Gjurmet e besimit te popullit shqiptar ne gjuhen shqipe

[Bizantin]

Kjo teze eshte e parendesishme ne kete teme per dy arsye. Si nga kendveshtrimi shkencor, gjuha shqipe ne trungun e gjuheve indo-europiane eshte dega e pare e dale nga trungu, dhe gjuhet me prejardhje latine jane disa dege me lart. Llogjika te shtyn te besosh se ekzsiton edhe nje mundesi qe latinishtja te kete huazuar nga shqipja e jo anasjelltas. Ajo qe shtyn ty dhe shume studies te tjere te dilni ne perfundimin e mesiperm eshte thjeshte fakti qe latinishtja ka qene nje gjuhe shume here me e mirenjohur se shqipja.

Ai degëzimi është një paraqitje grafike proçesit të krijimit të gjuhëve me një renditje alfabetike (ose gjeografike në shumë raste) dhe jo kohore. Duhet ta kuptosh më shumë si një flow chart ku të gjitha gjuhët janë të barabarta për nga shkëputja nga gjuha protoindoeuropiane - mëmë. Për të treguar vektorin e huazimit ka një shkencë të tërë që quhet gjuhësi dhe një disiplinë shkencore që quhet gjuhësi krahasimtare me ligje e kompetencë. Një fjalor etimologjik i shqipes do të të ndihmonte shumë.

Por edhe sikur teza e ngritur qe shqipja ka huazuar nga latinishtja dhe jo anasjelltas te ishte e vertete, kjo eshte e parendesishme ne kete teme pasi interesi im ne kete teme nuk eshte eksplorimi i fjaleve te nxjerrja plotesisht, por eksplorimi i tradites. Shqiptaret i perdorin keto fjale ne traditen e tyre shume ndryshe nga italianet.

Interesi yt tregon kryekëput një kabalizëm në interpretimin e traditës.

Tregoj - Tre-goj eshte nje sinonim i fjales rrefej. Kur e ndan ne rrokje do te thote "tre goje". Interesant eshte numri tre, mbase nje simbolike e Trinise se Shenjte? Apo nje ndjesi e shqiptareve per te mos genjyer perpara Trinise se Shenjte?

Tregoj, prej treg dhe kjo prej sllav. trЪgЬ

[Rina_87]

Tregoj, prej treg dhe kjo prej sllav. trЪgЬ

TRG - eshta huazim i sllaveve nga emertimi latin i qytetit Terg-[este], (qyteti i sotem i Trieshtes), qytet ilir i njohur per tregti.

Bile, shkiet nese nuk jam gabim e kane edhe nje trajte me te gjate trzhishte

( - fjale qesharake - trzhishte)

[Bizantin]

TRG - eshta huazim i sllaveve nga emertimi latin i qytetit Terg-[este], (qyteti i sotem i Trieshtes), qytet ilir i njohur per tregti.

Bile, shkiet nese nuk jam gabim e kane edhe nje trajte me te gjate trzhishte

( - fjale qesharake - trzhishte)

Po, ky ka qënë mendim i Joklit.

[Rina_87]

Madje, kur mendova me mire, treg mund te jete fjale shqipo-ilire, e te tjeret e kane huazuar prej nesh

[Hyj-Njeriu]

Madje, kur mendova me mire, treg mund te jete fjale shqipo-ilire, e te tjeret e kane huazuar prej nesh

Sigurisht qe eshte shqipe e paster e vjen prej foljes me derg-u . terg-esht ,ishte emri i triestes sepse ishte qytet i njohur tregtar sidomos i tregtise se qelibarit ne kohet me antike. terg u be treg.

Folja treg-oj nenkupton llafe tregu,lajme e thashetheme sepse tregu ka qene vazhdimisht vend informacioni.

Leri llogjet e bizantinit,ai perfaqeson nje shkolle te vdekur tashme.

[Qyfyre]

Mahnitem nganjëherë se si arrini ti shpjegoni shumë fjalë të huaja në shqip dhe tu nxirrni prejardhjen.

[Albo]

Lindje - Eshte interesant fakti qe shqiptaret perdorin te njejten fjale, lindje, si per te simbolizuar lindjen ne jete edhe per te simbolizuar nje orientim gjeografik. Atje ku "lind dielli" eshte Lindja.

Perendim - Fjala perendim eshte shume me interes ne shqip si per nga forma edhe per nga mesazhi qe percjell. Perendimi i diellit perfaqeson Perendimin. Te bie ne sy qe ne rrenje te kesaj fjale eshte fjala Perendi, qe do te thote Zot. Kur e shqipton te krijohet pershtypja sikur thua "Perendia im". Po c'lidhje ka Perendia me perendimin e diellit? Ne syte e shqiptareve, perendimi i diellit mund te kete simbolizuar zbritjen e diellit nga kupa e qiellit, ne toke. Perendia mes nesh?

Veri - Jug Interesant per fjalet veri jug ne shqip eshte aplikimi i tyre ne forme koordinatash hapesinore, por edhe ne raport me eren. Shqiptaret thone "po fryn veriu" qe nenkupton nje ere te forte e te ftohte, ose "po fryn juga" qe nenkupton nje ere te lehte e te ngrohte. Nje observim interesant qe behet ne shqip eshte fakti se Lindja dhe Perendimi jane fjale te dala nga konteksti esencial/qiellor i Zotit, kurse Veriu dhe Jugu jane ne kontekstin e veprimit te forcave te plotfuqishmit. Ne kopshtin e Edenit kur Perendia ecte ne prani te Eves dhe Adamit keta te dy nuk e shihnin me sy por e ndjenin pranine e Tij ne formen e eres qe u perplasej ne fytyre.

Lumi - Ne fjalorin fetar te shqipes, gjejme edhe fjalen "lumerimet" qe eshte sinonim i fjales bekimet. Bie ne sy qe lumerimet ka ne rrenje te vete fjalen lume. Lumerimet biblike jane te lidhura me Hirin e Perendise me ane te te cilit shenjterohet jeta e nje besimtari. Interesant eshte koincidenca me profecine biblike te lumit me uje te kulluar qe buronte nga Tempulli i judenjve te Jeruzalemit dhe qe u perhap ne mbare boten. Ky vegim iu shfaq nje profeti para lindjes se Krishtit, dhe parashikonte ardhjen e Krishtit dhe permbytjen e kesaj bote jo me uje por me Hirin e Perendise. Lumerimet nuk jane gje tjeter vecse shuarja e etjes me ujin e ketij lumi. A e gjejme "lumin" ne fjalen lumerimet ne gjuhet e tjera te botes?

Albo

[Albo]

Ndihme Fjala ndihme eshte interesante pasi e gjejme te perdorur shpesh ne traditen fetare te krishtere mes shqiptareve. Kryesisht ne urimin "te qofte ndihme". Ky urim i jepet besimtarit qe sapo ka kunguar apo ka bere nje akt bamiresie ndaj Kishes apo ndaj komunitetit. Te bie ne sy ngjashmeria e fjales ndihme me fjalen ndjeme. Me ndihmo dhe me ndje, tingellojne shume ngjashem. Te krijohet pershtypja se ndihma per te cilen flasin shqiptaret brenda tradites eshte ndjesa e mekateve nga Perendia.

Trinia Fjala Trini perdoret per te identifikuar Perendine Triun, Atin Birin dhe Shpirtin e Shenjte. E gjejme ne forme te ngjashme edhe ne gjuhe te tjera te huaja, por ajo qe e vecon kete fjale ne shqip eshte se si shqiptaret kane dale me fjalen Trini per te pershkruar te parrefyeshmin, Zotin. Tri-ni tingellon si Tri-Nji qe nese do te guxonim ta shqiperonim ne kontekstin theologjik: Tri ne Nji, tre personat e Trinise se Shenjte qe ndajne nje esence, nje natyre dhe jane te pandare nga njeri-tjetri.

Grua - Fjala grua ne shqip eshte shume unike dhe te vetmen fjale te ngjashme ne shqip kemi fjalen "grure". Te kete valle ndonje urre lidhese ose ngjashmeri midis ketyre dy fjaleve? Simbolika eshte shume e goditur ne fakt. Gruri simbolizon jeten ne dy forma: mbajtjen gjalle te frymes me ane te miellit e bukes qe behet nga gruri; shumimi i njerezve, lenia e pasardhesve te shumte: "u shtofshi si grure" eshte nje nga urimet qe pleqte e moshuar shqiptare ende urojne nje cift te ri apo nje grua qe sapo lindi. Gruaja nga ana e saj eshte mbartese e jetes, ajo lind dhe sjell nje jete te re ne kete bote. Ajo kujdeset, ushqen dhe gezon burrin dhe familjen me femijet qe sjell ne jete. Ashtu si nje kokerr e vogel gruri rritet e jep nje kallep plot me fara gruri, ashtu edhe nje grua e vetme sjell ne jete shume femije.

Burri - Ne pamje te jashtme, eshte paksa e veshtire te gjesh nje fjale te ngjashme apo origjinen e fjales burri. Nje fjale e ngjashme me te ne shqiptim ne shqip eshte edhe fjala "burim", qe nenkupton nje pikenisje, nje origjine, nga ku buron/rrjedh uji. Ka ndonje simbolike te dallueshme midis burrit dhe burimit? Duke qene si burimi i ujit per shqiptaret eshte pare si nje burim i jetes, pasi pa uje nuk ka jete rreth e perqark, po ashtu edhe roli i burrit ne familjen shqiptare eshte primar dhe qendror. Ashtu si te gjithe njerezit shkojne ne burim per te shuar etjen, ashtu edhe te gjithe pjesetaret e familjes perplasen tek burri/babai i tyre per cdo problem.

Albo

[Albo]

Gjuha shqipe është gjuhë relativisht e varfër përsa i përket fjalorit. Kjo është tipike e çdo gjuhe të lashtë, jo detyrimisht vetëm gjuhës shqipe. Por ajo që bie në sy, është krijimi i fjalëve të reja nga bashkimi i dy ose më shumë fjalëve. Pra fjalët e reja që i shtohen fjalorit të gjuhës shqipe janë bashkime fjalësh primitive të shqipes. Ajo që bie shumë në sy është pikërisht roli parësor që botëkuptimi shpirtëror i popullit ka luajtur në krijimin e këtyre fjalëve.

Mirënjohje - kjo fjalë përbëhet nga bashkimi i dy fjalëve, e mira + njohja. Pra kuptimi që përcjell është: njohja e së mirës. Çfarë na mëson Shkrimi i Shenjtë në Bibël: "Vetëm Zoti është i mirë, askush tjetër." Pra kjo fjalë nënkupton që personi që tregon mirënjohje ndaj ndihmës së dikujt tjetër, dëshmon që është njohës i së mirës, njohës i Zotit. Zoti jeton brenda tij. Cilët njerëz janë mosmirënjohës? Ata që nuk e njohin Zotin.

Mosmirënjohje - Mos - mirë - njohje. Njeriu që zgjedh të mos e njohi apo shohi të mirën që dikush tjetër bën për të. Kjo fjalë përdoret në raportin mes njerëzve në shoqëri, por përdoret edhe për të përshkruar raportin e njeriut me Zotin. Njeriu mosmirënjohës është njeriu që nuk e njeh Zotin. Zoti nuk jeton e nuk strehoet brenda zemrës së tij/saj.

Mirëkuptim - Mirë - kuptoj. E kuptoj të mirën. E kuptoj atë që Zoti më mëson. Këtu shpirtërorja, njohja e Zotit me anën e zemrës, arrin të ndriçojë edhe mendjen e njeriut. Drita e Zotit në zemër ndriçon edhe mendjen e njeriut që ai të kuptojë të mirat e mësimet e Zotit.

Keqkuptim - Keq - kuptim. Në zhargonin e përditshëm të shqipes, kjo fjalë përdoret për të përshkruar një mosmarëveshje mes dy apo më shumë njerëzish. Por ajo që bie në sy në këtë fjalë, është botëkuptimi i shqiptarëve i ngritur mes konfliktit të së mirës dhe së keqes. Përsëri, një shembull më shumë ku vetëdija shpirtërore e këtij populli, manifestohet edhe në botëkuptimin e botës së jashtme të tyre, e vetë gjuhën shqipe.

Mosmarveshje - Mos - marrje - vesh. Përsëri, shqiptarët krijojnë një fjalë të re nga bashkimi i tre fjalëve primitive të shqipes. Por edhe ky proçes nuk është i pakuptimptë. Për shqiptarët, mosmarrveshja nuk është gjë tjetër veçse proçesi i mos kuptuarit i fjalëve që hyjnë në vesh. Ky është kuptimi primitiv i fjalës, por kuptimin shpirtëror të saj e gjeni në fjalët e Jisu Krishtit: "Do të dëgjojnë e nuk do të kuptojnë!" apo "Ata që kanë veshë, le të dëgjojnë!". Kuptimi shpirtëror i fjalës nënkupton: të mos kuptosh atë që Zoti të tregon me fjalë.

[Albo]

Fryma - Rrenja e kesaj fjale eshte folja "fryn" qe shqiptaret e perdorin per eren: fryn era, fryn nje fllad, fryn veriu, fryn juga. Pra fryma eshte si era, leviz, e ndjejme por eshte e padukshme nga syri ne balle. Fry + ma. Rrokja tjeter "ma" mund te interpretohet si versioni i shkurter i fjales mama, ose edhe si mal. Fryma mund te interpretohet si "era e malit". Ne traditen judeo-kristiane, Zoti jeton ne malin Sion. Per shqiptaret, fryma vjen si era nga Mali i Zotit. Në traditën shqiptare gjejmë edhe shprehje idiomatike si "mu bë zemra mal", që do të thotë, u gëzova pa masë. Zemra është vendtakimi i shpirtit të njeriut me Zotin në lutje, sipas traditës së krishterë.

Frymëmarrje - Proçesi i marrjes frymë në shqip quhet frymë-marrje. Kjo nxjerr në pah një aspekt tjetër të frymës, faktin që Fryma e Zotit është jetëdhënëse për njeriun. Jetojmë me frymën e Zotit. Marrim frymë nga Fryma e Shenjtë e Zotit.

Frymëzim - Kjo fjalë është gjithashtu shumë kuptimplotë pasi e ndarë në rrokje frymë-zim të lë të kuptosh që jemi zënë/pushtuar nga Fryma e Shenjtë. Dhe kjo na bën të mundur që të ushtrojmë fuqinë tonë shpirtërore krijuese si njerëz. Interesant në botëkuptimin shqiptar është se fuqia krijuese nuk shihet thjeshtë si talent i lindur i njeriut, por si një frymëzim shpirtëror, si një dhuratë e hirshme e Frymës së Shenjtë jetëdhënëse e Zotit.

Frikë - Fjala frika apo frikë, po ta ndash në rrokje, duket sikur të lë të kuptosh që "fryma + iku". Kur është njeriu i frikësuar? Vetëm kur Fryma e Shenjtë e Zotit e ka braktisur atë.

Ferr - Kjo fjale pershkruan vendin e tmerrshem ku perfundojne shpirtrat e njerezve pas vdekjes qe nuk besuan ne Zot dhe nuk u penduan e kerkuan meshiren e Perendise per mekatet e tyre ne kete jete. Interesant ne traditen shqiptare eshte qe kjo fjale ka edhe kuptimin e ferrave me gjemba. Ferrat në pyll janë pengesa për levizjen e njeriut. Pra ferri për shqiptarët është një vend ku shpirtrat e njerëzve janë kapur e nuk lëvizin dot nga ai vend.

[Albo]

Zë - Fjala zë është një fjalë e lashtë origjinale e gjuhës shqipe, dhe ka dy kuptime të ndryshme në përdorimin e saj. Zëri që del nga goja e njeriut. Dhë zë si sinonim i kap, pushtoj. Më zë frika, më zë gjumi, më zë dhimbja. Ajo që më bie në sy është që shumë pak fjalë në shqip fillojnë me shkronjën Z. Dhe në krye të listës është fjala Zot. A ka lidhje vallë fjala "zë" me Zotin? Le ti hedhim një sy se si shqiptarët e përdorin këtë fjalë.

Zëri - kjo fjalë tingëllon si "Zoti im ri". Mësojmë nga Bibla se një nga format se si Zoti (Ati i Trinisë së Shenjtë) iu shfaq njerëzve ishte pikërisht si një zë nga qielli. Kur Krishti u pagëzua nga Joan Pagëzori në lumin Jordan, njerëzit e pranishëm dëgjuan një zë që erdhi nga qielli: "Ky është Biri im i dashur me të cilin jam i kënaqur!" Forma me të cilin Zoti komunikoi me njerëzit ishte zëri i tij.

Zë - Ajo që bie në sy në kuptimin e dytë të kësaj fjale, kapjen, është se përdoret vetëm në raport me njeriun. Më zë frika, më zë gjumi, më zë dhimbja, më zë meraku, janë të gjitha atribute të brendshme apo të jashtme të njeriut; ana shpirtërore dhe ana fizike/trupore e tij. Dhe këto shqiptari gjithmonë i ka parë si veprime të energjive të Zotit mbi të: afrimi apo largimi i Zotit prej shpirtit të tij. Unë nuk njoh ndonjë gjuhë tjetër ku e njëjta fjalë që përdoret për zërin të ketë edhe kuptimin tjetër të kapjes apo pushtimit nga një ndjenjë/dhimbje/gëzim. Kjo na mëson se të parët tanë e kanë parë zërin si një manifestim të fuqisë së Zotit në jetën e tyre.