Besimi dhe arsyeja

[torrkerry]

ENCIKLIKA “BESIMI DHE ARSYEJA” :

KREU I 6: NDËRVEPRIMI NDËRMJET TEOLOGJISË DHE FILOZOFISË.

A) 64-74: DIJA E BESIMIT DHE ARSYEJA FILOZOFIKE.

64. Fjala e Zotit i drejtohet çdo njeriu, në çdo kohë dhe në çdo skaj të tokës: njeriu është filozofi nga natyra e tij.
Teologjia nga ana e saj, si një përpunim i reflektuar dhe shkencor i inteligjencës së kësaj fjale në dritën e besimit, qoftë për disa zhvillime të saj, qoftë edhe për të përmbushur detyrat e saj të posaçme, nuk mund të mos hyjë në marrëdhënie me filozofitë e përpunuara gjatë shekujve.
Pa dashur t’u tregoj teologëve metodologji të veçanta, gjë që nuk i përket Magjisterit, dëshiroj të sjell ndër mend disa detyra të mirëfillta të teologjisë, në të cilat referimi ndaj mendimit filozofik bëhet i detyrueshëm për shkak të vetë natyrës së Fjalës së Zbuluar.

Torrkerry

[torrkerry]

ENCIKLIKA “BESIMI DHE ARSYEJA” :

KREU I 6: NDËRVEPRIMI NDËRMJET TEOLOGJISË DHE FILOZOFISË.

A) 64-74: DIJA E BESIMIT DHE ARSYEJA FILOZOFIKE.

65. Teologjia organizohet si një shkencë e besimit në dritën e një parimi të dyfishtë metodologjik: auditus fidei dhe intellektus fidei.
Me të pari ajo hyn në zotërim të përmbajtjes së Zbulesës ashtu silurse janë të shpalosura në mënyrë të pashkallëzuar në Traditën e Shenjtë, në Shkrimin e Shenjtë, dhe në Magjisterin e Kishës.
Me të dytin, teologjia i përgjigjet kërkesave të mirëfillta të mendimit nëpërmjet përsjatjes spekuluese.

Për sa i përket përgatitjes për një auditus fidei korrekt, filozofia i sjell teologjisë kontributin e saj të veçantë në çastin kur shqyrton strukturën e njohjes dhe të komunikimit personal dhe në mënyrë të veçantë, format e ndryshme të gjuhësisë.
Po aq e rëndësishme është ndihma e filozofisë për një kuptim sa më koherent të Traditës kishtare, të prononcimeve të Magjisterit dhe të pohimeve të mësuesve të mëdhenj të teologjisë: në fakt këta shprehen shpesh me koncepte dhe forma mendimi të ndryshuara prej një tradite të caktuar filozofike.
Në këtë rast teologut i kërkohet jo vetëm të shtrojë koncepte dhe terma me të cilët kisha pasqyron dhe përpunon mësimin e saj, por edhe të njohë thellë sistemet filozofike që në çdo rast kanë ndikuar qoftë mbi nocionet e veçanta, qoftë mbi terminologjinë, për të mbërritur në interpretime të sakta dhe koherente.

Torrkerry

[torrkerry]

ENCIKLIKA “BESIMI DHE ARSYEJA” :

KREU I 6: NDËRVEPRIMI NDËRMJET TEOLOGJISË DHE FILOZOFISË.

A) 64-74: DIJA E BESIMIT DHE ARSYEJA FILOZOFIKE.


66. Për sa i përket intellectus fidei, duhet pasur parasysh, parasëgjithash, që e vërteta hyjnore, “që na është parashtruar në Shkrimet e Shenjta, të interpretuar ashtu si duhet nga doktrina e Kishës” gëzon një mundësi kuptueshmërie logjikisht aq koherente saqë parashtrohet si një dije autentike.
Intellectus fidei e shpalos këtë të vërtetë jo vetëm duke kuptuar strukturat logjike dhe konceptuese të pohimeve që artikulojnë mësimin e Kishës, por gjithashtu, dhe kryesisht, duke vënë në dukje domethënjen e shëlbimit që pohime të tilla përmbajnë për individët dhe për njerëzimin.
Nga bashkësia e këtyre pohimeve, besimtari arrin të njohë historinë e shëlbimit, e cila e ka kulmin e saj në personin e Jezu Krishtit dhe në misterin e tij pashkëror.
Ai merr pjesë në këtë mister me pranimin e tij me anë të besimit.

Teologjia dogmatike, nga ana e saj, duhet të jetë në gjendje të artikulojë kuptimin universal të misterit të Zotit Një dhe Tre dhe të ekonomisë së shëlbimit qoftë në mënyrë narrative, qoftë, mbi të gjitha, në formë argumentuese.
Domethënë, duhet të bëjë këtë gjë me anë të shprehjeve konceptuese, të formuluara në mënyrë kritike dhe të komunikueshme për të gjithë.
Pa ndihmën e filozofisë, në fakt, nuk mund të ilustrohet çka përmban teologjia, si për shembull gjuha që duhet përdorur për të folur për Zotin, marrëdhënie përsonale në brendësinë e Trinisë, vepra krijuese e Zotit në botë, marrëdhënia midis Zotit dhe njeriut, identiteti i Krishtit që është Zot i vërtetë dhe njeri i vërtetë.
Të njëjta vërejtje vlejnë edhe për tema të ndryshme të teologjisë morale, ku është i menjëhershëm përdorimi i koncepteve si psh: ligji moral, ndërgjegja, liria, përgjegjësia personale, faji etj., që e marrin përkufizimin e tyre në nivelin e etikës filozofike.

Është e nevojshme atëherë që arsyeja e besimtarit të zotërojë njohje natyrore, të vërtetë dhe koherente të gjërave të krijuara, të botës dhe të njeriut, që janë edhe objekt i zbulimit hyjnor, edhe më shumë akoma, ajo duhet të jetë në gjendje ta artikulojë një njohje të tillë konceptuese dhe argumentuese.
Teologjia dogmatike spekuluese, ndërkohë, ka si parakusht dhe përfshin një filozofi të njeriut, të botës, më rrënjësisht akoma të qënies, të themeluar mbi të vërtetën objektive.

Torrkerry

[torrkerry]

ENCIKLIKA “BESIMI DHE ARSYEJA” :

KREU I 6: NDËRVEPRIMI NDËRMJET TEOLOGJISË DHE FILOZOFISË.

A) 64-74: DIJA E BESIMIT DHE ARSYEJA FILOZOFIKE.


67. Teologjia themelore, për shkak të karakterit të veçantë që ka si disiplinë me dëtyrën për t’i dhënë arsye besimit (Pjet 3,15), duhet të marrë mbi vete detyrën e përligjes dhe të shpalosjes së marrëdhënies ndërmjet besimit dhe reflektimit filozofik.
Vetë Koncili II i Vatikanit, duke iu referuar mësimit paulin (Rom 1,19-20), ka tërhequr vëmendjen mbi faktin që ekzistojnë të vërrteta që nuk mund të njihen në mënyrë të natyrshme, domethënë filozofikisht.
Njohja e tyre përbën një parakusht të nëvojshëm për të pranuar zbulimin hyjnor.
Duke studiuar Zbulesën dhe besueshmërinw e saj së bashku me aktin përkues të besimit, teologjia themelore duhet të vërtetojë se si, në dritën e njohjes së besimit, dalin në pah disa të vërteta që arsyeja i kap në rrugëtimin e saj autonom të kërkimit.
Këtyre të vërtetave besimi i jep plotësi dhe kuptim, duke i orientuar drejt pasurisë së misterit të zbuluar, tek i cili gjejnë qëllimin e tyre të fundëm.
Le të mendohet për shembull njohja natyrore e Zotit, mundësia për të dalluar zbulimin hyjnor nga dukuri të tjera apo pranimi i besueshmërisë së tij, mundësia e gjuhës njerëzore për të folur në mënyrë domethënëse dhe të vërtetë edhe për çka është përtej përvojës njerëzore.

Nga të gjitha këto të vërteta, mendja është udhëhequr drejt ekzistimit të një rruge realisht përgatitëse të besimit, që mund të përfundojë me pranimin e zbulimit, pa lënë prapa parimet dhe autonominë e saj.

Në të njëjtën mënyrë, teologjia themelore duhet të vërtetojë përputhjen e ngushtë ndërmjet besimit dhe nevojës së tij thelbësore për t’u shpalosur nëpërmjet një arsyeje që është në gjendje të japë pëlqimin e saj plotësisht e lirë.
Besimi do të dijë kështu “t’i tregojë në plotësi rrugëtimin një arsyeje që kërkon sinqërisht të vërtetën. Në këtë mënyrë besimi, dhuratë e Zotit, edhe pse nuk ka themelin e tij te arsyeja, sigurisht nuk mundet pa të: në të njëjtën kohë, shfaqet domosdoshmëria për arsyen që të bëhet e fuqishme me ndihmën e besimit, për të zbuluar horizontet në të cilat e vetme nuk do të mund të mbërrinte”.

Torrkerry

[torrkerry]

ENCIKLIKA “BESIMI DHE ARSYEJA” :

KREU I 6: NDËRVEPRIMI NDËRMJET TEOLOGJISË DHE FILOZOFISË.

A) 64-74: DIJA E BESIMIT DHE ARSYEJA FILOZOFIKE.


68) Teologjia morale ndoshta ka nevojën më të madhe për ndihmën e filozofisë.
Në Besëlidhjen e Re, në fakt, jeta njerëzore është më pak e rregulluar në bazë të ligjeve se sa në të Vjetrën.
Jeta sipas Shpirtit i çon besimtarët drejt një lirie dhe përgjegjësie që shkojnë përtej vetë Ligjit.
Ungjilli dhe shkrimet e apostujve, megjithatë, parashtrojnë qoftë parime të përgjithshëm të jetës së krishterë, qoftë mësime dhe ligje të posaçme.
Për t’i zbatuar në rrethana të veçanta të jetës individuale dhe shoqërore, i krishteri duhet të jetë në gjendje ta angazhojë deri në fund ndërgjegjen e tij dhe fuqinë e arsyetimit të tij.
Me fjalë të tjera, kjo do të thotë që teologjia morale duhet t’i referohet një vizioni filozofik të drejtë të natyrës njerëzore dhe të shoqërisë si dhe të parimeve të përgjithshme për një vendim etik.

Torrkerry

[torrkerry]

ENCIKLIKA “BESIMI DHE ARSYEJA” :

KREU I 6: NDËRVEPRIMI NDËRMJET TEOLOGJISË DHE FILOZOFISË.

A) 64-74: DIJA E BESIMIT DHE ARSYEJA FILOZOFIKE.


69. Mund të kundërshtohet që në situatë aktuale, më shumë se sa filozofisë, teologu duhet të kërkojë ndimë ndonjë formë tjetër të dijes njerëzore, siç janë historia dhe sidomos shkencat, të cilave iu admirojmë shvillimet e jashtëzokonshme të kohërave të fundit.
Të tjerë pastaj, si pasojë e një ndjeshmërie në rritje, kundrejt marrëdhënies ndërmjet besimit dhe kulturës, mbështesin se teologjia duhet t’i drejtohet, kryesisht, dijeve tradicionale, më shumë se sa një filozofie me origjinë greke dhe eurocentrike.
Të tjerë ende, duke u nisur nga një konceptim i gabuar i pluralizmit të kulturave, thjesht mohojnë vlerën universale të pasurisë filozofike të pranuar nga Kisha.

Këto nënvizime, ndër të tjera tashmë të pranishme në mësimet konciliare, përmbajnë një pjesë të së vërtetës.
Referimi ndaj shkencave, i dobishëm në shumë raste, pasi lejon nje njohje më të plotë të objektit të studimit, nuk duhet të çojë në harresën ndërmjetësinë e nevojshme të një reflektimi filozofik të mirëfilltë, kritik dhe i prirë drejt universales, i nevojshëm gjithashtu për një shkëmbim të frytshëm kulturash.
Çka më shtyn të nënvizoj ende është detyrimi i mosndaljes në një rast të vetëm dhe konkret, duke lënë pas detyrën parësore që është shfaqja e karakterit universal të përmbajtjes së besimit.
Përveç kësaj, nuk duhet harruar se ndihma e veçantë e mendimit filozofik lejon të dallosh në konceptimet e ndryshme të jetës apo të kulturës, “jo çka mendojnë njerëzit, por kush është e vërteta objektive”.
Jo opinionet e ndruyshme njerëzore, por vetëm e vërteta mund të jetë ndihmë për teologjinë.

Torrkerry

[torrkerry]

ENCIKLIKA “BESIMI DHE ARSYEJA” :

KREU I 6: NDËRVEPRIMI NDËRMJET TEOLOGJISË DHE FILOZOFISË.

A) 64-74: DIJA E BESIMIT DHE ARSYEJA FILOZOFIKE.

70. Më pas, tema e marrëdhënies me kulturat ka nevojë për një reflektim të veçantë, edhe pse nuk mund të jetë sosës, për shkak të pasojave që rrjedhin qoftë në drejtimin filozofik, qoftë në atë teologjik.
Proçesi i takimit dhe i ballafaqimit me kulturat është një përvojë që Kisha e ka përjetuar qysh në fillimet e predikimit të Ungjillit.
Urdhëri që Krishti u jep dishepujve që të shkojnë në çdo vend, “deri në skajin më të largët të tokës”, për të përçuar të vërtetën e zbuluar prej Tij, e ka vënë bashkësinë e krishterë në gjendje që të vërtetojë shumë shpejt vlerën universale të shpalljes dhe pengesat që rridhnin nga larmia e kulturave.
Një pjesë e Letrës së shën Palit drejtuar të krishterëve në Efez, jep një ndihmë të vlefshme për të kuptuar se si bashkësia e parë e ka përballuar këtë problem. Shkruan Apostulli: “Por tani në Jezu Krishtin, ju që ishit larg, erdhet ngjat në sajë të gjakut të Krishtit. Përnjëmend Ai është Paqja jonë, Ai që prej dy popujve bëri një e përmbusi murin ndarës d.m.th. armiqësinë – në trupin e vet” (Ef 2,13-14).

Në dritën e këtij teksti reflektimi ynë zgjerohet në shndërrimin që u krijua të Paganët kur ata arritën në besim.
Përballë thesarit të shëlbimit, të kryer nga Krishti, rrëzohen pengesat që ndajnë kulturat e ndryshme.
Premtimi i Zotit në Krishtin u parashtrohet të gjithëve: nuk është më i kufizuar në veçantinë e një populli, të gjuhës së tij dhe të zakoneve të tij, por e shtrirë te të gjithë si një pasuri tek e cila gjithkush mund të marrë lirisht.
Nga vende dhe tradita të ndryshme të gjithë janë thirrur në Krishtin që të marrin pjesë në bashkësinë e familjes së bijve të Zotit.
Krishti u lejon dy popujve që të bëhen “një”.
Ata që ishin “larg” vijnë “afër” falë risisë së përmbushur me misterin pashkëror.
Jezusi rrëzon muret e ndarjes dhe kryen bashkimin në mënyrë origjinale dhe supreme nëpërmjet pjesëmarrjes në misterin e tij.
Ky bashkim është aq i thellë saqë Kisha mund të thotë sëbashku me Shën Palin: “Nuk jemi më të huaj e mërgimtarë, por jeni bashkëqytetarë të shenjtërve dhe anëtarë të familjes së Hyjut” (Ef 2,19).

Në një fjali kaq të thjeshtë përshkruhet një e vërtetë e madhe: takimi i besimit me kulturat e ndryshme në fakt i ka dhënë jetë një realiteti të ri. Kulturat, kur janë thellësisht të rrënjosura te njerëzorja, mbartin në veten e tyre dëshminë e hapjes së mirëfilltë të njeriut ndaj universales dhe përtejshmërisë.
Ndërkohë, ato paraqesin përqasje të ndryshme të së vërtetës, që dalin në pah me një dobi të padyshimtë për njeriun, të cilit i vënë përpara vlera të afta për ta bërë gjithnjë e më njerëzor ekzistimin e tij.
Për sa kulturat i referohen vlerave tradicionale të lashta, mbartin në vetveten – edhe pse në mënyrë të tërthortë, por jo më pak reale – referimin ndaj shfaqjes së Zotit nëpërmjet natyrës, sikurse kemi parë tashmë duke folur pët tekstet sapienciale dhe për mësimin e Palit.

Torrkerry

[torrkerry]

ENCIKLIKA “BESIMI DHE ARSYEJA” :

KREU I 6: NDËRVEPRIMI NDËRMJET TEOLOGJISË DHE FILOZOFISË.

A) 64-74: DIJA E BESIMIT DHE ARSYEJA FILOZOFIKE.

71. Duke qenë në marrëdhënie të ngushtë me njerëzit dhe historinë e tyre, kulturat ndajnë të njëjtat dinamika sipas të cilave shprehet koha njerëzore.

Rrjedhimisht vihen re shndërrime dhe zhvillime si pasojë e takimeve që njerëzit zhvillojnë dhe komunikimit të ndërsjelltë të modeleve të tyre të jetës.
Kulturat marrin ushqim nga komunikimi i vlerave, dhe gjallëria e jetesa e tyre e kanë themelin në aftësinë e hapjes për pranimin e rinisë.
Cili është shpjegjimi i këtyre dinamikave?
Çdo njeri gjendet brenda një kulture, varet nga ajo, dhe ndikon mbi të.
Ai është njëherësh bir dhe atë i kulturës në të cilën është zhytur.
Në çdo shprehje të jetës së tij, ai sjell me vete diçka që e dallon nga krijimi: hapjen e tij të vazhdueshme ndaj misterit dhe dshirën e tij të pasosur për misterin.
Çdo kulturë, si pasojë, ka të ngulitur në vetveten dhe lejon të duket prirja drejt një përmbushjeje.
Mund të thuhet pra se kultura ka në vetvete mundësinë e pranimit të zbulimit hyjnor.

Mënyra në të cilën të krishteret jetojnë besimin, është e përshkuar nga kultura e ambientit rrethues dhe ndihmon nga ana e tij në modelimin shkallë të përvijimeve të saj.
Të krishterët i sjellin çdo kulture të vërtetën e pandryshueshme të Zotit, që ai ka zbuluar brenda historinë dhe brenda kulturës së një populli.
Përgjatë shekujve vazhdon të rindodhë ngjarja në të cilën qenë dëshmitarë shtegtarët e pranishëm në Jeruzalem ditën e Rrëshajëve.
Duke dëgjuar apostujt, pyetnin veten: “Këta njerëz që flasin, athua vallë nuk janë të gjithë Galileas? Po si atëherë secili prej nesh i dëgjon duke folur në gjuhën e vet amtare? Partë, medë, elamitë, banorë të Mesopotamisë, të Juedesë, të Kapadokisë, të Pontit e të Asisë, të Frigjisë e të Panfilisë, të Egjiptit e të krahinave të Libisë rreth Cirenes, njerëz të ardhur nga Roma, Judenj e proselitë, kretas e arabë – të gjithë ne po i dëgjojmë duke shpallur veprat e madhërueshme të Hyjit në gjuhët tona amtare”(Vap 2,7-11).
Shpallja e Ungjillit në kultura të ndryshme, ndërsa kërkon nga destinatarët e saj hyrjen në besim, nuk u ndalon atyre ruajtjen e një identitetit të tyrin kulturorë.
Kjo kulturë, duke i dhënë përparësi asaj çka në të është e pashpalosur drejt një shpalosjeje të plotë në të vërtetën.

Pasojë e kësaj është se një kulturë nuk mundet kurrë të bëhet kriter gjykimi e aq më pak kriter i fundëm vërtetësie ndaj zbulimit të Zotit.
Ungjilli nuk është kundër kësaj apo asaj kulture silurse, duke u takuar me të, të donte ta privonte nga çka i përket dhe ta detyronte të merrtë forma jashtësore që nuk i përshtaten.
Në të kundër, shpallja që besimtari sjell në botë dhe në kultura është një formë e vërtetë çlirimi nga çdolloj çrregullimi që ka sjellë mëkati dhe në të njëjtiën kohë është i thirrur në të vërtetën e plotë.
Në këtë takim, kulturat jo vetëm që nuk privohen nga asgjë, por përkundrazi stimulohen që t’i hapen rinisë së të vërtetës ungjillore për të marrë një nxitje drejt zhvillimeve të mëtejshme.

Torrkerry.

[torrkerry]

KREU I 6: NDËRVEPRIMI NDËRMJET TEOLOGJISË DHE FILOZOFISË.

A) 64-74: DIJA E BESIMIT DHE ARSYEJA FILOZOFIKE.


72. Fakti që misioni ungjillizues ka takuar së pari filozofinë greke, nuk përbën në asnjë mënyrë një tregues përjashtues ndaj përqasjeve të tjera.
Sot, ndërkohë që Ungjilli hyn në kontakt me hapësira kulturore që deri tani kanë qenë jashtë rrafshit të rrezatimit të krishterimit, inkulturimit i dalin detyra të reja. Probleme analoge me ata që Kishës iu ka dashur të përballojë në shekujt e parë, i shfaqen sot brezit tonë.

Mendimi im shkon pa dashur në tokat e Lindjes, aq të pasura me tradita religjoze dhe filozofike shumë të lashta.
Ndër to, India zë një vend të veçantë.
Një vrull i fuqishëm shpirtëror e çon meditimin indian drejt kërkimit të një përvojë që, duke çliruar shpirtin nga kushtëzimet e kohës dhe të hapësirës, ka vlerë absolute.
Brenda dinamizmit të kësaj përvojë çlirimi, gjenden sistemet e mëdha metafizike.

U takon të krishterëve të sotëm, parasëgjithash atyre të Indisë, detyra që të nxjerrin nga kjo pasuri e vyer elementët që përputhen me besimin e tyre, kështuqë të rrjedhë një pasurim i mendimit të krishterë.
Për këtë punë shoshitëse që merr frymëzim nga Deklarimi Koinciliar Nostra aetate, ata duhet të kenë parasysh disa kritere.
I pari është ai i universalitetit të shpirtit njerëzor, kërkesat themelore të të cilit janë njësoj në kultura të ndyshme.
I dyti rrjedh nga i pari, dhe është ky: kur Kisha hyn në kontakt me kultura të mëdha që më parë nuk i kishte arritur ende, nuk mund të lërë pas krahësh çka ka përvetësuar nga inkulturimi në mendimin greko-latin.
Të refuzosh një trashëgimi të tillë do të thotë të shkosh kundër sheshtimit të provanisë së Zotit që prin Kishën në çdo kohë përgjatë rrugëve të historisë.
Ky është një kriter për Kishën e çdo kohë edhe për atë të nesërmen, që do të ndjehet e pasuruar nga përvetësimet e kryera në përqasjen e sotshme me kulturat orientale dhe do të gjejë brenda kësaj trashëgimie tregues të rinj për të hyrë në një dialog të frytshëm me ato kultura që njerëzimi do të dijë t’i japë lulëzim në rrugëtimin drejt të ardhmës.
Së treti, duhet të ruhemi nga pështjellimi i mëtimit të ligjahëm të veçantisë dhe të origjinalitetit të mendimit indian me idenë që një traditë kulturore duhet të mbyllet brenda ndryshmërisë së saj dhe të pohohet duke ju kundërvënë kulturave të tjera, çka do të ishte në kundërshtim me vetë natyrën e shpirtit njerëzor.

Sa u tha këtu për Indinë vlen edhe për trashgiminë e kulturave të mëdha të kinës, të japonisë dhe të vendeve të tjera të Azisë, sikurse edhe për pasuritë e kulturave tradicionale të Afrikës, të përçuara sidomos nëpërmjet gojëtarisë.

Torrkerry

[torrkerry]

ENCIKLIKA “BESIMI DHE ARSYEJA” :

KREU I 6: NDËRVEPRIMI NDËRMJET TEOLOGJISË DHE FILOZOFISË.

A) 64-74: DIJA E BESIMIT DHE ARSYEJA FILOZOFIKE.


73. Në dritën e këtyre shtjellimeve, marrëdhënia që duhet vendosur me të drejtë ndërmjet teologjisë dhe filozofisë duhet të shenjohet nga qarkimi.
Për teologjinë, pikënisje dhe burim zanafillës duhet të jetë gjithënjë Fjala e Zotit e zbuluar në histori, kurse objektivi i fundëm duhet të jetë inteligjenca e saj që thellohet hap pas hapi me pasimin e brezave.
Pasi nga ana tjetër, Fjala e Zotit është e vërtetë, për një kuptim sa më të mirë të saj nuk mund të mos jetë i dobishëm kërkimi njerëzor i të vërtetës, domethënë të filozofuarit, i zhvilluar në respektim të ligjeve të tij.
Nuk duhet fjalë vetëm për përdorimin në diskutimin teologjik, të njërit apo të tjetrit koincept apo pjesë të një sistemi filozofik; vendimtar është fakti që arsyeja e besimtarit të ushtrojë aftësinë e saja të reflektimit në kërkim të së vërtetës në brendësi të një lëvizjeje që duke u nisur nga Fjala e Zotit, përpiqet të arrijë në një kuptim sa më të mirë të saj.
Është e qartë atëherë, që, duke lëvizur brenda këtyre dy poleve –fjala e Zotit dhe një njohje sa më e mirë e saj – arsyeja paralajmërohet dhe në një farë mënyrë udhëhiqet që ta shmangë shtigje që mund ta shpien jashtë të vërtetës së zbuluar dhe përfundimisht jashtë të vërtetës së pastër dhe të thjeshtë: ajo përkundrazi stimulohet që të hulumtojë rrugë që e vetme as nuk do t’i kishte rënë ndërmend se mund t’i përshkonte.
Nga kjo marrëdhënie qarkuese me fjalën e Zotit filozofia del më e pasuruar, sepse arsyeja zbulon horizonte të reja dhe të padyshimta.

Torrkerry