė shpėrtheu nė janar tė 532 nė Konstantinopol. Pas disa ērregullimeve politike, Belisari hyri nė Hipodrome me ushtri dhe e shuajti revoltėn e "tė gjelbėrve" dhe "tė kaltėrve". Mė kėtė rast u shkaktua njė gjakderdhje dhe qyteti pėsoi dėmtime tė rėnda, mirėpo nė anėn tjetėr kjo i hapi rrugėn Justinianit pėr zbatimin e programit tė tij. Kėshtu ai vetėm disa ditė pas revoltės filloi punimet pėr ndėrtimin e kishės sė re nė vend tė kishės sė dėmtuar rėndė tė Haja Sofies.
Nė vitin 533 Justiniani ndėrmori disa ekspedita tė udhėhequra nga Belisari kundėr mbretit vandal nė Afrikė. Armata qė kishte vėnė ai nė dispozicion Belisarit pėrbėhej pėrpos 10.000 kėmbėsorėve edhe nga mė se 5.000 kalorės dhe 3.000 barbarė qė merreshin si federatė. Me fitoret e korrura kundėr Gelimerit i cili nė fakt kishte mbajtur njė pjesė tė ushtrisė dhe njė pjesė e kishte dorėzuar nėn komandėn e tė vėllait Tata, nė ishullin e Sardineve, Belisari ja arriti tė pushtonte Karagen pėr njė kohė tė shkurtėr.
Pas kėsaj fitoreje Belisari u kthye sė bashku me robėrit e zėnė nė Konstatinopol ku Justiniani i la tė vendoste pėr sundimin nė Afrikė.
Sulmimin e gotėve tė jugut, Justiani e bėri me zbarkimin nė Itali nė vitin 535. Ushtria e udhėhequr nga Belisari nuk hasi nė ndonjė qėndresė deri nė Palermo dhe mė 31 dhjetor hyri nė Sirakuzė. Nė pjesėn tjetėr tė kohės ai pėrparoi pėrpara me ushtrinė e vet deri nė Napol ku ishin garnizonet e gotėve tė cilėt i theu . Nė dhjetorin pasues Belisarin e gjemė me ushtri tė nguluar nė Romė duke u pėrgatitur pėr kundėrsulmin e gotėve tė jugut. Pas njė viti rrethimi tė Romės me ndihmat e marra nga Justiniani, Belisari vazhdoi marshimin e tij drejt Ravenės me tė njėjtėn ushtri. Kėshtu nė maj tė vitit 540 bizantinėt hyjnė nė Ravenė. Justiani qė kishte pėr qėllim zbatimin e planit tė tij, pranoi njė mbretėri tė Gotėve tė jugut nė pjesėn veriore tė Italisė ashtu qė tė siguronte kėtė pjesė tė perandorisė dhe tė qėronte hesapet me perandorinė persiane nė jug tė kufinjve.
Mė 540, Khusroi u hodh me ushtri nė Antioki dhe e pushtoi. Nė vitin 541 Justiniani e dėrgon Belisarin nė vijėn e frontit, mirėpo Khusroi ishte pėrqendruar nė Lazaricė ku Lazi, njė prirės armen kishte krijuar njė lidhje tė fuqishme. Luftėrat bizantino-perse nė kėtė kohė vazhduan deri mė 561 kur u bė njė marrėveshje. Pjesa lindore e Detit Zi i takonte perandorisė.
Prapė Justiani vendosi qė tė dėrgonte Belisarin nė pjesėn perėndimore dhe e rimori Romėn nė dhjetor tė 546, mirėpo menjėherė pasi repartet e Belisarit hynė nė Romė ai mori urdhėr nga Justiniani qė tė ndėrmerrte njė ekspeditė kundėr rebelėve nė Siēili.
Mė 550 Justiani emėron si prijės tė ekspeditės mė tė madhe nė Itali kushėririn e vet Germanusin i cili gjen vdekjen aty nga njė sėmundje. Nė vend tė tij Justiniani vė Narsin i cili po ashtu ishte njė udhėheqės i aftė me njė karrierė ushtarake tė ndritshme. Ky ia arrin qė tė mundė Gotėt nė vitin 552.
Justiniani vdiq mė 565. Ai i kishte dhuruar perandorisė bizantine ēastet mė tė shkėlqyeshme nė historinė e saj. Gjatė kohės sė tij perandoria shtrihej nga Armenia deri nė brigjet e Spanjės e nga Danubi deri nė Afrikė. Detin Mesdhe e shėndrroi nė "Liqen Bizantin". Vdekja e tij i hapi rrugėn perandorit qė mbante emrin e tij Justiniani II.
Perandoria Bizantine ne kohen e Justinianit te Madh
Krijoni Kontakt