Kanuni i Lekë Dukagjinit

[javan]

Kanuni ka pas qene zbatu vetem ne ato zonat e veriut ku udhehiqte leke dukagjini. Mos do me thoshe qe kanuni zbatohej ne sarande, lushnje, korce?
Mos ngaterro kanunin me hakmarrjen. Ligji i hakmarrjes vazhdon akoma edhe sot ne berat, fier, sicili te italise, korsike, irak etj, etj

Ta kane thene gabim, bir. Kanun ka pasur cdo kend i tokes shqiptare (sic e quajme sot). Ai i Lekes eshte vetem nje nga kanunet dhe jo shume i ndryshem nga te tjeret (ndermjet tyre nje i perpiluar nga Aristoteli).

Sa per Gjakmarrjen (ka ndryshim shume te madh nga Hak-Marrja) nuk po hyj fare ne debat sepse eshte si te diskutosh jeten ne Belgjike kur njeri nga ne nuk ka shkelur kurre ne ate vend.

[Harudi]

A ekzistonin burgjet ne kohen e leke duke gjinit? ku kryhej denimi? apo njerzit qe vrisnin dhe plackisnin fshiheshin neper shpella!

Skrapari,po të kishe lexuar Kanunin,ose edhe më lehtë,po të lexoje vetëm librin e dhjetë që njihet si kanuni kundër mbrapshitëvet nga 12 librat që ka Kanuni,do të gjeje përgjigjen në pyetjen që ke parashtruar!

Sa për orientim:

§.860. Po ngurroi shpija e të vramit e s'u gjegj me i dhânë bese katundit, dorërasi me gjithë shpijarë e kushrîni te dame zjarmit do të rrijë mshilë.


Vetëm ky rregull nuk sjellë përgjigjen që kërkon,por e solla sa për orientim,ku mëpastaj do lexosh edhe për llojet e dënimeve për ata që vrisnin dhe plaçkitnin,gjithnji sipas KLD-së!

Shqiptarët që zbatonin KLD,sidomos vrasësit pasi kryenin aktin e vrasjes,ai/ata me vetëdiciplinë i përbaheshin rregullave kanunore,sikurse shembullin/rregullin që solla kur,në rast të mos marrjes të BESËS nga familja e të vramunit,at'herë mbyllej/mshilej/ngulitej në shtëpinë e tijë.
Po qe se në ditën e vrasjes dorasi mirrtë BESË nga familja e të vramunit për 24 orë,ky (vrasësi) kishte të drejtë të shkonte edhe në vorrim,por mund edhe të mos shkonte gjë që kanuja nuk e konsideronte si zhburrnim (frikacak)!
Pas 24 orëve kërkohej Besë 30 ditëshe nga dorasi,në rast refuzimi nga familja e të vramunit,at'herë vrasësi mshilej/mbyllej/ngulitej!
Kur këto rregulla respektoheshin dhe janë respektuar nga shqiptarët,ekzistimi i burgjeve ndër shqiptarë ka qenë i panevojshëm!

Sa i përket vjedhacakëve (plaçkitsëve),në po të njëjtin libër do të gjesh rregullativat për raste të veçanta,do të gjesh edhe dënimet sipas KLD për grabitjet.preja,faji,dy për njahja (dy për një) që vjedhësi ishte i obliguar të kthejë dy për një të vjedhur ( për një lopë të vjedhur,duhej kthyer dy lopë të dëmtuarit nga vjedhësi) et,etj.
Edhe për vjedhacakët KLD-ja nuk kishte nevojë të ndërtonte burgje,sepse kishte në zbatim dypërnjahnën!


NYE I NJIQINDEGJASHTËMBDHETËT.

Dypernjahja.

§.804. Nder të gjitha vendet, kû mbahet kanûja, çdo gjâ e vjedhun kà dypernjahen: "Dy per nji, mjaft qi të hecin me kâmbë".

§.805. Dypernjahja do t'epet jo veç per bagti të trasha, por edhè per bagti t'ima, e per send të vjedhun.

§.806. Dypemjahja do të shperblehet edhè per nji të djegun të dhûnshem të shpis, të ksollës, të tbanit, të mullarit të sânës a të kashtës, të gjethit edhè të gardhît.

§.807. Kopshti, veshta e ara e vjedhun kan dypernjahen.

§.808. Gjeli (knduesi kadoci) i vjedhun a i vràm, kà gjygjin e prém: 500 grosh të zot't, per arsye qi: "Knduesi âsht herori (sahati) i të vorfnit".

§.809. Thiu i mbajtun, i vjedhun a i vràm (posë sè n'u gjet në dâm) kà 500 grosh, per arsye qi: "Thiu i ushqyem âsht mbaja e njij shpis".

§.810. Dy kafshët e permenduna nuk e kàn dypernjahen e as gjelin gjel, as thin thi, por 500 grosh pare të thata.

§.811. Per vegla bulkijet, bi. fj. per um të vjedhun e të hetuem cubi do t’i lajë të zot’t aq puntorë sà ditë i shkuen hupës, e umini umî.

...

§.821. Po u vodh gjaja ne shpi, cubi do te laje dypemjahen e 500 grosh per shpi te thyeme.

[SKRAPARI]

Skrapari,po të kishe lexuar Kanunin,ose edhe më lehtë,po të lexoje vetëm librin e dhjetë që njihet si kanuni kundër mbrapshitëvet nga 12 librat që ka Kanuni,do të gjeje përgjigjen në pyetjen që ke parashtruar!

.

Un kanunin e kam lexuar ndaj po diskutoj per kete gje. Por ai eshte shume i varfer dhe i prapambetur. Kanuni nuk i parashikon te gjitha rastet. Sepse ka psh vrasje per vetembrojtje, qe kanuni nuk parashikon asnje gjo te vecante.
Po per ate qe s`kishte mundesi me e marr gjakun c`fare parashikonte kanuni? apo e linte vrasesin te lire.
Sot po shkele ligjin do japesh llogari me fije dhe pe per te gjitha ato qe te shtyne qe bere kete gje dhe do maresh denimin e merituar ne qofte se gjykatesi eshte i drejte.
Sot njerezit pagujne taksat, me keto taksa mbahet policia, gjykata, ata e marin hakun per c`do individ sado i pambrojtur qofte ai.
Dhe mos harroni se c`do vend afrikan ka ligje te tilla te vjetra. Aq me teper fjala kanun eshte fjale arabe, ne shqip i thone ligj ose rregullore.

[mia@]

Nuk e kuptoj se si mbrohet kanuni akoma.Eshte aq i prapambetur ,sa kur e lexova u tremba per zotin.Me trembni me shume ju me keto mendime te mykura.N.q.s do behej nje film per te huajt ne lidhje me kete kanun nuk do ishte aspak nje plus per ne.Femra eshte pare vetem si nje kafshe pune pa asnje lloj te drejte.Mos flasim per gjakmarrjet,ngujimet e njerezve te pafajshem.Nuk kane faj autoret te huaj qe kane studiuar historine tone na kane cilesuar njerez te eger ,gjaknxehte dhe te lindur me instiktin per te vrare.

[SKRAPARI]

Nuk e kuptoj se si mbrohet kanuni akoma.Eshte aq i prapambetur ,sa kur e lexova u tremba per zotin.Me trembni me shume ju me keto mendime te mykura.N.q.s do behej nje film per te huajt ne lidhje me kete kanun nuk do ishte aspak nje plus per ne.Femra eshte pare vetem si nje kafshe pune pa asnje lloj te drejte.Mos flasim per gjakmarrjet,ngujimet e njerezve te pafajshem.Nuk kane faj autoret te huaj qe kane studiuar historine tone na kane cilesuar njerez te eger ,gjaknxehte dhe te lindur me instiktin per te vrare.

Filmin e kane bere francezet ne bashkepunim me zviceranet dhe brazilianet vetem per kanunin shqiptar. Filmi titullohet Avril brise (prill i thyer) sipas nje libri te Kadarese. Victima qe nje femije 11-vjecar. E kam par kete film para 4 vjetesh ne france.

[Harudi]

Un kanunin e kam lexuar ndaj po diskutoj per kete gje. Por ai eshte shume i varfer dhe i prapambetur. Kanuni nuk i parashikon te gjitha rastet.

Unë të solla disa rregullativa nga Kanuni dhe ti nuk po diskuton për ato,por vazhdon edhe me tutje me lloj-lloj pyetje.


Kanuni nuk i parashikon të gjitha rastet,thuai ti dhe vazhdon:

Sepse ka psh vrasje per vetembrojtje, qe kanuni nuk parashikon asnje gjo te vecante.

E ke përgjigjen ne KLD,nëqoftëse e ke lexuar!
Edhe një herë për ty sa për orientim:

NYE I NJIQINDENJIZETESHTATËT.
“Gjaku per faj nuk jet”.

§.909. Çdo faj, qi fi bajë Shqyptari Shqyptarit, tager kà me e mundue me pleq e me pêgje, porsé nuk mùnd t'a vrasë, 'sè "Gjaku per fâj nuk jét".

§.910. Po më shau kush, e un e vrava, i a kam giakun.

§.911. Po erdh kush me m'i dhânë zjarré shpis, a ksollës, a tbanit, un e prita edhè e vrava, î karn gjakun,

§.912. Po erdh kush me të vjedhë, edhè e shef tuj t'a zhberthye deren, e vrave, i ké gjakun.

§.913. Erdh kush me t'a dlirë vathin, e shef tuj t'a vû tufen e gjasé perpara, rrane me xjerrë gjânë tande e atij s'i lodhet mendja me t'a lshue, po e vrave, bjen në gjak.

§.914. T’u mbat kush a të rà, ti e vrave, bjen ne gjak.

§.915. Të hypi kush në qafé, edhèpse jânë dy duer per nji krye, po e vrave, i ké gjakun.

Oroe:
914 e 915 peshohen mbas randsis së fajit.

Kush i peshonte këto raste sipas KLD-së?

§.1111. Nder kuvende, gjygje e peshime mârrin pjesë:

a) Dera e Gjomarkut t'Oroshit,
b) Krenët e fisevet,
c) Pleqt e fisevet e të katundevet,
d) Sterpleqt e fiseve e të katundevet;
e) Djelmnija e Vogjlija e të gjitha fisevet;
f) Kasneca fisesh,
g) Giobtarë.

Po per ate qe s`kishte mundesi me e marr gjakun c`fare parashikonte kanuni? apo e linte vrasesin te lire.

Ka plot raste kur në vend të marrjes së gjakut familja e të vramunit i'a falte gjakun vrasësit!
Mundësit për gjakmarrje gjithmon kan egzistu,qoftë edhe pas një e dy gjeneratave nga familja e të vramunit!
Familja e të vramunit,nëse nuk kishte pasardhës të vetë (kishte paraardhës),kishte fisin e tijë dhe kushdo nga fisi ka mund të marrë gjakëmarrjen me lejen e familjes së të vramunit,me çka përmbyllej rasti gjak për gjak!

Për ata tëcilët nuk donin të merrnin gjakun,por donin të merrnin çmimin e gjakut sipas KLD-së ishte:

§.957. Per çdo vrasë: 6 qese per gjak, 100 desh e 1 kà giobë Flamurit e 500 grosh derës së Giomarkut t'Oroshit ...

...
§.971. I zoti i gjakut, posë çmimit të caktuem per gjak, kà tager me lypë nji hutë (martine) në krah të cillitdo, qi t'a ngulë synin e dorërasi âsht në detyrë me i a prû aty.

Edhe për marrjefytyrë (nderi) ishte çimi katër lira.
Njërit që i'u kish marrë fytyra (nderi),pyeti pleqnarët,se pse kaq çmim i vogël për fytyrë vetëm katër lira?

Pleqnarët i'u përgjigjën:
Ai i cili nuk e ka dert për marrje të fytyrës (nderit) dhe nuk e zbardhë fytyrën e tijë,bollë i ka edhe katër lira!

§.691. Ndera i mirret burrit:

a) Me i thànë kush sè rren facle burrave të mbledhun në kuvend,
b) Me e pshty, me i u matë, me e shty a me i rà kush;
c) Me i prishë ndermjetsin a besen,
d) Me i a dhûnue gruen a me i a hikun,
e) Me i a marrue armët e krahit a të brêzit;
f) Me i a dhûnue buken, tui i a ngâ mikun a pûntorin;
g) Me i a thye Shpin, vathin, kotecin a çerranikun n'oborr;
h) Me i a ndalë uhàn a detyren,
i) Me i a luejtë rrasen e vegshit në voter,
j) Me njye kashaten parpara mikut î mirret ndera mikut.
k) Me koritë trevezen nder sy të mikut, kùr i zoti i shpis e kruen ulteren a Shpin e lpîn kupen.


etj,etj

Sot po shkele ligjin do japesh llogari me fije dhe pe per te gjitha ato qe te shtyne qe bere kete gje dhe do maresh denimin e merituar ne qofte se gjykatesi eshte i drejte.

...nëqoftëse gjykatësi është i drejtë thua?
Pse po dyshon ne gjykatësin e sotëm!?

[tomaras]

Për të gjithë ata që kanunin e interpretojnë në bazë të paragjykimeve të krijuara nga ndikimi i atyre që për shkak të një lisi të shtrembruar nga pesha e moteve nuk e shohin pyllin madhështor.

THE BLIND MEN AND THE ELEPHANT

A picture of 6 blind men feeling an elephant for the first time and what they are imagining in their minds.

John Godfrey Saxe's ( 1816-1887) version of the famous Indian legend,


It was six men of Indostan
To learning much inclined,
Who went to see the Elephant
(Though all of them were blind),
That each by observation
Might satisfy his mind.

The First approach'd the Elephant,
And happening to fall
Against his broad and sturdy side,
At once began to bawl:
"God bless me! but the Elephant
Is very like a wall!"

The Second, feeling of the tusk,
Cried, -"Ho! what have we here
So very round and smooth and sharp?
To me 'tis mighty clear
This wonder of an Elephant
Is very like a spear!"

The Third approached the animal,
And happening to take
The squirming trunk within his hands,
Thus boldly up and spake:
"I see," quoth he, "the Elephant
Is very like a snake!"

The Fourth reached out his eager hand,
And felt about the knee.
"What most this wondrous beast is like
Is mighty plain," quoth he,
"'Tis clear enough the Elephant
Is very like a tree!"

The Fifth, who chanced to touch the ear,
Said: "E'en the blindest man
Can tell what this resembles most;
Deny the fact who can,
This marvel of an Elephant
Is very like a fan!"

The Sixth no sooner had begun
About the beast to grope,
Then, seizing on the swinging tail
That fell within his scope,
"I see," quoth he, "the Elephant
Is very like a rope!"

And so these men of Indostan
Disputed loud and long,
Each in his own opinion
Exceeding stiff and strong,
Though each was partly in the right,
And all were in the wrong!

MORAL.

So oft in theologic wars,
The disputants, I ween,
Rail on in utter ignorance
Of what each other mean,
And prate about an Elephant
Not one of them has seen!

[Adavid]

Nuk e kuptoj se si mbrohet kanuni akoma.Eshte aq i prapambetur ,sa kur e lexova u tremba per zotin.Me trembni me shume ju me keto mendime te mykura.N.q.s do behej nje film per te huajt ne lidhje me kete kanun nuk do ishte aspak nje plus per ne.Femra eshte pare vetem si nje kafshe pune pa asnje lloj te drejte.Mos flasim per gjakmarrjet,ngujimet e njerezve te pafajshem.Nuk kane faj autoret te huaj qe kane studiuar historine tone na kane cilesuar njerez te eger ,gjaknxehte dhe te lindur me instiktin per te vrare.

Eshte per te ardhur keq per disinformacionin qe kane brezat ne lidhje me Kanunin.Dhe sidomos Jugu u Shqiperise.
Ju Dea flitni per te drejten e femres.
At Gjeqovi ne studimine tij , ka treguar se me cilen kulture ngjajne te tilla tradita .
Ne kanun thuhet se Femra eshte thes per me Bajte.Por para se te flasesh duhet ta dish se ky ligj edhte marre nga e drejta rromake.
Te kujtoj gjithashtu ,qe keta europianet e sotcem ne medioevo, femrat i djegnin ne turren e druve per tju nxjerre nga shpirti djallin.
Pra nuk eshte se keta Europianet, ne ata kohe ishin me pak Barbare se ne.Biles mund te thuhet e kunderta.Sa per gjakmarrjen ,mund te them se ajo ka ndollur ne kohen e turkut ,kur Shqiptareve nuk ju lejohej te kishin shtet.
Une mendoi se ai ligji qe ka ba plaku i mencur i asaj kohe duhewt te vihet ne zbatim sot .Gjaku duhet e shkoje per gisht.Vetem me nje ndryshim.Meqe kemi shtet ,atehere qytetari duhet te paguaj taksen .Me kete takse te paguhet polici dhe gjykatesi .Te jene keta te fundit qe te zbatojen vendimin e atij ligjvenesit te motcem.
Sa per pjesen tjeter ,ju keshilloj qe mos te flisni kot kur nuk i keni lexuar.
Sikur te fshish te gjitha ligjet qe jane ne fuqi sot dhe te vendosesh ligjet e kanunit sic kane qene , ne Shqiperi do te ishte nje revuluzion.

[cool_shqype]

personalisht kam patur fatin te lexoj nje kopje te Kanunit qe ne vitet 80-85 megjithse nuk kisha ndonje njohuri, me ndihmen e tim eti i cili me shpiegoi ato c'ka lexoja, krijova nje simpati dhe admirim per c'ka kjo permbjedhje aq e perkyer e te gjith asaj eksperience jete qe me kodet e tij kishte mbajtur dhe vazhdonte te mbante popullsine si nje rregullator i perkryer ku pa frike mund te them qe ka vlera edhe ne ditet e sotme.....

[marjo-x]

akoma me kanunin

per ca i mir per ca i keq