BalkanWeb 07/01/2009
Krisje serioze nė pallatin e kristaltė
Nga SELIM BELORTAJA
Kėto ditė ndėrrimi vitesh, janė njėkohėsisht edhe periudhė analizash vjetore. Zyra, agjenci, magazina, ambasada, ministri, tė gjithė i ke pėrmbys mbi raporte. E ndėrsa fushata pėrmbyllėse ka pėrfshirė tėrėsisht edhe tre pushtetet, qeverinė, ligjbėrėsit dhe tė pavarurin gjyqėsor, duket se pushteti i katėrt as qė ka ndėrmend ti hyjė asaj pune. Ai ndihet tėrėsisht nė rregull, i realizuar dhe aspak llogaridhėnės, para askujt. As para publikut tė gjerė, tė cilit thotė se e ka tė vetmin pol tė orientimit tė vet. E nė se media vetė as qė ka ndėrmend tja bėjė vetes njė shqyrtim tė tillė llogaridhėnės pėr ēka na ka shėrbyer por edhe pėr ēka na ka punuar, kjo sna ndalon dot ne, konsumatorėve tė saj, qė ti hedhim njė vėshtrim punėve tė saj. Vetėm njė vėshtrim, sepse njė analizė e thellė kėrkon kohė, studim e njohuri. Qė ne nuk i kemi. Ėshtė pėrgjegjėsi publike qė dikush duhet ta bėjė kėtė ndonjėherė, ti hedhė pra ndonjė sy edhe pallatit tė kristaltė tė kėtij pushteti, sepse media ėshtė i vetmi dyqan qė na ndikon dyfish (siē thotė Marshall McLuhan, studiues i njohur i saj): ajo ..e ndikon shoqėrinė nė tė cilėn vepron, jo vetėm me pėrmbajtjen e lėndės qė transmeton, por edhe me karakteristikat e veta si medium. Pra na ndikon edhe me profesionalizmin, interesat, lidhjet dhe moralin e vetvetes si media konkrete. Kėtė tė gjithė e ndjejmė, pėrderisa edhe lajmi mė i thjeshtė, na vjen pėrditė e njėkohėsisht, nė tė shtatė ngjyrimet e ylberit.
***
Si vjen pra e si paraqitet ky pushtet i katėrt, nė kėtė kohė bilancesh? Sa pėr sqarim. Sa mė poshtė, nuk duhet marrė si njė pamje absolute. Televizione e gazeta tė caktuara bėjnė tė gjitha pėrpjekjet pėr integritet moral e profesional. Me sforco e me shpirt ndėr dhėmbė, natyrisht. Por pa mohuar prurjet e dobishme, kryesisht informative edhe tė mediave tė tjera, nė pėrgjithėsi bota e medias shqiptare vjen sipas meje, me shumė probleme, tė cilat e ulin fort grafikun e vlerės reale e dobisė publike tė saj. Nuk flasim pėr kualitetin e fotove e pasurinė e bojėrave nė gazeta, as pėr luksin e kolltukėve e llamburitjet e tepėrta tė disa studiove televizive, as pėr sforcot ekzibicioniste e veshjet e kushtueshme tė disa emision-drejtuesve tė dashuruar fort..me vetveten. Ato kanė rritje padyshim. Sė paku ..rritje ēmimesh e kostosh. Nė perceptimin tim, ajo ka njė prirje nė rėnie sa i pėrket raportit me dobinė publike dhe tė vėrtetėn. Ku e shoh unė kėtė. Sė pari, e shoh tek marrėdhėniet (marrje-dhėniet do tė ishte fjala mė e goditur) me pushtetin politik. Kėtu ka njė ndėrveprim me dy drejtime: sė pari, presioni i qartė qė ushtron pushteti pėr ta gdhendur median dhe vėnė nė shėrbimin e vet. Sė dyti, mungesa e integritetit dhe shitja e shpirtit nga vetė mediat. Pėr presionin dhe goditjen mjaftojnė vetėm dy ilustrime pėr dy vitet e fundit. Gjoba gjigande ndaj Top-Channel-it nė 2007 dhe nxjerrja nga zyra e gazetės Tema nė 2008. Pavarėsisht rrjedhės sė ndryshme qė patėn kėto dy sulme (si rezultat i reagimit tė ndryshėm tė dy viktimave), ska diskutim qė ato janė dėshmi e sė njėjtės vijė: vullnetit tė pushtetit pėr tė rreshtuar mediat. Dyshimet pėr kėtė i fshiu njė arritje e re e kėtij fillim-viti 2009: djegia e makinės sė zotit Baze. Sidoqoftė, me kaq qoftė!
***
Pjesa tjetėr, thamė qė ėshtė rreshtimi vullnetar. Natyrisht pėr Shqipėrinė nuk ėshtė ndonjė gjė e re qė media tė mėdha tė flirtojnė nga pak, ose nga shumė, me pushtetin. Por disa prej tyre, vitin qė shkoi, e bėnė baltė fare. Njė baltė qė pėr ta duhet tė jetė po aq e ėmbėl, sa ėshtė e hidhur pėr ne dhe interesin publik. Ato janė vėnė nė mėnyrėn mė tė ulėt e mė direkt nė shėrbim tė halleve qė kalon qeveria. Duke ja kaluar pėr nga zelli e pėrkushtimi politik edhe vetė gazetės sė Partisė. Nuk flas vetėm pėr shndėrrimin e disa studiove nė kabina tė predikimit tė shefave tė lartė, pastaj familjarėve tė tyre, pastaj pasardhėsve, baxhanakėrve, kunetėrve, dishepujve, servilėve, e me radhė sipas peshės qė ata kanė nė kthimin e borxhit medias vetė. Puna sot ka ardhur deri atje, sa pėr tė mbrojtur njė tezė a njė siklet tė kryeministrit, nė skenėn e debatit kėrcen direkt e pa dorashka vetė ...pronari i medias(!!). E shoh pastaj kėtė katandi, edhe nė qėndrimin gjithnjė e mė vicioz tė vetė mediave nė komunikimin me publikun. Dihet qė komunikimi me zėrin e publikut, me pėrfaqėsuesit e segmenteve tė tij ėshtė jetik pėr kėtė sektor. Ndėrsa media jonė i ka hyrė njė prirje tjetėr. Po flet me vete. Drejtorėt, menaxherėt e moderatorėt po ftojnė gjithnjė e mė dendur vetėm ..njėri-tjetrin. Gjithnjė e mė pak ata po flasin me njohės ēėshtjesh, me pėrfaqėsues tė shtresave e interesave dhe gjithnjė e mė tepėr preferojnė tė flasin me kolegun, me tė cilin pinė kafenė tre herė nė ditė. Sigurisht duke dėshmuar se gjithė dija pėr botėn, tashmė ėshtė atje, nė ato kthina e studio. Dhe se tani, qė ata janė bėrė vetė aq tė menēur (dhe bosat e tyre aq tė lidhur) as qė ja vlen tė ftosh tė tjerė, tė largėt, jashtė rrethit. E kush mund ti dijė kėto punė mė mirė se sa ..ne vetė? pyesin ata gjithnjė retorikisht e gjithnjė mė dendur njeri-tjetrin. Preferenca e dytė ėshtė bėrė inskenimi e moderimi i bisedave-spektakle me njerėz tė pushtetshėm. Me tituj qė rrėzėllejnė nga transparenca. Kryeministri para gazetarėve! Ja dhe ministrat njė nga njė. E shikoni si i nxorėm para jush dhe publikut? Pyetini, shkundini, ujė tė zi u nxirrni, ...(nė se ua jap unė fjalėn, sigurisht!). Pakkush kujtohet nė ato ēaste se pėrpara kemi thjesht njė videoklip shefash tė pushtetit dhe njė lanēim elektoral tė personave tė caktuar. E si pėr ti vėnė kapakun misionit fisnik tė medias sonė, ata mė afėr pushtetit, i kėpusin edhe njė ftesė direkt, kryetares sė entit mė tė lartė kombėtar tė mediave audio-vizive. Atij qė ėshtė pėrgjegjės pėr mbikėqyrjen dhe barazinė e tyre para rregullave tė shtetit. Njė bisedė tė thellė intelektuale. Kėtu rrethi mbyllet fare-fare dhe nuk ka mizė qė mund tė hyjė pastaj nė marrėdhėniet qė bota i njeh me termin favoritizėm.
***
E shoh kėtė degradim tė pozitės sė medias pastaj edhe nė diēka tjetėr. Nė faktin qė interesi material dominon jo mė kryesisht, por tashmė totalisht, gjithė fushėpamjen e tyre. Kėtė e favorizon sigurisht edhe situata monopol pėr tė cilėn kujdesen ligjvėnėsit dhe qeverisėsit tanė. Mė konkretisht? Po ja, keni parė ndonjė media, pėrfshi dhe gjigandėt e medias sė lirė shqiptare qė tė thotė ndonjė gjysmė fjale pėr kartelin mė tė madh qė kemi, atė nė tregun e telefonisė celulare? Pse, kjo ėshtė krejt e kuptueshme. Pothuajse tė gjitha emisionet e bukura, e llamburitėse tė studiove tona, fillojnė e mbarojnė me logon: Ky emision mundėsohet nga...(!!). Ky kartel (ndoshta i paformalizuar) ėshtė bėrė kėshtu njė realitet qė ndikon jo mė ekonominė por edhe vetė kulturėn shqiptare. Historinė, shkencėn, artin, shkollimin, spektaklin, sportin, rininė, ndihmėn sociale, ēdo aspekt tė jetės. Tė gjitha fillojnė me shprehjen ky spektakėl mundėsohet nga.... Me kėtė ritėm nuk duhet aspak tė ēuditemi kur shumė shpejt, nėpėr fasadat e pallateve tona, nė kėmbėt e urave tona madhėshtore qė po ndėrtohen (me kredi tregtare dhe me shtesė fondesh) apo edhe nė shpatet e maleve tona krenare tė shkruajmė me bojė tė kuqe a gurė tė bardhė: Gjithė jeta jonė e lumtur, mundėsohet nga..... Monopoli bėhet kėshtu jo vetėm njė bllokazh gjigand ndaj uljes sė tarifave tė shėrbimit (nė masėn qė i ka gjithė bota). Por edhe njė pol i pushtetit kulturor e nesėr ndoshta njė shkrues direkt i ..historisė sė kėtij kombi. Proces i cili, siē na e dėshmon mė sė miri edhe balta e shumtė dhe e hedhur aq zellshėm mbi vetė heroin dhe simbolin e kėtij kombi, Skėnderbeut, duket se ka filluar tė funksionojė.
Pas strategjisė sė eksodeve masive, dikush paguan e dikush paguhet mirė, pėr tė na ndarė edhe shpirtėrisht nga ky truall e nga historia jonė. Mediat tona pra, nė kėtė fundvit mė duket se vijnė mė tė rreshtuara. Me njė rreshtim qė devijon pak nga skema e traditės. Kur disa qėndronin majtas e disa djathtas. Tani nuk ėshtė kėshtu. Tani rreshtimi bėhet direkt tek strumbullarėt e pushtetit politik apo ekonomik. Shumica e kanė kuptuar. Rreshtimi majtas-djathtas nuk ka dhe aq kuptim. Leverdi jo e jo. Ndėrkohė qė risku ėshtė shumė i madh. Moda e sotme strategjike ėshtė ndryshe: lidhje direkt me tė madhin fare. Si dhe me firma e mjeshtėra qė sponsorizohen dhe qė pastaj sponsorizojnė.
Krijoni Kontakt