Shkenca ne Islam

[Shën Albani]

Shkenca dhe Muhameti

Ne shkrimin e meposhtem do te lexoni se si Muhameti thot se femija deri ne muajin e katerte eshte i pagjini! Si i caktohet fati dhe si behet " Cope mishi !"....
Ata qe i dijen keto gjera , le te kenaqen duke i perseritur, ata qe nuk i dijne mesojne dicka te re. Ofendimet nuk jane te mira, sepse nuk ka trillime, por fakte dhe citime. Nese mund t´i rrezoni keto fakte atehere shkruani, nese jo, me deshprimin tuaj vetem se tregoni pafuqine para te vertetes sublime dhe hyjnore... Nese deshprohein, atehere deshprohuni me Muhametin, une vetem po i perseris, asgje me teper. Nuk jam futur ketu per te fituar pike per tu futur ne xhenet, por per ta treguar te verteten e jo duke kerkuar qe tema " grate e muhametit " te fshihet ketu dhe te albislami.com dhe keshtu te cenzurohet jeta e tij....Dhe meqenese ajo teme eshet fshire ketu dhe atje, atehere nuk ishte e denje dhe jo per krenari!!!

Lexim te kendshem!

Koheve te fundit, arabet dhe pergjithesisht vendet orientale, te ndjere inferior dhe ne presion nga perparimi perendimor kane filluar te shkruajne libra se Kurani ka brenda shume fakte shkencore. KEshtu bejne dy gabime njerin se shpallin Kuranin liber shkencore ( i tille nuk ishte qellimi i Zotit dhe 2. manipulojne me nje liber fetar i cili me shkencen nuk ka asgje te perbashket, madje nuk dinte sa kontinente i ka toka. Se eshte liber shkencor e kuptuan pas 14 shekujve )
Keto shkrime ne shume vende jane perkthyer edhe ne shqip dhe qellimi i tyre eshte qe te infektojne sa me shume shqiptaret dhe sa me shume t´i lidhin me Afriken dhe sa me shume t´i largojne nga Evropa. Ne kete vazhde hoxhallaret ne Maqedoni kerkojne prej shqiptareve te deklarohen arab, sipas modelit te maxhupeve qe shpallen veten egjyptian!
Tash ne vendet arabe eshte viti 1422, te ne 2002, por ka disa qe gjenden ne vitin 1422 dhe vazhdojne luften per konvertim te shqiptareve. Kjo lufte po vazhdon aty ku kane ngelur Sulltan Murati dhe askeria e tij qe u debua ne vitin 1912. Kombi i atyre qe jan kunder emncipimit dhe perparimit te shqiptareve eshte: Islami!

T´i shohim sot dy fakte shkencore nga Muhameti!

2 Hadithe i keni per fillimin e temes.

Numri i hadithit eshte 3332. mund ta konsulltoni dhe te mos akuzoni per trillime apo urrejtje ndaj islamit, por te verteten e dua sa e dua edhe Zotin, sepse Zotit nuk i pelqejne genjeshtrat!
Te shohim:

Na ka treguar Umer b. Hafsi,këtij i ka treguar i ati i tij,këtij A'meshi,këtij Zejd b. Vehabi se Abdullahu ka thënë: "I Dërguari i All-llahut s. a. v. s. na ka treguar,e Pejgamberi folë të vërtetën dhe i besojmë:


"Secili prej jush në mitrën e nënës , katërdhjetë ditë qëndron në formë të pikës së spermës,pastaj po aq ditë qëndron në formë të kuagulimit,pastaj po aq ditë do të krijohet në formë të një cope të mishit." Mos harroni 120 dite , 4 muaj! Per kater muaj cope mishi! Cfare shprehje !!!!

Ky hadith vazhdon akoma , por do ta lexoni me poshte. Te shohim te verteten shkencore.

Pra 40 dite qendroka ne forme te spermes, e ne fakt ne miter nuk ka sperme, por vetem nje spermatozoid. Nje ejakulim ka DISA MILIONA spermatozoide dhe vetem njeri futet ne miter!!!! Muhameti mendonte se futet sperma!!!Dhe ky spermatozoid i bashkuar me kromozonet femror quhet ne tre muajt e pare embrion. Dhe ky rritet shume shpejt sa brenda 4 javeve arrin madhesine 3 deri ne 4 milimetra. Dhe sipas Muhametit ai do te qendroje edhe 40 dite tjera ne forme te koagulimit, dmth. behen 80 dite. Dhe pas 40 diteve tjera po formoka ne "cope mishi!" 120 dite dhe keto bejne kater muaj!

Shkenca thot se brenda 8 javeve ( pra peraferisht 56 dite ) embrioni eshte i gjate 3,5 cm dhe peshon 1,5 gr. Ne kater javet e para krijohet zemra dhe nis krijimi i trurit. Ne 6 javet e para shquhen mire koka , goja, veshet dhe syte. Ne 8 javet e para merr formen e plote te nje njeriu, dhe ka perfunduar krijimi i te gjitha organeve, dmth. pas 56 diteve, nderkaq Muahmeti pas 120 diteve e quan " Cope mishi "! Copa e Mishit te Muhameti krijohet pas 120 diteve.40 dite sperme, 40 dite koagulim dhe deri te copa e mishit i duhet edhe 40 dite tjera!

Sipas te vertetes shkencore pas tre muajve, pra 90 diteve, femija levizet dhe muskujt funksionojne, zemra i rrah shume shpejt . Pra e verteta e madhe thot se brenda 3 mujave femija eshte i krijuar dhe i perfunduar si forme dhe me te gjitha organet. Muhameti ne 120 e para e quna Cope Mishi! Prandaj edhe pas tre muajve ndalohet poshtimi!
Te avzhdojme tutje me hadithti dhe te shohim se cka thot Muahmeti.

"Pastaj All-llahu ia çon melekun i cili i thotë katër fjalë: i shkruan veprimet e tij,kohëzgjatjen e jetës së tij,rizkun dhe se a do të jetë fatlum ose fatkeq në këtë botë. Në fund në të e frymëzon shpirtin."

Pra Allahun con engjellin ( sepse Zoti nuk po ditka te krijoje proces bilogjik te vetzhvillimit, por i duhet gjithmone meleket aty, ai krijoi token e qielli dhe caktoi rregullat ligjore hyjnore dhe jane te pavarura ) dhe cka ben engjelli ia shkruan ardhmerine, sa i zgjate jeta, fatin dhe ketu erdhem te KISMETMENTALITETI, ku thuhet cdo gje e ke te shkruar dhe mos ben gje se e ke te predestinuar! Dembelizem konstant!
Ky kismetmentalitet i ka kushtuar shume shqiptareve sa nje kohe te gjate si pushtimin turk, si ate sllav e kane pranuar si kismet, si fat dhe mos u ngit ne lufte!
Pra, jo vetem se Zoti ia paracakton njeriut fatin, por se a do te jete fatlume, ose fatzi ne kete jete. Dhe keshtu fatzite e pafajshem mund te akuzojne Zotin, pse pa bere gje te keqe i beri fatkeq!!!
Pra behet fatkeq nje embrion i pafajshme! Dhe a eshte Zoti kaq i keq ? Jo! spermatozoidi ne koke i ka te gjitha vetite trasheguese!
Dhe nese Zoti ben keshtu, i paracakton embrionit fatin e zi,atehere ai nuk eshte i mire!
Dhe pra, pasi Zoti ta kete mbushur ate tefter , ate cope mishi qe i ka 120 DITE i jep shpirtin. Cka domethene kjo ? Kjo domethene se embrioni ishte i vdekur deri ne ate cast, deri sa nuk erdhi meleku ne miter!!! Dhe si rritej ky embrion i pashpirte ? Kete e din vete Muhameti!
Mirepo Muhameti nuk e ka ditur se spermatozoidet jane te gjalla dhe aty eshte jeta, sepse Zoti keshtu ka dashur, e jo sic tregon ai!

Te shohim hadithitn tjeter dhe zbulimet shkencore:

Ne kete hadith do te lexoni se Zoti dergoka ne cdo miter nga nje engjell, dhe ky engjell pas 4 muajve i drejtohet Zotit, dhe pyet a ta beje femer apo mashkull ! Ndersa gjinia e embrionit dihet qysh ne fillim kur behet fekondimi dhe ndarja e kromozoneve!!! Cka na meson Muhameti ketu ?
Ai na meson se per 4 muja femijet jane pa gjini dhe vetem atehere vjen meleku dhe i cakton gjinine! Dhe kjo eshte shkence ?!!! Dhe ne fund keni riperseritje te kismet menatlitetit!!!!

Ketu e keni hadithin :

3333. Na ka treguar Ebu En-Nu'mani,këtij Hammad b. Zejdi,ky nga Ubejdullah b. Ebu Bekre b. Enesi,ky nga Enes b. Maliku r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thënë:
"All-llahu çdo mitreje ia ka besuar një melek, i cili lajmëron:Zoti im,kjo është sperma e farrës së njeriut,tani ka marrë formën e kuaguluar,o Zot, tani është bë një copë mishi. Kur do të vijë koha që t'i jep formën e plot do të pyes: O Zoti im! Ta krijoj mashkull ose femër? O Zoti im,ta krijoj fatlum ose fatkeq,çfarë rizku të ketë dhe sa kohë të jetojë". Tërë kjo i shkruhet derisa ai është në mitrën e nënës.

[StterollA]

Citate nga Historiane te famshem te Shkences


Shkrimtaret perendimore shpesh here perdorin fjalet arabe ose muhamedane per te pershkruar muslimanet dhe fjalen 'civilizimi arab' per te pershrkuar 'Civilizimin Islam'. Ne disa raste te tjera, fjalet Saracenis dhe maure perdoren gjithashtu per muslimanet ( arabe dhe jo-arabe) nga pjese te ndryshme te Evropes, Afrikes, Arabise dhe Azise. Sipas nje tradite te Profetit Muhamed (s) cdokush gjuha e pare e te cilit ishte arabishtja ishte nje arab pa marre parasysh origjinen e tij etnike, vendlindjen, dhe nenshtetesine. Arabishtja ishte mjeti i komunikimit ne te gjithe boten muslimane deri para disa shekujsh. Gjate 800 - 1500 e.r. te gjitha veprat shkencore shkruheshin ne arabisht. Ishte vetem pas kolonizimit te tokave muslimane qe kjo praktike u be shume me pak predominuese dhe ne shume raste edhe u eliminua fare.




Xhorxh Sarton rreth shkencetareve muslimane ne librin "Hyrje ne Historine e Shkences"

"Do te jete e mjaftueshme ketu te permendim disa emra te famshem: Xhabir ibn Haijan, el-Kindi, el-Khuarizmi, el-Razi, el-Fargani, Thabit ibn Kurra, el-Batani, Hunejn ibn Ishak, el-Farabi, Ibrahim ibn Sinan, el-Mesudi, el-Tabari, Ebul Uafa, 'Ali ibn Abas, Abul Kasim, Ibn el-Xhezar, el-Biruni, Ibn Sina, Ibn Junus, El-Kashi, Ibn el-Haitham, 'Ali Ibn 'Isa el-Gazali, el-Zarkab, Omar Kajami. Nje liste madheshtore emrash e cila nuk do te ishte shume e veshtire te shtohej. Ne qofte se ndokush ju thote juve qe kohet e Mesjetes ishin te varfera shkencerisht, mjafton t'i citoni keto emra atij, emra te cilet lulezuan brenda nje kohe te shkurter, 750 deri ne 1100 e.r.




Xhon Uilljam Draper ne "Zhvillimi Intelektual ne Evrope"

"Duhet te tregoj me keqardhje menyren sistematike me te cilen letersia evropiane ka vazhduar te nxjerre jashte veshtrimit detyrimet tona ndaj muhamedaneve. Sigurisht qe keto detyrime nuk mund te fshihen me. Padrejtesia e gjetur ne zemerimin fetar dhe ne mendjemadhesine nacionaliste nuk mund te vazhdoje perjetesisht. Arabet kane lene pershtypjet e tyre intelektuale mbi Evropen. Ata i kane shkruar ato ne qiell dhe cdokush qe lexon emrat e yjeve mund t'i lexoje ato.





Robert Brifolt ne "Fromimi i Njerezimit"

"Ishte nen ndikimin e arabeve dhe ringjalljes se kultures prej maureve dhe jo ne shekullin e 15-te, qe nje ringjallje e vertete ndodhi. Spanja dhe jo Italia ishte djepi i rilindjes se Evropes, e cila pas zhytjes se vazhdueshme poshte e me poshte ne barbarizem, kishte arritur thellesite me te erreta te injorances dhe degjenerimit ne kohen kur qytetet e botes Sarakenike, Bagdati, Kajro, Kordova, dhe Toledo, ishin qendrat e civilizimit dhe veprimtarive intelektuale. Qe nga kohet kur ndikimi i kultures se tyre filloi te ndihet, filloi edhe tronditja e jetes se re.

"Ishte nen paraardhesit e tyre ne Shkollen e Oksfordit (trashegimtare te muslimaneve te Spanjes) qe Roxher Bejkon mesoi gjuhen arabe dhe shkencat arabe. As Roxher Bejkon dhe as adashe te mevonshem nuk mund te lavderoheshin si ata qe prezantuan metodat eksperimentale. Roxher Bejkon nuk ishte asgje me teper se sa nje nga apostujt e shkences dhe metodes muslimane ndaj Evropes kristiane; dhe ai asnjehere nuk deklaroi qe njohja e arabishtes dhe shkencave arabe ishte per beshkekohesit e tij rruga e vetme drejt shkences se vertete. Diskutime rreth asaj se kush ishte inisiatori i metodave eksperimentale jane pjese e keqinterpretimeve te medha te origjines se civilizimit evropian. Metoda eksperimentale e arabeve ishte qe nga kohet e Bejkonit gjeresisht te perhapura dhe te kultivuara me shume zell neper te gjithe Evropen.

"Shkenca eshte kontributi me i rendesishem i civilizimit arab ndaj botes moderne; por frytet e saj u mblodhen me vone. Vetem shume kohe me vone pasi kultura maure ishte zhytur ne erresire, gjigandi i cili i kishte dhene jete kesaj kulture filloi te ngrihej. Nuk ishte vetem shkenca ajo qe i risolli jeten Evropes. Shume influencime te tjera prej Civilizimit Islam i komunikuan shkendijat e tyre te para jetes se Evropes.

"Megjithese nuk ka asnje aspekt ne zhvillimin evropian ne te cilin ndikimi i kultures islamike te mos jete i pranishem, ne asnje vend tjeter nuk eshte kaq e qarte se sa ne gjenezen e asaj fuqie e cila perben forcen e dallueshme te botes moderne dhe forcen e fitores se saj, shkencat natyrore dhe shpirti shkencor.

"Borxhi i shkences tone ndaj asaj te arabeve nuk konsiston ne zbulimet e medha dhe teorive revolucionare. Shkenca i detyrohet shume me teper kultures arabe, i detyrohet vete ekzistences se saj. Astronomia dhe matematika e grekeve ishin nje import i huaj qe asnjehere nuk u aklimatizuan ne kulturen greke. Greket sistematizuan, gjeneralizuan, dhe teorizuan, por rruget e vrojtimeve, mbledhja e diturive pozitive, obzervimet e perzgjatura dhe te detajuara dhe kerkimet shkencore ishin te gjitha se bashku te panjohura per temperamentin grek. Vetem ne Aleksandrine Helenike mund te gjendej ndonje afrim i veprave shkencore i bere ne boten e lashte dhe klasike. Ajo qe ne quajme shkence lindi ne Evrope si nje rezultat i nje shpirti te ri kerkimor, metodave te reja eksperimentale, obzervimeve, matjeve, zhvillimit te matematikes, ne nje forme te panjohur nga greket. Ky shpirt dhe keto metoda u prezantuan ne boten evropiane nga arabet.

"Ka shume mundesi qe pa arabet, civilizimi modern evropian nuk do te kishte lindur ndonjehere; eshte abolutisht e vertete qe pa ata, ky civilizim nuk do te kishte marre keto karakteristika te cilat i dhane mundesine te kalonte te gjitha fazat e meparshme te evolucionit."




Arnold dhe Guillaume ne "Trashegimia e Islamit" mbi Shkencen dhe Mjekesine Islame

"Duke pare mbrapa ne mund te themi se shkenca dhe mjekesia islame pasqyruan driten e diellit helenik, kur dita e tij kishte mbaruar, dhe ato ndricuan si nje hene, duke i dhene drite nates me te erret te Evropes Mesjetare; disa yje te shndritshme i dhane driten e tyre dhe kjo hene dhe keto yje u veniten nen lindjen e nje dite te re - Rilindjes. Meqenese ato kishin pjesen e tyre ne drejtimin dhe prezantimin e kesaj levizjeje te madhe, mund te thuhet qe ata jane akoma me ne."




Xhorxh Sarton ne "Hyrje ne Historine e Shkences"

"Gjate sundimit te halifit El-Mamun (813 - 33 e.r.) menyra e re e te mesuarit arriti kulmin e saj. Monarket krijuan ne Bagdat nje shkolle te rregullt per perkthime. Kjo shkolle ishte pajisur me nje biblioteke, dhe nje nga perkthyesit atje ishte Hunejn ibn Ishak (809-77), nje filozof dhe fizikant me fame te madhe. Nga nje biografi e shkurter e tij e botuar kohet e fundit mesojme qe ai perktheu te gjithe vellimet e veprave Galenike.

"Pervec perkthimit te veprave greke, perkthyesit bene manuale njeri nga te cilet eshte tipik i periudhes se mesimeve arabe. Keto jane ripermbledhje te te gjithe mjekesise, te cilat diskutojne semundjet e trupit, duke filluar sistematikisht me koken dhe duke vazhduar deri poshte tek kembet.

"Ideali musliman nuk ishte bukuria e jashtme, por Zoti ne Begatine e Tij; qe do te thote Zoti me te gjitha shpalljet e Tij, yjet dhe qiejt, token dhe gjithe natyren. Keshtu qe ideali musliman ishte i pafund. Por duke u marre me pafundshmerine ashtu sic perceptohet nga muslimanet, ne nuk mund te kufizojme veten tone vetem me hapesiren, por duhet te konsiderojme edhe kohen.

"Hapi i pare matematikor qe nga konceptimi grek i nje universi statik deri tek konceptimi islam i nje universi dinamik u ndermor nga el-KKhuarizmi (780-850), themeluesi i algjebres moderne. Ai zhvilloi karakterin e paster te numrave si madhesite e kufizuara duke demonstruar mundesite e tyre si elemente te manipulimeve dhe hetimeve te infinite te pronave dhe lidhjeve.

"Ne matematiken greke, numrat mund te zgjeroheshin vetem me ane te proceseve laboratorike te shtimit dhe shumezimit. Simbolet algjebrike te numrave te el-Khuarizmit permbajne mundesite e infinitit. Keshtu qe ne mund te themi qe avancimi nga aritmetika tek algjebra eshte nje hap nga te qenurit tek te berit nga universi grek tek universi i gjalle i Islamit. Rendesia e algjebres se Khuarizmit u njoh nga Perendimi ne shekullin e 12te - kur Zherardi i Kremones perktheu tezat e tij ne latinisht. Deri ne shekullin e 16te ky version u perdor ne universitet evropiane si libri matematikor kryesor. Por influenca e Khuarizmit arriti shume me larg se sa universitetet. Kete influence e gjejme ne veprat matematikore te Leonardo Fibinacit si ajo e Pizes, Mjeshtri Jakob i Firences, deri tek Leonardo da Vinci.

"Nepermjet hetimeve te tyre mjekesore ata jo vetem zgjeruan horizontin e mjekesise, por zmadhuan edhe konceptet humanitare ne pergjithesi. Keshtu qe nuk ka mundesi qe kerkimet e tyre mund ti conin ata ne perfundime qe ishin te paarritshme nga mjeshterit greke. Ne qofte se shihet si simbolike qe arritjet me spektakolare te gjysmes se shekullit te 20te si ndarja e atomit dhe bomba atomike, gjithashtu nuk do te dukej e e rastit qe perpjekjet e muslimaneve te hershem ne mjekesi mund te conin ne nje zbulim qe ishte pothuajse po aq revolucionar dhe me i vlefshem.

"Nje filozofi e perqendrimit rreth vetvetes, qofte edhe e maskuar ne cdo lloj menyre, do te ishte e pakuptimshme dhe e qortueshme per mendjen e muslimaneve. Kjo mendje ishte e paafte te shihte njeriun, si ne shendet ashtu edhe ne semundje si te vecuar prej Zotit, prej te afermve, dhe prej botes perreth tij. Ishte ndoshta e paevitueshme qe muslimanet te zbulonin qe semundja nuk ka nevoje te lindi brenda pacientit por mund te merret nga jashte, me fjale te tjera, ata duhet te kene qene te paret qe kane vendosur qarte ekzistencen e semundjeve ngjitese.

"Nje nga perfaqesuesit me te famshem te universalitetit musliman dhe nje figure e shquar ne mesimet islame ishte Ibn Sina, i njohur ne Perendim me emrin Avicena (981-1037). Per 1,000 vjet ai ka ruajtur famen e tij origjinale si nje nga mendimtaret dhe dijetaret me te medhenj ne histori. Vepra e tij mjekesore me e rendesishme eshte Kanuni dhe nje permbledhje rreth ilaceve te zemres. Vepra e pare eshte nje enciklopedi e pafundme e mjekesise. Permban disa nga mendimet me te ndritura qe i perkasin dallimit te mediastinitisit nga pneumonia; natyra ngjitese e fthisis; perhapjes se semundjeve me ane te ujit dhe tokes; pershkrime te kujdesshme rreth semundjeve te lekures, semundjeve seksuale dhe shqetesimeve nervore.

"Kemi arsye te besojme qe kur gjate kryqezatave Evropa filloi te ngrinte spitalet e saj te para, ata ishin frumezuar nga arabet e Lindjes se Aferme. Spitali i pare ne Paris u themelua nga Luigji IV pas kthimit te tij nga kryqezata e vitit 1254-1260.

"Ne veprat e tij (Xhabir, Geber) gjejme disa veshtrime rreth metodave te kerkimeve kimike, nje teori rreth formimit gjeologjik te metaleve (gjashte metalet ndryshojne per arsye te permasave te ndryshme te sulfurit dhe merkurit qe permbajne); pergatitjes te substancave te ndryshme.

Veprat e Ibn Hajthamit zbulojne zhvillimet e tij ne aftesine e eksperimenteve. Tabelat e tij te kendeve te pjerresise dhe perthyerjes se drites duke kaluar nga nje mjet tek nje tjeter tregojne se sa afer i ishte afruar ai zbulimit te ligjit te qendrueshmerise se raportit te sinusit, qe me vone iu atribua Snelit. Ai llogariti saktesisht per muzgun si pasoje e perthyerjes atmosferike, duke vleresuar renien e trysnise atmosferike te diellit te ishte 19 grade poshte horizontit, tek fillimi i ketij fenomeni mengjeseve ose tek perfundimi i tij mbremjeve.

"Nje pjese e madhe e njohurive shkencore dhe atyre historike ndodhen ne volumin e 30-te, Fushat e Arta dhe Minierat e Gureve te Cmuar prej nje nga historianet me te shquar, El-Masidut. Nje veper gjeografike me e sakte eshte fjalori "Muxham el-Buldan' nga El-Hamami (1179- 1229). Kjo eshte nje enciklopedi e vertete, qe duke shkuar pertej kufijve te gjeografise perfshin edhe shume dituri shkencore.

"Ata studiuan, mblodhen dhe pershkruan bime qe mund te kishin disa qellime te dobishme, si ne agrikulture ashtu edhe ne mjekesi. Keto prirje te shkelqyera, te pabarazuara ne kristianizem, u vazhduan gjate gjysmes se pare te shekullit te 13-te nga nje grup prej kater botanistesh. Njeri prej ketyre Ibn el-Baitar perpiloi vepren me te pershkruar arabe rreth ketij subjekti (Botanikes), ne fakt me e rendesishmja per te gjithe periudhen qe nga Dioskoridet deri ne shekullin e 16-te. Ishte nje enciklopedi e vertete rreth ketij subjekti, qe perfshinte te gjithe eksperiencen Greke dhe ate Arabe."

"Abd el-Malik ibn Kuraib (el-Asmai; 739-831) ishte nje arab i devotshem i cili shkruajti disa libra te vlefshem rreth anatomise se njerezve. El-Xhaualiki i cili lulezoi ne gjysmen e pare te shekullit te 12-te dhe Abd el-Mumin i cili lulezoi ne gjysmen e dyte te shekullit te 13-te ne Egjypt, shkruajten traktate rreth kuajve. Zoologu me i madh midis arabeve ishte el-Damiri (1405) i Egjiptit libri i te cilit rreth jetes se kafsheve "Hajat el-Hajuan" eshte perkthyer ne anglisht nga A.S.G.Xhajakar (Londer 1906, 1908).

"Pesha e autoritetit te respektuar, per shembull ajo e Ptolemeut, rralle i frikesoi ata. Ata ishin gjithmone te etur per te provuar nje teori, dhe ata asnjehere nuk u lodhen se eksperimentuari. Megjithese te motivuar dhe pershkruar nga shpirti i fese se tyre, ata asnjehere nuk do te lejonin nje dogme sic interpretohej nga ortodokset t'u nderpriste rrugen e tyre te kerkimeve shkencore.

De Laci O'Liri ne "Mendimi Arab ne Histori"

"Materiali grek i mare prej Arabeve nuk i'u kalua thjesht te tjereve qe erdhen pas tyre. Ky material ka nje jete te vertete dhe nje zhvillim ne rrethinat arabe. Ne astronomi dhe matematike, veprat e shkencetareve greke dhe atyre indiane u perpiluan dhe keshtu ndodhi nje perparim i madh. Arabet jo vetem qe zgjeroj ate cfare kishin mare nga greket por kerkuan dhe korrigjuan edhe regjistrime te vjetra."




Karra ce Voks ne "Trashegimia e Islamit"

"Aritmetika dhe algjebra gjithashtu lulezuan pergjate astronomise. Kjo ishte periudha e el-Khuarizmit emri i te cilit, i kurruptuar nga shkrimtaret latine te perendimit, na japin neve termin Algorizem (disa here i shkruar Algoridhm)."



Silberbergu ne "Zeitschrift Fuer Assyriologie" Strasburg

"Megjithate eshte habitshme qe e gjithe letersia antike botanike na jep neve vetem dy paralele te librave tane (ate te ad-Dinauari, vdiq ne 895 e.r.). Si ka mundesi qe muslimanet, gjate nje periudhe kaq te hershme te jetes letrare, te arrinin nivelin e njerezve kaq gjeniale sic ishin Helenet, madje edhe t'a kalonin ate. (Ad-Dinari ka shkruajtur "Botanika Enciklopedike" ne gjashte volume te trasha. Eshte shkruar perpara se te perkthehej ndonje veper greke ne arabisht."



F.G.Alfalo ne "Ribashkimi i Gjysmehenezes"

"Veprat e Khuarizmit ne artmetike dhe algjeber u perkthyen ne latinisht me emrin Algoridhem (i cili duhej te ishte Algorizem). Emri i tij eshte origjina e emrit Logarithem.



Zhozef Hell ne "Civilizimi Arab"

"Ne fushen e trigonometrise, teoria e Sinusit, Kosinusit dhe tangeteve eshte e lene trashegim brez pas brezi tek Arabet. Epokat e shndritshme te Peurbashit, te Regiomontanusit, te Kopernikut, nuk mund te permenden pa na sjelle ndermend punen pergatitese dhe fundamentale te matematicieneve arabe."

"Adoptimi i shenjes se zeros ishte nje shkalle e rendesise se larte, qe te udhehiqte tek e ashtuquajtura aritmetika e pozicioneve. Me ndihmen e sistemit arab te numrave, metodat elementare te llogaritjes u perfeksionuan; doktrinat e pronave, dhe lidhjes midis te barabartes dhe jo te barabartes dhe numrave primare, katroreve dhe kubave, u zhvilluan; algjebra u pasurua prej zgjidhjes te grades se trete dhe asaj te katert, me ndihmen e gjeometrise dhe keshtu me radhe. Rreth vitit 820 e.r matematicieni al-Khuarizmi shkruajti nje liber rreth Algjebres, dhe trajtimit te saj elementar- e perkthyer ne latinisht- u perdor nga dijetaret Perendimore deri ne shekullin e 16-te."




Orientalisti Francez Dr. Gustav Lebon

"Duhet te sjellim ndermend qe asnje shkence, as ajo e kimise as ndonje shkence tjeter, nuk eshte zbuluar papritmas. Arabet kishin vendosur 1,000 vjet me pare laboratoret e tyre ne te cilat ata kryenin eksperimentet dhe publikonin zbulimet e tyre pa te cilat Lavoisier (te cilit i jepet merita si themelesi i kimise) nuk do kishte qene i afte te prodhonte asgje ne kete fushe. Mund te thuhet pa patur frike per ndonje kontradikte se duke i patur borxh kerkimeve dhe eksperimenteve te shkencetareve muslimane, kimia moderne erdhi ne ekzistence dhe prodhoi rezultate te medha ne formen e zbulimeve te medha, elektricitetin, telegrafin, telefonin, radion, fotografie, kinematografine dhe keshtu me radhe."

[StterollA]

NDIKIMI I ISLAMIT NE LEMINE E SHKENCAVE MATEMATIKO - NATYRORE

MENDIMI SHKENCOR GJATE SHEKUJVE

Mendimi shkencor, pa dyshim,çdoherë ka inicuar progres, të cilin njerëzimi e ka realizuar në epoka të ndryshme të historisë së tij. Njeriu, duke shfrytëzuar metodat eksperimentale, qysh në fillim të historisë së tij, ka arritur të gjejë rrugën, me të cilën ka arritur deri te e vërteta shkencore, e cila përfshin shkencat natyrore themelore: kimi, fizikë, matematikë, astronomi, gjeologji, biologji si dhe aplikimin e shkencës në mjekësi, bujqësi, teknikë, farmaci, veterinari etj. Shumë historianë, të cilët miren me historinë e shkencës dhe kulturës, tregojnë vetëm për dy periudha:Periudha Greke dhe Periudha e Renesansës Evropiane duke mos përfillur plotësisht rrjedhat kulturore të popujve lindorë, të cilat i kanë paraprirë Periudhës Greke të zhvillimit të mendimit shkencor (Kinez, Sumer, Asir, Babilon, Fenikas si dhe kultura dhe civilizimi i egjiptasve të vjetër). Kështu shumica prej tyre Periudhën e Aleksandrisë ia bashkangjesin asaj Greke. Aleksandria ka qenë prijëse për disa shekuj me radhë në mendimin shkencor. Është e vërtetë se ajo ka qenë vazhdim i Periudhës Greke, por në tokën egjiptase me qendër në Aleksandri, me universitet të vjetër, me bibliotekë të pasur dhe muze të mëdha. Gjëja e tretë, të cilën dëshirojmë të theksojmë dhe e cila i përket historisë së shkencës dhe mendimit shkencor është mospërfillja e rolit të shkencëtarve arabë, të cilët në Periudhën Islame kanë përkthyer në gjuhën arabe,kanë përparuar, pasuruar dhe zgjeruar shumë shkenca dhe të mbërrimet kulturore të popujve perëndimorë dhe të popujve të tjerë. Veprat e shkencëtarëve arabë kanë qenë literaturë themelore në universitetet evropiane deri në fund të shek. XVII. Shumë historianë, të cilët shikojnë gjërat objektivisht dhe i japin mirënjohje shkencëtarëve arabë dhe pohojnë se pa ta shkencëtarët e Renesansës Evropiane do të ishin të detyruar të fillojnë prej nga kanë filluar këta, e me këtë edhe karvani i zgjimit kulturor do të vonohej disa shekuj. Në këtë pjesë do të tentojmë të tregojmë epokat e ndryshme shkencore, para se të tregojmë se çka kanë kontribuar shkencëtarët arabë në fushën e shkencave natyrore.



1. PERIUDHA MË E VJETËR

Disa historianë konsiderojnë se njohuritë shkencore kanë filluar qysh nga epoka e gurit, kur njeriu para 400.000 vjetësh ka bërë armë dhe vegla prej guri me formë të caktuar, që është një dëshmi se të menduarit mbi formën dhe përdorimin i ka paraprirë formimit të tyre. Pa dyshim se njeriu i parë në tentimet e tij ka dështuar, bile shumë herë. Ato janë forma primitive të provave e të eksperimenteve, në të cilat ai ka gabuar dhe i ka përmirësuar gabimet e veta deri,sa më në fund,ka gjetur rrugën për zgjidhjen e problemeve të veta të përditshme, e me te edhe rrugën kah shkenca dhe e vërteta shkencore. Kështu, njeriu para më tepër se 30.000 vjetësh ka ditur për vizatim, ndërsa para 15.000 vjetësh ka filluar të merret me bujqësi dhe në këtë mënyrë prej vjeljes së frutave të gatshme ka kaluar në prodhues, dhe ka prodhuar më tepër se sa ka qenë e nevojshme për jetë. Me kalimin e kohës ka mësuar kohën më të mirë për mbjellje dhe korrje. Këtë e ka lidhur me orët e punës dhe të pushimit, ditën dhe natën, lëvizjen e diellit,të hënës dhe të trupave të tjerë qiellorë. Me zhvillimin më të shpejtë të kulturës dhe të civilizimit njerëzor vjen deri te shfaqja e jetës në bashkësi dhe atëherë, njeriu prej kohës së gurit kalon në kohën e metalit (bronzës, hekurit). Me zhvillimin më të shpejtë të kulturës dhe afarizmit të ndërlikuar ka ardhur deri te zhvillimi i tregëtisë,te përdorimi i numrave dhe në përdorimin e letrës së "gozhduar". Në bazë të këtyre u formuan civilizime dhe kultura të larta buzë lumenjve dhe në luginën e Nilit në Egjipt, në meslumenjve (Mesopotami) te asirët,te babilonasit,te sumerët dhe pas meslumenjve te indusët (Indi) dhe te kinezët. Në këto vende ka shkëlqyer shkenca dhe mjeshtria: astronomia, matematika, minerologjia, teknika, mjekësia, balsamimi etj. Mendimi shkencor,në këtë periudhë më të vjetër,i ka dhuruar njerëzimit shumë forma komoditeti dhe luksi, të cilët kanë qenë të panjohura për njerëzimin në fillim të historisë së saj. Atëherë njeriu, u vendos në banesa, ndërtoi tempuj (falëtore) dhe varreza, u mor me mjekësi, prodhoi letrën, qelqin, ngjyrën dhe tesha, përgatiste aroma dhe barëra dhe në fund shpiku shkrimin dhe me te, ka shënuar diturinë e vet në papirus dhe në mure të tempujve me hieroglife te egjiptasit e vjetër, ndërsa te asirët dhe babilonët në pllakën e argjilit me letër të "gozhduar".



2. PERIUDHA GREKE

Të arriturat shkencore të popujve lindorë kanë kaluar te grekët dhe, nga shekulli i VII p.e.r., shkëlqen kultura dhe shkenca greke. Shumë shkencëtarë grekë filluan të merren me shkencë dhe filozofi, duke dhënë supozime dhe teori të ndryshme. Më të shkëlqyeshmit në mesin e tyre ishin: Talesi i Miletit (rreth 640-546 p.e.r. njëri prej "shtatë dijetarëve" të cilin Aristoteli e emërton si themelues të filozofisë natyrore,të fizikës dhe themelues të shkollës filozofike të Miletit. Ai ka mësuar se uji është arhe dmth. burim i çdo gjëje ekzistuese; Anaksimandri i Miletit (rreth 610-546 p.e.r. filozof grek, nxënës i Talesit,I cili për burim dhe strehim të çdo gjëje e ka marrë apeiron-in dmth. ajo që është e pacaktuar,e padefinuar,e pafund); Anaksimeni i Miletit, (585-528 p.e.r. filozof grek, nxënës i shkollës së Miletit, ka mësuar se ajri është arhe, dmth. burim i çdo gjëje që ekziston); Hipokrati (460-377 p.e.r.) mjek grek, njëkohësisht mjeku më i madh i kohës antike, në kohën e Perikleut ka udhëhequr shkollën në ujëdhesën Kos, me veprimtarinë e vet ka përfshirë më së miri diturinë mjekësore të kohës së vet dhe ka qenë inicues i shërimit klinik. Teoria e tij bazohet në ndryshimin e lëngjeve trupore. Njëra ndër teoritë kryesore të tij është shërimi i vet fuqisë së natyrës. Etika e tij është themel i betimit me të cilin e betohen mjekët, (Betimi i Hipokratit); Pitagora nga Somosa (shek. VI p.e.r.) filozof grek dhe matematicient, themelues i shkollës, i cili ka mësuar se numri është thelbi dhe principi i çdo gjëje që ekziston dhe se bota është sistem harmonik i numrave dhe marrëdhënieve të tyre. Teorema e Pitagorës, tabela e shumëzimit dhe sistemi dekad është nxitur nga kjo shkollë, Demokriti (460-370 p.e.r.) filozof grek, ka ndërtuar sistemin atomistik të filozofisë së natyrës,se ekziston vetëm atomi dhe hapësira e zbrazët,se shpirti është ndërtuar prej "atomeve më të zgjedhura (elegant, delikat) të zjarrit",se pamja është pasqyrim mekanik i kushtëzuar me figura, të cilën kjo e kushtëzon, i përshkruhen fragmente mbi jetën korekte, i cili përmban elemente të etikës eudajmonistike, drejtimi filozofik, i cili gëzimin dhe lumturinë e konsideron motiv kryesor, shkakun dhe qëllimin e të gjitha aspiratave tona; Sokrati (470-399 p.e.r.) filozof grek, mësimi i tij shënon preorientimin e filozofisë nga kosmologjike-ontologjike kah antropologjike-etike të pyetjeve, filozofinë e tij e karakterizon metoda e posaçme: pas konfirmimit të kundërthënieve dhe të panevojshmërisë me kuptime dhe bindje të zakonshme konstatohet mungesa e diturisë dhe pas provave sistematike dhe me ndihmën e analizave të shumta, shembujve (indukcioni) bashkëbiseduesi të bindet vetë dhe të vijë deri te e vërteta, kuptimi në formë të definicionit të shprehjes së diturisë, e cila sipas paragjykimit në formë të paqartë dhe në ndërdije ka ekzistuar më parë; Platoni (427-347 p.e.r.) filozof grek, nxënës i Sokratit dhe mësues i Aristotelit. Filozofija e tij bazohet në teorinë e formës, sipas së cilës ndryshimet individuale të gjërave të botës së ndjenjave janë imitim i papërsosur i formave transcedente dhe formave të përgjithshme të pandryshuara (ideja) e kuptueshme vetëm e kontenplacionit të shpirtit. Njohja është kuptim i pavdekshmërisë së shpirtit në botën e formës, Aristoteli (384-322 p.e.r.) filozof grek, mësues i Aleksandrit të Madhë të Maqedonisë, themelues i shkollës peripatetike (Likej). Së bashku me Platonin është filozofi më eminent i shekullit të vjetër. Ka mësuar se ontike është primare, ajo është individuale (supstanca), që është bashkimi i materies dhe formës, me ç'rast forma është çdoherë prezente në materie si mundësi dhe tendencë e saj. Materia dhe forma janë ketëgori relative, me ç'rast bota është sistëm i hierarkisë dhe teologjisë, në maje të së cilës është një formë e vetme e pastër, iniciator i pëlëvizshëm i çdo gjëje që lëviz - Zoti. Logjikën e ka themeluar në mësimin e tri principeve të mendimit të shëndosh; principi i identitetit,i kundërthënies dhe eliminimi i të tretës. Në etikë ka përfaqësuar audajmonizmin racional dhe në te ka themeluar doktrinën mbi virtytin (vlerën) intelektual dhe virtytet e karakterit. Kjo e dyta është përmbajtja racionale e arsyeshmërisë në mes të dy ekstremeve. Emrat e këtyre filozofëve edhe sot e kësaj ditë dëgjohen dhe përmenden. Mendimi shkencor në këtë periudhë greke i ka dhuruar njerëzimit më shumë se cila do periudhë tjetër para kësaj si në lëminë e filozofisë dhe të shkencës,ashtu edhe në teori dhe ligje, të cilat njerëzimi më parë nuk i ka njohur. Kështu njerëzimi u njohtua me ligjet e kimisë,me teorinë e elementeve, dhe të numrave,me teorinë atomistike të Demokrtitit,me teorinë e Hipokratit në mjekësi,me teorin e Pitagorës në matematikë, me teorin e Platonit në gjeometri,anatomi, biologji dhe minerologji, duke marrë nga mësuesi i parë, Aristoteli, më shumë se prej cilitdo tjetër. Shkenca greke zotëronte dhe Athina mburrej me Akademinë e Platonit dhe me Liken e Aristotelit. Kultura dhe shkenca greke dominonte edhe në vendet fqinje, të cilët dikur kanë pasur kulturë të zhvilluar, por që s‘ka qenë e fortë e të durojë mendimin shkencor të vrullshëm grek. Kjo është shkas për shumë historianë që periudhën greke ta marin si fillim të vërtetë të mendimit shkencor, edhe pse është e qartë se kultura dhe shkenca greke nuk ka mundur papritmas të paraqitet në këtë nivel, duke mos shfrytëzuar kulturat, të cilat kanë paraprirë. Historikisht janë vërtetuar kontaktet dhe lidhjet e shkencëtarëve grek me shkencëtarët egjiptasë në brigjet e Nilit dhe me babilonasit në Mesopotami. Nuk ka dyshim se mendimi shkencor në periudhën greke ka bërë kërcim të madhë dhe i ka dhuruar njerëzimit komoditët shpirtëror dhe kulturë materiale. Kjo periudhë e artë e civilizimit dhe kulturës greke, fatëkeqësisht ndërpritet me vdekjen e Aleksandrit të Maqedonisë, mbret i Maqedonisë dhe djali i Filipit II dhe Olipisë, njëri prej udhëheqësve më të mëdhenj botëror, nxënës i Aristotelit. Me ndihmën e tij ka ardhur deri te paraqitja dhe zgjerimi i kulturës helene në Lindje, e cila ka qenë përzierje e kulturës greke dhe asaj të Lindjes së Afërt. Pasi që Aleksandrin nuk ka pasur kush ta trashëgojë, udhëheqësit e tij (dijadosët) filluan luftën mes vete për pushtet. Në këtë luftë pësuan shumë shkencëtarë,ndërsa shumica kanë qenë të detyruar që ta lëshojnë Greqinë.


3. PERIUDHA E ALEKSANDRISE

Një numër i madh shkencëtarësh grekë emigruan pas Ptolomeut në Aleksandri të Egjiptit. Ptolomeu ishte adhurues i shkencës dhe mbrojtjes i shkencëtarëve. Për këtë arsye nuk është për t'u çuditur që një numër i madh i shkencëtarëve e lëshoi Athinën dhe shkoi në Aleksandri ku e themeluan Universitetin e Aleksandrisë qysh në shek. III p.e.r.dhe kështu krijuan kulturën dhe civilizimin e lartë. Në këtë mënyrë ata e bartën qendrën e krijimit të shkencës dhe të kulturës prej Athinës në Aleksandri. Universitetin e themeloi Ptolomeu,kurse Stratoni plot 20 vjet e udhëhoqi Universitetin dhe në fund përsëri kthehet në Athinë dhe vazhdon punën në Like edhe 8 vjet Universiteti i Aleksandrisë nuk ka pasur vetëm institutin, por ka pasur edhe bibliotekën me mijra vëllime si dhe muzeun me laboratorium, kopshtin zoologjik dhe kopshtin botanik. Kështu Aleksandria bëhet prijatare e rilindjes kulturore dhe ishte dritë e shkencës për disa shekuj me radhë. Mendimi shkencor në këtë kohë ua dhuroi njerëzimit, kulturën, të cilën më parë nuk e ka pasur. Kjo u bë me ndihmën e disa shkencëtarëve si: Ptolomeu, Arhimedi, Galeni, Dioskoridi, Oribasios, Berklis, Theon dhe vajza e tij Hypatija. Këta kanë lënë shumë vepra shkencore. Mjafton të theksojë vetëm Ptolomejun (Claudius Ptolomej, astronom grek, matematicient dhe gjeograf, përfaqësues i shkollës së Aleksandrisë, krijues i sistemit botëror,të bazuar në teorinë gjeocentrike - Toka paraqet pikën e caktuar të palëvizshme,pra është qendra e sistemit diellor, planeteve, yjeve dhe të kometave, të cilët sillen rreth saj. Ky sistem vlente deri te koha e Kopernikut, i cili vërtetoi rrotullimin e dyfishtë të planetëve: rreth aksit të vet dhe rreth Diellit vepra e tij ‘’Almagest’’ në astronomi, e dyta në gjeografi, e treta në optikë).Ta përkujtojmë Euklidin dhe veprën e tij të shquar ‘’Elementet e gjeometrisë’’, Galeni dhe vepra e tij në mjekësi, Dioskoridi dhe vepra e tij në botanikë, Theonea dhe vepra e tij në matematikë, Oribasiosa dhe vepra e tij në mjekësi dhe shumë të tjera. Këto vepra ishin literaturë kryesore, e cila është përkthyer, studiuar dhe analizuar gjatë shekujve mesjetar. Universiteti i Aleksandrisë ishte qendër e krijimtarisë aktive intenzive shkencore. Shencëtarët në këtë Universitet i kanë plotësuar dhe përparuar shumë njohuri shkencore. Për fat të keq, biblioteka e Aleksandrisë është djegur shumë herë. Bibliotekën e ka djegur Julia Cezari gjatë ikjes, ose atë e ka djegur masa e popullit, e cila ka detyruar për të ikur, ndërsa Mark Antonio,ia dhuroi Kleopatrës 200.000 vëllime nga biblioteka e Azisë së Vogël që ta kompenzoj këtë humbje të madhe. Biblioteka e Aleksandrisë edhe pas kësaj pësoi disa djegie dhe, në fund,njëra prej tyre e shkatërroi plotësisht. Për shkak të konfrontimit në mes të krishterëve dhe idhujtarëve, shkencëtarët për herë të dytë ishin të detyruar të emigrojnë. Rruga ata i çonte tash kah Lindja ku një kohë ndejtën në Edesë, pastaj vazhduan kah drita, e cila shkëlqente nga Lindja Arabe, kah Bagdadi, kryeqyteti i Abasitëve. Njerëzimi ka shkuar pas mendimit shkencor, sepse ajo i ofronte rehati dhe kulturë.



4. PERIUDHA ISLAME

Islami i ka dhënë nxitim të madh shkencës. Mugjizja më e madhe e Islamit është Kur'ani, ndërsa ajeti i parë është Ikre (lexo, mëso, studio). Në shumë ajete të Kur'anit islami kërkon që të mendohet për mbretërinë e qiellit dhe Tokës,për kozmosin dhe për qeniet e gjalla në të, si dhe prej çka janë krijuar? Ajetet e Kur'anit bëjnë qartë dallimin në mes të atyre që dinë dhe të atyre që nuk dinë,atyre që i kanë kontribuar shkencës dhe që nuk i kanë kontribuar. I dërguari i Zotit xh.xh. Muhammedi a.s. i ka dhënë përparësi mbledhjes shkencore, ndaj mbledhjes për shkak të dhikrit. Ai ka ndarë njerëzit në tri kategori: alimët, nxënësit dhe njerëz të tjerë të zakonshëm. Ai i ka dhënë detyrë çdo myslimani që ta kërkojë shkencën ose dijen prej djepit deri në varr, të kërkoj shkencën edhe në Kinën e largët. Ai ka bërë krahasimin në mes të ngjyrës së lapsit të shkencëtarit dhe gjakut të shehidit, duke i dhënë përparësi çdo herë të parit. Ai ka thënë se një hap në rrugën e shkencës është më mirë se njëqind marshime ushtarake. Ka shumë ajete dhe hadithe, (është e pamundur të numërohen tëgjita) që stimulojnë fort kërkimin e shkencës. Për këtë arsye kur janë rregulluar marrëdhëniet brenda Shtetit Islam, i cili territorialisht shtrihej prej Kinës në lindje e deri në Francë në perëndim, shkencëtarët islamë menjëherë filluan veprimtarinë përkthyese në të gjithë lëmenjtë e shkencës. Ata kanë përkthyer vepra nga kultura e grekëve, romakëve, nga kultura e Persisë, Indisë, Kopte, Arameje dhe nga gjuha hinduse. Kanë përkthyer me mijëra libra dhe kanë themeluar shumë biblioteka. Kalifët dhe Emirët, me bujari, i kanë ndihmuar shkencëtarët në veprimtarinë e tyre. Kalifi Harun ar-Reshid ka marrë haraqin në libra, ndërsa kalifi Al-Me'mun peshën e veprës së përkthyer e ka paguar me ari. Para se u themeluan shkollat, oborri i kalifit, shtëpia e shkencëtarit, bibliotekat, xhamitë dhe mesxhidet kanë luajtur rolin e universitetit, të cilat i vizitonin studentët nga të gjitha vendet e botës. Çdo kush që kërkonte shkencën në atë kohë, gjente vendin ku përfitohet dituria,gjente mësuesin para të cilit ka mësuar dhe mjetet materiale me të cilat ka qenë e siguruar ekzistenca e tij gjatë shkollimit. Kështu xhamitë: Al-Mensur në Bagdad, Al-Emevi në Damask, Al-Azhar në Kajro, Al-Kajrevan në Tunis, Al-Karavijin në Marok, Kutuba në Endeluzi (Andaluzi-Spanjë), xhamia e madhe në San, Bejt al-Hikmet në Bagdad, Dar al-Ilm në Mosulu, biblioteka Ibn Sevar në Basra, Ibn ash-Shatir në Siri dhe Dar al-Hikmet në Kajro kanë qenë vatër të shkencës dhe të mendimit shkencor, institute në nivel më të lartë, të cilët kanë punuar në kuadër të kalifëve dhe mbretërive të disa oborreve mbretërore si këto: Al-Me'mun, Nizam al-Mulk, Nureddin Zenki, Al-Hakim bi Emirill-llahi, Sallahuddin Ejub dhe shumë të tjerë, të cilët zënë vend më të lartë kur është fjala për shkencë, për veprimtari shkencore dhe për përkrahjen, të cilën njerëzit eminentë ia kanë dhënë. Në këtë rreth të shëndoshë shkencor, në një atmosferë të mendimit të lirë dhe të kërkimit shkencor, lindi një numër i madh shkencëtarësh, të cilët mund të numërohen në kapacitetet më të mëdha të të gjitha kohërave. Gjuha arabe ishte gjuhë e shkencës, me të janë shkruar shumë vepra, të cilat janë lexuar në të gjitha vendet e Shtetit Islam. Aktiviteti i përkthimit shkëlqente, përjetoi lulëzim të madh dhe pastaj erdhi periudha e krijimit origjinal në lëmenjtë e ndryshëm shkencorë. Janë përkthyer shumë vepra shkencore, ndërsa me kohë u krijuan edhe vepra origjinale. Mendimin shkencor e kanë pasuruar me teori të reja,mirpo shikimet dhe mendimet e tyre, fatkeqësisht, i janë atribuar të tjerëve. Ata kanë folur për evolucionin,për krijimin dhe zhvillimin e jetës si dhe ndikimin e mjedisit në qeniet e gjalla. Rreth këtyre disa shekuj para Lamarkut dhe Darvinit, kanë shkruar Ibn Miskavej, Ihvan as-Safa dhe Ibn Haldun. Kanë caktuar ligjin e përgjithshëm të gravitetit dhe kanë precizuar kuptimet themelore të mekanikës: shpejtësinë, peshën dhe hapësirën edhe pse këto më vonë i janë përshkruar Njutnit. Është vërtetuar se për këto kanë shkurar Al-Hazin e shumë të tjerë me qindra vjet para Njutnit. Ibn al-Nefis disa shekuj para Herfit ka sqaruar qarkullimin e vogël të gjakut, ndërsa Ibn al-Hejsem natyrën e dritës, shpejtësinë dhe ligjin e thyrjes së saj shumë më herët se shkencëtarët evropianë. Përveç këtyre, shkencëtarët arabo-islam kanë matur gjatësinë e meridianit të Tokës, kanë regjistuar barasditën pranverore dhe vjeshtore, kanë caktuar dimensionet e planeteve dhe largësinë ndërmjet tyre para Galileit, Keplerit dhe Kopernikut. Dukshëm e kanë përparuar edhe astronominë. Njohjet astronomike kanë plotësuar dhe kanë zgjeruar Al-Bettani, Al-Fergani, Al-Kindi, Al-Havarizmi, As-Sufi e shumë të tjerë. Al-Havarizmi ndër të parët ka përdorur numrat në matematikë, në vend të llogaritjes shkrimore (me shkrim). Ai ka caktuar dy seri të numrave: e para është njohur me emrin si numra indianë, e dyta është e njohur me emrin gabare, ose numra arabë. Seria e parë e numrave përdoret dendur në lindjen arabe, ndërsa e dyta përdoret në pjesën perëndimore arabe dhe në Evropë. Al-Havarizmi gjithashtu ka sistematizuar diturinë e shpërndarë deri atëherë nga matematika, duke ia vënë themelet e aritmetikës dhe të algjebrës. Shkencëtarët arabë gjithashtu kanë shkruar një numër të madh veprash nga biologjia, mineralogjia, astronomia, matematika, kimia, farmacia, trigonometria, gjeometria, mjekësia, muzika etj. Është e pamundur të ceken të gjitha meritat, që kanë dhënë për përparimin e shkencës dhe të mendimit shkencor si p.sh. Ibn al-Hejsem, Al-Bejruni, Al-Kindi, Al-Gafiku, Al-Bagdadi, Al-Kazvini, Ibn Miskavejh, Al-Gjahiz, Gjabir ibn Hajjan, Ibn an-Nefis, Ibn al-Bejtar, Davud al-Antaki, Al-Makidisi, Al-Bettani, Al-Fergani, Al-Idrisi, Ibn Magjid, Ad-Dejnuri, As-Sufi, Ibn Hamza, Ibn Junus, Ar-Razi, Al-Gjeldeki, Al-Havarizmi, Musa Ibn Shakir etj. Veprat e këtyre shkencëtarëve kanë qenë literaturë themelore në universitetet evropiane deri në fund të shek. XVII. Shumë historianë perëndimorë i japin mirënjohje shkencëtarëve islam për meritat që kanë për kulturën e njerëzimit. "Ne evropianët" thotë Cagori "mendojmë se kemi dhënë dhe kemi vërtetuar shumë teori, shikime dhe mendime, por në fund prapë konstatohet se arabët në to na kanë kaluar (lënë mbrapa). Popujt arabo-islame kanë bartur flamurin e rilindjes kulturore disa shekuj me radhë, në kohën kur Evropa ka qenë në detin e errësirës. Mendimi shkencor në periudhën islame i dhuroi njerëzimit shumë forma të rehatisë, kulturës, mirëqenies, duke ua dhurar mësuesin Al-Farabi dhe Ibn Sina". Sikur të kishte vazhduar zgjerimin e saj ky zgjim i përgjithshëm shkencor, renesansa evropiane me të cilën Evropa sot mburret, do të ishte vepër e popujve islam. Por Bagdadi ra para sulmit të mongolëve dhe tatarëve, më vonë të Turqisë dhe kolonizmit të Evropës perëndimore ... dhe Evropa u zgjua.



5. PERIUDHA E RENESANSËS EVROPIANE

Në kohën kur civilizimi dhe kultura arabe, në periudhën islame, filloi të dobësohet dhe të zhduket, Evropën e kaploi vala e re e zgjimit kulturor. Evropianët kanë pranuar të arriturat arabe në fushën e shkencës dhe të kulturës. Shekulli XIII është periudha e përkthimit nga gjuha arabe në atë latine dhe njëkosisht zënja fillë e universiteteve të Paristi, Oksfordit, Kembrixhit, univeristeteve në Itali dhe në vendet tjera evropiane. Një numër i madh i shkencëtarëve dhe profesorëve universitarë kanë ndikuar fuqishëm në zgjimin e mendimit shkencor evropian. Në mesin e tyre vend të posaçëm zënë Robert Grost, Albert Megnus, Roxher Bekon etj, gjatë shekullit XIV dhe XV. Pasojnë edhe zbulimet e mëdha gjeografike kështu që Vasko de Gama lundron rreth Afrikës dhe arrin deri te arkipelagu i Malezisë. Kapiteni i anijes në këtë rrugë ishte Ibn Mexhid. Kristofor Kolombo duke kërkuar rrugën për në Indi arriti në Amerikë. Zbulimi i shtypit kah gjysma e shek. XV paraqet kthësë në zgjimin kulturor të Evropës. Atëherë bëhet ringjallja e kulturës dhe e civilizimit grek dhe arabo-islam. Shumë vepra greke dhe arabo-islame në lëmenjtë e ndryshëm shkencorë janë publikuar dhe kështu janë përhapur. Emrat më të shkëlqyeshëm të renesansës evropiane janë: Frensis Bekon, Rene Dekart, Isak Njutn, Johan Kepler, Nikolla Kopernik, Galileo Galileu, Gjordano Bruno, Antoan Lavuazije, Lui Paster, Robert Koh, Çarlls Robert Darvin, Zhan Batist de Mone Lamark, Zhorzh Kivje, Xhon Dalton etj., të cilët kanë ndikuar fort në zhvillimin e shkencës dhe të mendimit shkencor në periudhën e zgjimit të Evropës. Me zbulimin e mikroskopit bëhet revolucion edhe në shkencat biologjike (Anton von Levenhuk). Me themelimin e universiteteve dhe institucioneve të tjera shkencore, hapen horizonte të reja të njohjes. U bë ndarja e shkencave natyrore, ndaj ishte i pamundur arsimimi i gjithanshëm i njeriut sikur më parë. Në vend të arsimimit encikolopedik u kalua në specializime në disa lëmenj të shkencave. Të gjitha këto nxitën zbulime të rëndësishme, të cilat së shpejti njeriun e shpiejnë në kohën atomike dhe raketore.



6. PERIUDHA E RE

Nuk është aspak lehtë të caktohet kufiri ndërmjet periudhës së renesansës evropiane dhe kohës së re. Shumica mendojnë se koha e re në të vërtetë është vazhdim i periudhës së renesansës. Mendimi shkencor, me shpejtësi të madhe, ka shtyrë njeriun përpara. Ai duke vënë në shërbim fuqinë e avullit të ujit, shumë shpejt sundoi mbi elektricitetin, ndërsa me thyerjen (zbërthimin) e atomit, njeriu kërceu në kohën atomike dhe raketore dhe, më në fund, me anije kozmike filloi pushtimin e gjithësisë. Përparimi i teknikës i kontriboi edhe përparimit të ekonomisë, radioteknikës dhe televizionit. Ne sot, me përpikëri, flasim për strukturën e atomit, për viruset dhe për bakreriet, duke u mbështetur në mikroskopin elektronik, i cili zmadhon me qindra mijëra herë, lansojmë raketa disa fazëshe, ndaj kësaj apo asaj planete me shpejtësi mbi 70.000 km/h, ndërsa udhëtimi për në Hënë me përdorimin e lëndës djegëse atomike do të zgjasë disa orë.

Me zbulimin e spektoroskopit njeriu i kuptoi elemetet e planeteve dhe të trupave të tjerë qiellorë. Me qzbulimin e penicilinit, sulfapreparateve dhe të antibiotikëve të tjerë janë arritur suksese të mëdha në mjekësi, në shërimin e sëmundjeve të ndryshme. Të dy luftërat botërore në masë të madhe kanë ndikuar si në zhvillimin e mendimit shkencor, po ashtu edhe në orientimin e kërkimveve shkencore. Përparim i madh është arritur në industrinë ushqimore dhe në lëminë e sintezës së materialeve organike. Me zbatimin e këtyre rezultateve u bë i mundshëm prodhimi i materialeve të ndryshme sintetike: kauçukut, benzinës, fijeve artificiale dhe mjete të ndryshme, të cilat përdoren për pastrimin kimik.

Në Luftën e Dytë Botërore të dy blloqet punonin ngutshëm në zbulimin e fshehtësisë së energjisë atomike. Aleatët, të parët ia arritën qëllimit, ndaj njerëzimi për herë të parë u bind në fuqinë shkatërruese të energjisë nukleare me anë të bombës atomike, e cila u gjuajt në Hiroshimë dhe Nagasaki. Prej asaj dite e këndej dëgjojmë për reaktorët nuklearë, të cilët prodhojnë elemente radioaktive: arin, jodin, fosforin dhe stronciumin, të cilët përdoren për shërimin e shumë sëmundjeve. Gjithashtu dëgjojmë për centralet elektrike, të cilët i vënë në lëvizje energjia atomike, dhe për stacionet në të cilat me destilimin e ujit të detit përfitohet uji i ëmbël. Në këtë mënyrë do të zgjidhet problemi i ushqimit të njerëzimit, që, dita- ditës, është në rritje e sipër. Përveç kësaj në kohën e re shkencëtarët kanë arritur që, me rrugën kimike, të përfitojnë ngjyrat sintetike, fijet sintetike, kauçukun sintetik dhe kështu të rrisin sipërfaqen mbjellëse me grurë në të cilat më parë janë kultivuar bimët industriale prej të cilave janë përfituar kauçuku natyral, ngjyra dhe fije të ndryshme natyrale. Përparim i madh është arritur në kohën e re si në bujqësi me zbatimin e mjeteve agroteknike, po ashtu edhe në industri dhe në komunikacionin tokësor, detar dhe ajror. Çdo ditë dëgjojmë për zbulimet në lëmenj të ndryshem shkencorë, kështu që edhe ata që janë specializuar në degët e caktuara, është e pamundur ta përcjellin zhvillimin e shpejtë të mendimit shkencor. Njeriu për një kohë shumë të shkurtër, që nuk është më tepër se 1% në krahasim me jetën e tij në Tokë, me ndihmën e mendimit shkencor kërceu nga koha e gurit në atë të metalit, në kohën e avullit, kohën e elektricitetit, kohën e atomit, e ku dihet se deri në cilët kufij do të arrijë në një të ardhme të afërt.


MATEMATIKA, ASTRONOMIA DHE FIZIKA

1. ARITMETIKA

Ndoshta është e para dhe, njëkohësisht merita më e madhe e arabëve në matematikë dhe astronomi, në përdorimin e numrave në vend të llogaritjes së gjatë me shkrim, e cila ka qenë deri atëherë.Kur u njohën arabët me të arriturat e matematicientëve të lindjes, prej hindusve (Indi) morën numrat: shifrat hinduse dhe gabare. Të parat edhe sot përdoren në pjesën më të madhe të Lindjes së Afërt arabe, ndërsa e dyta në pjesën perëndimore arabe dhe në Evropë. Muhamed ibn Musa Al-Havarizmi është matematicient i parë arab i cili i përdori numrat hinduse në matematikë. Libri i tij ‘’Bazat e matematikës’’, i pari i këtij lloji, është përkthyer në gjuhën latine dhe ka qenë vepra burimore për matematicientët evropian. Po ashtu edhe matematika për disa shekuj ka qenë e njohur me emrin e këtij algoritmi. Arabët,pavarësisht nga popujt tjerë në vend të sistemit seksagezimal, të përhapur deri atëherë, kanë ndërutar sistemin e vet decimal në matematikë. Në sistemin decimal, me të cilën janë shërbyer, përveç vlerës numerike ka pasur edhe vendin e vet. Përveç krijimit të sistemit decimal në matematikë, arabët përdorën edhe shenjën hinduse për zero,kurse përmes tyre edhe Evropianët në shekullin mesjetar me term: chiffre, cipher, zero. Arabët kanë qenë zbulues edhe të vijës thyesore, si edhe të presjes decimale (dhjetore). Matematicienti arab Gijasuddin Gjemshid al-Kashi në veprën e tij të njohur ‘’Ar-Risala al-Muhtijja (Rrethi)’’ ka llogaritur marrëdhënien mesatare ndërmjet perimetrit të rrethit dhe diametrit të saj në thyesën decimale. Madhësinë 2d ka dhënë me decimale 16 shifrore në këtë mënyrë 2d=16,283185071795865. Shumë vepra arabe nga aritmetika janë përkthyer në gjuhën evropiane.Në to matematicientët arabë kanë përshkruar numrat e plotë, thyesat, mbledhjen, zbritjen, shumëzimin, pjesëtimin dhe rrënjëzimin. Ata kanë pasur sistemin e vet llogaritës dhe realizimin e operacioneve llogaritëse. Çdo detyrë e kanë zgjidhur në disa mënyra. Matematicientët arabë gjithashtu kanë njohur edhe kanë zgjidhur proporcionet gjeometrike dhe aritmetike. Proporcionet gjeometrike dhe aritmetike i kanë zbatuar në problemet e ndryshme teorike dhe praktike. Me shkathtësi dhe origjinalitet kanë operuar me progresione. Ata kanë themeluar ligjin mbi mbledhjen e progresioneve, katrorëve dhe kubeve, si dhe themelet e rrënjëzimit.



2. ALGJEBRA

Arabët, të parët e kanë përdor fjalën algjebër me kuptimin që e ka edhe sot. Al-Havarizmi ka sistematizuar njohuritë e shpërndara deri atëherë nga kjo lëmi dhe, në mënyrë të fuqishme, ka ndikuar në zhvillimin e algjebrës te evropianët. Algjebra dhe aritmetika e tij kanë qenë burim i vetëm prej të cilit matematicientët evropianë kanë nxjerrë dituri gjatë gjithë shekullit të mesëm. Për këtë arsye me të drejtë mund të thuhet se Al-Havarizmi i ka vënë themelet e aritmetikës dhe algjebrës. Matematicientët arabë kanë zgjidhur edhe barazimet e shkallës së dytë me një dhe dy të panjohura, si dhe barazimet e rendeve të larta. Ata kanë njohur edhe gjendjen në të cilën rrënja ka pasur kuantitet imagjinar, sikur që me rrugën gjeometrike kanë zgjidhur disa barazime të shkallës së dytë. Al-Havarizmi në veprën e saj ‘’Algjebra’’ në kapitullin mbi sipërfaqet dhe problemet gjeometrike, ka zgjidhur me rrugën algjebrike, prej nga shihet se arabët ndër të parët kanë përdorur algjebrën për zgjidhjen e problemeve gjeometrike dhe në këtë mënyrë i kanë kontribuar procesit të algjebrizimit të gjeometrisë. Është e vërtetë se matematicientët grekë dhe ata të Indisë kanë ditur dhe kanë zgjidhur barazimet e shkallës së dytë. Po ashtu është vërtetuar se edhe Al-Havarizmi ka qenë i njohur me të mbërrimet greke dhe indiane në lëminë e matematikës, por është e vërtetë se nuk është hasur asnjë vepër, e cila së pakut do të ishte e ngjashme me veprën e Al-Havarizmit. Ka gjasë se para Al-Havarizmit nuk ka ekzistuar shkenca e quajtur algjebër. Madhësia e tij qëndron në atë se ai ka sistematizuar diturinë e shpërndarë deri atëherë, duke i vënë themelet e kësaj disipline shkencore, njësoj sikur Njutini që i vuri themelet e dinamikës duke sistematizuar disa dituri të njohura deri atëherë nga kjo lëmi. "Mendja e njeriut ishte e hutuar (e shtangur) kur pa se çka kanë punuar arabët në fushën e algjebrës" thotë Cagori. Si po duket ishte e nevojshme të mblidhet aritmetika e Indisë dhe gjeometria e Greqisë dhe në bazë të këtyre të mund të formohet algjebra. Aritmetika greke ka qenë jo produktive aq sa ka qenë gjeometria produktive. Në aritmetikë kanë përdor germat si shenjë njësie, dhjetëshe dhe qindëshe. Operacionet me këto germa, e sidomos shumëzimi dhe pjesëtimi, kanë qenë shumë të vështira. Arabët para Al-Havarizmit kanë përdor sistemin e njëjtë të llogaritjes. Duke vërejtur peshën e kësaj Al-Havarizmi ka kaluar në përdorimin e numrave dhe kështu bëri revolucion në këtë lëmi të veprimtarisë njerëzore. Arabët ndër të parët kanë përdorur edhe simbolet në matematikë. Për rrënjën kanë përdorur germën gjin, germën e parë të fjalës gjezer, ndërsa sot si simbol përdoret V. Për të panjohurën kanë përdorë germën shin, germën e parë të fjalës shenjë, ndërsa sot në matematikë përdoret shenja X. Për X2 kanë përdor germën e parë të fjalës me lev x mim, ndërsa për X3 germën kaf, për barazim germën lam, ndërsa sot përdoret shenja =. Për pjesëtim kanë përdor tre pika \, ndërsa sot përdoret :, shenja për mbledhje ka qenë lidhësja vav, ndërsa sot përdoret shenja +. në bazë të kësaj barazimi 52=12x+54 është shkruar në këtë mënyrë: 5 ml 12 sh 54 sikurse Ö49 që është shkruar në këtë mënyrë: gjim/49. Me përdorimin e simboleve është bërë një hap i madh në matematikë. Matematicientët më të njohur arabë, të cilët janë shërbyer me simbole ishin: Al-Havarizmi, Ebu Kamil, Kosta ibn Luka, Sinan ibn al-Fatah, Al Kalasadi, Behauddin al-Amil, Gijusudin Gjemshid, Al-Kijashi, Ibn al-Hejsem, Sabit ibn Kurra, Al-Kahvi, Al-Hajjani etj. Sabit ibn Kurra, Al-Hazin, Al-Hajjan, Ibn al-Hejsem dhe Al-Kahvi.Këta me rrugën gjeometrike kanë zgjidhur barazimet e shkallës së tretë dhe kështu, me zbatimin e gjeometrisë, kanë zgjidhur problemet algjebrike. Në këtë mënyrë ata kanë vënë themelet e gjeometrisë analitike me të cilën matematika ka lulëzuar në shekujt e ardhshën. Ata kanë njohur edhe rrënjët iracionale. Al-Havarizmi është i pari që ka përdor fjalën iracional si shenjë e numrit, i cili nuk ka rrënjë, si dhe ka gjetur rrugën, dhe mënyrën si mund të llogarisim vlerat e përafërta të numrave dhe kuantitetet prej të cilëve është e pamundur të nxiren rrënjët. Ibn Junus dhe Ibn Hamza e kanë njohur edhe vlerën praktike të logaritmave. Ata kanë përgatitur rrugën për gjetjen e tabelave logaritmike. Shumëzimin dhe pjesëtimin e kanë zëvendësuar me mbledhje dhe zbritje. Më vonë teorinë e logaritmave e kanë përpunuar më detalisht Gjon Nejper (John Napier 1550-1617 matematicient Skotlandez) dhe Herih Brigg.



3. GJEOMETRIA

Shumë shkencëtarë arabë kanë përpunuar gjeometrinë greke dhe kanë zgjidhur shumë probleme gjeometrike në mënyrë të kundërt prej Euklidit (sh, III p.e.r. matematicient i Greqisë së vjetër, vepra e tij Elementet prej 13 librash, ku gjendet postullati i njohur i Euklidit, janë themele të gjeometrisë elementare) dhe Apollonia nga Perge (rreth 262-180 p.e.r., matematicient i Greqisë së vjetër). Matematicientët arabë kanë shkruar figura të ndryshme gjeometrike, sipërfaqet gjeometrike dhe kanë bërë analiza të problemeve gjeometrike. Me analizën gjeometrike kanë zgjidhur problemet aritmetikore Këndin e kanë ndarë në tri pjesë të barabarta. Ibni al-Hejsem në kërkimet shkencore mbi dritën dhe caktimin e pikës reflektuese në pasqyrat sferike, cilindrike, konike, konkave dhe konvekse ka përdorur planimetrinë dhe stereometrinë. Ai po ashtu ka sqaruar si dhe në ç'mënyrë mund të vizatojmë dy drejtëza të marrura sipas dëshirës nga dy pikat e rrethit të njohur deri te pika periferike e rrethit që me tangensin e asaj pike të formojë dy kënde të barabarta. "Çdokush, që e lexon veprën ‘’Zgjidhja e dyshimeve të Euklidit’’ nga Ibn al-Hejsem thotë dr. Musherrifa, do të shohë në te shkencëtarin e matematikës së pastër me plotë kuptimin e fjalës." Al-Bejruni në veprën e tij ka parashtruar dhe ka zgjidhur shumë probleme. Kjo ishte mënyrë e re dhe origjinale e zgjidhjes së problemeve në mënyrë të kundërt me ato të filozofëve dhe të matematicientëve grekë. Në veprën‘’Teza’’, për përfitimin e tetivisë në rreth me veçori të vijës së lakuar, Al-Bejruni ka dhënë formën e re për llogaritjen e sipërfaqes së trekëndëshit me ndihmën e kateteve, formula e cila dallohet nga formula,që ka zbatuar matematicienti greko-aleksandrias Heroni plak i Aleksandrisë (matematicient dhe fizikan i Greqisë së vjetër, i lindur në Aleksandri në shek. I e.re. ka zbuluar ligjin e reflektimit të dritës, ka shpikur shumë instrumente për matje dhe makina të thjeshta). Nasrudin at-Tusi ka treguar të metat e Euklidit në paralele, në komentin e tij ‘’Elementet e Euklidit’’, e cila është përkthyer në gjuhën latine. Profesori Kadri Tukan konsideron se Evropa u njoftua me gjeometrinë si shkencë vetëm përmes arabëve. Arabët gjeometrinë e kanë ndarë në dy pjesë: mendore dhe shqisore. Gjeometria shqisore merret me studimin e të gjitha atyre që mund të shihen dhe që i ndjejmë me prekje. Ajo drejtpërsëdrejti shpie kah eksperienca zejtare dhe industriale, posaçërisht në sipërfaqet që u nevojiten punëtorëve dhe pronarëve të pronave të patundshme, ndërsa gjeometria mendore është ajo, e cila shpie kah njohja e shkencës. Ajo është element i diturisë dhe gjëja e domosdoshme e çdo mendimtari dhe matematicienti. Me këtë rast mund të theksojmë edhe mendimin e Platonit, i cili gjeometrinë si dhe veprimtarinë edukuese të saj në formë të mendimit logjik dhe përfundimtar e ka vlerësuar shumë. Ai ka thënë se filozofisë i nevojitet ura, e cila është ndërtuar nga matematika dhe nga gjeometria. Është e pamundur të përfshihen të gjitha shkrimet, që arabët i kanë lënë trashëgim nga fusha e gjeometrisë. Ajo ka qenë hobi dhe kënaqësi e shumicës. Muhamed al-Bagdadi ka shkruar një vepër shumë të gjerë mbi figurat gjeometrike, e cila ndër të tjerash përfshin edhe shtatë artikuj për trekëndëshin, nëntë për katërkëndëshin dhe gjashtë për pesëkëndëshin. Al-Havarizmi në veprën e tij ‘’Algjebra’’ ndër të parët ka treguar se si figurat gjeometrike mund të shprehen me barazime algjebrike dhe anasjelltas dhe si çdo barazim algjebrik mund të shprehet me rrugën gjeometrike. Smiti në veprën e tij ‘’Historia e matematikës’’ Al-Bejrunin e numëron ndër matematicientët më të mëdhenj të kohës së vet, Al-Bejruni ka hulumtuar lëmin e ndarjes së këndit në tri pjesë të barabarta dhe ka vendosur themelet e hartografisë. Njëra prej veprave më të mëdha dhe më të rëndësishme të Al-Bejrunit është teza e përfitimit të tetivës në rreth, me veçori të vijës së lakuar. Sabit ibn Kurra, në lëmin e gjeometrisë analitike ka qenë shumë i frytshëm dhe origjinal. Ka shkurar shumë vepra nga algjebra dhe ka sqaruar marrëdhëniet ndërmjet algjebrës dhe gjeometrisë. Veprat e tij flasin mjaft për veprimtarinë e tij. Në mes tjerash ka shkruar: Hyrja në elementet e Euklidit, Trekëndëshi kënddrejt, Koni barabrinjës, Katërkëndëshi dhe diagonalja e saj, Figurat gjeometrike të Euklidit, Korigjimi i algjebrës me argumente të gjeometrisë etj. Djemtë e Musa ibn Shakirit kanë përdorur mënyrën e vizatimit të elipsës, e cila është e njohur sot, si dhe kanë përdorur formulën e Heronit për llogaritjen e sipërfaqes së trekëndëshit nëse janë të njohura katetat e saja. Veprat më të njohura të tyre nga gjeometraia janë: Figurat gjeometrike, Koni, Rrethi dhe këndëdrejti. Të gjitha këto vepra janë përkthyer në gjuhën latine. Al-Buzgjani gjithashtu është njëri nga matematicientët e mëdhenj, posaçërisht në gjeometri, në të cilën ka plotësuar Al-Havarizmi dhe ka vazhduar procesin e algjebrizimit të gjeometrisë dhe anasjelltas, gjeometrizimin e algjebrës, ndërsa Ibn Junus ka zgjidhur disa probleme të rënda nga gjeometria e trupave sferikë.



4. TRIGONOMETRIA DHE ASTRONOMIA

Në qoftë se grekët kanë vënë themelet e gjeometrisë, arabët këtë e kanë bërë në trigonometri. Nëse gjeometria është greke, atëherë trigonometria është arabe. Arabët të parët kanë shkruar në mënyrë sistematike dhe shkencore për këtë lëmi të matematikës. Me përdorimin e sinusit ata kanë zgjidhur shumë probleme të trigonometrisë, Al-Buzgjani, Al-Tus, Al-Bejruni dhe Al-Hazin kanë futur tangensin në funksione trigonometrike, ndërsa Xhabir ibn Efleh dhe At-Tabrizi kanë zbuluar marrëdhëniet ndërmjet sinusit dhe tangensit, si dhe marrëdhënie të tjera të ngjashme me to. Al-Bejjruni ka shkruar shumë vepra trigonometrike. Ai ka ditur për teoremën e sinusit dhe ka llogaritur vlerën natyrale të sinusit dhe të tangensit si dhe vlerat natyrale të funksioneve të tjera trigonometrike. Shkencëtarët arabë janë marrë edhe me astronomi. Pasiqë njerzit në bazë të lëvizjes së trupave qiellore, shikonin fall (hiromani), dhe lexonin ardhmërinë në bazë të yjeve, atëherë astronomia ngatërrohej me astrologji. Por megjithëkëtë, njohja e astronomisë si shkencë ishte e domosdoshme edhe për përcaktimin e kohës të disa ceremonive fetare, si p.sh. koha e namazit, koha e agjërimit, caktimi i drejtimit të Kibles etj. Për këtë arsye shkencëtarët arabo-Islam kanë filluar përpunimin e të arriturave të popujve lindorë; asirve, haldejve,dhe të indianëve në astronomi dhe astrologji, si dhe veprat nga astronomia dhe astrologjia të grekëve dhe aleksandriasve, posaçërisht ‘’Sistemin e madh matematikor të astronomisë’’ të Ptolomeut. Në këtë mënyrë shumicës i është dhënë rasti të plotësojnë dhe të zgjerojnë të arriturat e këtyre popujve me veprat e tyre për astronominë dhe astrologjinë. Vepra e parë, e cila është përkthyer prej greqishtes në arabishte është ‘’Astronomia’’ e mendimtarit Hermes.
Ebu Xha'fer al-Mensur, halifi i dytë nga dinastia e Abbasive ishte shumë i entuziazmuar me astrologët, të cilët e kanë përcjellë gjithmonë në udhëtimet e tij. Ai e urdhëroi Muhamed ibn Ibrahim al-Gazzavin që të përkthejë në gjuhën arabe veprën ‘’Lëvizja e trupave qiellore’’, të cilën Al-Gazzavi në përkthim e titulloi Sind Hind i Madh. Me këtë vepër u punua deri në kohën e Al-Me'munit kur Al-Havarizmi me shkurtimin e veprës i bëri tabelat e veta të njohura astronomike. "Al-Havarizmi në të, si thotë Al-Kifti -i bashkoi kuptimet astronomike të persianëve dhe të indianëve si dhe Sistemin e madh matematikor të astronomisë të Ptolomeut’’. Gjatë kohës së sundimit të Al-Mensurit, Ebu Jahja al-Batrik përktheu në gjuhën arabe ‘’Qudripatritumin’’ e Ptolomeut nga astronomia si dhe shumë vepra të tjera nga gjeometria, fizika dhe shkenca të tjera natyrore, të cilët halifi i kërkoi nga mbreti i Bizantit. Në kohën e halifit Al-Mehdi, shumë shkencëtarë kanë punuar nëpër observatoriume, ndërsa gjatë periudhës së sundimit të Al-Me'munit Jahja ibn Mensur dhe Musa ibn Shakir kanë shkruar tabelat e tyre të njohura astronomike. Në këtë periudhë u korrigjua ‘’Almagesta’’ e Ptolomeut. Një numër i madh i shkencëtarëve ishte i entuziazmuar me astronomi. Ata kanë shkruar shumë vepra nga astronomia, kanë bërë vëzhgime të vlefshme dhe kanë përsosur shumë isntrumente astronomike. Në mesin e tyre posaçërisht shquhen: Sabit ibn Kurra, Al-Belhi, Hunej ibn Is-hak, Al-Abbadi, Al-Bettani të cilën Laland (Juseph Jerome Le français de Lalande, 1732-1807, astronom françez, bibliografia astronomike e tij është kronika e shkencës së kohës në të cilën ka jetuar) e numëron në mesin e 12 astronomëve më eminentë botëror,këtu bëjnë pjesë edhe Sehl ibn Beshshar, Kosta el-Ba'lebeki, Al-Kindi, Al-Buzgjani, Ibn Junus, Al-Sagati, Al-Kahvi, Al-Bejruni, At-Tusi, Al-Hazin, Al-Fergani e shumë të tjerë. Ata e kanë përpunuar ‘’Sistemin e madh matematikor të astronomisë’’ dhe kanë pranuar sistemin gjeocentrik të Ptolomejit, sipas të cilit Toka paraqet qendrën rreth së cilës rrotullohen Dielli, Hëna dhe trupa të tjerë qiellorë, pastaj pohimi i tij se Hëna është më i afërt ndaj Tokës, pas tij Merkuri, Venera, Dielli, Marsi, Jupiteri dhe Saturni. Të gjitha këto trupa bëjnë rrotullim të plotë rreth tokës për 24 orë. Kanë matur dimensionet e planeteve dhe largësinë ndërmjet tyre. Matjet e tyre dhe kuptimet astronomike kanë qenë në fuqi gjatë tërë mesjetës deri në kohën e revolucionit të madh astronomik dhe të paraqitjes së Keplerit, Galileit dhe Kopernikut, të cilët me vëzhgime kritike dhe me studimin e diturive paraprake kanë arritur të zbulojnë dhe të vërtetojnë saktësinë e sistemit heliocentrik, sipas të cilit Toka dhe të gjithë planetët tjerë rrotullohen rreth Diellit. Duhet të theksojmë se disa shkencëtarë arabë e kanë hedhur poshtë sistemin gjeocentrik. Ata kanë konsideruar se Toka dhe planetët tjerë të sistemit Diellor kanë lëvizje të dyfisht: rotacion dhe revolucion. Ibn al-Hejsem, Al-Bejruni, Al-Bettani dhe Al-Fergani kanë matur madhësinë e Tokës dhe kanë vërtetuar se ajo ka formën e rrumbullakët. Ata kanë ngritur shumë observatoriume dhe kanë bërë tabela astronomike, kanë llogaritur gjatësinë e vitit Diellor, kanë kontrolluar pozicionet e shumë yjeve dhe të planeteve, kanë caktuar barazditën pranverore dhe vjeshtore, kanë shkruar për njollat e Diellit dhe në mënyre kritike janë kthyer në ‘’Sistemin e madh matematikor të astronomisë’’. "Shkencëtarët arabë me veprat e tyre në lëmin e astronomisë" siç thotë Sarton "kanë përgatitur dhe trasuar rrugën e renesanësë së madhe astronomike". Abdurrahman as-Sufi ka shkruar vepër të madhe, të ilustruar me yjet e palëvizshëm, në të cilën gjenden mbi 1420 yje dhe planete të ilustruar në formë të njerëzve dhe të kafshëve, emrat e të cilëve edhe sot e kësaj dite janë në përdorim (Arusha e Madhe, Arusha e Vogël, Peshku, Akrepi, Virgjëresha etj.) Gjithashtu duhet të theksojmë se shumica e shkencëtarëve nuk kanë besuar në të shikuarit fall (hiromani) dhe në parashikimin e ardhmerisë me ndihmën e yjeve si p.sh. Al-Kindi, Al-Farabi, Ibn Sina, Ibn Hamza, Ibn Tufejl etj. Ibn Sina dhe Al-Kindi, astrologjinë dhe të shikuarit fall me ndihmën e yjeve kanë konsideruar marrëzi pa argumente dhe pa analogji, por edhe përkundër kësaj Al-Kindi ka qenë shumë i interesuar për zanafillën dhe zhvillimin e astrologjisë. Ibn Hazm mendon se yjet nuk paraqesin kurrfarë ndodhie në ardhmëri, po ashtu nuk kanë ndikim në punën tonë, në qoftë se me këtë nuk nënkuptohet ndikimi natyral i tyre te njeriu, në sipërfaqen tokësore dhe ujore të Tokës. Me ndikimin e tyre në sipërfaqen ujore të Tokës ata e rrisin lagështinë e ajrit dhe shkaktojnë batica dhe zbatica. Ibn Tufejl është i bindur se ekziston ligji unik i sistemit kozmik, universaliteti i të cilit reflektohet në ujë, në ajër, te bimët, në njeriun, te kafshët dhe te çdo gjë që ekziston. "Bota është një tërësi" thotë ai "unik dhe lëviz në kufijt e ligjit dhe sistemit të caktuar’’. Më shkurt, shumica e shkencëtarëve arabë astronominë e kanë konsideruar më tepër si matematikë e bazuar në vëzhgime dhe në llogaritje. Shkencëtarët arabë kanë ngritur shumë observatoriume, kanë përsosur shumë instrumente astronomike, kanë bërë vëzhgime të vlefshme dhe kanë shkruar shumë vepra nga astronomia. Al-Fergani i njohur në Evropë me emrin Alfraganus, përmes veprës së tij "Bazat e astronomisë" në mënyrë të fuqishme ka ndikuar në renesansën evropiane. Vepra e tij si dhe ‘’Trigonometria e trupave sferik’’ i Al-Bejrunit dhe Al-Buzgjanit janë studiuar në universitetin e Bolonjës në Itali. Xhabir ibn Efleh në veprën e vet "Astronomia" në bazë të vëzhgimeve dhe matjeve arriti të vërtetojë se Marsi pas Hënës dhe Venerës është trupi qiellor me afër Tokës. Koperniku gjatë përpunimit të lëvizjes së trupave qiellorë ka pasur në dorë veprën e Xhabir ibn Eflehit. Ebu Is-hak al-Betrugji, nxënës i Ibn Tufejlit me veprat e tij shkencoro-astronomike ka arritur të tundë kuptimet e Ptolomeut dhe në këtë mënyrë i ka kontribuar Kopernikut që të rrëzojë sistemin gjeocentrik, i cili shekuj me radhë konsiderohej si i saktë. Astronomia e Al-Betrugjinit është përkthyer në gjuhën latine. Veprën e ka përkthyer Mishel Skot më 1217 në Toledo, ndërsa është shtypur në Bolonjë më 1220.


Pa dyshim se Koperniku gjatë përpunimit të sistemit heliocentrik ka pasur në dorë ‘’Sistemin e madh matematikor të astonomisë’’ të Ptolomeut dhe ‘’Lëvizja e trupave qiellorë’’ të Al-Ferganit si dhe punimet e shkencëtarëve arabë në lëminë e trigonometrisë së trupave sferikë. Duke u konsultuar me veprat e cekura Koperniku arriti të ndryshojë fotografinë e botës dhe të vërtetojë konstatimet e mëparshme mbi sistemin heliocentrik. Ndër astronomët mjaft të njohur të she. X e.r. është edhe Al-Kahvi. Ai prej observatoriumit të Bagdadit ka vëzhguar lëvizjen e trupave qiellorë. Ka shkruar disa vepra mjaft të rëndësishme nga kjo lëmi, të cilët janë përkthyer në shumë gjuhë evropiane. Shumica mendojnë se Njutni ka shfrytëzuar veprat e tij gjatë themelimit të llogaritjes diferenciale dhe integrale. Halifët dhe sunduesit e disa oborreve mbretërore rëndësi të madhe i kanë dhënë astronomisë. Për këtë arsye ka ardhur deri te përkthimi i shumë veprave greke nga astronomia dhe ngritja e shumë observatoriumeve në të gjitha vendet e shtetit të madh Islam, të cilët kanë qenë të furnizuar me të gjitha instrumentet dhe aparatet e njohura deri atëherë për vëzhgimin e trupave qiellorë. Gjatë kohës së dinastisë së Emevive është ngritur observatoriumi në Damask, ndërsa gjatë kohës së Al-Me'munit në Bagdad, në Damask dhe në vende të tjera të shtetit islam. Në Periudhën e Fatimidve është ndërtuar observatoriumi Al-Hakim, në malin Mukattam afër Kajros. Përveç kësaj ishte i njohur, posaçërisht me instrumentet precize dhe kuadër të specializuar, edhe observatoriumi Al-Merga, të cilën ka ngritur Nasirudin at-Tusi. Pos këtyre, observatoriumet të mëdha dhe të njohura kanë qenë: Dar al-Hikmet në Bagdad, Ibn esh-Shatir në Siri dhe shumë të tjerë në Andaluzi (Spanjë), Egjipt dhe pjesë të tjera të shtetit të madh Islam. Ndër instrumentet më të rëndësishme që janë përdorur në kërkimet astronomike ishin: amilar, astrollab, drëndafilja e erërave, kompasi, asa Tusi, kuadranti, ithat-el-evter dhe shumë të tjerë. Disa prej këtyre instrumenteve i kanë konstruktuar vetë, pavarësisht nga popujt tjerë, ndërsa disa i kanë përsosur dhe i kanë plotësuar si p.sh. astrollabin dhe kompasin. Al Fezzari ndër të parët nga shkencëtarët arabë ka konstruktuar astrollabin dhe ka shkruar veprën ‘’Operacionet me astrollabin e rrafshët’’. Vepra e Al-Bejrunit, e njohur me emrin ‘’Kanon al-Mes'udi’’, është njëra ndër veprat më të mëdha të llojit të tillë,që përfshin 142 kapituj. Përveç kësaj Al-Bejruni ka shkruar edhe shumë vepra të tjera të rëndësishme në të cilat ka përpunuar sistemin koordinativ gjeografik, ka folur mbi kohën dhe meteorologjin,mbi kometet dhe instrumetet e astronomisë. Al-Havarizmi gjithashtu ka shkruar shumë vepra nga astronomia. Në mesin e tyre më të njohura janë tabelat e astronomisë të njohur me emrin ‘’Sindi Hind i vogël’’. Al-Kindi, të cilin shumë historianë e numërojnë në mesin e tetë astronomëve më të njohur të shekullit të mesëm, ndërsa italiani Xherollamo Kardano (1501-1576, matematicient, mjek, astrolog dhe filozof i natyrës, i cili ka dhënë formulën për zgjidhjen e barazimit të shkallës së tretë) Al-Kindin e numëron në mesin e 12 personave gjenialë, të cilët janë paraqitur në botë, duke pasur parasysh faktin se Al-Kindi ka lënë disa vepra shumë të rëndësishme nga astronomia. Më të njohura ndër to janë: "Batica dhe Zbatica" "Qielli Azur" Në veprën "Qielli Azur", e cila është përkthyer në gjuhën latine, Al-Kindi mendon se ngjyra e kaltërt nuk është karakteristikë vetëm për qiellin, por edhe për drita të tjera, të cilat zënë fill prej grimcave të pluhurit dhe të avullit në atmosferë.

Djemtë e Musa ibn Shakirit janë autorë të veprës nga mekanika, e njohur me emrin "Hijel beni Musa". Shumica konsiderojnnë si një nga veprat e para në këtë lëmi. Përfshin rreth 100 konstruksione mekanike. Përveç kësaj ata kanë shkruar edhe shumë vepra shkencore, kryesisht nga mekanika. Atyre u atribohet se kanë gjetur ligjin e përgjithshëm të gravitetit ndërmjet trupave qiellorë. Toka e tërheq çdo trup të gjuajtur lartë, ndërsa Dielli tërheq Tokën dhe planetët tjerë dhe në përgjithësi, dy trupa pa marrë parasysh se ku gjenden tërhiqen ndërmjet veti. Kanë shkruar një numër të konsiderueshëm të veprave shkencore mbi qendrat e gravitetit, ndërsa me kërkesën e halifit Al-Me'mun kanë bërë matjen e perimetrit të Tokës nëpër pole. Përveç kësaj ata kanë ndërtuar observatoriumin në Bagdad prej nga kanë bërë vëzhgimin e trupave qiellorë. Veprat e tyre janë përkthyer, shumë herët, në gjuhën latine,e pastaj prej latinishtes në gjuhë të tjera. Sabit ibn Kurra ndër të parët ka përkthyer ‘’Allmagestin’’ në gjuhën arabe dhe ka nxjerë ekstrakte të shkurta prej saj. Ka punuar në observatoriumin e Bagdadit. ka përcjellur lëvizjen e Diellit dhe në bazë të kësaj ka llogaritur vitin Diellor. Veprat më të njohura të tij, janë "Hyrja në Allmagest", "Shkaqet e zënies së Diellit dhe të Hënës", "Figurat Gjeometrike të Allmagestit", "Lëvizja e trupave qiellorë", "Formimi i Kozmosit" etj. Al-Sufi, sipas Sartonit, është njëri ndër astronomët më të mëdhenj Islam. Prej veprave të shumëta që ka shkruar, më të njohura janë: "Yjet e palëvizshëm", "Libri i instruksioneve (këshillave) dhe Vendet e rrezatimit". Ka vëzhguar lëvizjen e trupave qiellorë, ka caktuar dimensionet e planeteve, ka caktuar barazditën pranverore dhe vjeshtore dhe ka shkruar tabelat më precize astronomike. Shumica e konsiderojnë si pikë kalim prej kohës së Platonit kah renesansa e madhe astronomike evropiane. Sartoni veprën "Yjët e palëvizshëm" konsideron si tri vepra më të mëdha dhe më të njohura te myslimanët. Vepra ka ilustrime të yjeve në formë të njeriut dhe të kafshëve. Al-Buzgjani dhe Al-Megjriti kanë qenë astronom të mëdhenj. I pari ka qenë anëtar i observatoriumit Sheref ed-Devlet dhe ka shkruar disa vepra, prej të cilave më të njohurat janë: "Allmagesti’’ dhe ‘’Tabelat astronomike", ndërsa i dyti ka qenë astronom i njohur i Andaluzisë. Ka shkruar disa vepra nga astronomia, të cilat janë përkthyer, shumë herët, në gjuhën latine. Në mesin e tyre, posaçërisht, shquhen ‘’Astrollabi’’ dhe ‘’Komentim i Allmagestit’’. Ibn Junus ka bërë vëzhgime astronomike nga observatoriumi Al-Hakim në malin Mukattam afër Kajros. Observatoriumi ishte i furnizuar me të gjitha instrumentet e mundshme astronomike. Ibn Junus aty ka shkruar tabelat e njohura astronomike. Zigj al-Hakim, të cilën Sedillot e pandeh si vepër më të madhe pas Allmagestit. Përveç kësaj Ibn Junus ka shkrua edhe disa vepra shumë të rëndësishme nga astronomia. Nga mali Mukkatan në vitin 978 ka vëzhguar zënien e Diellit dhe të Hënës. Ai ka konstruktuar lavjersin dhe ka zbuluar ligjin e oshilimit të tij si dhe mundësinë e aplikimit të lavjersit në matjen e kohës disa qindra vjet para Galileut. Në mesin e astronomëve arabë vend të posaçëm zë edhe Al-Hazin. Përveç tabelave astronomike ai ka shkruar edhe veprën "Mizan al-Hikmet", e cila sipas Sartonit është vepra më e madhe, të cilën mendja mesjetare ka mund ta krijojë. Në të Al-Hazini flet për gravitetin. Çdo lëvizje sipas Al-Hazimit si ajo planetare po ashtu lëvizja e trupit të hedhur shkaktohet për shkak të forcave tërheqëse ndërmjet vetë masave të trupave. Al-Bettani, përveç tabelave astronomike "Zigj as-sabi" ka shkruar shumë vepra të tjera astronomike. Ai, në bazë të lëvizjes së Diellit, ka llogaritur gjatësinë e vitit Diellor dhe ka vërtetuar mundësinë e zënies së plotë të Diellit, e cila shkaktohet kur ndërmjet saj dhe Tokës është Hëna. Atëherë shihet vetëm mbështjellësi i jashtëm i Diellit. Ka caktuar edhe apogjen e Diellit në lëvizjen e dukshme dhe ka konstatuar se në pikën në të cilën Toka është më e largët nga Dielli ka ndryshuar nga koha e Ptolomejit. Përveç kësaj Al-Bettani ka folur edhe për ndërrimin e hënës dhe për lëvizjen e trupave të tjerë qiellorë. Veprat e tij janë përkthyer në shumë gjuhë evropiane. Karlo Nolino më 1899 ka botuar tabelat e tij nga astronomia.



5. FIZIKA DHE MEKANIKA

Ibn Sina në veprën e vet ‘’Esh-Shifa’’ ka shqyrtuar problemin e shpejtësisë së tingullit (zërit) dhe të dritës. Ai thotë se drita është më e shpejtë se tingulli. Nëse një trup godet trupin tjetër në një largësi të caktuar, së pari do të shihet goditja se sa të dëgjohet tingulli, sepse tingullit, në krahasim me dritën, i nevojitet kohë dhe hapësirë nëpër të cilën do të përcillet. Vetëtima shihet, ndërsa bubullima dëgjohet më vonë, por nuk shihet. Nëse kjo ndodhë së bashku,pra në të njëjtën kohë, atëherë vetëtimën do ta shohim në të njëjtin moment, ndërsa bubullimën pak më vonë, sepse tingullit (zërit) për ndryshim nga drita i nevojitet kohë që të kalojë hapësirë të caktuar dhe të arrijë deri te ne. Këtë kuptim të Ibn Sinasë e hedh poshtë Ibn al-Hajthem dhe në bazë të eksperimenteve vërteton se edhe drita ka shpejtësi të caktuar dhe për përhapjen e saj i nevojitet kohë. Retë, sipas Ibn Sinasë, formohen me kondenzimin e avullit të ujit në ajër, i cili pastaj në formë të lëngët apo të ngurtë bie në tokë në formë të shiut, borës, breshërit etj. Shumë historianë Ibn al-Hajthemin e numërojnë si fizikanin më të mirë të të gjitha kohërave, veçanërisht në lëmin e optikës, Evropa e njeh me emrin Al-Hazin. Nga lëmia e fizikës ka shkruar rreth 25 vepra. Ibn al-Hejthem me aplikimin e metodës induktive në shkencat natyrore ka qenë paraardhës i Bekonit dhe shkencëtarëve të tjerë evropianë. Ai shkroi disa vepra shumë të rëndësishme nga optika: ‘’Natyra e dritës’’, ‘’Shpejtësia e dritës’’,’’ Reflektimi dhe thyerja e dritës’’ dhe ka sqaruar shumë dukuri natyrore si p.sh. ylberin dhe ka vërtetuar se rrezet e dritës shkojnë prej trupit kah syri e jo anasjelltas. Shumica e konsiderojnë njërin ndër shkencëtarët më të mëdhenj të fizikës eksperimentale për shkak të eksperimenteve që ka bërë nga lëmia e përhapjes së dritës së trupave, të cilët rrezatojnë dritën vetanake si dhe dritën e trupave që rrezatojnë me dritën e kthyer të yjeve. Profesori Mustafa Nezif konsideron njërin prej shkencëtarëve më të mëdhenj të fizikës aplikative. Ai teorinë e ka zbatuar në praktikë. Ka konstrukuar shumë insturmente dhe ato i ka përdor në praktikë. Ibn al-Hejthem i vuri themelet e optikës. Ndikimi i tij në zhvillimin e shkencës mbi dritën nuk është më i vogël se sa ndikimi i Njutnit në zhvillimin e mekanikës. Al-Bejruni është fizikan i njohur arabo-islam, veçanërisht në lëmin e mekanikës dhe të hidrostatikës. Ka shkruar disa vepra mjaft të rëndësishme. Në to ka shpjeguar shtypjen, ekuilibrin dhe ligjin e lëvizjes së lëngjeve. Djemtë e Musa ibn Shakirit kanë shkruar veprën e njohur ‘’Mekanika’’, e cila konsiderohet si vepra më e madhe e këtij lloji. Përveç ‘’Mekanikës’’ kanë shkruar edhe vepra të tjera të njohura mbi qendrat e gravitacionit. Ballton, anëtar i Akademisë së Shkencave të Amerikës konsideron se Ibn al-Hejsem me veprën e tij "Mizan al-Hikmet" fuqimisht ka ndikuar në zhvillimin e fizikës dhe, në përgjithësi, të mendimit shkencor te arabët. Ibn al-Hejsem ka sqaruar se ligji i Arhimedit se përveç te lëngjet mund të aplikohet edhe te gazërat. Ai para Toriqelit (Evangellista Toriqeli 1608-1647, fizikan dhe matematicient Italian, bashkëpunëtor i Galileut,I cili ka zbuluar barometrin dhe ndikimin e shtypjes atmosferike dhe ka caktuar ligjin e rrjedhës së fluidit prej enës,që njihet si ligji i Toriqelit) ka bërë eksperimente me gypin barometrik dhe ka vërtetuar se ajri ka peshë. Ajri ka peshën e vet dhe fuqinë e vet sikurse lëngu.Ai ka vërtetuar se sa më e madhe të jetë dendësia e ajrit, aq më e vogël është pesha e trupit në ajër. Në bazë të kësaj Ibn al-Hejsem me të drejtë mund të konsiderohët paraardhës i Toriqelit, Paskalit, Bojlit dhe të shkencëtarëve tjerë. Punimet e tij janë të konsiderueshëm edhe në lëminë e gravitetit. Ai ka arritur të zbulojë edhe bazat e ligjit të mekanikës që fatkeqësisht, u janë përshkruar shkencëtarëve evropianë të shek. XVII. Punimet shkencore të Ibn al-Hejsemit, Al-Bejrunit dhe të shkencëtarëve tjerë arabë kanë qenë literaturë standarde dhe themelore në universitetet evropiane deri në fund të shek. XVII. Shkencëtarët evropianë këto i kanë shfrytëzuar në hulumtimet e tyre të mëtejshme.



TË ARRITURAT ARABE NË FUSHËN E BIOLOGJISË, KIMISË, FARMAKOLOGJISË, MIERALOGJISË DHE GJEOLOGJISË

Është e pamundur të përfshihen të gjitha veprat që kanë shkruar shkencëtarët arabë në këto lëmenj. Shumica prej tyre kanë qenë shumë të frytshëm, posaçërisht në biologji, në kimi, në farmaci (për shkak të afërsisë së këtyre disiplinave shkencore me mjekësinë). Ndërmjet tyre hasim edhe në matematicientë, astronomë dhe fizikanë shumë të njohur, të cilët përveç matematikës, astronomisë dhe fizikës kanë studiuar edhe mjekësinë. Ibn al-Hejsem i njohur me punimet e tija në lëminë e optikës ka shkruar edhe disa vepra mjaft të njohura nga lëmi i mjekësisë. Ibn Sina, i njohur si mjek dhe si filozof, disa kapituj të veprës së vet të madhe ‘’Kanoni i Mjekësisë’’ i ka kushtuar farmacisë. Në to ai ka përshkruar shumë bimë shëruese, mënyrën e përfitimit të drogës dhe përdorimin e tyre në shërimin e sëmundjeve. Po ashtu edhe disa kapituj të veprës së dytë të madhe "Esh-Shifa" ia ka kushtuar biologjisë. Në ata kapituj Ibn Sina ka përshkruar shumë bimë, ka folur detajisht mbi mënyrën e shumëzimit, mbi absorbimin dhe bartjen e ushqimit te talofitlët dhe bimët me sistem përçues. Përveç botës bimore Ibn Sina ka folur edhe për botën shtazore. Ka përshkruar shumë lloje të kafshëve tokësore dhe ujore. Detajisht ka folur mbi kërcën (rroc,lloj qershie) dhe eshtrat, venat dhe arteriet, lëkurën dhe muskujt, sistemin nervor, sistemin e organeve të tretjes, organet e frymëmarrjes, organet për qarkullimin e gjakut, organet e shumëzimit etj. Pa dyshim se Ibn Sina dhe shumë shkencëtarë të tjerë arabë, të cilët janë marrë me botën bimore dhe shtazore, kanë studiuar strkuturën e organeve me prerjen e tyre. Vetëm në këtë mënyrë mund të sqarohet përshkrimi i tij i muskujve të zgjatura të zorrve, të cilët bëjnë lëvizje të ngjashëm me lëvizjen e skrrajës gjatë tretjes së ushqimit, pastaj transferit ose bartjes, pastaj muskujt lidhës, të cilët kanë rolin e bashkimit ose lidhjes së muskujve të zgjatur dhe të muskujve transfer bartës. ‘’Kanoni i Mjekësisë’’ i tij pesëmbëdhjet herë është përkthyer dhe botuar në gjuhë të ndryshme, ndërsa është studiuar në universitetet evropiane deri në fund të shek. XVII. Përmes ‘’Kanonit të Mjekësisë’’ Ibn Sina ka ndikuar fuqimisht në zhvillimin e mendimit shkencor evropian në periudhën e zgjimit të saj.



1. KIMIA

Xhabir ibn Hajjan konsiderohet njëri ndër kimistët më të mëdhenj arabë. Ai ka vënë themelet e kimisë shkencore. Para tij kimia ka pasë kryesisht karakter të shkathtësisë bazuar në eksperiencë. Me shkathtësi dhe me eksperiencë para Xhabir ibn Hajjanit janë përfituar disa metale, ngjyra, pëlhura, qelqi, yndyrërat, erërat e ndryshme dhe mjetet, të cilat e pengojnë kalbjen. Duke u marrë me punë eksperimentale Xhabir ibn Hajjan ka treguar rëndësinë e eksperimentit. Ai prej nxënësve të tij ka kërkuar precizitet dhe kujdes gjatë zhvillimit të eksperimentit në kohën kur teoria e katër elementeve ka qenë ende në fuqi dhe kur është menduar se me kombinimin e këtyre elementeve mund të fitojmë çdo materie, të cilën dëshirojmë ta fitojmë. Për këtë arsye, metalet jofisnike shumica janë munduar t'i shndërrojnë në metale fisnike dhe në këtë mënyrë të arrijnë deri te ari. Xhabir ibn Hajjan ka vërejtur se gabimi i kuptimit nuk sqaron shumë dukuri, të cilat ai i ka vërejtur në eksperimentet e veta. Ai gjatë ndarjes së substancave të pastërta nga përzierjet natyrale ose artificiale ka përdor metodën e tharjes (evaporacionit). Përveç metodës së tharjes ai ka përdor edhe metodën e kullimit (filtrimit), pastaj metodën e destilimit, disolucionit, kristalizimit, sublimit dhe metodën e kalcinimit. Me punën eksperimentale Xhabir ibn Hajjan ka arritur të përfitojë shumë materiale si dhe t'i njohë vetitë e tyre kimike si p.sh. argjend-nitratin, acidin azotik etj. Ai ndër të parët ka vërtetuar se me përzierjen e argjend-nitratit me tretjen e kripës së kuzhinës përfitojmë fundrinën e bardhë në formë të djathit, sikur që ka vërejtur se bakri jep ngjyrë fisnike të gjelbërt. Ai ka vërejtur dallimin ndërmjet destilimit dhe filtrimit. Me destilim e ndajmë lëngun prej materieve të tjera, të cilat gjenden në lëng, ndërsa me filtrim i ndajmë materiet e forta e të patretura në lëng. Për të përfituar cinobër ose sulfatin e zhivës, Xhabir ibn Hajjan në shishe dhe enë të porcelanit ka qitur zhivën dhe squfurin. Më vonë zhivën e ka përzier me squfurin në enë dhe ka vendosur në furrë. Pas 24 orëve zhiva, me reaksion kimik, është shndërruar në gur të kuqe të ashtuquajtur cinobër. Cinobri në përgjithësi nuk është material i ri. Zhiva dhe squfuri me rrugë kimike janë shndërruar në grimca të imta e të thjeshta, të padukshme për syrin, me bashkimin e të cilëve është përfituar cinobri. Me gjasë ekziston ndonjë ngjashmëri ndërmjet paraqitjes së njësive kimike të Xhabir ibn Hajjanit dhe hipotezës atomike të Daltonit, e cila më vonë është arritur në teorinë atomike dhe me të cilën ka sqaruar ligjin e marrëdhënieve të peshave atomike (John Dalton, 1766-1884, kimist dhe fizikan anglez, ka dhënë teorinë atomike, themelet e kimisë moderne, ka dhënë ligjin e proporcioneve të shumëzuara, ka përshkurar çrregullimin e shqisave të pamurit në njohjen e ngjyrave dhe sipas tijmosdallimi I ngjyrave është quajtur ‘’daltonizëm’’.Ai është marrë edhe me kërkime sistematike meteorologjike). Është e njohur se veprat e Xhabir ibn Hajjanit janë përkthyer në gjuhën latine dhe kanë qenë literaturë themelore gjatë shekullit të mesëm. Për te dhe për veprat e tij janë shkruar shumë studime. Shkencëtarët më eminentë të perëndimit si p.sh. Kupp, Holmyard, M.Barthelot, P.Kraus, G.Sarton etj. me shqyrtim të veçant kanë treguar mbi Xhabir ibn Hajjanin dhe kontributin e tij në zhvillimin e kimisë si shkencë. Helmyard, Xhabir ibn Hajjanin e numëron ndër shkencëtarët më të mëdhenj arabë, ndërsa Sartoni thotë se shumë shkencëtarë sot nuk janë në gjendje të kuptojnë se këto njohuri dhe këto punime shkencore nga kimia mund t'i përshkruhen njeriut, i cili ka jetuar në shekullin e dytë hixhri. Duhet të theksojmë se Al-Kindi, Ibn Sina dhe shkencëtarët arabë nuk kanë besuar në mundësinë e transformimit të metaleve jofisnike në ari dhe në argjend. Për Al-Kindin ajo ishte ëndje e pafrytshme dhe humbje e kohës. Ebu Bekr ar-Razi ishte mjek dhe kimist mjaft i njohur arab. Disa e numërojnë ndër kimistët, i cili ka vënë themelet e saj. Ka konstruktuar dhe ka përshkruar mbi 20 instrumente metalike dhe të qelqit. Kimia ka lënë gjurmë edhe në mjekësinë e tij, kështu shërimin e shumë sëmundjeve ia ka përshkruar reaksioneve kimike, të cilët ndodhin në trup. Materiet kimike i ka ndarë në minerale, bimore, shtazore dhe të përfituara (derivate). Ar-Raziu ka përgatitur edhe acide. Acidin sulfurik, të cilin e ka quajtur vaj sulfurik, ka përfituar me nxemjen e sulfatit të gjelbërt. Ai ka përgatitur edhe alkoolin me destilimin e materieve të ndryshme dehëse dhe sheqerit të fermentuar. Alkoolin e ka përdor si bar. Ndër kimistët e njohur është edhe Al-Megjrit. Ai ka shkruar një vepër mjaft të gjerë nga kimia, e cila është përkthyer në gjuhën latine. Shumë shkencëtarë janë marrë me kimi edhe pse nuk kanë qenë kimistë të njohur si p.sh. Davud al-Antaki, Ibn al-Bejtar, Ibn Mejmun, Ibn an-nefis, Az-Zehravi etj.



2. BOTANIKA

Në mesin e shkencëtarëve arabë, botanika, ka pasur adhurues të shumtë. Ajo ka qenë lëndë mjaft e dashur. Por duhet pranuar se botanikën shumica nuk e kanë studiuar si shkencë të veçantë, por në kuadër të mjekësisë, ndoshta për shkak se shumë barëra dhe droga janë përfituar ekskluzivisht prej bimëve. Ndoshta në këtë drejtim e kanë përcjellur Hipokratin (baba i mjekësisë), i cili ka kërkuar të studiohen bimët shëruese dhe rrethina në të cilën jeton njeriu me qëllim që të gjendet mënyra e mjekimit. Për këtë arsye kanë filluar të studiojnë bimët para se ta shfrytëzojnë rrënjën, kërcelin, gjethin, lulen dhe frytin. Përveç përshkrimit të bimëve shëruese dhe mënyrës së përfitimit të drogës, ata gjithashtu kanë përshkruar shumë toka pjellore në të cilat rriten bimët shëruese dhe bimët e tjera. Ibn Sina në librin e dytë të veprës së tij të madhe "Kanoni i Mjekësisë" ia ka kushtuar botës bimore. Librin e ka ndarë në shumë kapituj, në të cilët detajisht dhe mjaft gjerësisht, ka folur mbi bimët shëruese. Përveç që ka treguar cilësitë themelore të këtyre bimëve, ai ka përcjellur edhe shkrimet e grekëve të vjetër, që kanë shkruar për bimët shëruese dhe për bimët tjera: Galeni, Dioskoridi etj. Ibn Sina në këtë vepër ka pasqyruar zhvillimin e botës bimore prej talofitit deri te myshqet, fierët, diela e luleve si dhe kërcellët drunor. Ka folur për bashkësitë e bimëve, për familjet, si dhe për llojet e ndryshme të së njëjtës familje, për bimët fisnikë dhe për bimët tjera, për shpërndarjen zonale të bimëve, për tokën produktive në të cilën zhvillohen dhe rriten bimët, për ngjyrën e bimëve, për frytet e lëngëta dhe të thata, për gjethin e gjërë dhe të ngushtë, me rrethplot konveks. Përveç kësaj Ibn Sina ka dhënë emrat e bimëve në gjuhën greke dhe në gjuhë të tjera. Ka bërë dallimin ndërmjet bimëve, të cilat rriten të kultivuara dhe në gjendje të egër në natyrë. Ka përshkruar gjatësinë dhe trashësinë e shumë kërcejve të bimëve, pastaj gjethin, frytin dhe organet e tjera. Ka folur për frytshmërinë periodike të bimëve. Ka treguar llojllojshmërinë e erës dhe të shijes së bimëve, e me këtë ka qenë paraardhës i Karla Metzaes, e cila më 1934, me ndihmën e ekstraktit bimor, ka shkruar për personifikimin e bimëve. Ibn Sina te kjo botë bimore është shërbyer me shembujt e natyrës si burim të parë, ndërsa burimi i dytë ka qenë prodhim i thatë i bimës: lëvorja, fryti dhe lulja deri te të cilët ka arritur te shitoret e ndryshme ku shiteshin bimët shëruese. Duke shfrytëzuar këto dy burime, Ibn Sina ka dhënë përshkrimin e mbi 400 bimëve të ndryshme, kryesisht shëruese. Përveç ‘’Kanonit të mjekësisë’’, Ibn Sina disa pjesë të veprës së dytë të madhe "Esh-Shifa" ia ka kushtuar botës bimore. Në ata kapituj ka bërë fjalë për organet gjenitale mashkullore dhe femërore të bimëve si dhe mënyrën e shumëzimit. Bimët, sipas Ibn Sinasë, njësoj sikur edhe kafshët, në mënyrë instinktive e ndjejnë nevojën për ushqim. Ushqimi i bimëve bëhet me rrugën natyrore,pra me tërheqjen e organeve bimore, e jo me vullnet dhe dëshirë. Sistemi i ushqimit është argumenti i jetës, por jo i vetëdijes dhe punës së vetëdijshme. Ibn Sina ka folur për frytet e bimëve dhe për bimët bregdetare, si dhe për bimët të cilat rriten në toka të njelmëta, ranore, moçalore dhe malore, pastaj për shartimin,për pyjet gjethërënëse dhe gjethëmbajtëse (halorët). Në mesin të botanistëve të njohur arabë ka qenë edhe Ibn al-Bejtar, i lindur në Spanjë. Ibn al-Bejtar ka vizituar Afrikën veriore: Algjerin, Marokun dhe Tunisin. Ka qenë kryetar i botanistëve të Egjiptit. Ka studiuar shpërndarjen zonale të bimëve të Afrikës veriore dhe të Sirisë. Ka qenë shumë i njohur edhe si mjek me eksperiencë. Veprat më të rëndësishme, që ka shkruar në fushën e mjekësisë, farmacisë dhe botanikës janë: "El-Xhamiu fi mufredati-l-edvijeti ve-l-agdhijeti" (Leksikoni mbi drogat dhe ushqimin) dhe "El-Mugni fi-l-edvijeti" (Kompendij mbi drogat). Në veprën e parë, me radhitje alfabetike, ka dhënë përshkrimin e disa qinda bimëve mjekuese, ka treguar për Galenin, Diskoridin dhe shkencëtarët tjerë grekë, detajisht ka përshkruar përgatitjen e barërave, përdorimin e tyre, dobitë, dëmet etj. Përveç Ibn al-Bejtarit ndër botanistët shumë të njohur arabë kanë qenë, Davud al-Antaki dhe Abdel-latif al-Bagdadi. I pari në veprën e vet "Tazkirat Davut", e cila më shumë ka kuptim farmaceutik dhe mjekësor, ka dhënë shpërndarjen zonale të bimëve, ka folur për vjeljen e bimëve, ka dhënë emrat e bimëve në gjuhen arabe dhe në shumë gjuhë të tjera, ndërsa i dyti ka dhënë pasqyrën detaje mbi florën e Egjiptit. Në mes të tjerash ka përshkruar bananen, palmën, manin, fikun egjiptian, limonin, bostanin, akacien, trangullin, çiçibunin etj. Bima mjekuese ballsamuese, si thotë Al-Bagdadi, gjendet vetëm në rrethinën e Heliopolisti në Egjipt, në një sipërfaqen prej rreth 400 ari. Bima është aromatike. Prej saj përfitohen materiale të ndryshme mjekuese, në rend të parë vaji eterik, i cili përdoret në mjekësi. Abdel-latif al-Bagdadi ka jetuar në kohën e Salahudin-Ejubit. Ka qenë profesor në Universitetin Al-azhar të Kajros dhe në Emevi të Damaskut. Al-Kazvinit me ‘’Kosmografinë’’ e vet po ashtu i takon një vend i dalluar në mesin e botanistëve arabo-islam. Ka përshkruar një numër të pakufishëm të bimëve të lashta, ka folur mbi sjelljen ditore të disa luleve dhe ka treguar interesim të madh për bimët shëruese. Ibn Sejjid në veprën e vet "Al-Muhassis" vëmendje të posaçme i ka kushtuar zhvillimit të botës bimore sipas radhës, duke përshkruar përveç drurit edhe gojushën dhe lloje të ndryshme të barit, ndërsa Al-Idrisi ka përshkruar bimët, të cilat Dioskoridea nuk i ka shënuar në pasqyrën e vet të botës bimore si p.sh. tamarindin, xhenxhefilin, xhenxhefilin kinez, mërsin etj. Al-Idrisi, konsideron se Dioskoridi, ka bërë këtë qëllimisht pasiqë shumica e këtyre bimëve gjendet jashtë zonës bimore të Greqisë. Al-Idrisi ka treguar edhe literaturën me të cilën është shërbyer Dioskoridi. Në mes tjerash ka pasur në dorë veprat e Galenit, Hunjejna ibn Is-hakit, Ibn Gjulgjula dhe Az-Zehravit. Ka shkruar me rendin alfabetik gjatë numrimit dhe komentimit të emrave të disa bimëve në gjuhën arabe, latine, persishte, greke dhe gjuhë të tjera. Gjithashtu me radhitje të njëjtë edhe Al-Daudi, Al-Dejnuri, Al-Gafiku, Al-Kurtubi dhe Ibn as-Suri kanë dhënë pasqyrën e shumë llojeve të bimëve. Në mes tjerash kanë përshkruar: fikun indian, karanfilin, zymbylin etj. Ad-Dejnuri, i njohur si sheik i botanistve arabë, gjatë përshkrimit të bimëve dhe organeve të tyre ka marrë natyrën si burim të parë dhe të vetëm. Ai,i vetmi nga shkencëtarët arabë, ka lënë pas dore anën mjekuese të bimës. Flitet se në përcjelljen e tij ka qenë piktori, i cili ka vizatuar me ngjyra etapat e ndryshme të zhvillimit të bimës. Muhamed ibn Jusuf al-Havarizmi dhe Ad-Daudi kanë përshkruar shumë lloje të bimëve. I pari në veprën e vet ‘’Mefatihu-l-ulumi’’ (Çelësat e shkencës) në mes tjerash ka përshkruar edhe këto bimë: zymbylin, gencianën, solanimun, nigrum etj. ndërsa i dyti në veprën e tij ‘’Neshetu-n-nufusi ma'rifeti-n-nebati ve-l-ahgjari ve-l-eshgjari’’ (Libri voluminoz mbi identifikimin e bimëve, gurëve të çmueshëm dhe pemëve (drunjve)), vëmendje të posaçme i ka kushtuar: xhenxhefilit, rrëshirës së pishës etj. Në mesin e botanistëve arabë vend të merituar zë edhe Al-Kurtubi. Ai ka përshkruar me qindra lloje të bimëve. Në mes tjerash ka përfshirë edhe këto: bungun, korianderin, anason (glikanxo), drurin e terpentinës, qepën, gencianën, barin e detit, hashashin, bimët prej familjes së solanacave, ricinusin, mërsina (myrtys), plepin etj. Pa dyshim se bimët shëruese janë lëndë e parë e pazëvendësueshme në prodhimin e barërave,prandaj kanë tërhequr vëmendjen e pjesës dërmuese të botanistëve arabë. Por, shumica prej tyre, krahas bimëve shëruese, kanë studiuar edhe bimët joshëruese. Ata vëmendje të posaçme i kanë kushtuar edhe kultivimit të bimëve, e cila është bukur shumë larg shfrytëzimit të shërueshmërisë së bimëve.



3. ZOOLOGJIA

Shumë shkencëtarë arabë, përveç botës bimore, kanë studiuar edhe botën shtazore. Shumica, duke ndjekur Aristotelin, kanë shkruar vepra me vlerë të përhershme. Në to kanë studiuar jo vetëm kafshët, prodhimet e të cilave kanë aplikim në mjekësi, por edhe ato, prodhimet e të cilave nuk kanë kurrfarë aplikimi në industrinë e barërave. Ibn Sina disa kapituj të veprës së vet të madhe "Ash-Shifa", ia ka kushtuar zoologjisë. Në to ka përshkruar lloje të ndryshme të kafshëve. Prej organizmave ujorë, ka përshkruar shumë lloje të peshqve dhe të bretkocave, si dhe organizma të tjerë, të cilët vazhdimisht jetojnë në ujë ose përkohësisht dhe ato që janë të ngjitur për bazë si shpuzorët, guacat etj. Po ashtu në këtë vepër ka bërë fjalë edhe për eshtërat, venat, arteriet, membranat, lidhjet dej-dej si dhe lëvizjet e dëshiruara dhe mekanike të kafshëve. Ibn Sina, pastaj ka treguar si dhe në ç'mënyrë zhvillohen funksionet e ndryshme te kafshët. Ka shqyrtuar se si tretet ushqimi, frymarrjen e organizmit, si bëhet qarkullimi i gjakut, si dhe në ç'mënyrë bëhet shumëzimi i disa kafshëve etj. Ka dhënë përshkrimin e shumë grupeve të kafshëve: zogjve, peshqve, rrëshqitësve, amfibeve dhe sisorëve. Pa dyshim se Ibn Sina, si dhe shumë shkencëtarë arabë kanë studiuar strukturën e organizmave me anë të prerjes. Vetëm në këtë mënyrë ka mundur të përshkruaj muskujt e lëmuar të lukthit, të cilët bëjnë tretjen e ushqimit. Gjithashtu shumë botanistë si Ibn el-Bejtar, Davud el-Antaki etj. përveç botës bimore kanë studiuar edhe botën shtazore. Al-Bagdadi vëmendje të posaçme i ka kushtuar botës shtazore të Egjiptit. Në mes tjerash gjërësisht ka bërë fjalë për peshqit, zogjtë, breshkat dhe kuajt e Nilit, ndërsa Al-Kazvini në ‘’Kozmografi’’, në bazë të organeve të lëvizjes ka bërë klasifikimin e kafshëve. Botën shtazore sipas mënyrës së lëvizjes e ka ndarë në grupe dhe këtë përsëri në bazë të njëjtë në nëngrupe. Al-Kazvini ka folur edhe për mbledhjen e ushqimit dhe përgatitjen e tëmotjeve, pastaj për bletët dhe eksperiencën e tyre gjeometrike në bërjen e gjashtëkëndëshit këndëdrejtë, të cilin ndonjëherë nuk mund ta vizatojë as matematicienti më i mirë. Në ‘’Kozmografi’’ Al-Kazvini ka përshkruar disa qindra lloje të kafshëve. Ibn Sejjid në disa kapituj të veprës së vet të madhe "Al-Muhassis" ka njoftuar për shumë veçori dhe cilësi të kalit, deves, dashit, sqapit, qenit, zogut, bletës, merimangës, thneglës dhe kafshëve të tjera. Posaçërisht i ka kushtuar vëmendje dhe, në mënyrë precize, ka përshkruar disa organe te kafshët, që është shumë me rëndësi për ata që merren me morfologji, shkencën e cila studion formën dhe ndërtimin e organeve, ndërsa Al-Xhahiz në ‘’Zoologjinë’’ e vet, e cila përfshin shtatë kapituj, botën shtazore ka ndarë në tri grupe: 1 rrëshqitësit 2. peshqit 3. amfibët, zogjtë dhe sisorët. Këtë sistematizim ai e ka bërë në bazë të organeve për lëvizje. Grupin e fundit e ka ndarë në katër nëngrupe: njeriu, kafshët shtëpiake, egërsirat dhe insektet. Duke folur për sisorët Al-Xhahiz ka njoftuar edhe për delfinët dhe balenat, banorë të përhershëm të detit, të cilët edhe pse jetojnë në ujë prapë i takojnë sisorëve. Përveç kësaj Al-Xhahiz, botën shtazore e ka klasifikuar në bazë të organeve të zërit: njeriu dhe kafshët. Njeriu shërbehet me të folurit e artikuluar dhe shqipton fjalët sipas rrokjeve, ndërsa te kafshët është e kundërta. Ato, formojnë tinguj të ndryshëm të paartikulluar si p.sh. cicërimë, lehje, blegërimë, hingëllimë, pallje, ulurimë etj. Në disa pjesë të librit Al-Xhahiz ka folur mbi përdorimin e dhëmbëvë te sisorët, ndërsa te të tjerët mbi formimin e mëlqisë dhe zhvillimin e embrionit te zogjtë, ndërsa në pjesën e tretë të librit hollësisht ka treguar gjithçka për pëllumbin e egër, i cili është, si thotë, shumë interesant si nga mënyra e ndërtimit të çerdhes po ashtu edhe nga aspekti i rritjes së zogjve të vet. Ka folur edhe për sëmundjen e pëllumbit të egër dhe për mënyrën e shërimit, pastaj ka vazhduar ekspozimin e vet për mizat, fluturën, petritin, pupëzën, thneglën, grerëzin etj, dhe në pjesën e katërt prap ka folur për thneglën, majmunin, derrin, gjarpërin, petritin, minin kërcyes egjiptian, karakalecin dhe perkën. Al-Xhahizi ka studiuar edhe strukturën e organizimit me prerje. Ai ka bërë eksperimete me kafshë. Disa kafshëve u ka dhënë të pijnë alkool që të konstatojë se çfarë ndikimi ka alkooli në organizmin e kafshës, ndërsa të tjerët i ka vendosur nën enën e qelqit që të mund të vëzhgojë dhe të konstatojë sjelljen e tyre. Përveç Al-Xhahizit edhe Ad-Dumejri ka qenë zoolog i madh. Me rend alfabetik ka numëruar dhe ka përshkruar disa kafshë. Mendimin e vet e ka forcuar me shumë hadithe dhe me shumë tekste poezie paraislame arabe. Ka përshkruar: luanin, deven, lepurin, ngjalën, patën, fajkonin, laradashin, pleshtin, gomarin, lopën, hitin, krokodilin dhe qindra kafshë të tjera. Ai në këtë pasqyrë të botës shtazore ka pasur në dorë veprat e zoologëve grekë dhe arabë; Aristotelit, Al-Xhahizit, Ibn Sejjidit, Al-Kazvinit etj. Ad-Dumejri si edhe shumë shkencëtarë arabë për shkak të shkrimit encikolopedik në një pjesë të librit kanë përfshirë: zogjtë, peshqit, insektet dhe rrëshqitësit, e me këtë edhe shpërndarjen zonale të kafshëve, pastaj poezinë dhe letërsinë, me çka kanë bërë veprën vëllimore, të dobishme dhe njëkohësisht të lehtë për lexim.

4. FARMAKOLOGJIA

Thamë se farmakologjia si dhe botanika nuk janë studiuar si shkenca të veçanta, por janë studiuar në kuadër të mjekësisë. Poashtu theksuam se gati të gjithë shkencëtarët arabë, të cilët kanë shkruar në këta lëmenj, këto dy disiplina shkencore i kanë futur në shërbim të mjekësisë. Ibn Sina disa pjesë të veprës së vet të madhe "Kanoni i Mjekësisë" i ka kushtuar farmacisë. Në to detajisht ka përshkruar shumë bimë shëruese dhe minerale prej të cilave prodhohen barëra dhe droga të ndryshme. Gjithashtu edhe Al-Bejruni, Ibn al-Hejsem, Sabit ibn Kura, Ar-Razi dhe shkencëtarë të tjerë arabë kanë shkruar vepra të mëdha dhe shumë të rëndësishme nga kjo lami. Ar-Bejruni si dhe Ar-Razi kanë shkruar veprën me titull: “Farmacia”, ndërsa Ibn al-Hejsem “Librin e mjekësisë”. Ibn al-Bejtari në veprën e vet “Doracak për drogat” ka treguar si dhe në ç'mënyrë, me përpunimin e lëndës së parë bimore, shtazore dhe të mineraleve, mund të përfitojmë barin. Ai në tërësi ka përvetësuar të arriturat e grekëve të vjetër nga lëmi i farmacisë, biologjisë dhe të mineralogjisë. Në dorë ka pasur “Anatominë” e Galenit dhe “Florën” e Dioskoridit. Në veprën “Doracaku mbi drogat” Ibn al-Bejtari ka folur për përdorimin e barit, ndikimin e dobishëm dhe të dëmshëm, ka treguar në lloje të ndryshme të bimëve, me përpunimin e të cilëve përfitohen vajrat e ndryshme eterike dhe yndyrërat si p.sh. trëndafili, pelini, bathra e verdhë ose e bardhë etj. Davud al Antaki, në veprën "Tezkiret", vëmendje të veçantë i ka kushtuar sezonit të vjeljes së bimëve, mënyrës së ruajtjes dhe të shpërndarjes zonale të botës bimore, ndërsa Ibn an-Nefis gjatë shërimit të sëmundjeve të ndryshme më shumë është mbështetur në rregullimin e ushqimit të të sëmurit se sa në përdorimin e barërave për ç'arsye, në një masë të madhe, është bojkotuar nga ana e farmaceutëve arabë. Mirëpo, përveç kësaj Ibn an-Nefis disa pjesë të veprës së vet të madhe ia ka kushtuar farmacisë. Al-Idrisi në "Botanikën" e vet ka përshkruar shumë lloje të bimëve shëruese dhe të bimëve të tjera. Ai në këtë pasqyrim të botës bimore ka pasur në dorë veprat e botanistëve grekë dhe arabë: Dioskoridit, Galenit, Hunejin ibn Is-hakut, Ibn Shizuanit, Ibn Xhulxhulit, Az-Zahravit etj. Muhamed ibn Jusuf al-Havarizmi dhe Abdurrahman ad-Dauni kanë qenë farmacistë të mëdhenj. I pari në veprën e vet "Miftahu-l-ulumi", përveç analizës detaje të sëmundjes ka shkruar edhe për barërat e thjeshta dhe të përbëra, të cilat prodhohen prej bimëve shëruese dhe mineraleve të ndryshme si p.sh. mastika, zymbyli, xhenxhefili, citrat, fosforin, ekstraktet bimore, qumështin dhe rrëshira të ndryshme, ndërsa i dyti në veprën "Nuz-hetu-n-nufusi ve-l-efkari fima'rifeti-n-nebati", përveç përshkrimit të zanafillës së dytë të bimëve dhe të mineraleve ka përshkruar edhe mundësinë e aplikimit të tyre në mjekësi, ka folur për përbërjen dhe përgatitjen e helmeve, verës, ekstrakteve të vajit dhe të yndyrës. Në mes të farmacistve të njohur arabë është edhe Al-Kurtubi. Ai në veprën “Interpretimi i emrave” ka shpjeguar se si dhe në ç'mënyrë mund të përfitojmë barërat me përpunimin e lëndës së parë bimore, shtazore dhe mineraleve. Prej bimëve shëruese, prodhimet e të cilëvë përdoren si lëndë e parë në prodhimin e barërave, ka cekur këto: hashashin, fierin, vruvën, prej mineraleve boraksin, sulfatin e bakrit, cinobrin, acidin squfurik të murmë, ndërsa prej kafshëve varonin dhe disa të tjerë.



5. MINEROLOGJIA DHE GJEOLOGJIA

Mineralet dhe minerologjia si shkencë kanë tërhequr një numër të madh të shkencëtarëve arabë. Shkencëtarët arabë kanë pranuar teorinë greke sipas së cilës tërë bota është ndërtuar prej katër elementeve: ajrit, ujit, dheut dhe zjarrit. Grekët kanë menduar se me kombinimin e shkathtë të këtyre elementeve mund të përfitohet çdo materie që dëshirojmë. Ky mendim ka tërhequr shumë shkencëtarë arabë të kërkojnë "gurin e diturisë" me të cilën metalet jo fisnik do të shndërronin në argjend dhe ari. Por shumica prej tyre kanë konsideruar si endje të pafrytshme dhe humbje të kohës. Në këtë periudhë të alkimisë një numër i madh i shkencëtarëve arabë, është marrë me kimi mjekuese. Ata kanë studiuar mundësinë e përdorimit të mineraleve kundër sëmundjeve të ndryshme. Vend të merituar në mes të arabëve ijatrokimist (kimia mjekuese) kanë qenë Ibn al-Bejruni dhe Davud al-Antaki. Ndërsa në mesin e minerologve arabë Al-Bejruni ka shkruar disa vepra shumë të rëndësishme nga kjo lëmi. Shumica e numërojnë në gjeologët më të mëdhenj dhe konsidërojnë se është e pamundur të shkruhet nga kjo lëmi e mos të theksohet kontributi i tij në zhvillimin e kësaj disipline shkencore. Al-Bejruni si dhe Al-Hejsemi kanë caktuar peshën specifike të shumë metaleve, ndërsa Al-Kazvini detajisht ka folur mbi gurët e çmueshëm: diamantin, rubinin, zymrytin etj., pastaj mbi arin, argjendin, bronzën, hekurin, plumbin dhe përpunimin e tyre, mbi naftën, fosforin dhe minerale të tjera dhe lëndët e para në tokë. Shumica e shkencëtarëvë arabë, përveç minerologjisë kanë studiuar edhe gemologjinë, petrografinë, oqeanografinë, litosferën dhe degët të tjera të gjeologjisë. Utarid ibn Muhamed al-Hasib është, siç thotë Sarton, shkencëtari i parë në gjirin e arabëve, i cili ka shkruar veprën nga lëmi i gemologjisë me titull "El-Xhevahiru ve-l-ehxharu” (Gurët e çmueshëm), e pas tij vend të merituar zënë edhe Al-Kindi, Al-Bejruni dhe At-Tifasi. Ndër shkencëtarët arabë, të cilët kanë studiuar mbështjellësin e fortë të tokës, vend të merituar zë edhe Ibn Sina. Ai ka shkruar disa vepra shumë të rëndësishme nga kjo lëmi. Në to ka analizuar përbërjen, ndërtimin dhe zanafillën e litosferës. Ka treguar mbi ndikimin reciprok të forcave të brendshme dhe të jashtme në mbulesën e fortë të Tokës. Ndikimi i forcave të brendshme sipas tij shfaqet në lëvizjen e korës së tokës, aktivitetit të vullkaneve dhe termeteve. Në mesin e shkencëtarëve të njohur arabë, të cilët kanë studiuar relievin e tokës, zanafillën dhe zhvillimin e tij është Al-Mes'udi. Ai, si edhe Ibn Sina, ka treguar në forcat e brendshme dhe të jashtme, të cilat me ndikimin reciprok formojnë relievin e sipërfaqes së tokës. Al-Mes'udi ka folur mbi qarkullimin e ujit në natyrë, mbi rrjedhjen e ujërave dhe fundërimin e kripës në det. Duke studiuar zhvillimin gjeologjik të korës së tokës Ibn Sina, Al-Bejruni, Al-Mazini, Al-Gafiki dhe shkencëtarët të tjerë arabë, kanë treguar edhe në gurëzimin e mbeturinave të bimëve dhe të shtazëve në shkëmbinjt e litosferës. Në veprën e vet të madhe "Esh-Shifa" Ibn Sina thotë se Toka në të kaluarën e largët të saj ka qenë e pabanuar. Në kohën më të lashtë të saj nuk ka shenja jete, ndërsa më vonë në shkëmbinjt e saj hasim në shumë mbeturina të gurëzuara të bimëve dhe të kafshëve. Arabët dhe myslimanët qysh gjatë shekullit mesjetar, thotë Sarton, kanë pasur pasqyrë të qartë mbi evolucionin, zanafillën dhe zhvillimin e jetës. Ibn Maskavejh, Al-Kazvini, Ibn Haldun, Ihvan as-Saffa dhe shkencëtarët tjerë arabë kanë pohuar se materiet mineralore janë bazë e jetës në tokë. Nga materiet minerale, me anë të evolucionit kanë zënë fill bimët, prej bimëve kafshët, ndërsa sipas mendimit të disave, paraardhës i njeriut të sotëm ka qenë majmuni. Shkencëtarët arabë gjithashtu kanë shkruar numër të madh veprash nga hartografia. Hartografinë më së shumti e kanë studiuar për shkak të caktimit të lokacioneve të ndonjë vendi, drejtimin e Kibles dhe meridianin fillestar. Përveç Al-Havarizmit hartograf të njohur kanë qenë: Al-Magdisi, Al-Ilstahir dhe Al-Belhi. Ata kanë hartuar shumë harta gjeografike.



Konkluzion

Duke rezimuar ekspozimet e deritashme mund të thuhet se shkencëtarët arabë në periudhën islame, me punimet e veta shkencore, kanë kontribuar në zhvillimin e mendimit shkencor,në ndërtimin e kulturës dhe të civilizimit njerëzor. Ata kanë përkthyer në gjuhën arabe të arriturat shkencore të grekëve dhe trashëgiminë kulturore të popujve tjerë, të cilët i kanë paraprirë historisë. Gjuha arabe ka qenë gjuhë shkencore. Me të janë shkruar vepra, të cilat janë lexuar në të gjitha pjesët e Shtetit Islam, e cila territorialisht shtrihej prej Kinës në lindje deri në Francë në perëndim. Shumica konsiderojnë se Ibn al-Hejsem, Al-Kindi, Ibn Sina, Al-Farabi, Al-Bejruni, Al-Havarizmi dhe shkencëtarë të tjërë arabë kanë qenë të domosdoshëm për paraqitjen e Galilejit, Keplerit, Njutnit, Kopernikut dhe shkencëtarëve të tjerë të renesansës evropiane. Përmes veprave të tyre shkencëtarët arabë kanë ndikuar fuqishëm në renesansën evropiane. Me përdorimin e numrave në bazë të sistemit decimal në matematikë ata kanë bërë revolucion të vërtetë në shumë lëmi të veprimtarisë njërëzore. Ibn an-Nafis disa shekuj para Harfijës ka sqaruar qarkullimin e vogël të gjakut (qarkullimi pulmunal), ndërsa Ibn al-Hejsem natyrën e dritës, shpejtësinë dhe ligjet e thyerjes së saj shumë më herët se shkencëtarët evropianë. Ibn Miskavej, Ibn Haldun dhe Ihvan as-Safa kanë shkruar dhe kanë folur mbi evolucionin, zanafillën dhe zhvillimin e jetës disa shekuj para Darvinit, ndërsa Al-Idrisi, Ibn Hazm dhe Ibn al-Hejsem kanë folur mbi gravitacionin shumë më herët se Njutni dhe shkencëtarët tjerë evropianë të shekullit XVII. Shkencëtarët arabë kanë matur gjatësinë e meridianit tokësor, ndërsa me ndihmën e saj edhe madhësinë e Tokës, kanë caktuar dimenzionet e planeteve dhe largësinë e tyre ndërmjet veti, kanë konstruktuar një numër të madh instrumentesh nga astronomia dhe kanë vënë themelet e kimisë shkencore. Ata kanë vendosur themelet e metodologjisë së re në punën kërkimore shkencore dhe me këtë kanë qenë paraardhës i Bekonit, Dekartit dhe shkencëtarëve të tjerë të renesansës evropiane. Por vala e zgjimit kulturor, e cila kishte kapluar botën arabe, u ndërpre me pushtimin dhe shaktërrimin e mongolëve dhe të tatarëve, më vonë me depërtimin e turqve dhe në fund me kolonizimin e Evropës perëndimore, e cila tentoi të shlyej faqet më të ndritshme të së kaluarës islame. Sikur të gjitha këto të mos kishin ndodhur, renesansa evropiane do të ishte vepër e popujve islam. Arabët kanë luajtur rolin ndërmjetësues ndërmjet epokës greke dhe epokës së re shkencore. Në periudhën islame ata kanë qenë fortë nën ndikimin e grekëve të vjetër, por gjithashtu kanë ndikuar fuqimisht në shkencëtarët e renesansës evropiane, të cilët kanë qenë të njohur me të arriturat shkencore të arabëve përmes përkthimeve të veprave arabe në gjuhën latine dhe në gjuhë të tjera evropiane. Në këtë pasqyrim të shkurtër vërejtëm ndikimin e islamit dhe të arabëve në renesansën evropiane në fushën e shkencave natyrore.


Shendet dhe suksese

[StterollA]

Para se e besh kritike mbi shkencen dhe islamin.. studjo mire...
po tu desh me shume material per te lexuar urdhero e me thuaj..

Shendet dhe gjithe te mirat

[Shën Albani]

Une t´i solla dy hadithe te Muahmetit, bioseda nuk behet keshtu kur Ti anashkalon dy gabime kolosale te profetit, por sjell shkencetar arab dhe keta i konsideron e arritur islamike.

[Shën Albani]

Une t´i solla dy hadithe te Muahmetit, bioseda nuk behet keshtu kur Ti anashkalon dy gabime kolosale te profetit, por sjell shkencetar arab dhe keta i konsideron e arritur islamike. PErendimi nuk i konisderon shkencetaret e vet shkencetare krishter. dhe une emrat arab nuk i konsiderojne e arritur islamit , por e arritje te nje epoke. Para se te dalim te xhabirat , te flasim per shkencen e Muhametit!
Shkrimi yt eshte jasht temes, sepse fjala ishte per shkencen ne Kuran, pra te Muhameti, i tille eshte edhe nentitulli. Sheknca ne Islam nuk do methene se duhet numruar gjithe shkencetaret qe kane fene islame, sepse kjo nuk eshte e drejte, prenrdyshe islami mbetet teper inferior me shkencetaret e sotem qe ka perendimi. Pra humbja eshte e paraprogramuar!
E kemi fjalen per shkencen qe del nga Kurani ose hadithet, jo per shkencetaret qe kane lindur pas Muhametit, sepse ata nuk jan ebere shkencetar ne fe, por ne drejtime tjera! Dhe para se te besh nje numrim te tille tendencioz, atehere ndalu pak per shkak te objektivitetit ne Egjyptin e vjeter, Greqine dhe Romen, dhe do te shohish se shkrimi yt eshte vetem per vetekenaqesi, asgje me teper. Edhe nje here te lutem : jo me copy e past, por shkruaj shkrime tua lidhur me shkencen ne Kuran, aty do te pergjgigjem, por nuk u pergjigjem shklrimeve auotrine e te cileve nuk e njoh!

Para se te sjellish tekste qe nuk kane te bejne me temen, jipe mendimin tend per ato dy hadithe ku thot muhameti se femija ne muajin e katerte fiton gjinin dhe shpirtin! Muhametit i ka folur Zoti. A po jo ? Kush paska gabuar aty ? Kjo eshte ceshtja ketu!

Edhe nje here te lutem per faktet shkencore ne Kuran, jo per shkencetaret qe jane bere shkencetar, por rasteisht ishin musliman, sic mund te jene edhe budist e krishtere!!!

[Immaculate]

Ti mund te sjellesh or Alban edhe 200 hadithe dhe t'i japesh kuptimin qe do ti...

Pse nuk merr edhe komentimin qe i japin teologet islame ketyre haditheve por i merr shabllon ato dhe komentin e ben vete?

Kush je ti qe komenton fjalen e profetit?

Ne e dime fare mire se cfare je po nuk do merrem me personin tend.

Mbas 40 ditesh edhe pse engjelli e pyet Zotin se cfare gjinie do te kete, Zoti e ka dite qe me perpara se cfare gjinie mbart ne vetvete spermatozoiti (X apo Y), por eshte engjelli qe nuk e di se cfare tiparesh-gjinie do t'i jape krijeses ne bark. Gjinine e foshnjes as sot shkenca moderne nuk eshte ne gjendje ta zbulojne para 40 diteve ne barkun e nenes.

Profesor Keeth Moore nje nga te shumtet shkencetare joarabe dhe qe nuk kane qene musliman (por mbasi u njoh me te vertetat ne Kuran u be me pas musliman) e shpjegon mjaft qarte kete fakt.

Pasi të kalojnë 40 ose 42 ditë, embrioni merr formën e njeriut dhe nuk i përngjan më embrionit të kafshë, sepse embrioni i njeriut në këtë periudhë fillon të fitojë veçoritë e njeriut, siç shihet në, fig. 5.



Vete ky profesor kanadez i mirenjohur ne mbare boten deklaron:

"Kam kënaqësinë që marr pjesë në shpjegimin e vargjeve kur'anore dhe thënieve të Muhammedit a.s., që flasin mbi krijimin e embrionit. Jam plotësisht i bindur, se këto fakte, Muhammedit i kanë ardhur nga Zoti, sepse këto informacione shkencore, shkenca i zbuloi kohët e fundit pas një pune shumë të lodhshme. Dhe ky është fakt bindës për mua, se Muhammedi është i dërguari i Zotit."

Pastaj Prof.Murit i bëhet pyetja: Prof. besoni ju se Kur'ani është fjalë e Zotit?

Ai përgjigjet: "Nuk gjej ndonjë vështirësi që ta pranoj këtë."

Më pas i bëhet pyetja tjetër: "Si e besoni Muhammedin a.s. në kohën, kur ju besoni edhe Isain (Jezusin)?"

Ai përgjigjet: "Jam i bindur se që të dy ata janë të së njëjtës shkollë".

Ti more Alban mire qe na ke dale si pseudo-teologu i fese islame, por ti as mendimin e shkencetareve, te cilet dine pak me shume si ti, nuk e perfill.

Po juve nuk ju intereson as e verteta e as te mesoni rreth saj; ti ke vetem nje qellim qe e ke shprehur qarte ne kete forum dhe ne forumin tjeter, por e sheh qe je i deshtuar ne cdo hap qe ndermerr dhe nuk ke se c'ben.

[Shën Albani]

Nuk flet per gjinine pas 40 diteve , por pas 120 diteve dhe shekenca eshte ne gjendje ne baze te informacionit gjenetik ta tregoje gjinine posa te kuptohet shtatzenesia. Ne rast te tilla mirreet uji nga mitra dhe analizohet kjo eshtee verteta.

Sai perket interpretimit , une nuk kam interpretuar por kam cituar. Intepretimet e arabeve nuk me interesojne, sepse nese ai ishte profet nuk ka folur per filozof dhe dijetare , por per populline rendomte, sespe atehere nuk kishte as filozof e as dijetare dhe duhej populli ta kuptonte. Interpetimet nuk guxon t´i behen fjales se Zoti apo profetit por duhet pranuar sic eshte thene, sepse intepretimi eshte genjeshter!!! Ato mendime jane konkrete dhe nuk kane nevoje te tille. Dhe askush nuk i ka dhene te drejte dikujt per te interpetuar nje gje! NESe flasim per fjale Zoti!

Sa i perket atij profesori njoh edhe une nje qe i kane dhenj 1 milion dollare dhe ai flet herepashere mire per Islamin. MErcenaret e tille kane ndikuar qe vendet islami te perplasen ne Kuran dhe te mebeten aty ku jane! Ku do ne faqe islamike ke nje propagande me njerez te tille dhe kudo tregojne se njerzit po pranojne silamin, por asund nuk numrojne daljen e tyre! KEshtu benete ehde Partia e Punes, apo jo ?

MErcenare te tille ka pasur edhe ne Shqiperi kur Partia e Punes sillte njerze nga jasht ne kongrese per t´i myllur syte popullit. nese ai njeri eshte prfoesor dhe thot ate qe ka thene, ose eshte i cmendur, ose i paguar, ose nuk eshet profesor!

[StterollA]

Profeti eshte profet, e shkenca shkence. Temen per shkencen en islam e ek hapur edhe thash qe do te ishte mire te mesoje hisoriatin e shkences nga besimtare myslimane.

[Shën Albani]

Ekzistojne qindra libra qe perpiqen ta dokumetojne nje genjeshter te madhe dhe nje iluzion. Dhe ky iluzion titullohet shkenca ne Kuran. Kjo teme duhet te perpunohet e jo shkencetaret qe kane qene musliman, sepse ky eshte kontribut i njerzimit, pa marre parasysh fen. Shkencetaret ne Islam nuk jane rezultat i Kuranit, sikur edhe shkencetaret perendimor nuk jane produkt i Bibles!
Nuk ka dyshim se shkencetaret me fe islame i kane dhene te mira botes, kete e kane bere edhe njerzit me fe tjera, edhe njerzit pa fe!
T perqendrohemi ne teme dhe nese ke fakte ku shkenca apo e verteta del nga Kurani...

[StterollA]

Ca halli ke qe hap temen shkenca ne Islam kur ke kete mendim qe e ke postuar per rradhe te fundit?!!

[Immaculate]

Postuar më parë nga Shën Albani
Ekzistojne qindra libra qe perpiqen ta dokumetojne nje genjeshter te madhe dhe nje iluzion. Dhe ky iluzion titullohet shkenca ne Kuran. Kjo teme duhet te perpunohet e jo shkencetaret qe kane qene musliman, sepse ky eshte kontribut i njerzimit, pa marre parasysh fen. Shkencetaret ne Islam nuk jane rezultat i Kuranit, sikur edhe shkencetaret perendimor nuk jane produkt i Bibles!
Nuk ka dyshim se shkencetaret me fe islame i kane dhene te mira botes, kete e kane bere edhe njerzit me fe tjera, edhe njerzit pa fe!
T perqendrohemi ne teme dhe nese ke fakte ku shkenca apo e verteta del nga Kurani...

Persa i perket temes qe ke hapur ne lidhje me faktet qe kerkon mund te referohesh te tema Mrekullite ne Kuran qe eshte te Mesime nga Kurani.

Dhe po te duash i marrim me rradhe postimet aty dhe i shtjellojme dhe te shohim se kush ka te drejte, shkencetaret perendimore te paanshem ne kerkim te vertetes apo ti - i anshem, propagandues dogmatik qe perpiqesh tu "hapesh syte" muslimaneve.

[nimue]

Shpresoj te lexosh dhe nese VERTET te intereson te mbetesh i kenaqur.
(Marre nga http://deniclub.tripod.com/deniclub/id6.html )


ISLAMI DHE SHKENCA
Falënderirni i takon Allahut, Zotit të të gjitha botërave.
Paqja dhe shpëtimi qoftë mbi të dërguarin tonë, Muhammedin a.s., familjen, shokët dhe ata që e ndjekin rrugën e tij derisa të jetë jeta.
Mendimi perëndimor zhvilloi një betejë të fortë dhe të rreptë mes fesë dhe shkencës. Dijetari perëndimor s'mund të pranojë se ekziston përputhshmëri midis fesë dhe shkencës. Dhjata e Vjetër thotë se pema që iu ndalua Ademit a.s. në Parajsë, Xhenet, ishte pema e "njohjes" dhe Ademi a.s., pasi hëngri frytet e saj, sipas Dhjatës së Vjetër fitoi "aftësinë e njohjes".
Për këtë arsye evropianët më shumë se dy shekuj diskutuan rreth pranimit ose mospranimit të arritjeve shkencore të cilat vinin nga vendet muslimane. Këto lloj dijesh konsideroheshin nga priftërinjtë mëkat shumë i madh. Dëshmi për këtë sipas tyre ishte pema "e njohjes", me ngrënien e frutave të së cilës, Ademi a.s. fitoi "aftësinë e njohjes" gjë që sipas tyre ai fitoi zemërimin e Allahut dhe u dëbua nga Parajsa.
Për këtë arsye dijetarët perëndimorë refuzuan dijet shkencore të botës myslimane, madje i luftuan ato, duke i konsideruar mëkat. Por, më vonë, në perëndim, kur dijetarët fituan betejën ndaj kishës dhe inkuizicionit të saj, për t'u hakmarrë ndaj saj ata hodhën poshtë çdo gjë që kishte të bënte me fenë...
Prandaj, kur njeriu flet me një dijetar perëndimor mbi lidhjet që ekzistojnë mes fesë dhe shkencës, ai i befasuar thotë: Ç'thua ?! S'ka mundësi!!
Dijetarët perëndimorë nuk e njohin fenë islame. Ata nuk e dinë se Islami lartësoi dijen dhe dijetarët. Islami dijetarët i bëri dëshmitarë menjëherë pas engjujve, të cilët dëshmojnë se s'ka Zot tjetër veç Allahut (i cili është Një, s'ka lindur dhe s'është i lindur. Askush dhe asgjë s'është i barabartë me Allahun). Allahu i Lartëmadhëruar në Kur'anin famëlartë, thotë:
"Allahu dëshmoi se nuk ka Zot tjetër përveç Tij, këtë e dëshmuan edhe engiëjt e dijetarët. (Ali Imran, 18)
Dije se nuk ka Zot tjetër përveç Allahut. (Muhammed, 19)
Kur ne flasim me një dijetar perëndimor mbi fenë islame dhe shkencën, ai mendon se ekziston i njëjti raport siç është në mes fesë së tyre dhe shkencës.
Më pas ata mbesin të mahnitur, kur hasin në fenë islame të vërtetat e qarta dhe të pakundërshtueshme shkencore. Një ndër ata dijetarë është edhe XHULI SAMSUN, profesor i gjinekologjisë në universitetin NORTH WESTERN, në Çikago të SHBA.
Kur u takuam në fillim, ai dyshonte nëse këto citate ishin në Kur'an dhe në thënie të Muhammedit a.s. Pasi e vertetoi një gjë të tillë dhe u ndesh me citatet kur'anore, që flasin mbi gjenet dhe ndryshimet që pëson embrioni në periodat e para, kur ai është pikë uji etj. Pastaj pa përshkrimin preçiz që i bën Kur'ani krijimit të njeriut, si dhe vetitë që trashëgohen nga këto kromozome.
Në këto kromozome gjenden cilësitë e njeriut që do të lindë; ngjyra e syve, e lëkurës, e flokëve dhe shumë cilësi tjera. Pra, njeriu që në këto kromozome është i përcaktuar.
Këto kromozome janë në fazën, kur embrioni është një pikë uji. Kjo do të thotë se njeriu është i përcaktuar që kur embrioni është një pikë uji.
Allahu i Lartëmadhëruar në Kur'an thotë:
... sa mohues i forte është ai (njeriu)! Prej çka e krijoi Allahu atë? Atë e krijoi prej një pikë uji dhe e përcaktoi" (Abese 17,18)
Në embrion gjatë 40 ditëve të para formohen të gjitha organet dhe të gjitha pjesët janë të ngjitura njëra me tjetrën. (fig. 10).
Pra, organet fillojnë të krijohen dhe embrioni ka formën e harkut.
I dërguari i Allahut, Muhammedi a.s. thotë:
" Vërtet çdonjeri nga ju fortnohet në mitrën e nënës së tij në dyzet ditët e para... "
Profesor Xhuli Samsun e mori këtë hadith dhe hadithin tjetër, ku Muhammedi a.s. thotë: "Kur embrioni i kalon 42 ditë Allahu e dërgon engjëllin për t'i dhënë formën atij ". Ai bëri krahasimin mes këtyre 2 thënieve të Muhammedit a.s. dhe konstatoi se ajo qe i ndante këto dy hadithe ishte numri 40.
Prof. Samsuni pasi i pa këto të dhëna të detajuara dhe preçize, në një simpozium, shprehu mendimin e tij rreth kësaj çështjeje, duke thënë:
"Nga këto dy thënie të Muhammedit a.s. mund të nxirren në mënyrë preçize ndryshimet që i pëson embrioni në 40 ditët e para. Një gjë e tillë u vertetua edhe nga biseduesit e ditës së sotme. Këto të vërteta shkencore që përmbajnë hadithet nuk njiheshin në atë kohë, prandaj ato s'janë të bazuara në dijet a asaj kohe. Këto thënie të Muhammedit a.s. janë reflektim i njohjes (shpalljes) hyjnore".
PROF. EZ ZENDANI
Ai gjithashtu thotë: Feja mund t'i paraprijë shkencës në mënyrë të suksesshme!
Mos të harrojmë se disa fe mbajnë qëndrim negativ ndaj shkencës. Por ky profesor thotë se feja mund t'i paraprijë shkencës me sukses dhe ai ka parasysh fenë islame.
Nëse hyjmë në një fabrikë dhe në dorë kemi katalogun, me lehtësi do të kuptojmë atë që është në të. Ndërsa ai që hyn në fabrikë dhe s'ka asgjë në dorë, s'do ta ketë të lehtë të kuptojë atë që është në të.
PROFESOR XHULI SAMSUN u drejtohet dijetarëve me këto fjalë: Unë besoj se s'ka kundërshtim mes njohurive shkencore dhe shpalljes islame. Islarni i përkrah dhe i nxit metodat shkencore. Shfaqja kur'anore e cila iu zbulua Muhammedit a.s., para 1400 vjetësh aludon në të vërtetat shkencore rreth të cilave u diskutua në simpozium. Kjo dëshmon se : KUR'ANI ËSHTË FJALË E ALLAHUT.
PROF. EZ ZENDANI
Po... Muslimanët përsëri mund të jenë pishtarët e dijes, sikurse ishin më parë, duke ia dhënë dijes vendin që menton ajo dhe duke e bërë "dijen" dëshmi për besimin në Allahun, xh.sh. Zotin e universit, dhe në vër tetësinë e pejgamberisë së Muhammedit a.s. Të vërtetën e thotë Allahu i Madhëruar:
"Ne do tua bëjmë atyre të mundshme që të shohin shenjat Tona në horizonte dhe në veten e tyre derisa t'u bëhet e qartë se Kurani është i vërtetë. A nuk mjafton që Zoti yt është dëshmîtar për çdo gië!" (Fussilet, 53)
"Në emër të Allahut, Bamirësit të përgjithshëm, Mëshiruesit!
"E atyre që a është dhënë dija, e dinë se kjo që të është shpallur nga Zoti yt, është e vërtetë dhe udhëzon në rrugën e të Gjithëdishmit dhe të Lavdëruatit (Sebe,6)
* Kur Ademi a.s. i tha emërtimet e sendeve, të cilat Allahu ia kishte mësuar më parë, emërtime të cilat engjëjt nuk i dinin, atëherë Allahu i urdhëroi engjëjt që të përuleshin para Ademit, si shenjë respekti për dijen që ai kishte. Pra, ngrënia efrutev e të pemës sëndaluar nuk ishte shkaku i vërtetë për dëbimin e Ademit a.s. nga Parajsa, sepse qysh më parë Allahu e kish paracaktuar atë që të ishte mëkëmbës i Tij në tokë. Madje, Ademi a.s. zotëronte aftësinë e njohjes qysh para se të vendosej në Parajsë, dhe të hante nga frutet e pemës së ndaluar. Për hir të aftësisë së njohjes që zotëronte Ademi a.s., engjëjt para se Ademi a.s. të hynte ne Xhenet iu përulën atij në shenjë respekti.

[abi]

“Deshirojnë të shuajnë dritën e Allahut me gojët e tyre, por Allahu e përsos Dritën e Tij edhe nësë e urrejnë mosbesimtarët”. Kurani :Saf &Teube.
Verbum sapienti satis. (Të mencurit i mjafton një fjalë, budallait (shen Albanit) lëshoi rrugën”.
REPORTAZHET E TOPGUNGACIT (SHEN ALBANIT).
QUO VADIS TOPGUNGAC?
Drejtori e angazhoi Topgungacin (shen Albanin) me detyren e re dhe ai menjëher filloi punën. Na shkrojti në budallallëkun e tij se Kurani nuk ka asgjë të përbashkët me fenë. I themi ngadalë Topgungac, mos u rrotullo nëpër banjo dhe halle duke na marrë mendime të paguara. Vërtet Kurani nuk është libër shkencor, por shkenca është pjesë e pandashme e tij. Këto fakte janë përmendur edhe më përpara në shumë komentime të Kur’anit që nga shekulli i 8 A.D dhe deri në shekullin e sotëm. Islamofobia është e qartë tek ti Topgungac. Kush tha që ne dashkemi të lidhemi me Afrikën, mirëpo mos harro se Shqipërisë nuk ia bëri Afrika të keqen, pasi është kjo Europë që na copëtoi neve shqipëtarëve, është kjo Europë që mbylli sytë para masakrave greke ndaj camëve, është kjo Europë që i la serbët të bëjnë maskra në Kosovë. Dhe në një vend na thotë se ka vizituar Kosovën, Preshevën etj. Nuk e di Topgungac a e ke vizituar si turist apo si spiun? E dyta ka më shumë mundësi. Para hundëve të Europës u vranë 7000 boshnjakë në Sebrenicë dhe në përgjithësi 300000 të tjetë në Bosnje. Luftërat Botëror Europa I shpiki. Eshte kjo Europë që në Algjeri vrau mbi 2000000 njerëz, është Kjo Europë që vrau në Kaukaz 2000000. Eshtë kjo Europe që vetëm lufta e dytë I kushtoi mbi 50000000 njerëz. Shumë bukur e imiton Ismail Kadarenë por pa lidhje. Topgungaci na mëson se në botën arabe viti qenka 1422. Topgungaci ose bën sikur nuk e di se nëse nuk e di e mësojmë se nuk ka vetëm një lloj kalendari që përdoret në këtë botë. Sa për dijeni more Topgungac i qerrestesë në botë përvec kalendarit gregorian përdoret edhe kalendari hënor, indjanët dhe kinezët kanë kalendaret e tyre. Ashtu edhe muslimanët kanë kalendarin e vet. Sa për dijeni more Togungac domuzi shqiptarët nuk kanë pasur nevojë e as nuk kanë nevojë që të konvertohen. Sa injorant që je në histori more Topgungac. Mos harro se shqipërinë nuk e cliroi sojsollopi yt por në krye të saj ishte Ismail Qemali që “fatkeqësisht” ishte musliman i konvertuar. Që të vjellësh edhe pak më shumë vrerë, vëllezërit Frashëri kanë qenë muslimanë dhe Naimi është i pari që ka përkthyer Kuranin shqip pjesërisht, kurse Samiu njihet për veprat e tija “Qytetërimi islam” dhe “Gruaja në islam”. Sa keq që Topgungaci nuk e di këtë. Epo mësoje Topgungac se Shqipërine e themeluan ata që ishin muslimanë. Islami nuk është kundër emancipimit more spiun. Mirëpo është kundër imoralitetit, alkolit, pervesitetit, tradhëtisë, nënshtrimit, kurse ti dhe soji yt thërrasin në pervesion, imoralitet dhe në të ndyrën sepse i tillë je ti.
Unë po të sjell shkurtimisht shpjegimin shkencor të hadithit nga shkenctarët eminentë të kësaj fushe dhe jo nga palo njerëz sikur puna jote.
Zoti thotë në Kuran: “O njerëz! Nëse ju dyshoni për Ringjalljen, atëherë (mendoni krijimin tuaj që) Ne u krijuam ju prej dheu, pastaj prej uji, pastaj prej një gjaku të ngjizur, pastaj nga një copë mishi (e përtypur), që është krijesë e formuar apo paformuar (në raste dështimi) në mënyrë që t’ju sqarojmë juve (Fuqinë dhe Zotësinë tonë për të bërë cfarë duam Ne). 22: 5
Komentimi i ajetit:
Topgungac, hadithi nuk përkthet ashtu sic e ke vjedhur ti, përkthimi i hadithit është në këtë formë:
Tregon Abdullah ibnu Mes’udi: I Dërguari i Allahut, i vërteti dhe i frymëzuari nga Allahu ka thënë: “(Sa për krijimin tuaj) Cdonjëri nga ju mblidhet në mitrën e nënës së tij për 40 ditë, pastaj bëhet si gjak i mpiksur po në këtë fazë (40 ditore). Pastaj një copë mishi përtypur po në këtë fazë (40 ditore). Pas kësaj Allahu dërgon një melek për të shkruar 4 fjalë. Ai shkruan veprat e tij, kohën e vdekjes, mjetet e jetesës dhe nëse do të jetë fatkeq apo i lumtur. Transmeton Buhariu.
Po të shikosh tekstin arabisht thuhet pas cdo faze të krijimit (mithle dhalik) sikur ai (që do të thotë sikur periudha e parë e formimit të embrionit në barkun e nënës).
Dukesh Topgungac se nga shkenca nuk ke haber fare. Ky hadith sa për dijeni përmban 4 të vërteta shkencore:
1. Hadithi tregon se pjesët kryesore të njeriut formohen në 40 ditët e para.
2. Hadithi thotë gjak i mpiksur. Embriologët more Topgungac thonë se faza (alaka) copë gjaku i mpiksur fillon nga dita e 15 deri ditën e 24 dhe embrioni merr formën e shushunjës së moçaleve.
3. Më pas vjen faza e krijimit të embrionit në formë të mishit të përtypur.
4. Pra, fillimi i formimit, kalimi në etapën e gjakut të mpiksur dhe formimit të embrionit në formën e mishit të përtypur ndodh në 40 ditët e para.
Etapat e krijimit të embionit.
Krijimi i embrionit ndahet në tre etapa kryesore:
1. Etapa e parë që në arabisht quhet “Nutfeh” dhe ka tre kuptime të përngjashmë: a) Pak ujë sa të formohet një pikë e vetme. b) Kokërrrizë uji. c) një pikë uji që pikon. Mësë miri këtë e fazë e shpjegon hadithi I mësipërm ku Profeti thotë: ““(Sa për krijimin tuaj) Cdonjëri nga ju mblidhet në mitrën e nënës së tij për 40 ditë, nuk e dija që Topgungaci na ditka arabisht. Sa për korrektësi Topgungac “nutfeh” nuk përktheht në shqip spermë, arabët për spermën përdorin fjalën “menij” më së miri ajo fjalë përkthet “ujë i dyjëzuar”. Ti do të thuash se kështu e kam vjedhur përkthimin, por ta dish more hajdut i paguar se nuk ka përkthim fjalë-për-fjalë.
Një hebre e pyet Muhamedin: “O Muhamed, nga se krijohet njeriu”. Profeti i tha: “O hebre, Cdo njeri formohet nga uji i burri dhe uji i gruas”. Transmeton Ahmedi. Shkencëtarët more Topgungac thonë se që të plotësohet pllenimi në mes ujit të burri dhe ujit të femrës duhet patjetër që secili prej ujërave (spermës dhe vezores) të jenë të lëvizshëm dhe të gjallë, të dalë me presion të fuqishëm. Zoti thotë në Kuran: “Kështu pra, le të shikojë njeriu nga se është krijuar ai. Ai është krijuar prej një uji që hidhet fuqishëm”.Tarik. . Pasi është zmadhuar spermatozoidi rreth 450 herë shikohet se ai ka formën e një larve peshku, me kokë të trashë dhe bisht të gjatë. Zoti thotë në Kur’an: “Pastaj Ai i solli pasardhësit e tij nga esenca e një uji të përcmuar (si pasojë e bashkimit nga sekretimi i qelizave mashkullore dhe femrore). Sexhde: 7
Fjala “sulale” në arabisht mbart dy kuptime kryesore: a) Shkulja e dickaje me forcë dhe rrjedhja e saj, b) peshk i vogël dhe larva peshku. Pasi spermatozoidet e mashkullit hynë në vaginën e femrës pjesa më e madhe mbetet në të. Një pjesë e vogël depërton nga mitra në kanalin e Falopit për tu bashkuar me vezoren e femrës. Pllenimi bëhet vetëm me një spermatozoid dhe vezorja e forcon cipën e saj duke mos lënë të depërtojnë spermatozoidët e tjerë. Në këtë kohë formohet “uji i dyjëzuar” i përmendur në fillim të traditës profetike. Kur profeti u pyet për problemin e krijimit të fëmijës ai tha: “Nuk mund të formohet fëmija nga e gjithë sperma e burrit”. Transmeton Muslimi. Zoti thotë në Kur’an: “Vërtet ka kaluar një periudhë kohore që njeriu nuk egzistonte fare si një dicka e përmendur. Ne e krijuam njeriun prej një uji të bashkëdyzuar për ta sprovuar atë andaj e bëmë të dëgjojë dhe të shohë”. Insan: 1/2
Pasi bëhet pllenimi mes spermatozoidit dhe vezores, vezorja e pllenuar ndryshon cilësitë duke u ndarë në pjesë të shumta dhe nëpërmjet kanalit të Falonit kthehet në mitër. Pas katër ditësh brenda vezores formohet një numër i madh pjesësh të ndara në pjesë më të vogla që quhen “Morula”. Pas 5 ditësh qelizat e ndara brenda vezores shmangen në një anë të saj dhe vezorja arrin në mitër në vendin ku do të vendoset embrioni i fëmijës së ardhshëm. Për nga pamja e jashtme more Topgungac duket “Nutfah” pikë uji e varur, nag brenda është “nutfetin emshaxhin”(prej një uji të bashkëdyzuar). Eshtë zbuluar se cdo qelizë e trupit të njeriut përmban 46 kromozone. Kurse tek përbërja e spermatozoidit është parë të ketë 23 kromozone dhe vezorja e femrës ka gjithashtu 23 kromozone. Bashkimi i dy ujrave jep 46 kromozone. Pra, në këtë fazë (uji i bashkëdyzuar) përcaktohen të gjitha cilësitë e embrionit që do të formohet (ngjyrën e trupit, syve, gjatësinë, formën e të gjitha pjesëve të trupit. Zoti thotë në Kuran: “Qoftë mallkuar njeriu sa mohues i fortë është! Prej cfarë gjëjë e krijoi Ai atë? Nga “nutfah”(lëng i ngjizur si pasojë e bashkimit të spermës dhe vezores) dhe e përcaktoi (cilësitë)”. Abese : 17/18/19
Fjala (kad-derah) ka shumë kuptime dhe kryesori është përcakton, përgatit, e në këtë rast ka kuptimin e përcaktimit të cilësive. Në këtë fazë përcaktohet edhe seksi i fëmijës së ardhshëm. Zoti thotë në Kuran: “Dhe se Ai (Allahu) është që krijon mashkullin dhe femrën. Nga “nutfah” ”(lëng I ngjizur si pasojë e bashkimit të spermës dhe vezores) kur ajo hidhet”. Nexhm :45/46. Në ditën e gjashtë vezorja e pllenuar fillon të zhytet në mitrën e nënës derisa mbulohet plotësisht ashtu sic mbillet fara në tokë. Kjo zhytje e kësaj pike “nutfah”(lëng i ngjizur si pasojë e bashkimit të spermës dhe vezores) zgjat deri në 15 ditët e para. Në këtë kohë bëhet vendosja e sigurtë e embrionit që do të qëndrojë në këtë vend për 9 muaj. Zoti thotë në Kuran: “Pastaj Ne e bënë atë (njeriun) si “nutfah”(lëng I ngjizur si pasojë e bashkimit të spermës dhe vezores) në një vend të sigurtë (mitra e nënës)”. Muminun: 13
Ky përshkrim Kuranor përshtatet plotësisht me pozicionin e embrionit në mitër.
2. Etapa e dytë. Faza e krijimit.
Është faza kur profeti thotë: “pastaj bëhet si gjak i mpiksur po në këtë fazë (40 ditore).
Pasi embrioni kalon 15 ditë, fillon e shëndrrohet nga një pikë e varur dhe e ngjitur dhe merr formën e një shushunje mocalesh.
Zoti thotë në Kuran: “Krijoi njeriun prej një gjaku të ngjizur (në mitrën e nënës). Alak: 2. dhe në një verset tjetër: Ne e bënë atë (njeriun) si “nutfah”(lëng I ngjizur si pasojë e bashkimit të spermës dhe vezores) në një vend të sigurtë (mitra e nënës)”. Pastaj atë pikë uji të ngjizur e bëmë copë gjaku të varur (e të ngurtë) më pas këtë copë gjaku e bëmë copë mishi (si i përtypur)….”. Muminun: 12/13. Fjala “alak” që në shqip është përkthyer “Gjak i ngjizur, copë gjaku e mpiksur” mbart edhe disa kuptime të tjera si: “shushunja e mocaleve e cila ngjitet në gjuhët e bagëtive kur pinë ujë (kurse ti Topgungac je shushunjë që je ngjitur në prapanicat e padronëve dhe ushqehesh në të dhe përhap helmin mes njerëzve). Gjak i ngjizur dhe i varur që është edhe komentimi i shumë komentatorëve dhe gjak i trashë dhe i ngjizur me ngjyrë të kuqe. Të gjitha këto kuptime në ajetin kuranor dhe traditën profetike përshtaten plotësisht me zhvillimin e embrionit pas ditës së 15, konkretisht në ditën e 21-24të. Pra në këtë fazë embrioni është si një copë gjaku i ngjizur dhe i varur në mitrën e nënës dhe është në formën e shushunjës së mocoleve. Në këtë kohë ndodh edhe faza e përmendur në tradithën profetike: “Pastaj një copë mishi përtypur po në këtë fazë (40 ditore). Pas ditës së 24-25së embrioni fillon të ndryshojë në mënyrë të shpejtë. Së pari në embrion fillojnë të dallohen rruazat dhe embrioni fillon që të marrë formë tjetër. Në ditën e 27/28/29 embrioni ka marrë pamje tjetër. Për më shumë Topgungac shiko librin: “The Developing Human” të Keeth Moore, 4th ed..Philadelphia, Saunders 1988. Në këtë kohë embrioni duket si një copë mishi e kafshuar. Menjëherë pas shfaqjes së rruazave embrioni fillon që të marrë formën e “C”. Pastaj fillon që të marrë formën njerzore. Fillon e shfaqet koka, kurse pjesët e poshtme si bisht mirëpo të gjitha këto në formë sythesh dhe nuk janë të dallueshme. Zoti thotë në Kuran: “Ne e bënë atë (njeriun) si “nutfah”(lëng i ngjizur si pasojë e bashkimit të spermës dhe vezores) në një vend të sigurtë (mitra e nënës)”. Pastaj atë pikë uji të ngjizur e bëmë copë gjaku të varur (e të ngurtë) më pas këtë copë gjaku e bëmë copë mishi (si i përtypur)….”. Muminun: 12/13
Kurse në një verset tjetër: …“pastaj nga një copë mishi (e përtypur), që është krijesë e formuar apo paformuar (në raste dështimi) në mënyrë që t’ju sqarojmë juve (Fuqinë dhe Zotësinë tonë për të bërë cfarë duam Ne). 22: 5
Togungac le të dëgjojmë vlerësimet e shkencëtarëve të embriologjise në lidhje me cfarë u tha më sipër.
Pr. Dr Keeth Moore, profesor i anatomisë dhe embriologjisë në universitetin e Torontos në Kanada, anëtar i shumë organizatave ndërkombëtare, autor i shumë punimeve në fushën e tij dhe që janë manuale mësimi në pjesën më të madhe të botës thotë: “Kam kënaqësinë që marr pjesë në shpjegimin e vargjeve kuranore dhe thënjeve të Muhamedit. Jam plotësisht i bindur, se këto fakte, Muhamedit i kanë ardhur nga Zoti, sepse këto informacione shkencore, shkenca i zbuloi kohët e fundit pas një pune shumë të lodhshme. Dhe ku është fakt bindës për mua, se Muhamedi është i Dërguari i Allahut”. Prof. Moore kur e pa shushnjën që gjendet në mocale dhe embrionin që Kurani në këtë etapë e përshkruan gjeti ngjashmëri të madhe dhe tha: “Vërtet embrioni në etapën “gjak i ngjizur” i përngjan plotësisht kësaj shushunje. Ai sqaroi gjithshtu se embrioni në këtë fazë është i varur dhe i ngjitur në mitrën e nënës. Ai këto fakte gjithashtu ua paraqiti shumë mjekëve nëpër simpoziume. Ai shton se kur embrioni gjendet në këtë etapë “gjak i ngjizur”, gjaku është i mbyllur në enët e tij para se të kryhet mbështjellja e embrionit me cipën e tij. Pra, sipas prof. fjala “alakah” përfishin të gjitha cilësitë e embrionit. Prof. Moore flet për embrionin kur kalon në etapën tjetër që Kurani e përshkruan “mudga” që do të thotë “mish i përtypur”. Ai solli një copë blate të tharë dhe e kafshoi me dhëmbë. Më pas solli një foto të embrionit dhe bëri krahasimin mes tyre, ku u pa qartë se embrioni i ngjan plotësisht mishit të përtypur. Shikoni mrekullimin e prof. Moore kur dëgjoi versetin: “Ai u krijoi juve në barqet e nënave tuaja, krijim pas krijimi, në tri errësira”. Zumer:6. Ajeti aludon në atë se embrioni zhvillohet në brendi të tre mbështjellsëve të errëta që janë: a) Shtresa e jashtme e barkut të femrës, b) shtresa uterinare, c) membrana amniokorionike. Por. Moore bind gjithashtu se ndarjet e tanishme në shkencën botërore rreth etapave të zhvillimit të embrionit në mitrën e nënës janë të ndërlikuara dhe të pakuptueshme dhe nuk ndihmojnë aspak në kuptimin e etapave të embrionit pasi kjo ndarje bazohet në numra si etapa nr.1, etapa nr.2 nr.3 etj. Ndarja që është përmendur në Kuran dhe hadith nuk është me numra, por bazohet në format e dalluara dhe të qarta. Në librin e Zotit, Kuranin e shenjtë, ndarja përshkruhet me fjalë si: ujë i dyjëzuar, gjak i ngjizur, copë mishi i përtypur, eshtra, veshja e eshtrave me mish dhe formimi i krijesë. Për këtë ndarje kuranore, që bazohet në forma të caktuara, të cilat dallohen nga njëra tjetra prof. Moore thotë: “Eshtë një ndarje e përsosur shkencore, e lehtë, e kuptueshme dhe e dobishme”. Në një simpozium shkencor ai tha: “Embrioni në mitrën e nënës është i mbrojtur nga tre mbështjellës ose tri shtresa: a) Shtrsa e jashtme e barkut të femrës, b) shtresa uterinare, c) membrana amniokorionike. Të nderuar anëtarë, krahsojeni fjalën e Prof. Moore më thënjet e supershkenctarit Topgungac.
Profsor Marshall Xhonson (përgjegjës i katedrës së Anatomise dhe drejtor i insitutit Daneil në Universitetin “Tomas Xheferson” USA) duke folur për përshkrimin e saktë që i bën Kurani embrionit nga forma e jashtme dhe përbërja e brendshme e tij thotë: “Në realitet, Kurani i përshkruan periodat e jashtme të embrionit, por ai i përshkruan edhe periodat e brendshme, duke vërtetuar ndryshimet kryesore që pëson ai, gjë të cilën e kanë zbuluar shkencëtarët e sotëm. Faleminderit”.
Topgungaci na tregon më pas se Zoti dërgoka engjullin për ti dhënë shpirt. A nuk e di ti more Topgungac se ka jetë organike dhe kjo të është sqaruar më sipër dhe jetë shpirtërore. Hadithi flet se në këtë periudhe njeriu frymëzohet me shpirt Neve na habit komentimi grandioz i joti që në të vërtetë është komentin i atyre (padronëve që të japin kockat) që rrjedh nag cmira, urretja, zilia për islamin nuk i lë të flejnë gjumë. Pastaj nuk e di ku e merr atë drejtë të paktën morale që Krijuesin e gjithësisë ta vendosësh në pozitën e krijesave dhe ti mësosh ti proceset e krijimit?. Mos e shfaq veten kaq injorant Topgungac. Më pas Topgungaci reportazhin e vazhdon me teorinë e KISMETMENTALITETIT. Ti Topgungac nuk e ke fare idenë e Vullnetit të Lirë. Ke rënë në gabim të madh. Veprat tuaja janë të njohura tek Zotit dhe janë të shkruara në Librin e Tij. Ti për to nuk ke përgjegjësi Topgungac. Ato janë të caktuar në Diturinë e Tij absolute dhe jo në mendjen tëndë prej majmuni. Zoti nuk do të kërkojë llogari askujt për ngjyrën, gjatësinë, vendin ku ka lindur e ku ka vdekur, për lëvizjen e kozmosit etj. Njeriu pyetet për atë që mundet ti zotërojë. Njeriu është i lirë që të kultivojë pasione e veta, mund të urrejë dhe mund të dësshirojë, mund të gënjejnë dhe të jetë i sinqertë. Ne nuk flasim për veprimet e pakontrolluara por për veprimet e vetëdijshme. Ajo që cakton Zoti për cdo gjë është Vullneti i Tij. Liria e njeriut Topgungac, nuk mund të jetë sipër vullnetit të Zotit. Ti mundesh që të kryesh veprime që i kundërvihen kënaqësisë së Zotit dhe jo Vullnetit të Tij. Teoria e KISMETMENTALITETIT vërtetohet më së miri në personalitetin tënd. Ka njerëz të cilët janë të tiposur me cilësitë e këqija, që gjithmonë vjellin vrer, helm, njerëz perves që nuk i kanë të qarta parimet e moralit, morali i tyre është paraja dhe shitja e atdheut për kacidhe i tillë je ti Topgungac.
Përsa i përket hadithit të dytë ti Topgungac bën gabime trashanike, cdo hadith ka kuptimin e tij. Eshtë në kompetencën e Zotit krijimi i gjinisë së njeriut. Mendoi versetet që përmendëm më sipër në lidhje në krijimin dhe përcaktimin e cilësive të embrionit. E vërteta shkencore në hadith është se gjinia e fëmijës varet nga spermatozoidi. Dhe kjo është një e vërtetë shkencore more Topgungaci i qerrestese. Mjfton të kuptosh se nuk di asgjë. Herën tjetër kur të sjellësh ndonjë hadith sille edhe burimin bashkë me komentimin ndryshe do të jenë fjlët tuaja “semper idem” gjithmonë të njeta dhe kopalla.

PS.
Kam përdoru fjalët në arabisht pasi ajo është gjuha burimore e Kuranit dhe Traditës profetike.
Me respekt Abi

[drita]

O muslimane, Allahu ju shperblefte...

[nimue]

alban e mban mend sa tema ke hapur dhe nuk je interesuar me per to.
si ta marrim si papergjegjesi
apo si kopshtar temash qe preferon vyshkjen nga kujdesi........................................... .

[kiufiu2]

Albani i shkrete lufton vetem. C't'i beje qe i jane mbeshtjelle nje tufe turqish qe si cakejte duan ta hane te gjalle.

[abedini]

o kiufiu (fiufiu), mer mire te jesh turk sesa sllav, shqiperine nuk e hengri turqia por dosa rusi bashke me klyshte e saj sllave dhe greke, mos valle edhe ti pi tek kjo dose? nese ke argumente llogjike dhe shkencore flet se ndryshe si puna jote (fiufiu) dhe shen albani ka plot.

[abedini]

kiu fiu (fiufiu) shrehejn popullore e respektoj por ajo nuk perdoret ne cdo vend, edhe njehere po ta them se nga historia je (fiufiu), kush mori Camerine, Kosoven, trojet ne Maqedoni dhe ne Mal te Zi , turqia apo ata qe ti u lepihesh dhe ndoshta te japin nje kacidhe.
-------------------
Me mire te heshtesh sesa te flasesh pa ditur gje.

[rapsod]

o Shen Alban de la Shkinia
o Rob i shkret ne humneren e injorances qe ma heq veten si soj dijetaresh pse i futesh kot ketij muhabeti qe s'ka pas Shen e as Sant e Pape apo ku ta di se cfare qe ta kundershtoje, dua vetem te te perkthej nje fjale qe ti ia thua emrin Sperme, fjala ne hadith eshte Alek qe ne shqip do te thote forme Plazme ti je aq shkencetar i madh sa ben te fillosh pune ne martenitet por me mire shko atje te pyesesh drejtperdrejt, ndoshta edhe per Klonimin (qoft larg te na behet nje kopje si puna jote), je shume i lezecem kur permend disa libra por do te thoja mos valle Darvini s'ka shkruajtur libra? po sa te konsiderueshem jane ato libra sot nga ku nje natyralist (qe e kishte per hobi) na u be shkencetar i madh?
shnet o shen se per Alban turp per emer