Gjon Kastrioti u martua n vitet 1475 apo '76. I takon t ishte njzet apo njzet e nj vje. Gjenetikisht prej t atit dhe s ms, Kastriott dhe Arianitt, kishte tradit pr lindje djemsh. Me siguri e ma, Donika, e cila u kujdes pr kt martes, nuk pati asnj merak q t birit do t'i ndodhte ndryshe. Kshtu edhe ndodhi. ifti lindi mashkull dhe menjher atij iu vu emri i gjyshit t famshm: Gjergj. Trashgimia ishte siguruar. Gjoni, i cili edhe vet, sipas rregullave dinastike feudale pati ringjallur gjyshin e tij, baban e Sknderbeut, nuk e mbylli ktu shtjen e pasardhsve t vet. Ndrsa Gjergji u lind n fillim t vitit 1477, pothuaj m pak se nj vit m pas, Erina dhe Gjoni u bn me djalin e dyt. I vun emrin Kostandino. Djali i tret doli n jet po kaq shpejt. U quajt Federiko. Afrsisht, rreth vitit 1495 lindi mashkulli i katrt si edhe pa u vonuar nj vajz, e cila u pagzua me emrin Maria. Mund t ket ngjar edhe e kundrta: Maria ka lindur n fillim dhe m pas Federiko.
N kontrollin q disa studiues italian e veanrisht Prof. Xhankarlo Valone i kan br librave t famullive t vendndodhjeve t Kastriotve n Pulia, ku n feudet e veta rrinte shumicn e kohs Gjoni (e ma, Donika, qndronte n oborrin mbretror n Napoli) nuk gjendet asnj ditlindje e regjistruar e t katr fmijve t tij. Sigurisht kjo u ndodhte shumve at koh. T bn prshtypje se pas lindjes s menjhershme t dy djemve t par (1477-'78) ifti Gjon dhe Erina presin mbi pesmbdhjet vite pr t nxjerr n jet, srish fare afr njri-tjetrit, dy fmij t tjer. Kt pauz t padokumentuar mund ta interpretosh n mnyra t ndryshme, por nj hamendje hap shteg patjetr: mos ndrkoh, n kt t quajtur pauz t gjat t pajustifikuar, Gjoni ka pasur edhe fmij t tjer, natyral? Emrtimi "fmij natyral" ka t bj me lindjen e tyre nga lidhje jashtmartesore.
Ndrsa t lindurit nga martesa zyrtare quhen juridikisht fmij t ligjshm, ata t krijuar nga marrdhnie dashurore apo seksi me gra t tjera, n vend t cilsimit si "fmij t paligjshm", term i pasakt juridikisht, thirren "natyral". Jan prej gjakut t babait, pasojn linjn e tij mashkullore. Gjoni jetonte n kohn kur t paktn pr t fuqishmit e t pasurit, veanrisht me dinastit, lindja e fmijve natyral ishte gj e pranuar dhe e justifikuar nga opinioni. Madje n Mbretrin e Napolit, vet monarku Ferdinand nuk ishte bir i martess zyrtare t t atit t tij Alfons. Ishte krijes lidhjeje jashtmartesore, t cilin n munges t nj djali nga martesa zyrtare, vet mbreti Alfons ia krkoi Paps, si ather ishte rregulli, ta shpallte trashgimtar t fronit t tij. Dhe kshtu ndodhi, edhe pse kundrshtart e mvonshm politik t monarkut Ferdinand e thrrisnin me prmim "bastardi".
Sidoqoft ndryshe nga i ati i tij Sknderbeu, q u martua shum von (afrsisht dyzet e tet vje) dhe bri vetm nj fmij, i biri vuri kuror njzet e nj dhe n fund t jets s tij t mbyllur m 1505 kishte t ligjshm katr fmij. Ndrsa Sknderbeu ndrroi jet 63 vje dhe pr kt shkak iu b infektimi nga malaria, i biri jetoi vetm pesdhjet vite. Dhe nuk iu ndan disa drama q i erdhn njra pas tjetrs. I biri i tij njzetvjear, Kostandini, q nga fundviti 1497 ipeshkv i qytezs s Izernias, dy vite m von u smur rnd dhe ndrroi jet, duke tronditur veanrisht gjyshen e tij, Donika, e cila i ngriti n nj nga kishat e Napolit nj varr monumental. T dhna t tjera jo plotsisht t sigurta dshmojn se n vitin 1500, pra kur ndrroi jet Kostandini, mund t ket vdekur edhe djali i tret, Federiko. Secili lexues q po e ndjek me vmendje kt shtjellim t pems gjenealogjike t Sknderbeut, do t thot: Sidoqoft sht gjall djali i par, Gjergji, sipas rregullit dinastik vet trashgimtari.
Mirpo ktu pas dy dramave t para do t mbrrinte edhe e treta, m e madhja e tyre. Djalin e madh, pikrisht ngjallsin e emrit t Sknderbeut dhe trashgimtarin e principats n Shqipri dhe t titullit t fisnikris, duke filluar nga fillimi i vitit 1501 Gjon Kastrioti nuk e pa m. Ai nn nxitjen dhe n shrbim t Republiks s Venedikut shkoi pr mision kryengritjeje n Shqipri, ku dshtoi keq dhe nuk u kthye m. U bashkua me turqit dhe u vendos n Kostandinopoj. Pr fat Gjoni iku nga kjo jet vetm pak muaj pasi n shtpi i mbrriti gjma. Pr pes vite ishte prmbysur e gjith qndrueshmria dhe ardhshmria e brezit t pest me emr t Kastriotve. Shpresa e vetme mbeti vetm djali i fundit, i vogli Ferrante. Kur i ati u nda nga jeta, ai ishte po aq sa edhe vet Gjoni kur mori rrugn e emigrimit: vetm trembdhjet vje. Ktu edhe u kalua trashgimia e dinastis. Nuk e bri dot Gjoni, i cili deri sa mbylli syt akoma priste t rikthehej n shtpi djalin e madh, Gjergjin. Kshtu t drejtn e trashgimtarit dinastik e kreu e ma, Erina.
Ferrante, ky djal q nuk duhej t ishte m shum se pesmbdhjet apo gjashtmbdhjet vje kur Marin Barleti n krye t librit t tij "De vita et Gestis Scanderbeghi, Epirotarum Principis" ("Historia e jets dhe e veprs s Gjergj Kastriot Sknderbeut, Princi i Epirit") do t'i bnte prkushtimin e zjarrt, mbetet edhe kyi i t gjith historis n mos dhe keqkuptimit.
Pasardhsit
Pikrisht me fmijt e Ferrantes nis pyetja dhe krkohet prgjigjja prfundimtare nse u shuan apo vijuan pasardhsit n linj mashkullore t heroit kombtar shqiptar. M shum se n Shqipri kjo vazhdimsi, e prsrisim, kishte rndsi tepr t madhe n Itali dhe n t gjith Evropn, ku Sknderbeu zotronte fam pothuaj globale. Viti 1505 do t'i sillte trashgimtarit, Ferrantes ende t vogl, jo vetm dhimbjen e vdekjes s t atit, por edhe t gjyshes. Donika ndrroi jet vetm pak muaj para t birit, Gjonit. Dha shpirt n Spanj, n oborrin mbretror Aragonez. Ajo jetoi edhe tridhjet e shtat vite m shum nga i shoqi, por n vjesht 1505 vdekjen e saj e pasoi papritur i biri. Kshtu ikn nga kjo bot s bashku ata dy q srish s bashku, nn e bir, n pranvern e vitit 1468 patn ln Shqiprin me shpres t riktheheshin.
Ferrante ishte me titull t trashguar nga i ati, Gjoni, duk i Galatins dhe kont i Soletos. Sipas srs s tij u martua me nj familje fisnike italiane. Ajo quhej Adriana Akuaviva (Adriana Acquaviva) dhe ishte bij e duks s Nardos, Belisario Acquaviva. Lindja e par qe sipas tradits: djal. Pas dika m shum se nj viti fmija e dyt. Doli vajz. Duka Ferrante i vuri emrin e nns, Erina. Jan afrsisht vitet 1516-18. Me nj djal u duk sikur problemi jetik i trashgimit t dinastis pr Ferranten u zgjidh, por nuk sht kshtu. Ktu nis pjesa m e ndrlikuar e t gjith historis gjenealogjike t pasuesve t Sknderbeut n Itali. sht edhe m spektakolarja.
Ndrsa e kishte djalin si trashgimtar dhe po ashtu nj vajz mjaft t bukur, Erinn, e cila do t bhej edhe shum e mnur, nipi i Sknderbeut, Ferrante, lindi fmijn e tret. sht djal. I v emrin Federiko. Ndodhemi n 1519, pra nj vit m pas nga lindja e Erins. E papritura: Ferrante kt djal nuk e ka me gruan e tij t ligjshme, dukeshn Adriana Akuaviva, por me nj tjetr. Ajo quhet Pacienca Polastra (Pazienza Pollastra), bij e nj qytetari t thjesht. Me Federikon nis cikli i fmijve natyral t nipit t vetm t Sknderbeut dhe po ashtu mbyllet lindja e fmijve t ligjshm. Ferrante dhe Adriana jetuan bashk normalisht, duke br 46 vite martuar. I nipi i Sknderbeut ndrroi jet n 27 dhjetor 1561 dhe bashkshortja e tij n 10 dhjetor 1568. Pra t dy i ndau vetm vdekja. Athere prse ndodhi q Adriana Akuaviva, me sa duket nj grua shum e urt prball t shoqit tepr t trazuar nga pasionet dhe protagonizmi, nuk bri m fmij? Pikpamja ime, t ciln nuk e kam dgjuar nga asnj tjetr edhe prmatan brigjeve, sht se ajo nuk ka mundur dot t lind m.
Patjetr Ferrante ishte i ndrgjegjshm dhe i vendosur q trashgimtarin e dinastis Gjergj Kastriot Sknderbeu ta vijonte nga martesa me Adriann. Doemos edhe vet Adriana kt gj e dshironte shum, ca m tepr q ashtu pasonte edhe emrin e ders s saj prej dukeshe nga Akuavivat. Si grua, deri edhe pr sfid ndaj flirteve t tij dhe grave rivale, ajo do t'ia kishte "rrmbyer" Ferrantes t paktn nj djal. Kastriott prodhonin djem. Pr Adriann zemrbut shtysa e rnies shtatzn pr trashgimtarin e ligjshm do t ket qen jo vetm e vazhduar, por edhe tepr torturonjse, po t tregojm se djali i saj i vetm vdiq papritur n moshn dhjetvjeare. Ksaj krijese t pafajshme nuk i gjendet emri, por sipas studiuesit italian Alessandro Laporta, jeta e tij e shkurtr u harkua mes viteve 1516 dhe 1528. Kt ast tragjik nipi i Sknderbeut kishte edhe nj djal natyror, Federikon, por kjo nuk e zgjidhte lehtsisht vijimin ligjor t dinastis.
Adriana Akuaviva donte t lindte fmij me t shoqin, por patjetr nuk ka mundur dot biologjikisht. Pr fat t trisht ajo grua e mir duhet t jet shterpuar, ndoshta nga ndonj smundje. Krijesa e katrt e Ferrantes sht vajz, srish fryt dashurie jashtmartesore. Quhet Lukrecia (Lucrezia). Nna nuk sht saktsuar dot. Fmija vijues quhet Alfons. Nipi i Sknderbeut e ka me Pacienca Polastrn, me at q pati lindur Federikon. Tashm ajo sht rreth t tridhjetave. Pra Ferrante pr m shum se pesmbdhjet vite nuk e ka braktisur. Krijesat e tjera t nipit t Sknderbeut jan djem. Njrit iu vu emri Pardo dhe nna e tij quhej Porcia de Urizio (Porzia de Urrisio), nga nj familje e njohur e dukatit t Galatins. Tjetri u pagzua me emrin Akile (Achile) dhe pr nn kishte Dianora Koronitn (Dianora Coronita), nj skllave, t ciln Ferrante ia kishte bler nj anijeje greke apo venedikase dhe e pati shpallur t lir. Djali pasonjs quhet ezare (Cesare).
Nna e tij mbetet e paidentifikuar. Djali i gjasht Annibale, pagzuar m 3 shtator 1552, pa t dhna pr nnn. M 7 gusht 1554 lindi vajza me emrin Porcia (Porzia), frut i lidhjes jashtmartesore t Ferrantes me Maria Vilamarin (Maria Villamari). Nj vajz tjetr, emri i t cils do t ngjall gjyshen Donika (Adronica) do t ishte krijesa e re. Ajo ka nn Porcia de Urrizion, me t cilin nipi i Sknderbeut pati edhe djalin Pardo. M von nj vajz e katrt jasht martese do t marr emrin e gjyshit Gjon (Giovanna). M 3 maj 1562 u pagzua i shtati djal. U quajt Ferrante, n kujtim t t atit, sepse tashm i nipi i vetm i Sknderbeut kishte disa muaj q pati ndrruar jet. Shtat djem, katr vajza, katr gra jasht martese dhe dy t tjera akoma anonime, jan bilanci (ndoshta i prkohshm) i jets intime t duks Ferrante. Ktu ka nisur pshtjellimi, pse jo edhe shum dshir q historia e pasardhsve t Sknderbeut t mbyllet njher e mir.
Mirpo pikrisht ktu, n kt rrmuj me pasion t tepruar (pse jo edhe t intriguar), gjendet fare mir edhe hapsira pr qartsim, shpjegim dhe mirkuptim. T lm mnjan qejfet e Ferrantes,at koh gj rutin, por krahas drams q pati bashkshortja e tij fisnike Adriana Akuaviva, ka mjaft prova q na bjn t mendojm se nipi i Sknderbeut dhe trashguesi i atij emri shum t famshm n Itali dhe Evrop, sht m pak mkatar dhe prgjegjs nga sa duket me shikim t par. Ferrante i trajtoi dukshm t gjith fmijt e vet natyral si t'i kishte t ligjshm. Kt gj e bri jo vetm me vetdije, por edhe me plqimin e gruas s tij Adriana. M s pari u dha mbiemrin e tij, pra prkatsin e dinastis. Ata ishin t gjith Kastriot Sknderbej. Profesor Xhankarlo Valone ka gjetur nj dokument t 12 majit 1566, ku thuhet se n Galatin n martesn e dy shqiptarve (Kirenti me Korinn) jan t pranishm bashk "zoti Don Achile, zoti don Pardo dhe zoti don Cesare, djemt e t nderuarit Zotit Duks son".
I nipi i Sknderbeut u dha emrat m t shtrenjt t Kastriotve: Donika dhe Gjon. Po ashtu si edhe e kishin vn rregull pas ikjes n Itali u vun edhe emrat e dy monarkve t Mbretris s Napolit, at e bir, Alfons dhe Federik. Ferrante u dha pasuri. Federikos, djalit t par natyral, i dhuroi pr martes 6000 dukate, nj shifr shum hutuese. Androniks i bri paj 1400 dukate, Pardos nj shtpi t madhe me oborr n qendr t qytetit. Lukrecias po ashtu i dha paj 545 dukate n dor dhe 600 t tjer n pasuri t paluajtshme. I nipi i Sknderbeut pothuaj t gjith fmijve t tij natyral u kujdes t'u jepte tituj fisnikrie, kompetenc q e kishte vetm mbreti. Federikon m 26 gusht 1548 e martoi me Aurelia de Nohan, t motrn e Vinenso Marias (Vincenzo Maria), baron i Nohs. Djali i tij trashgimtar Gjoni (Giovanni) u b baron i Galianos. Akili mori grua Izabela Sanseverinon (Isabella Sanseverino), der princrore dhe pasardhsit e tij u bn baron. Pardo lidhi jetn me Antonela Stafanjolin (Antonella Stefagnoli) nga nj familje fisnike vendase. ezare m 2 gusht 1587 sht baron i Bakaricos (Baccarizzo) dhe i Santo Xhorxhos (Santo Giorgio). Lukrecia u martua me ezare Baronin (Cesare Baroni), feudal i Disos. Xhovana u martua me Mario Kavacn (Mario Cavazza) nga nj familje baroni me origjin nga Taranto.
Ferrante bri gjithka q djemt e tij natyral t kishin autoritetin e t ligjshmve. U dha gjakun e tij. Kshtu, me sa mundi, e zgjidhi vazhdimsin e dinastis dhe n at jetn tjetr me siguri sht i qet dhe pa brengn e tmerrshme se mbylli dern e zshme t gjyshit t tij. Kur e mendon se tek emri i Gjergj Kastriotit ne shqiptart ruajm nj simbol t madh a nuk sht pak si tepr ngurtsi q nuk pranojm se Sknderbeu nuk e ka shuar vazhdimsin n linjn mashkullore, por e ka vijuar deri sot. Konkretisht si? Kjo sht tem tjetr. Me kt cikl bm vetm nj prpjekje t zhbllokojm brezin e akuzuar, at t nipit t tij t vetm Ferrante. Pastaj n shpjegimin deg pas dege t pems gjenealogjike t heroit ton kombtar (sepse pasardhsit e tij jan sot t gjall) do t jemi m t qet. N t gjith kt histori t gjysms s harruar t Sknderbeut nuk lypen as tituj fisnikrie e ca m pak ndonj fron apo kuror. Thjesht krkohet njohja sa m e plot e rrnjve tona, e identitetit q kemi.
G.SH.
Krijoni Kontakt