Fjalori i M.Elezit sjell fjale te harruara te shqipes

[BARAT]

Në kërkim të fjalëve të shqipes

"Unë nuk jam gjuhëtar profesionist, kam mbaruar për Gjuhë-Letërsi dhe gjithnjë kam qenë i dashuruar pas gjuhës". Mehmet Elezi, ambasador i Shqipërisë në Zvicër e rrëfen kështu lidhjen e tij me gjuhën. Një djalosh që shkruante poezi dhe ndryshe nga ata që e shihnin gjuhën si një merimangë, atij i pëlqente të endej me të. Ky pasion i fshehur e ka shoqëruar vite me radhë, derisa në një moment kur u ndje vërtet bosh brenda tij, vendosi të bënte një udhëtim nëpër fjalë. Në ato kohë kur nisi udhën në kërkim të fjalëve të reja që kishin hyrë në gjirin e shqipes, ai nuk mund ta mendonte se puna e tij mund të ishte e vetmja tentativë serioze në këto vite, për sa i përket gjuhës. Pas tetë vjetësh punë ai hartoi një fjalor të quajtur "Fjalori i Gjuhës shqipe".

Dje, diplomati shqiptar në Konfederatën Zvicerane është bërë protagonisti kryesor i një takimi shkencor për gjuhën, duke u nisur nga botimi i këtij fjalori. Ky fjalor përmban rreth 41000 fjalë e rreth 54000 kuptime, të cilat nuk gjenden në fjalorët e Akademisë së Shkencave të viteve 1980 e 2002. Fjalori ka edhe rreth 5300 shprehje frazeologjike.

Numri i fjalëve - tituj, bashkë me Fjalorin e Gjuhës së Sotme Shqipe (1980), ky është fjalori shqip-shqip më i madh i hartuar deri më sot.
Eshtë i vetmi fjalor shqip-shqip që trajton edhe etimologjinë e fjalëve.
Është po ashtu i vetmi fjalor shqip-shqip që ilustrohet me mijëra vargje e shprehje të marra drejtpërdrejt nga krijimtaria e mbi 40 autorëve që nga Gjergj Fishta e deri tek Anton Pashku, Anton Çeta e Ismail Kadare; nga vepra madhore si Kanuni i Lekë Dukagjinit, Eposi i Kreshnikëve, Visaret e Kombit e thesare të tjera popullore.

Fjalori i Elezit ilustrohet edhe me rreth 5000 fjalë të urta popullore; rreth 1000 gjëza, besëtytni e paragjykime, doke, lojë-fjalësh, të dhëna për barnatimin (mjekimin) popullor, yshtje etj. Shumë prej tyre botohen për herë të parë.

Kjo vepër nuk është një fjalor alternativ i fjalorëve të Akademisë së Shkencave dhe nuk mund të jetë i tillë, pasi lënda e tij përbëhet prej fjalësh ose kuptimesh të tjera, pra përmban pasuri që nuk gjinden në ata fjalorë. Fjalori i Gjuhës Shqipe i Mehmet Elezit është një vepër voluminoze prej rreth 1700 faqesh, botim i entit botues poligrafik "Gjergj Fishta".

Aktiviteti i djeshëm ishte i pari diskutim mbi këtë punë voluminoze të Elezit dhe pse libri është hedhur në treg më shumë se një vit më parë. Të gjitha fjalët e përfshira në këtë fjalor nuk gjenden në fjalorët e botuar deri tani nga Akademia. Autori thotë se i ka gjetur këto fjalë nga burime të ndryshme. Një pjesë e fjalëve të përfshira në këtë vepër janë marrë nga librat e autorëve tanë të njohur. Shtjellimi etimologjik dhe paskajorja janë një risi në botimet e fjalorëve

Fjalori nuk përmban fjalë të krahinave jashtë hapësirës së Shqipërisë si Mal i Zi, Maqedonia, apo Kosova. Dhe pse gjuhëtarët ende nuk e kanë thënë fjalën e duhur mbi këtë fjalor, botimi i tij dhe takimi i djeshëm mes specialistëve të gjuhës rihapi dhe njëherë debatin për riparjen e fjalorëve të gjuhës shqipe dhe përfshirjen në të herë pas here të fjalëve të reja.

Me fjalë të reja nuk nënkuptohen fjalët e huaja. Elezi tregon se në fjalorin e hartuar prej tij ai është munduar t‘i zëvendësojë me fjalën e përshtatshme në gjuhën shqipe të gjitha ato fjalë të huaja që përdoren rëndom në jetën e përditshme.

Tashmë që fjalori ndodhet në librari dhe është një shembull sesi akademikë të ndryshëm mund të thellojnë kërkimet e tyre në fjalët e reja të shqipes, Elezi thotë se puna e tij me këtë vepër mbaroi këtu.

Tashmë angazhimi i tij diplomatik duket se nuk do t‘i lërë shumë kohë për t‘u endur në libra të ndryshëm, apo në vendet ku do të gjendeshin fjalët e duhura për ta bërë më të plotë kërkimin.

I vetmi peng që ai ka nga kjo punë, është fakti që shumë fjalë që i kishte gjetur gjatë kërkimit dhe që nuk i kishte përfshirë në fjalorë, pasi nuk kishte gjetur të gjitha kuptimet që do ta bënin ilustrimin më të plotë, i ka humbur. Në atë kohë kur këto fjalë i kishte në dorë nuk e kishte dëgjuar ende këshillën e Çabejt se "nëse nuk ia di kuptimin fjalës, merre dhe shënoje diku se dikush tjetër më vonë do ta vazhdojë kërkimin e saj".

gazeta shqip 03-07-2008

[baaroar]

Lajm shume i mire !
Barat, kjo veper ka dale ne treg, ku mund ta gjejme ?

[Shpat Berisha]

Zotni Mehmet Elezit,urimet ma te perzemerta, per kete veper te madhe qe po ia dhuron kultures dhe historise se gjuhesise shqiptare.Te uroj shendet e jete te gjate o burre i dheut.Emni yt,ka me kene, nder emnat e medhej te gjuhesise shqiptare,krahas Kristoforidhit,Fishtes,Mosit,Gurakuqit,Konitces etj.
Nese,ka ndonje djale ose vajze shqiptare ,qe ka mundesine t`e na e paraqes ,ne kete Forum te nderuem shqiptar,kete veper madhore te kultures dhe gjuhesise tone kombetare, le ta baj sa ma shpejt, sepse, disa prej nesh, ma te moshuem, do t`u ishim mirenjohes perjete,sepse,nuk jemi aq te djathte ne kete pune teknikash mederne.I falemnderit zotnise,dhe gjithe atyne qe kontribuojne ne kete Univerisitet te Shqypnise( F.SH) dhe kultures se saj rreth gjuhes se saj hyjnore!...Mjesi,(drita) e Shqypnise,ashte ne dije e njerzi...

[Brari]

i lumte elezit..

eshte vertet nje mendje e ndritur.. dhe nje atdhetar i mire..

tropoja po nxjerr talente.. jo vetem geshtenja..

apo jo liones..

[Harudi]

Gjatë verës së kaluar në disa qytete të Kosovës,s'kisha lënë librari pa hy e pa e kërkuar këtë fjalor,sepse kishte disa muaj që fjalori ishte botuar (2006) dhe tashmë kishte dalë në shitje.
Ishte shitë që thuhet si "havëll e nxehtë",s'kishte kurkund.
Në çdo librari merrje përgjigjen dhe thuhej se është ka kërkohet jashtzakonisht shumë por,s'ka!!!Thonin se është ka pritet ribotimi i dytë së shpejti!
Ashtu edhe duel.
Tek në nëntor (2007 botimi i dytë) pas shumë porosive e "intervenimeve" më ra në dorë.

Pak ndihmë për të interesuarit:

Enti botues
"Gjergj Fishta"
tel ++355 215 2661,fax+355 215 23 42
e-mail:
ebpfishta@yahoo.com

Çmimi 6000 lekë (55,00 euro)

[alproud]

I lumte autorit

[hajla]

Intervista: E Update'ueme: Sep 14th, 2006 - 11:38:44

Gjuha shqipe duhet të nxirret nga bunkeri ku e futi Kongresi orwellian i Drejtshkrimit.
Nga Sami Milloshi
Sep 14, 2006, 10:29
FJALOR I GJUHËS SHQIPE ME 41.000 FJALË TË PËRJASHTUAR

Zoti Elezi, ju sapo keni botuar një Fjalor të Gjuhës Shqipe, një realizim krejt i veçantë, po aq sa dhe i papritur, befasues. A mund të na thoni diçka më gjërësisht se njoftimet që po japin gazetat shqipe në Tiranë, në Europë e në SHBA ?

Mehmet Elezi, studiues dhe Ambasador i Shtetit Shqiptar ne Zvicer

MEHMET ELEZI: Në këtë Fjalor është përmbledhur një pasuri gjuhësore, përkah numri i fjalëve, e barabartë me atë që ka Fjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe (FGJSSH, 1980) i akademisë, i cili ishte vlerësuar si më i madhi fjalor shqip-shqip i botuar deri tashti. FGJSSH ka rreth 41.000 fjalë. Në Fjalorin për të cilin më pyesni unë kam përmbledhur edhe 41.000 fjalë të tjera, të cilat nuk gjinden në fjalorët e akademisë. Shumica dërmuese e këtyre fjalëve mund të quhen, pa metaforë, fjalë të përndjekura. Janë përjashtuar në përputhje me platformën orwelliane, me të cilën u hartuan FGJSSH (1980) dhe poashtu Fjalori i 2002-shit, që në thelb iu përmbajt të njëjtës platformë përjashtuese.

Pra, ç’e dallon Fjalorin tuaj nga ata që ka botuar Akademia e Shkencave e Tiranës më 1980 e më 2002?
MEHMET ELEZI: Ka dallime në konceptimin e gjuhës shqipe, ka edhe në përpunimin shkencor të lëndës. Dallimi në konceptimin e gjuhës shqipe është thelbësor. Konceptimi im është i kundërt me konceptin mbi të cilin u hartuan fjalorët e akademisë. Unë i përmbahem gjithëpërfshirjes në gjuhë, jam kundër përjashtimit të vlerave vetëm pse ato nuk janë nga krahina e dikujt ose pse nuk përputhen me ideologjinë a paragjykimet e dikujt. Në Fjalorin që sapo doli kam fjalë e shprehje nga të gjitha trojet shqiptare ose ku flitet shqip. Nga Veriu i Shqipërisë, nga Kosova, nga Plava e Gusia, nga Tetova e Lugina e Preshevës, nga Çamëria, nga arbëreshët e Italisë. Por edhe nga katunde të Vlorës, Gjirokastrës a Lushnjës. Gjen fjalë nga vepra e Fishtës dhe e Anton Çettës, po edhe nga vepra e Konicës e e Kutelit.
Pasuritë e gjuhës shqipe në dialektin gegë të saj u përjashtuan nga standardi. Ato u prenë me sëpatë. Prej kësaj sëpate të madhe gjuha shqipe kullon gjak.

Me sa duket më shumë ka fjalë të gegërishtes.

MEHMET ELEZI: Nuk më interesojnë gegërishtja e toskërishtja, më intereson gjuha shqipe. Në fjalor ka më shumë fjalë të gjuhës shqipe në dialektin gegë të saj, sepse pikërisht pasuritë e gjuhës shqipe në dialektin gegë të saj u përjashtuan nga standardi. Ato u prenë me sëpatë. Prej kësaj sëpate të madhe gjuha shqipe kullon gjak.

Thatë se midis Fjalorit tuaj dhe fjalorëve të akademisë ka dallime edhe në përpunimin shkencor të lëndës.

MEHMET ELEZI: Po përmend dy kryesoret. Unë kam bërë shtjellime etimologjike, në FGJSSH këto mungojnë. Fjalori që sapo kam botuar është i vetmi fjalor shqip-shqip deri sot që ka edhe etimologjinë e fjalëve. Duke ua ditur prejardhjen fjalëve, përkapet më mirë kuptimi dhe krijohet natyrshëm vetëdija e përdorimit të tyre.

Etimologjia është një rrugë plot kurthe e të papritura, një fushë e minuar për gjuhëtarin. Të paktën jam munduar të dëshmoj se “djalli nuk është aq i zi sa thonë”, domethënë me pak përkushtim nuk është e pamundur të hartohet një fjalor etimologjik i gjuhës shqipe me bashkërendimin e të gjitha forcave akademike shqiptare. Qysh më 1952 Çabej e shtronte nevojën e një fjalori të tillë pasi, siç thoshte ai, “Fjalori i Meyerit botuar më 1891, me gjithë meritat e mëdha që ka, është sot i vjetruar nga shumë pikëpamje. Studimet e etimologjisë shqiptare që nga ajo kohë e gjer më sot kanë shkuar përpara për hir sidomos të punës së H. Pedersenit e N. Joklit”. Më pas vepra e filluar prej tyre u thellua e u pasurua shumë prej Çabejt vetë.

Kanë kaluar mbi pesëdhjetë vjet, ka hyrë mijëvjeçari i ri e ne vazhdojmë të jemi i vetmi popull i kontinentit me një gjuhë kaq të vjetër e pa një fjalor etimologjik të saj. I vetmi “Fjalor etimologjik i gjuhës shqipe” është publikuar së voni në anglisht prej dijetarit Vladimir Orel. Me gjithë vlerat, ai nuk u ka shpëtuar disa pasaktësive e mangësive shpesh të mëdha, për të cilat besoj se nuk është vendi me u ndalë tashti.

Dallimi i dytë është në lëndën që shtjellon e saktëson kuptimin e fjalëve. Unë nuk jam prirur kah shembujt anonimë, siç është vepruar në fjalorët e akademisë. Një numër shumë i madh shembujsh janë fjali, vargje etj. nga vepra autorësh të njohur, të cilët citohen në thonjëza, siç ndodh në fjalorët seriozë kudo në botë. Fjalori ilustrohet me mijëra vargje e shprehje të marruna drejtpërdrejt:

-nga krijimtaria e mbi 40 autorëve si Gjergj Fishta, Ndre Mjeda, Ernest Koliqi, Martin Camaj, Faik Konica, Mitrush Kuteli, Anton Çetta, Anton Pashku, Ismail Kadare, Azem Shkreli, Adem Demaçi, Ali Podrimja, Kim Mehmeti e shkrimtarë të tjerë të traditës e bashkëkohorë të krejt trevave shqiptare;

-nga vepra madhore si Kanuni i Lekë Dukagjinit, Kanuni i Skanderbegut, Eposi i Kreshnikëve, Visaret e Kombit dhe thesare të tjera popullore.

Ilustrohet edhe me:

-5300 shprehje frazeologjike e rreth 5000 fjalë të urta popullore;

-rreth 1000 gjëza, bestytni e paragjykime, doke, lojë-fjalësh, të dhëna për barnatimin popullor, yshtje etj. Shumë syresh botohen për herë të parë.
Kam shfrytëzuar edhe pasuri të fjalorit të Gazullit, Bashkimit e të disa fjalorëve të tjerë më të vegjël, të mëvonshëm.

....ne vazhdim

[hajla]

E keni shfrytëzuar arkivin e Institutit të Gjuhësisë?

MEHMET ELEZI: Në se nuk gabohem, nuk kam shkelur në dyerët e atij instituti qysh kur kam qenë student. Kam lexuar diku se në arkivat e tij ruhen rreth një milion skeda. Nuk e kuptoj përse ruhen, çfarë pritet, ato nuk janë shishe vere, që t’u shtohet vlera me vjetrimin. Përse nuk përpunohen me u pasqyrue nëpër fjalorë? Është një institucion i tërë, me mbështetje logjistike, financiare, profesionale, siç është Instituti i Gjuhësisë. Nuk është pra një njeri i vetëm, që ngrihet në tre të mëngjesit e mbështillet me batanije që të mos mërrë të ftohur, duke bërë gjithçka vetë.
Lajmit për daljen ne dritë të Fjalorit tuaj një e përditshme i vuri titullin “Sfidë për Akademinë e Shkencave”. Si e komentoni këtë titull.

MEHMET ELEZI: Unë nuk jam nisur për të sfiduar askënd. Thjesht kam punuar.
Tashti që Fjalori është shpërndarë nëpër librari, a keni ndonjë peng?

MEHMET ELEZI: Kam dy pengje. I pari: do të kisha dashtë me punue edhe do kohë në të. Të paktën edhe nja dy vjet.
Mbase më mirë që e hoqët duarsh: një fjalor njëgjuhësh nuk mbaron kurrë.
MEHMET ELEZI: Keni të drejtë. Por, e para, doja me e kalue të gjithin edhe një herë nëpër duar, për t’i bërë disa krehje, plotësime e lëmime. Dhe e dyta, doja me i shtue edhe do fjalë, për të cilat pjesërisht mund të them se i kisha gjetur burimet e pjesërisht do t’i gjeja, e dija pak a shumë ku me i kërkue. Kam parasysh qindra e ndoshta mijëra fjalë, që mund t’i kisha përfshirë edhe ato. Synimin e kisha me ba një Fjalor me jo më pak se 50.000 fjalë të përjashtuara.

Pse s’e vazhduat në Bernë?

MEHMET ELEZI: Për të vazhduar punën me Fjalorin më duhej me pasë skaj vetes një bibliotekë të tërë. Këtu s’mund ta kem. Në anën tjetër puna në ambasadë nuk më le shumë kohë të lire, aq sa do të më duhej për Fjalorin. Ndryshe nga një roman, për shembull, një fjalor si ky kërkon shumë kohë, është një lloj vrime e zezë për kohën. Këto tetë vjet ai më ka thithur energjitë e kohën në mënyrë të pabesueshme. Dhe m’i ka zhvendosur krejtësisht disa plane të tjera.

Po pengu i dytë?

MEHMET ELEZI: Këtij s’kisha ç’t’i bëja, edhe po të kisha ndenjë edhe dy vjet a pesë vjet. Mund të them me dhimbje se kam lënë pa vjelë një numër shumë të madh fjalësh të Kanunit të Lekë Dukagjinit e të disa autorëve qysh prej Fishtës e deri te Sh. Gjeçovi, E. Koliqi e M. Camaj. Edhe shumë fjalë të Bashkimit, Gazullit e të fjalorëve të hartuar në trevat shqiptare në ish-Jugosllavi, ashtu dhe të burimeve të tjera që përmenden në bibliografi, i kam lënë: emra bimësh e kafshësh, caqe teknike si dhe të tjera. Kjo ka ndodhur sepse këtyre fjalëve nuk arrija me ua përkapë kënaqshëm kuptimet ose nuk arrija me u shprehë për etimologjinë e tyre.

Për t’i kapërcyer këto vështirësi, veç të tjerash, do të duhej me hulumtue në viset ku është mbështetur më shumë gjuha e këtyre autorëve, çka ishte jashtë mundësive të mia. Këto fjalë nuk janë pak: të tëra së bashku bëhen mijëra.

Mbetet me shpresue se një ditë gjuhëtarë të rinj të përkushtuar e profesionistë do t’i hulumtojnë ato duke shkuar deri te përdoruesit. Nëse do të vazhdojë me pasë përdorues më, se ata po rrallohen shumë.

Gjatë punës tetë vjet me Fjalorin a i jeni trembur ndonjëherë dështimit?

MEHMET ELEZI: Po. Mund të them në dy raste, por që përsëriteshin. Pikësëpari tutesha se Fjalori mund të më mbetej pa botuar. Ju e dini, Kristoforidhi punoi një jetë të tërë e s’e pa në të gjallë të botuar Fjalorin e tij. Edhe më keq: pas vdekjes Fjalori i tij u shit për të larë borxhet e dikujt, kaloi nëpër duar bakallësh a tregtarësh e ra në dorë të konsullit grek, për të përfunduar pastaj në ministrinë e jashtme të Greqisë... Me ato rregatje mund të thuash se vetëm vullneti i Zotit e shpëtoi atë vepër. Tashti është kohë tjetër, megjithatë shpesh jam trishtuar duke menduar se s’do të gjeja sponsor. Në Shqipëri e në Kosovë ka shumë njerëz të pasur, por sa ia dinë ata vlerat gjuhës shqipe e kulturës kombëtare në tërësi? Ka parallinj që japin njëqind mijë euro për një spektakël televiziv që ik bashkë me erën, brenda një nate, ndërkohë që shumë vështirë e shtinë dorën në xhep për një vepër shkencore a artistike, që mbetet. Pastaj shoqëria shqiptare, kultura e saj, për fat të keq, sundohen prej një oligarkie kulturore. Nëse nuk je i lidhur me qarqe të caktuara politike, me qarqet që kanë para, e ke shumë vështirë me botue, e edhe më vështirë me i ba publicitet veprës sate. Është zonja PP, Politparja, që, mjerisht, fut hundët e vendos jo pak edhe në krijimtari. Përfitoj nga rasti me i falënderue edhe një herë ata që financuan botimin e Fjalorit. Disa prej tyre u treguan veçanërisht dinjitozë, më thanë menjëherë po dhe vepruan menjëherë.

Folët për dy raste. Cili është i dyti?
MEHMET ELEZI: Ky i dyti është banal, pak për të qeshur e pak për të qarë… Gjatë punës më është prishur shumë herë kompjutri (kompjutrat, duhet thënë). Sidomos nga ndërprerjet e shpeshta, të paparalajmëruara të rrymës elektrike. Druhesha se një ditë të bukur mund të më shkonte gjithçka dëm. Javë për javë e hidhja punën nëpër disqe. Nuk e printoja dot, ishin shumë faqe. Disqet ndodhte që s’hapeshin...
Kongresin e Drejtshkrimit, ai nuk ishte një forum i mirëfilltë shkencor. Në Kongresin e Drejtshkrimit nuk kishte kurrfarë lirie.
Janë mbi tridhjetë vjet që kur u mbajt Kongresi i Drejtshkrimit. Ndërkohë gjuha shqipe ka përjetuar zhvillime të jashtëzakonshme. Cila është pikëpamja juaj si gjuhëtar rreth këtyre zhvillimeve ?
MEHMET ELEZI: Një saktësim. Nuk e quaj veten gjuhëtar, megjithëse studimet i kam bërë pikërisht për gjuhë e letërsi shqipe në Universitetin e Tiranës (profesor Shaban Demiraj qe përpjekur shumë të më mbante në katedrën e gjuhës shqipe ne fakultet). Mendoj se më shumë jam një njeri i letrave, me përkushtim të veçantë ndaj gjuhës shqipe.

Sa për Kongresin e Drejtshkrimit, ai nuk ishte një forum i mirëfilltë shkencor. Nuk mjafton pjesëmarrja e disa dijetarëve në një konferencë që ajo të quhet shkencore. Kryesore është tjetërgjë: a kanë mundësi me i shprehë lirshëm pikëpamjet e tyre këta dijetarë, a është e njëjta hapësirë edhe për mendimin ndryshe e për mendimin kundër? Në Kongresin e Drejtshkrimit nuk kishte kurrfarë lirie. Aty mund të hidhej e të mbrohej vetëm pikëpamja e udhëheqjes politike të Tiranës së atëhershme. Ajo duhej mbështetur, vetëm për të duhej duartrokitur. Shfletoni shtypin e kohës për të kuptuar se ai kongres nuk dallonte shumë nga kongreset politike me presidiume të kuqe e brohoritje histerike për diktatorin.

Jeni për përmbysjen e atij kongresi?

MEHMET ELEZI: Edhe sikur Kongresi i Drejtshkrimit të kishte qenë një forum i lirë debatesh, në kushtet e reja të shqiptarëve në Ballkan, në kushtet e lëvizjes e integrimeve të shumanshme, gjuha ka pësuar ndryshime e zhvillime të mira e ndonjëherë jo të mira. Për më tepër, ndodhet përballë sfidash të njëmendta. Këto ndryshime duhen ndjekur e pasqyruar. Gjuhësia duhet të zhvillohet me gjuhën e gjallë e në shërbim të saj, të ecë bashkë me të.

Kongresi i Drejtshkrimit ia zinte frymën gjuhës qysh atëherë, le më tashti. Ai kullon ndryshk. Ndryshk ikonash të një kohe të vdekur. Ai duhet rishikuar në rrënjë. Merrni më të madhin e gjuhës shqipe, Eqrem Çabejn. As atëherë ai nuk ka qenë për zgjidhjen që u bë. Kurrë, në asnjë dokument, në asnjë kumtesë a shkrim të tij, nuk e ka mbështetur zgjidhjen që bëri Kongresi i Drejtshkrimit. S. Riza e të tjerët dihet. Prandaj Kongresi nuk iu besua atij as shkencëtarëve të tjerë të shqipes. Kongresin e organizuan e e drejtuan gjuhëtarë pa vepra. Gjuhëtarët me vepra ishin tepër të mëdhenj për të hyrë në kostumin e llamarintë të atij të ashtuquajturi kongres.
Jeni për ndryshimin e standardit, për ndërrimin e bazës dialektore të tij?

MEHMET ELEZI: Pse u dashka me i pa gjërat prapë bardhë e zi? Ndërmjet përmbysjes së standardit e lënies së tij siç është, midis këtyre dy alternativave të skajshme, ka plot zgjidhje të tjera, më të mira, më të dobishme, më të arsyeshme. Nuk jam për të përmbysur, jam për të riparuar. Gjuha shqipe duhet të nxirret nga bunkeri ku e futi Kongresi orwellian i Drejtshkrimit. Rregullat e tij arbitrare duhet të hapen, që standardi të përfshijë sa më shumë prej pasurive të pafundme që ka gjuha. Këto pasuri janë shumë më të mëdha e më shprehëse se ato që i kodifikon ai kongres. Duhet reformë e thellë edhe në gjuhë. Por kjo nuk duhet bërë me rrëmujë, me anarshi. Ashtu siç u vendosën në një forum këto rregulla, poashtu ndryshimet për reformimin e gjuhës duhet të vendosen nëpër forume shkencore, ku të diskutohet me argumente shkencore e jo me slogane politike.
Kjo punë kërkon përgatitje, këshillime, diskutime, kërkime, përpara se të shkohet në forume vendimmarrëse të gjuhësisë. Në forume të shkohet me propozime të studiuara.

“Dreqshkrimi”

Kam parë në shtyp diçka për një si komision a këshill ndërakademik. Sikur po merren me këtë punë?
MEHMET ELEZI: Në shtyp s’kam parë asnjë propozim konkret të këtij këshilli, asnjë platformë, asnjë hap që premton fillimin e një reforme në gjuhë. Në atë këshill, për më tepër, s’kam parë asnjë emër prej atyre që mendojnë ndryshe nga sa mendohej tridhjetë a katërdhjetë vjet më parë. Janë pak a shumë të njëjtët emra që i copëtojnë duart duke duartrokitur për Kongresin e Drejtshkrimit (“dreqshkrimit”, do te thoshte Selman Riza).
Shtypi, radiot dhe televizionet. A mendoni se e bëjnë mirë detyren ndaj gjuhës sonë?

MEHMET ELEZI: Mendoj se janë pak ato gazeta e gazetarë që i ndihmojnë gjuhës shqipe dhe janë shumë ata që nuk i ndihmojnë asaj, ose që i ndihmojnë, përkundrazi, prishjes e shkatërrimit të gjuhës shqipe. Ashtu si shumica e politikanëve.
Keni pothuaj një vit ambasador i Republikës së Shqipërisë në Konfederatën e Zvicrës. A është e vështirë gjetja e kohës së lirë për punë krijuese kur je në një detyrë të tillë?
MEHMET ELEZI: Mendoj se gjithçka është vetiake, nuk është njësoj si te njëri, te tjetri. Kohë ka kurdoherë, për gjithkënd. Varet nga ngarkesa e punës, sigurisht, por varet edhe nga mënyra si e organizon dhe e përdor kohën.
Njiheni si publicist, shkrimtar e poet. Diçka për krijimtarinë tuaj artistike?
MEHMET ELEZI: Ndoshta për këtë është më mirë të flasim një herë tjetër.

Faleminderit për intervistën

Faleminderit juve.

© by Gazetajava.com

Kreu

...Pershendetje,njiherit dhe urime mbi LIBRIN e shkruar te AUTORIT te gjuhes shqipe-shqip...si dhe pershendetje per gjithe lexuesit e kesaj Interviste....Dhen nga vet AUTORI- Mehmet Elezi....Jufalemnderit

me respekt
Hajla

[Brari]

55

--

Kë shqetëson Fjalori i Gjuhës Shqipe të Mehmet Elezit?

(04.07.2008)

Nuk është fjala për një gjuhë sekti, slang-u, apo për ndonjë strukturë paralele komunikimi ilegal. Pra nuk është fjala për një kod mistik e hermetik që lyp deshifrime. Është fjala për gjysmën e matematikës të fjalëve shqipe të papërfshira në Fjalorin e “Gjuhës së Sotme Shqipe” (FGJSSH, 1980), e cila është injoruar nga ekzistenca e saj, në pjesën dërrmuese - fjalë, shprehje, kategori gramatikore e përftesa nga gojëfoljet e trevave të Veriut, Maqedonisë e Kosovës, por edhe nga krahinat e skajshme të Jugut të Atdheut. Shkrimtari dhe filologu Mehmet Elezi ka tash dy vjet që e ka nxjerrë nga harresa këtë thesar të gjuhës shqipe, duke bërë një punë kolosole e vetmitare, aq sa nuk kanë arritur të bëjnë stafe me dhjetra shkencëtarë të Akademisë së RPSSH-së ndër disa dhjetëvjeçarë. Për Fjalorin e Gjuhës Shqipe të Mehmet Elezit nuk është folur, edhe pse ka dy vite që ndodhet nëpër librari. Më saktë, përveç një shkrimi recensional të një gjuhëtari, ka patur edhe 3 shkrime të tjera nga gazetarë, të cilët thjesht shtrojnë pyetjen në 3 shkrimet e tyre: “Pse nuk shkruhet dhe nuk flitet mbi këtë fjalor?”. Ndërsa një kanal televiziv shumë i fortë, me urdhër nga drejtoria e ka hequr lajmin që bën me dije botimin e këtij fjalori, duke marrë masë për gazetarin që e ka përgatitur lajmin, duke e privuar nga puna. Ai farë burri paska thënë: “gjatë gjithë historisë së këtij televizioni, nuk është dhënë kurrë një lajm më i poshtër dhe më antishqiptar se ky!”. Shih çfarë ekuivokësh bëjnë vaki përmidis kësaj Shqipnie! Megjithatë, unë do ta kundroj Fjalorin e Gjuhës Shqipe të Mehmet Elezit, nga një pikëpamje profesionale, të lidhur ngushtë me zejen time të shkrimtarisëë, në lidhje me fjalën dhe frymën e gjallë, pa të cilën nuk do të kishte, ndoshta, pikë rëndësie ekzistenca ime. Dhe ajo që më ngazëllen e dëshpëron është fjala dhe fryma e shqipes, fjalë për fjalë shkronjë për shkronjë – anima et verbum. Në punën e tyre krijuese, origjinale apo përkthimore, pa përjashtuar këtu edhe atë lloj recepienti të hollë e të apasionuar që është lexuesi - (bashkëkrijues i përjetshëm i poetëve dhe shkrimtarëve) gjatë aktit krijues të leximit, pra, të dy këto kategori që i ndan një kufi tepër i hollë, nuk i kanë shpëtuar hartimit të doracakëve me fjalë e shprehje që kanë patur më për zemër. Në qoftëse biem në një mendje, që një ndër cilësitë e poetit është aftësia e tij për t’u habitur, atëherë shkallën më të ndjeshme e më emotive të habisë e përbën zbulimi i botës së çuditshme të fjalëve në përgjithësi, dhe zbulimi i secilës fjalë të marrë veçmas. Sepse “gëzimi i njohjes” së poetit me fjalën si kyç i një radhe imazhezh dhe asociacionesh, është i ngjashëm me gëzimin e ndërtuesit para materialit të epshëm për ndërtim. Fjala ka energjinë e shekujve dhe bart frymën e përdoruesve paraardhës. Atë që ia mohojnë fjalorët, poeti e gjen në ligjërimin e gjallë, ndër kontekste të gjalla, të cilët nuk mund t’i ndryjnë fjalorët e akademive, prandaj duhen alternativa shtesë, kënveshtrime shtesë, për t’iu përafruar sadogrimë hartës prore elastikë të fjalorëve kombëtarë leksikografikë. Fjalorët leksikografikë janë të ngjashëm me zgjerimin dhe rrudhjen e mundësive, ashtu si ajo lëkura simbolike e shagrinit që paraqet Balzaku. Po kush do ta ngrejë fjalën dhe t’ia dëftejë atë kohës? Uria e poetit, në rastin më të mirë e poetit-filolog për fjalën nuk mund të krahasohet me asnjë disiplinë të kanonizuar shkencore që vepron sipas projekteve dhe direktivave akademike, në kohëra, ideologji dhe kontekste të varura nga konjukturat politike dhe ideologjike. Ja pse “Fjalori i Gjuhës shqipe” i poetit, shkrimtarit dhe filologut Mehmet Elezi përbën, përveç një akti heroizmi dhe sakrifice, edhe habinë se sa larg mund të të shpjerë dashuria për fjalën, si kusht i domosdoshëm i nevojës së brendshme për krijim. Por nëse “nevoja për materialin ndërtues”, apo uria e krijimit mund të gjejnë zgjidhje të karakterit individual, Mehmet Elezi e ka kapërcyer këtë kornizë, duke e bashkëpjestuar aktin e dashurisë dhe mahnisë me të tjerët. Sepse dashuria për krijim dhe vetë krijimi më së mbarami, e ka pashmangësisht të ndërkallur vetinë bujare të bashkëpjesëtimit me të tjerë. Një ndër virtytet e Fjalorit të z. Mehmet Elezi, përveç dyfishimit të hartës tonë leksigrafike kombëtare, është pikërisht qasja ndaj ligjërimit, jo si inventarizues burokratik i shtrezave të fosilizuara ndër gojëfoljet e trevave shqiptare, por si krijues dhe vlerësues i rafinuar i vetive të fjalëve, duke i marrë ato në mjedisin e gjallë organik, në pikun e ligjërimit kuvendues, folklorik apo letrar. Përfshirja e fjalëve bashkë me kontekstin e gjallë të ligjërimit, me kategoritë e anatemuara gramatikore të shqipes, me përftesat, trajtat, ndjfoljet e pasthirmat e shumta, që të gjitha të papërfshira në fjalorët e deritashëm, e zhburgos debatin mbi gjuhën shqipe, duke e nxjerrë atë nga pika e vdekur ku e pati ngallmuar shkenca e gjuhësisë socialiste. Fjalori i Mehmet Elezit na dëshmoi edhe njëherë tjetër, më plotësisht, se kufijtë e nocioneve gjeopolitike, puritanizmi gjuhësor, projektet e utopisë së keqe mbi një vetëdije artificale të “njeriut të ri socialist” si folës, nuk përputhen me realitetet gjuhësore të etnisë, pavarësisht dëmit dhe plagëve që iu dhanë ligjërimit të gjallë të shqipes. Nga të gjitha meritat dhe pasuritë që ka ky Fjalor (ma do mendja se intuitivisht harta e këtij fjalori i parapriu në njëfarë kuptimi edhe hartës politike të shqiptarëve në Ballkan me krijimin e shtetit të Kosovës), do të veçoj zgjedhjen e njësisë së fjalës në pikëvlimin e ligjërimit, kuvendimit gojor, folklorik apo ligjëratës artistike të shkruar. Gjuha dhe kultura jonë nuk e kanë luksin të paraqiten të gjysmuara, duke hequr dorë nga gjysma e leksikut të saj. Vetë fondi prej 41 mijë fjalësh që ringre Mehmet Elezi, një njeri i vetëm përballë ekzistencës së një akademie ndër dhjetëvjeçarë të tërë, flet mjaftueshëm për shkallën e tëhujësimit dhe alienimit ideologjik e rracist të shqipes. Përvetësimi i të drejtës së folësit, se çfarë fjalësh duhet të përdorë ai, është shkalla me skajshme e absurdit ideologjik dhe njëjtazi me të sjell shprishjen e fizionomisë identitare të këtij folësi. Por Mehmet Elezi e ka nxjerrë nga kthetrat e agonisë, pikërisht potencialin e brendshëm të fjalëve, akoma pa dhënë frymën e fundit të shekujve, akoma pa shterruar semantikën e konteksteve, energjinë e imazhit dhe domethënies që ruan fjala. Kjo qasje është bërë në momentin kritik, kur përballë ekspansionit të realeve globalistë, këto fjalë mund të konsideroheshin si gjuhë e vdekur, akoma më të pashpresa se simotrat e tyre në latinisht apo greqishten e vjetër. Është punë e poetëve, krijuesve, përkthyesve dhe lexuesve, të cilët duke pirë në ujin e gjallë të kësaj shqipje të mohuar, të kryejnë me gjedhin kombëtar trasfuzionin e përgjithshëm të gjakut të lodhur të shqipes dhe t’i rezistojnë presionit të gjithanshëm të terminologjisë së huaj. Vetëdija gjuhësore e poetëve, krijuesve, atyre që merren me mundimet dhe mahninë e fjalëve është përcaktuese në mbijetesën e gjallë të një gjuhe. Ne nuk duhet të nisemi nga kritere të keqkuptuara shkencore për të zbatuar ligjësi të dyshimta mbi gjuhën. Gjuha, kam bindjen, sillet me bartësin e saj ashtu siç e bart ai. Sforcimi kolektiv për të krijuar një gjuhë të re totalitare dështoi në të gjitha përpjekjet e saj përgjatë shek. XX. Ndërsa tash gjuha rrezikon të bëhet fir në zgafellat e kulturës postmoderniste. Gjuha është një armë e papërsosur dhe shumë e rrezikshme. Ajo na tradhëton në çdo hap, lind prej vetes kundërshti dhe konfuzion. Veçanërisht e vështirë është bërë gjuha, derisa kuptimi i saj real, përmbajtja e saj reale e fjalëve pothuajse ka humbur. Tani në filozofi dhe filologji na takon të grindemi e të luftojmë për secilën fjalë, të bëjmë marrëveshje për domethënien e saj mes fletëve të vëllimeve të shumta. Të zbrazëta, me kuptimin e realeve të humbura fjalët shpesh nuk na lejojnë të dialogojmë me njëri-tjetrin. Do të donim t’i afroheshim njëri-tjetrit dhe të filsnim me dorë në zemër, por fjalët na mbajnë të paralizuar në distancë. Kështu vazhdojmë të kushtëzohemi, të biem në ujdi se çfarë nënkupton fjala, kuptimi i drejtpërdrejtë i së cilës ka humbur kujtesën. Ne na duhet të rikthejmë mistikën e fjalëve, jo magjinë, që të sugjestionon; mistikën e fjalëve që gjithnjë çliron. Fjalët janë ngulfatur në ekzistencën e mistershme të botës, fjalt janë ontologjike. Sepse kuptimi real i fjalëve rikthehet kur fjala lidhet Logos-in. Atëherë nuk kemi të bëjmë me racionalizmin, por me poezinë . Mos i kërkoni poezisë lëndë diskrete, konkretësi, materialitet. Kjo është po ai revolucion urie. Dyzimi i shën Tomës. E përse qenka e domosdoshme të ndjesh me gishta? Dhe kryesorja, përse u dashka të identifikohet fjala me gjërat, me sendin të cilin ajo shenjon? Mos vallë gjësendi na qenka zot i fjalës? Fjala është – Psikeja. Fjala e gjallë nuk e shenjon sendin, porse zgjedh lirisht, mu si për banesë bujtjeje këtë apo atë kuptimësi sendore, gjësendi, - një trup të dashur. Dhe përreth sendit fjala bredh lirisht, njashtu si shpirti përreth kurmit të braktisur, por të paharruar . Ajo çka thuhet për sendoren, kumbon disi ndryshe kur aplikohet ndaj imazheve: Prends l’eloquence et tords-lui son cou!* Shkruaj vargje pa imazhe, nëse mundesh, nëse ia del. I verbëri e njeh fytyrën e dashur, memzi duke e prekur atë me gishtat që shohin, dhe lotë gëzimi, gëzimi të njëmëndët i buisin syve pas një ndarjeje të gjatë. Poezia është e gjallë me imazhin e brendshëm, me atë plazmim kumbues të formës, e cila parathotë poezinë e shkruar. Ende nuk ekziston asnjë fjalë, ndërsa poezia kumbon tashmë. Kumbon kështu imazhi i brendshëm, të cilin e përçik veshi i poetit. Fjala u bë jo shtatëgrykëshe, porse gajde njëmijëgrykëshe, e gjallëruar me frymëmarrjen e të gjitha shekujve njëherësh . Gjuha është më e vjetër se sa shkrimtari; gjuha zotëron një energji centrifugale që ia përcjell potenciali i saj kohor – d.m.th., gjithçka që gjendet para kohës. Dhe ky potencial përcaktohet jo dhe aq me përbërjen sasiore të kombit që e flet këtë gjuhë. Dhe sidomos, gjuha sot nuk përcaktohet nga njeriu i rëndomtë, pa vetëdije gjuhësore. Madje as nga teoritë shkencore që e shihin gjuhën si “një produkt social, shumë e kushteve të domosdoshme që ka pranuar kolektivi, që të ndihmojë në realizimin, funksionimin dhe mundësimin e veprimtarisë ligjërimore, e cila ekziston tek çdo bartës i gjuhës ”. Fjala dhe gjuha i përshtaten imazhit që ka skicuar poeti me fjalën: “Para buzëve, ndoshta, pëshpërima ka lindur, Fëshfërima në gjethnajë – më parë se drurët, Dhe atyre që përvojën ua blatojmë, Para përvojës i kanë gjetë konturet. (O. Mandelshtam) * Tekstualisht: “Merrë gojëtarinë dhe thyeja qafën!” (fr, nga vargjet e P. Verlenit “Art poetique”).

Marrë nga “gazetastart.com”


Nga Agron Tufa

[_MALSORI_]

nuk besoj se gjuha shqipe ka vetem 41000 fjale..kurrsesi..po keshtu eshte kur fjaloret i hartojne persona te informuar apo te painformuar e nuk i harton akademia e shkencave . nje institucion ky qe e ka per detyre. por me duket se ato veq me marre rrogen jane.keshtu qe ne do kenaqemi me fjalore te tipit elezi dhe pak dite me vone te nje tipi tjeter...

[hope31]

une e kam ne bibloteken time kete fjalor
ia vlen ta kesh dhe ta perdoresh

urime z.M.Elezi per punen qe ka bere per kete fjalor dhe ne punen aktuale ne Zvicer

nga nje lexuese dhe admiruese e shkrimeve te tij

[Lioness]

i lumte elezit..

eshte vertet nje mendje e ndritur.. dhe nje atdhetar i mire..

tropoja po nxjerr talente.. jo vetem geshtenja..

apo jo liones..

Geshtenjat i kemi per koke te geshtenjeva. Kam vite pa i ngrene, se s'qelloj dot atje kur e kane vaktin. Por kesaj rradhe qe vajta, me dha tezja mjalt geshtenje qe eshte ilac . Me ka mbetur dhe ca akoma derisa te me vije nje tjeter shishe kete vere.

Per temen, (megjithese parimisht kunder ca ideve te autorit) pervec shishes se mjaltit do t'u them prinderve te me dergojne fjalorin. Shpresoj te jete akoma ne qarkullim.

[Kreksi]

Jam duke lexuar hyrjen, rreth 130 faqe, një punim madheshtor, mbetet te na hyje në punë ose së paku të njihemi me vlerat e medha qe ka gjuha shqipe dhe mundet ende ta nxaje kete vones...Fjalori ka 1600 faqe..e keqja se shkurtesat si; (FGJSSH) me shkronja te medhaja duhej te zêvendesiheshin me shkurtesa tjera si psh; "gj.s=gjuha standarde apo letrare..
Disa fjalê nuk mê duken që nuk hyjnë nê fjalorin e shqipes edhe se janê gjetur tek autorê shqiptar nga viset jashtê Shqiperisë, si psh. fjala:
=Lepith=
=Lepiti= bashkimi i dy pikave nê horizont, qê pêr mendimin tim kjo êshtër fjalë sllave, qê do thotê=lepiti=ngjiti, takoi, ngjiti me ngjites( ejo lepak) psh njê talon te kêpuces..etj..
Nê gjuhen shqipe mjafton te ishte;
=Ngjitja= vendtakimi i dy pikave ne horizont, bashkimi...e jo Lepitja apo lepithja...





Uploaded with ImageShack.us

[Kreksi]

Nje krahasim me fjalorin enciklopedik shqiptar;



Uploaded with ImageShack.us



Uploaded with ImageShack.us

Me u =zhdjerg= prej bjeshkes, me zbrit, e kunderta me i ngjit...

[DiGiT@LiFE]

ja 1 dhurate e domosdoshme per politikantet shqiptar dhe jo vetem

[Skorpioni]

41000 fjalë

nga sa fjale i kan fjaloret e "Akademisë së Shkencave" ???

[Kreksi]

Mendoj se duhet te ishte rreth 53000 fjalê, ai Konstandin Kristoforidhit ishte me 40 000 fjale, pra 15 000 me shume per keto 100 vite...

Gjuha shqipe, sa e madhe eshte - Dardania.de
www.dardania.biz/vb/upload/showthread.php?t... - Traduire cette page
Interviste me nje nga bashkehartuesit e Fjalorit te Gjuhes Shqipe. ... me gjere per Fjalorin e gjuhes shqipe, qe mendohet te jete me rreth 60 000 fjale. ... E megjithate, departamenti i Fjalorit ka bashkepunetore te jashtem, pa pagese, thjesht ...

Shkenca.org - Fjalori i gjuhës së sotme shqipe (Online)
www.shkenca.org › Gjuhë shqipe › Leksikologji - Traduire cette page
Fjalori i gjuhës së sotme shqipe (Online) ... Fjalë e urtë. Beli ka bisht. ... mund ta gjeni Fjalorin shpjegues të gjuhës shqipe (online, në rrjet) me rreth 40.000 fjalë.

[Skorpioni]

... per Fjalorin e gjuhes shqipe, qe mendohet te jete me rreth 60 000 fjale. ...

kush i ka njeh ?

ku i ka njeh ?

kur i ka njeh ?

qysh i ka njeh ?

cillat i ka njeh ?

etj.

[Kreksi]

kush i ka njeh ?

ku i ka njeh ?

kur i ka njeh ?

qysh i ka njeh ?

cillat i ka njeh ?

etj.

haha haaaaa perçka eshte informatika .... Kristoforidhi nuk ka patur elektronik por ka arritur ti njehi..hahahha lol !

[Skorpioni]

haha haaaaa perçka eshte informatika .... Kristoforidhi nuk ka patur elektronik por ka arritur ti njehi..hahahha lol !

perçka po jep pergjegjie palidhje e nuk po i len me u pergjegj ata qe dijne diçka ?


PS.: ma spari t'duhet ty me i njoft tutona fjalt e gjuhes shqipe (dialetet/nendialektet shqipe ne mbare boten), pastaj t'duhet me i shkrue/shtype n'tastatur, per me mujt me t'i njeh ajo far "elektronika" e "informatika" jote