Kanuni i Lekë Dukagjinit

[Darius]

L I B R I I D Y M B D H E T Ë T




S H L I R I M E E P E R J A S H T I M E


KRYE I NJIZETËTETRETË.

Pjestarët e perjashtimevet.

KRYE I NJIZETËTEKATERT.

Deka.

§.1221. Kanûni i Malevet të Shqypnis shliron e perjashton: I. Kishen:

a) prej çdo teloznet,
b) prej dhetimit të tokvet e të gjâs sëgjallë;
c) prej giobet e çdo ndeshkimit,
d) prej çdo angarije kah katundi e flamuri,
e) e bân pjestar në çdo giobë,
f) ndoren e ndermjetsin i a ruen.

§.1222. Il. Priftin, i cilli:

a) âsht jashtûem prej ushtrije,
b) po u lyp në bé, vehtja e tij xêhet per 24 Poronikë,
c) po vrau kend, s'ndiqet per giak, prîndja e tij biejn në gjak,
d) s'ndjekë kend per gjak të prîndës.

§.1223. III. Krenët e Flamurit:

Pô u lyp per Poronik nii nder Pleq të mdhaj, vehtja e tij xêhet per 12 Poronikë të paniefun.

§.1224. IV. Kasnecat: Jashtohen prei ushtrije.

§.1225. V. Farketarët: Jashtolien prej ushtrîje.

§.1226. VI. Të vorfnin djalë të vetem, qi i kà mbetë mbi krye shpija e e âma : âsht i jashtûem pre ushtrije.

§.1227. VII. Gruen: mos pelqimi i saj kah kanûjà:

a) per Plak,
b) per Kapucar,
c) per Poronik, as beja s'i gjegjet,
d) s’kà za as vend në kuvend,
e) s'kà trashîgim as tê prîndja as tê burri,
f) nuk ndiqet per gjak;
h) ndermjetsija s'i dhunohet.

§.1228. VIII. Virgjinat (femnat, qi veshen si burrë): S'veçohen prei grash tjera, posë qi jânë të liar me ndêjë nder burra, porsé pà tager zanit e kuvendit.

§.1229. IX. Deken:

Ata, qi kàn deken në shpi, jashtoehn prej çdo pûne si kah katundi si kah flamuri, si edhè kah të reshunt e ujit të mullijvet. Ket tager e kàn prej kanûnit per nji javë ditë rresht. Si të mbushet java, do tu pergjegien detyrvet si kah katundi si kah Flamuri, edhè në kjofèt krye a Dera e Giomarkut.

§.1230. Kanûni i Malevet nuk bân qi t’i shkaktohet kuej trazim mbi trazim.

§.1231. Kur t'i desë kush njij shpije në katund, per nji javë ditë rresht mbas deket nuk mùnd t’i bzajë kush tê dera per kurrnji pûnë, qi t'a ketë vendi me e bâ katundisht.

§.1232. Jaslitohet me gjith giinden e shpis prej çdo angarije si kah katundi, si kah flamuri, si edhè prej vijash t'arve e të mullinit.

§.1233. Po desht kush me pritë per "krye shndosh" perte javen, të presë: porsé krye tetë ditësh kanûja i a don pûritorin me kênë edhè i Derës së Gjomarkut.

§.1234. Si të des kush, do të dergohen lajmtarët, per me thirré ne mort.

§.1235. Tu bâ gjâmë burrnimi, grrishten edhè tundin krahnorin.

§.1236. Grat vaitoin, por nuk grrishten.

§.1237. Porsa të vêjn kamben në katund të të dekunit miqt, do të vêjn në krye jakzat e gjurdijavet.

§.1238. Kanû âsht me bâ gjâmë mbë të dekunin tri herësh. tuj persritun fjalen "I mjeri unë!" nandë herësh.

§.1239. Burrnimi nuk bertasin mbë gra, por po i biri mbë t'âmen e i vllai nbë të motren.

§.1240. Kur të niset kush per me shktie në mort, nuk thotë "Lamtumirë", as i thotë kush "Udha e marë".

§.1241. Tuj kalue rrâzë vorresh, pûntorvet, qi çilin vorrin, nuk u thohet "puna e mbarë!"

§.1242. Në kjoshin miq, u shndoshin kryet, kjenë shokë, u thonë: "a u lodhët, or juni?"

§.1243. Si shokët e katundit të të dekunit, si miqsija, 'si të pijn kafen, kupzen e pshtesin në tokë, tuj thànë: "Zoti ju dhashët gajret!" '’Per të mirë" nuk thohet.

§.1244. Të treten ditë mbas deket, kushdo qi të vîjë,lë per "Krye shndosh" si mbas kafjet, si edhè mbas buket thotë: "Zoti ju dhashët gajret! Per të mirë mbas sodit!" Nuk thohet: "Ju shtrofèt per të mirë!"

§.1245. Gjâmatarët rreshtohen, tuj perba gjymës rrethit me ftyrë kah i dekuni.

§.1246. "Perejellsat me të dekmin nuk mùnd t’i kaloin kuej per derë, posë në kjofët udha e madhe a udhë katundi".

§.1247. Tuj dredhue prej vorresh, s'do të ndalet kush n'udhë, por do të shkoië fill në shpi të të dekunit.

§.1248. Si të mbrrijn n'oborr, u dalin perpara shokët e shpis së të dekunit, u mbajn armët, u qesin ujë duervet pà hi në shpi e u prijn ké treveza, per me hànger Drekë.

§.1249. Pa krye së hàngermit të gjith, nuk do të ngrehet kush prej buke.

§.1250. Si të çohen prej buke, do të dalin jashtë të gjithë e lain duert para derës së shpis në shekë, e cilla do të gjindet plotë me ujë.

§.1251. Miqt, qi grishten ftyre në dekë të mikut nuk do t’i lain faqet e pergjakuna as në shpi, as në katund të të dekunit e as per udhë, por ,si të mbrrijn në shpi të vet.

§.1252. Zija per të dekun të shpis (per burrnim, por jo per gra.) do të mbahet nji vjetë.

§.1253. Per fmi nuk mbahet zija.

§.1254. Zija hiqet a per ndo’i të kreme, qi lutet me miq, a per ndo'i ditë të motmotit.

§.1255. Në drekë do të gatuej bukë grueja e vêjë.

§.1256. Grueja me burrë nuk mùnd të gatuej në drekë, as me qitë ujë duervet, as me qitë raki e as bukë me thye.

§.1257. Po ju desht grues me burrë të gjall me gatue në drekë, në darsem nuk mùnd të gatuej.

§.1258. Grueja e vêjë nuk mùnd të gatuej në darsem, as nuk mùnd të qesë ujë duervet, as raki, as me thye bukë, as me veshë e me iu afrue nuses.

§.1259. Me ardhë në shpi të prîndes në pasi bija e martueme e me dekë aty n'at kohë, drekët do t’i bajë prîndja. Të prishunat e drekvet do t’i bajë shpija e prîndës e jo e burrit.

§.1260. Po u dha ndo'i ndimë shpija e mikut, kjo xêhet nderë në kanû, por jo detyrë.

§.1261. Me u çue prîndja e me bajtë trupin e dekun të së bîs së vet në shpi të burrit, katundi e giobitë per at siellje shnjerzimi.

§.1262. Né, rrios pasët me sè me shti në dhé të bin e vet prîndja, vllaznija e fisi do t’i apin uhà.

§.1263. Të prishunat e uhat e drekvet do të lahen në krye të mojit, 'si të hîjë i dekuni në dhé, e nuk mund të shtyhen pertej.

Fund

[/B]

[LuLiKraS]

Darius sdi qfare te them apo vetem o një përshendetje diretke ne ty shkon kjo dhe per gjithe qte durrs qe je duke perfaqsu me nick. Shum postim i bukur.

[Baptist]

Po asht marre e madhe more Krasniq, shpija e shqiptarit me pas bibel e kuran, tevrat e zebur, e mos me e pase Kanunin ne balle te oxhakut.

Po a ka gja ma marre se me te ardhe musafiri i atjehit me ta pa cdo lloj libre e qitapje vec Kanunin mos me e pa?

[Darius]

Baptist, kush/si u krijua Kanuni?

Mora shkas nga kjo pyetje e styx ne nje teme tjeter qe ti drejtohem atyre qe kane njohuri te thelle nga kanuni. Une personalisht e kam lexuar qe ne vitet 80-te por njohuria ime kufizohet aty. Skam patur rast te lexoj ndonje studim serioz mbi origjinen dhe hartimin e tij dhe sidomos mbi impaktin qe ka patur ne jeten e popullit tone. E di qe eshte shume i lashte. Mbase me i lashte se mund te mendojme ne. Pra brenda mundesive te informacionit do doja te dija me shume nga ata qe e kane kete njohuri.

p.s. Qofsha i gabuar por kam pershtypjen qe pjesa e kishes eshte shtuar me vone ndersa pjesa tjeter eshte shume here me e vjeter.

[Darius]

Nuk paska njeri ketu ne forum qe te dije me shume per kanunin? Nga komentet e lexuara mendoja se kishte. Eshte pjese e kultures dhe lashtesise sone si popull dhe duhet mesuar me shume per te nga te gjithe. Mekat qe informacione te tilla mbahen te ndrydhura

[Baptist]

Une per vete i kam dhene pergjegjen Styx ne lidhje me ate pyetje nuk ia vlene te shtyhemi me tej. Pergjegja ne te nenkupton ekspozimin e "aparatit magjik" me cka behet i rrezikshem sidomos per ne dhe nuk eshte per publik.
Te tjera gjera qe kane te bejne jo me konstrukcionin e tij por me prodhimin e tij mund t'i diskutojme gjer e gjate pa asnje kursim. Po ti e kreve me postimin e plote te kanunit?

[Lioness]

Po asht marre e madhe more Krasniq, shpija e shqiptarit me pas bibel e kuran, tevrat e zebur, e mos me e pase Kanunin ne balle te oxhakut.

Po a ka gja ma marre se me te ardhe musafiri i atjehit me ta pa cdo lloj libre e qitapje vec Kanunin mos me e pa?

Po de, marre e madhe.
Tani, edhe mos me pas oxhak marre eshte lol?

PS: Une e kam per vete Kanunin e Laberise dhe Kanunin e Lekes. Bile, ne fakt, nqs do ankoheshim per kanune, apo per mos-interesim sic eshte shprehur Darius, atehere njekohesisht duhet ankuar per njeanshmeri ndaj Kanunit te Lekes, ne krahasim me kanunet e tjera.

[Darius]

Ne fakt mua me ka shpetuar ta permend kete detaj. Fatkeqesisht Kanunin e Laberise nuk e kam lexuar. Thjesht fraza te shkeputura ketu e aty dhe kam pare ngjashmeri. Nga kjo me lindi dhe pyetja nese behet fjale per nje trup te vetem qe vjen nga lashtesia dhe me pas eshte 'copetuar' neper krahina te ndryshme duke pershtatur pjese te caktuara sipas krahinave dhe mentalitetit apo behet fjale per gjera komplet ndryshe. Nga mospergjigjia me duhet te deduktoj qe behet fjale per ndonje lloj forbidden knowledge

[Lioness]

Darius, ti e di sa qejf i kam une teorite konspirative .

Tani, kush do t'i mendoje si forbiden knowledge etj, eshte e drejta e tyre.
Per mua, ceshtja eshte disi me e thjeshte. Shoqeria shqiptare (qofte pellazge, ilire, arberie etj) ishte shoqeri si gjithe te tjerat qe kishte nevoje per ligje, n'dac lokale, fisnore, krahinore etj. Keto ligje mbeten te tilla si rrjedhoje e mungeses se nje bashkimi te mirefillte kombetar deri vone, apo mungese te zhvillimit te komb-shtetit vis a vis psh Europes perendimore. Por po t'i shohim keto shoqeri pri-Westphalia, sidomos medievale, kishin ligjet, kanunet e tyre te posatcme, sidomos ato me klanore nga natyra, psh Irlanda apo Skocia.

Mistifikimi i Kanuneve per mendimin tim eshte absurd sepse ne thelb do te thote qe "cudi e madhe" qe paskemi pasur ligje. E dyta i rrezikshem ne kuptimin e deshires se adoptimit te tyre, dmth adoptimit te ligjeve te qindra shekujve me pare, ligje klanore, ne shoqerine e sotme te shek 21. Ketu po flas dhe per Kanunin e Laberise.
Por kjo s'do te thote qe s'duhet t'i njohim dhe t'i vleresojme si pjese e historise, apo e tradites kombetare.

[Baptist]

Po de, marre e madhe.
Tani, edhe mos me pas oxhak marre eshte lol?

PS: Une e kam per vete Kanunin e Laberise dhe Kanunin e Lekes. Bile, ne fakt, nqs do ankoheshim per kanune, apo per mos-interesim sic eshte shprehur Darius, atehere njekohesisht duhet ankuar per njeanshmeri ndaj Kanunit te Lekes, ne krahasim me kanunet e tjera.

Sipas mendimit tim nje KANUN ka nuk jane njeqind. Kanuni i Lekes eshte kanuni qe e ka miratuar edhe Skenderbeu dhe eshte nje nder me reprezentativet. Madje nuk do ta kishim as kete po ta zbulonte me heret punen e At Shtjefen Gjecovit sigurimi serb se do ta vrisnin pak me heret dhe nuk do ta kishim as kete doreshkrim ende te pagatitur as te perfunduar te punes se tij.

Kanuni i njohur si i Lekes eshte ne realiet kanuni shqiptar i standardizuar ne mbledhjen e fundit te krereve dhe pleqnareve me te medhenj dner te cilet Leka IV si me i riu ishte ai qe e rindreqi ate ne shume pika te devijuara ne mesjete kur secila shtepi e madhe farkonte monedha te veta dhe ligje qe i zbatonte lokalisht. Kesaj i erdhi fundi me kete ripleqerim mbarkombetar ku kontestet me te medha mbeten te zgjidheshin mesh kanuneve te Lekes dhe shikimit te Gjergjit mbi disa pika kyce.

Ne fund u ra dakord se pleqeria e Lekes ne lidhje me konetstin ishte me fundamentale dhe me e drejte. Eshte kjo ngjarje ajo qe e beri te njohur si Kanuni i Lekes, dhe per here te pare Kanuni i Shqiptareve (i cili fatkeqsisht u thermua si cdo gje tjeter ne mesjete) fitoi edhe dicka qe mund te quhet autorsi. Ndonese as parimeet e Lekes nuk do te kishin zene vend po te mos ishin ne pajtim me zemren
e Kanunit origjinal.

Ja ta zeme ketu Darius ka harruar te sjell thelbin e thelbit te parimit fundamental te Kanunit i cili ekziton ne dy forma te thena ndryshe por qe transfigurojne te njetjin parim.

Ftyren e vrugnueme ne dac laje, ne dac zezoje edhe ma

ose

je i lire ta mbash burrerine tende, je i lire te cburrerohesh

etj thenie qe pershtaten e rithuhen ne baze te periudhes e situates historike e qe pershkruhen me fjale e koncepte tjera.

Ky parim eshte zemra e kanunit, -ajo qe kete Ligj e ben hyjnor.

Eshte ligji me 'demokratik' ne historine e njerezimit, ai nuk te detyron asgje!!!