Reforma fiskale, tani do ulet edhe vlera e TVSH-sė
Qeveria po parashikon uljen e tatimit mbi vlerėn e shtuar. Tatimi qė paguhet direkt nga konsumatori dhe qė aktualisht, ėshtė nė masėn 20 pėr qind, pritet tė jetė pjesė e reformės fiskale tė qeverisė. Kjo do tė jetė taksa e tretė themelore e buxhetit tė shtetit qė do tė ulet, duke bėrė kėshtu mė pak tė rėndė barrėn fiskale pėr tė gjithė bizneset. Por ndryshe nga tatimi mbi tė ardhurat, tatim fitimi dhe sigurimet shoqėrore, ulja e TVSH ka impakt direkt te konsumatori. Nga ana tjetėr, zbutja e 20 pėr qindėshit tė TVSH, do tė bėjė tė mundur zbulimin e disa dhjetėra bizneseve nė hije, pikėrisht pėr tė shmangur kėtė taksė. Sipas tė dhėnave, deri tani ėshtė kryeministri, i cili po insiston pėr uljen e TVSH. Disa ministra dhe institucione ndėrkombėtare, kanė qenė kundėr kėtij veprimi. Por, efektet pozitive tė uljes sė tatimit mbi fitimin dhe tė sigurimeve shoqėrore, duket se e kanė bindur kreun e qeverisė tė insistojė deri nė fund pėr uljen e TVSH. Edhe pse skeptikė, disa ministra, FMN dhe institucionet e tjera ndėrkombėtare, sot janė tė bindur se vendosja e tatimit tė sheshtė prej 10 pėr qind, pėrgjysmimi i tatim-fitimit, ulja e fortė e masės sė sigurimeve shoqėrore, dhanė efekte pozitive nė buxhetin e shtetit. Nga ana tjetėr, taksa e sheshtė po tregon se shumė biznese nuk po i shmangen mė tatimeve. Insistimi i Berishės pėr uljen e TVSH, ka qenė pjesė e reformės qė do tė ndėrmerrte e djathta pas kthimit nė pushtet. Vetė taksa e sheshtė 10 pėr qind, parashikonte nė fillimet e saj, uljen e tatim-fitimit, nga 20 nė 10 pėr qind, barazimin, pa pėrshkallėzim tė tatimit mbi tė ardhurat nė 10 pėr qind dhe pėrgjysmimin e TVSH nga 20 nė 10 pėr qind. Ndėrkombėtarėt, i bėnė presion qeverisė qė tė provonte vetėm uljen e dy taksave tė para. Rezultatet e deritanishme duket se, kanė inkurajuar kreun e qeverisė tė ndėrmarrė, ndoshta reformėn mė tė madhe fiskale tė vendit, pra uljen e TVSH deri nė 10 pėr qind. E njėjta gjė pritet edhe pėr sigurimet shoqėrore. Reforma e parė e qeverisė ishte ulja e kontributeve pėr tė punėsuarit nga bizneset nga 29 nė 20 pėr qind. Tė ardhurat nga tatimi i punės u rritėn. Kreu i qeverisė po insiston qė edhe kėtė kontribut ta bėjė 10 pėr qind.
Informaliteti
Sa mė e lartė tė jetė taksa, aq mė i lartė do tė jetė informaliteti. Nė Shqipėri, kjo shprehje ėshtė mė e qartė se nė tė gjithė vendet e botės. Dihet qė sa mė i madh tė jetė detyrimi fiskal, aq mė i leverdishėm ėshtė ryshfeti pėr ta shmangur atė. Nga janari i kėtij viti, kur tatimi mbi fitimin u bė 10 pėr qind nga 20 qė ishte mė parė, tatimet mblodhėn mė shumė para se sa njė vit mė parė. Duket paradoksale, por bizneset, me uljen e taksės e panė mė tė leverdishme pagesėn e tatimit sesa shmangien e tij. Insistimi i kreut tė qeverisė pėr taksėn e sheshtė i dha rezultatet nė rritjen e bizneseve, qė paguanin tatimin mbi fitimin dhe sigurimet pėr tė punėsuarit e tyre. Raporti i fundit i Tatimeve e tregon qartė se, nė prill janė mbledhur shumė mė tepėr para se njė vit mė parė, kur kėto taksa ishin mė tė ulėta. Sipas Tatimeve, pavarėsisht se tatimi mbi fitimin ėshtė pėrgjysmuar, tė ardhurat pėr kėtė lloj tatimi janė rritur nė shumėn 121 milionė lekė ose nė masėn 101.7%. E njėjta gjė ka ndodhur edhe me kontributet e sigurimeve shoqėrore dhe shėndetėsore. Sipas Tatimeve, tė ardhurat janė rritur ndjeshėm krahasuar me vitin e kaluar, ku janė arkėtuar rreth 2.8 miliardė lekė mė shumė ose nė masėn 124% pėr katėrmujorin e parė tė vitit 2008, krahasuar me katėrmujorin e parė tė vitit 2007. Tė dyja kėto taksa bėjnė pjesė nė tatmin e sheshtė. Rezultatet flasin qartė, qė pėrgjysmimi i tyre, jo vetėm qė nuk uli tė ardhurat nė buxhet por i rriti ato. E thėnė ndryshe, bizneset paguan mė shumė, me taksat e pėrgjysmuara, numri i paguesve u rrit, dhe shumė prej tyre, dolėn nga informaliteti. Ulja e parashikuar, TVSH sigurisht qė do tė bėjė mė tė ulėt shkallėn e shmangies dhe si rrjedhojė pritet tė japė tė njėjtin efekt si dy taksat e tjera, pra rritjen e tė ardhurave nė buxhet. Sipas raportit tė OKB, Shqipėria vazhdon tė jetė mė shumė se gjysma informale. Ulja e taksave, nė kėtė rast e TVSH, do tė ndihmojė nė shmangien e informalitetit. Bizneset qė punojnė nė gri, sigurisht qė do tė kenė interes tė dalin nė dritė.
Investitorėt
TVSH ėshtė nė nivelet mė tė larta tė rajonit. Shqipėria ka krahun e punės mė tė lirė nė rajon. Me aplikimin e taksės sė sheshtė, pra tė tatim-fitimit, tatimit mbi tė ardhurat prej 10 pėr qind, tani ka edhe barrėn fiskale mė tė lehtė nė rajon. Kjo sigurisht qė ka sjellė nė rritje, interesimin e investitorėve tė huaj pėr Shqipėrinė. Ulja e TVSH, normalisht do tė ndikonte edhe mė shumė nė rritjen e investimeve. Njė tjetėr ndikim tė pastėr te investitorėt e huaj do tė jepte ulja e sigurimeve shoqėrore. Nga viti 2005 kontributet pėr biznesin u ulėn nga 29 pėr qind nė 20 pėr qind. Kreu i qeverisė po insiston qė ky kontribut tė ulet edhe mė tej. Ulja e taksės sė punės, ndikon direkt nė thithjen e investimeve tė huaja, pasi rentabiliteti i tyre do tė ishte mė i mbrojtur nga taksa e punės. Pra, do ta bėnte krahun e punės nė Shqipėri akoma mė tė lirė.
Konsumatorėt
Pavarėsisht fitimeve buxhetore qė mund tė sjellė ulja e TVSH, tė parėt qė pėrfitojnė nga kjo ulje janė konsumatorėt. Tatimi mbi vlerėn e shtuar, ėshtė njė tatim qė paguhet nė finale nga qytetarėt. Ulja e TVSH, do tė thotė direkt ulje e ēmimeve. Ndikimi i saj i pastėr do tė jetė nė faturat e dritave, tė ujit, nė tė gjithė ēmimet nė treg. Kjo ėshtė arsyeja e tretė, qė e bėn kreun e qeverisė tė insistojė nė uljen e kėtij tatimi. Efekti i kėsaj ulje ėshtė gati jetik pėr vendin, nė kohėn kur ēmimet nė tregjet ndėrkombėtare dhe vendase po cenojnė rėndė inflacionin dhe jetesėn. Ulja e insistuar nga kreu i qeverisė, do tė ishte njė zgjedhje e menjėhershme pėr tregun shqiptar dhe konsumatorėt.
20 per qind
ishte tatimi mbi fitimin deri nė dhjetor tė vitit tė kaluar. Mė 1 janar ky tatim u bė 10 pėr qind. Sipas tė dhėnave tė Tatimeve, u mblodhėn mė shumė para
20 per qind
ėshtė aktualisht vlera e TVSH. Kjo taksė paguhet nga konsumatori, pasi bizneset e rimbursojnė atė nga njėra shitje te tjera. Ulja e TVSH ka ndikim te konsumatori
10 per qind
u bė tatimi mbi tė ardhurat personale. Mė parė ai ishte i shkallėzuar sipas pagės, kush paguhej mė shumė, tatohej mė shumė. Tė ardhurat u rritėn me 200%
29 per qind
ishte pjesa qė duhet tė paguanin biznesmenėt pėr tė punėsuarit si sigurim shoqėror dhe shėndetėsor. Sot ky kontribut ėshtė ulur nė 20 pėr qind
Pėrgjysmimi i taksave rrit tė ardhurat nė Tatime
Pėrgjysmimi i taksave ka rritur ndjeshėm tė ardhurat nė administratėn tatimore. Sipas tė dhėnave mė tė fundit, tė ardhurat tatimore pėr katėrmujorin e parė tė vitit 2008 janė realizuar nė masėn 111.8 pėr qind, ose rreth 3.3 miliardė lekė mbi planin. Pėr muajin prill 2008 ka njė tejkalim prej rreth 515 milionė lekė, ose nė masėn 107.2 pėr qind. Krahasuar me vitin 2007 pėr periudhėn katėrmujore janė arkėtuar mė shumė rreth 8.9 miliardė lekė, ose nė masėn 124 %, ndėrsa pėr muajin prill tė vitit 2008 janė arkėtuar rreth 3.3 miliardė lekė mė shumė se nė muajin prill 2007, ose nė masėn 124.6 %. Tatimi mbi vlerėn e shtuar (TVSH) zė peshėn kryesore tė tė ardhurave nė buxhetin e shtetit. Nė kėtė katėrmujor nė krahasim me tė njėjtėn periudhė tė vitit tė kaluar janė rritur tė ardhurat nė shumėn rreth 2.2 miliardė lekė, ose nė masėn 126.2 %. Nė krahasim me planin, nė majin prill janė arkėtuar 968 milionė lekė mė shumė, ose nė masėn 157,6 %. Tatimi mbi tė ardhurat personale ėshtė njė tjetėr lloj tatimi qė ėshtė rritur ndjeshėm si nė krahasim me tė njėjtėn periudhė tė vitit tė kaluar, ashtu edhe me planin. Pėr katėrmujorin e parė tė kėtij viti tė ardhurat tatimore nga ky lloj tatimi janė dyfishuar, pra janė realizuar rreth 3.5 miliardė lekė mė shumė se e njėjta periudhė e vitit 2007, ose nė masėn 209.6 %.
Qeveria: Do indeksojmė pagat dhe pensionet
Ēmimet e mallrave ushqimorė po rriten dita-ditės. Ata qė preken mė shumė nga kjo rritje janė familjet buxhetore dhe pensionistėt. Pėrballė njė situate tė tillė qeveria ka premtuar se rritja e ēmimeve do tė shoqėrohet me kompensimin e buxhetorėve dhe pensionistėve nga ana e qeverisė. Sipas drejtuesve tė lartė tė qeverisė, do tė kompensohen tė gjitha kategoritė buxhetore dhe pensionistėt, qė janė prekur nė muajt e fundit nga kėto rritje. Nė korrik sė bashku me rritjen e pagave dhe pensioneve do tė kryet edhe indeksimi i tyre. Indeksimi i tyre mund tė jetė mė i lartė se 3.1 pėr qind dhe kjo pėr shkak tė rritjes masive tė ēmimeve tė ushqimeve. Sipas tė dhėnave mė tė fundit nga Instituti i Statistikave nė vend, inflacioni pėr muajin prill ishte 4.4 pėr qind, duke kaluar kėshtu edhe kufirin e vendosur nga Banka e Shqipėrisė dhe qeveria. Por pėr fakt tė keq rritja e ēmimeve vazhdon. Duke qenė se Shqipėria ėshtė njė vend importues pėr shumė mallra ushqimorė, si pasojė, kriza botėrore e ēmimeve tė ushqimeve ka dhėnė efektin e saj negativ edhe nė tregun shqiptar.
Biznesi: Nėse ulet TVSH-ja do ulim ēmimet e mallrave
Ulja e taksės sė TVSH-sė prek drejtpėrdrejt konsumatorėt. Biznesi ka premtuar se nėse Qeveria vendos tė ulė taksėn e tatimit mbi vlerėn e shtuar, atėherė bizneset do tė ulin ēmimet.
Fabiola Ēela
Sipas pėrllogaritjeve tė kreut tė Dhomės sė Tregtisė, Gjok Uldedaj, nėse TVSH-ja ulet me 1 pėr qind, pra bėhet 19 pėr qind, ēmimet nė treg do tė ulen me 2 pėr qind. Por nėse qeveria vendos ta ulė nė 18 pėr qind nivelin e TVSH-sė, atėherė ēmimet do tė ulen me 4 pėr qind. Tė kontaktuar nga gazeta dy pėrfaqėsuesit e komunitetit tė biznesit kanė dhėnė reagimet e tyre nė lidhje mė uljen e TVSH-sė, e cila ėshtė njė ndėr taksat kryesore tė arkės sė shtetit, por nga ana tjetėr ėshtė edhe taksa qė ka njė ndikim tė drejtpėrdrejtė tek konsumatori.
Reagimet
Pėrfaqėsuesit e biznesit janė shprehur pro uljes sė nivelit tė TVSH-sė, por ata janė shprehur disi skeptikė lidhur me kėtė nismė. Jo pak herė Qeveria ka deklaruar se, do tė ulė nivelin e TVSH-sė, por ky vendim ėshtė kundėrshtuar nga ndėrkombėtarėt dhe pėr rrjedhojė niveli i kėsaj takse ka mbetur i pandryshuar. Por kėtė herė biznesi shpreson qė ndėrkombėtarėt tė jenė dakord me uljen e kėsaj takse. Jo pak herė Qeveria ėshtė angazhuar qė tė ulė nivelin e TVSH-sė, por kjo gjė nuk ėshtė miratuar nga ndėrkombėtarėt, shpresojmė qė kėtė herė tė jenė dakord. Kjo do tė ishte shumė pozitive pėr biznesin dhe konsumatorėt, ėshtė shprehur Gjok Uldedaj, kryetari i Dhomės sė Tregtisė dhe Industrisė. Nė po kėtė linjė ka qenė edhe anėtarja e bordit tė Dhomės Amerikane tė Tregtisė, Adriana Berberi.
Ndikimet
Ulja e nivelit tė TVSH-sė ka njė ndikim pozitiv jo vetėm pėr biznesin, por edhe pėr vetė konsumatorėt. Ulja e TVSH-sė ka njė impakt goxha pozitiv si pėr biznesin ashtu dhe pėr konsumatorėt. Por nėse Qeveria vendos qė tė ulė TVSH-nė, atėherė duhet tė bėjė dhe njė rishikim tė buxhetit. Ulja e kėsaj takse ka njė ndikim pozitiv pėr biznesin, pasi ul koston e transaksioneve, ka thėnė Adriana Berberi. Ulja e TVSH-sė ka njė ndikim tė drejtpėrdrejtė nė uljen e ēmimeve tė mallrave ushqimorė. Madje, kryetari i Dhomės sė Tregtisė shprehet se, do tė ishte mė mirė nėse ulja e TVSH-sė do tė ishte nė mėnyrė tė pėrshkallėzuar. Unė jam pėr njė TVSH tė pėrshkallėzuar. Nuk ėshtė e nevojshme qė tė ulet TVSH-ja pėr veshmbathjet, por pėr mallrat e konsumit tė pėrditshėm si miell, oriz, sheqer, qė zėnė gati 80 pėr qind tė konsumit tė konsumatorėve. Ulja e TVSH-sė do tė ndikonte nė uljen e ēmimeve tė shitjes, ėshtė shprehur ai. Sipas pėrllogaritjeve tė tij, nėse qeveria vendos qė ta ulė me 1 deri nė 2 pėr qind nivelin e TVSH-sė, kjo do tė ndikonte qė ēmimet tė uleshin deri nė 4 pėr qind. Pra, ulja e TVSH-sė do tė ishte mėnyra mė e mirė pėr tė mbrojtur konsumatorėt nga kjo rritje e vazhdueshme e mallrave ushqimorė. Lidhur me krizėn botėrore tė ēmimeve, qė ka dhėnė efektet e saj negative edhe nė Shqipėri kryetari i Dhomės sė Tregtisė ka sugjeruar qė tė zhvillohet sektori i agroindustrisė si njė ndėr mėnyrat pėr tė zbutur krizėn e ēmimeve tė ushqimeve nė vend. Njė tjetėr masė pėr tė mbrojtur konsumatorėt nga rritja e ēmimeve do tė ishte edhe zhvillimi i sektorit tė agroindustrisė. zhvillimi i kėtij sektori do tė ndikonte nė zbutjen e krizės sė ēmimeve tė mallrave ushqimorė, ėshtė shprehur Gjoka. Ndėrsa sipas anėtares sė bordit tė Dhomės Amerikane tė Tregtisė, Adriana Berberi, ndikimi qė jep ulja e TVSH-sė ėshtė nė varėsi se sa do tė ulet niveli i kėsaj takse. Ulja e kėsaj takse ka njė ndikim pozitiv pėr biznesin pasi ul koston e transaksioneve. Por varet se sa do tė jetė kjo ulje dhe sa do preket nga ndikimi i inflacionit. Nėse TVSH-ja ulet me 1 deri nė 2 pėr qind, atėherė kjo ulje ėshtė gati e pallogaritshme pėr biznesin, ėshtė shprehur ajo.
Ligji i Tatimeve
Projektligji i ri i qeverisė "Pėr procedurat tatimore", ėshtė shoqėruar me debate tė ashpra mes biznesit dhe pėrfaqėsuesve tė qeverisė. Vetėm pak ditė pas vendimit tė Gjykatės Kushtetuese pėr shfuqizimin e ligjit tė Gjobave kanė reaguar pėrfaqėsues tė biznesit, tė cilėt kanė kėrkuar qė detyrimi tatimor tė mund tė paguhet edhe me anė tė garancive pasurore nė natyrė, jo vetėm nė formėn e parave cash, siē e parashikon drafti i qeverisė. Sipas vendimit tė Gjykatės Kushtetuese, tashmė biznesi nuk parapaguan mė 15 pėr qind tė gjobės para se tė ankimojė vendimin nė gjykatė, por parapaguan detyrimin tatimor.
Panorama
Krijoni Kontakt