Kur jeta e njeriut zhvlerėsohet
Nga Mustafa Nano
Dy ditėt e fundit shtypi e media kanė informuar pėr tri krime tipike shqiptare. Them "tipike" e nė mendje kam "absurde", e me kėtė kuptohet qė ka diēka absurde tek shumėēka qė tipizon shoqėrinė tonė. Tipike kėtejpari ėshtė qė diskutimi mė i parėndėsishėm i llojit "e lagu, s'e lagu" tė marrė pėrmasat e njė sherri; tipike ėshtė qė njė fyerje ēfarėdo tė shpėrblehet nga tjetri me njė fyerje qė godet mė shumė se e para; tipike ėshtė qė sherri tė marrė pėrmasat e njė kacafytjeje pa kthim; tipike ėshtė kur, pėr tė zgjidhur njė problem, gjėja e parė qė tė vjen nė mendje ėshtė pėrdorimi i metodave e mjeteve tė forta shpaguese; tipike ėshtė qė sherrit t'i jepet fund - Me ēfarė? Me kompromis, marrėveshje, paqe, shtrėngim duarsh? Jo! Eshtė bash e kundėrta, tragjikisht e kundėrta. - me asgjėsimin fizik tė tjetrit. Dhe kėtu zė fill pastaj festivali i vdekjes. Viktimat, si tė ishin gola pafund nė njė ndeshje, ku asnjė skuadėr nuk kalon dy herė radhazi nė avantazh, pasojnė njėra-tjetrėn. Rregulli ėshtė: E bėre? Prit tė ta bėjnė". Arbitri, qė duhej tė ish shteti, nuk duket gjėkund. Lipset barazimi, por krahasimi idiot me lojėn e futbollit kėtu mbaron: loja s'resht kurrė. Pas ēdo krimi, pala qė e pėson ndihet e goditur rėndė.
Nė fshatin Vreshtas tė Korēės, njė djalė i ri, tė cilit, me sa duket, prej kohėsh nuk i shqitet nga mendja imazhi i tė vėllait tė masakruar, nuk di tė jetojė ndryshe, veēse si princi danez i mesjetės, Hamleti. Ai e di qė vrasėsi ėshtė fshehur, qė policia e kėrkon e qė gjyqi do ta dėnojė. Por kjo nuk e ngop. Nuk ėshtė ēudi qė njė fund i tillė i historisė ta bėjė tė ndihet i turpėruar. Ai vazhdimisht planifikon hakmarrjen, derisa i lodhur nga pritja e gjatė bėn "mė tė lehtėn": Me njė revolver nė dorė futet qetėsisht nė shtėpinė e "hasmit" e qėllon mbi prindėrit e vrasėsit tė vėllait. Nuk dihet se ē'ndodh nė shpirtin e ndėrgjegjen e tij pas kėsaj. Ajo qė dihet ėshtė se ne kemi njė vrasės gjakftohtė mė shumė. Njė viktimė mė shumė gjithashtu. Tė pafajshme.
Nė Himarė krushku vret krushkun, ndėrsa ish nė dyqanin e tij duke luajtur tavėll. Futet nė lokal me qetėsinė e njė klienti, nxjerr armėn me po atė lehtėsi qė do tė nxirte portofolin, dhe e zbraz mbi gjoksin e viktimės. Del jashtė, i hipėn benz-mercedes-it tė tij, dhe largohet. I qetė? Me siguri jo! Por thellė-thellė nuk ėshtė ēudi tė ndihet i lehtėsuar. Nuk ėshtė ēudi tė mendojė, se duhet tė ketė bėrė diēka tė rėndė, por diēka qė duhej bėrė amį. Krushku i kish rrėzuar me njė buldozer shtėpinė e ngritur nė tokėn e tij. Mund tė shkonte tė trokiste nė dyert e shtetit, mund tė shkonte nė gjykatė pėr ta zgjidhur ēėshtjen, por ēdo zgjidhje e ndryshme nga ajo qė gjeti, do ta linte tė ēnderuar. Atij nuk i lipsej mė shtėpia. Ai duhej tė vinte nderin nė vend. Dhe "e vuri". Alla shqiptarēe.
Nė Zhej tė Laēit kushėriri vret kushėririn. Janė grindur. Nuk dihet pėr ēfarė, por nė grindje e sipėr kanė zėnė tė shkėmbejnė fjalė, tė shtyra, grushta, derisa duart e njėrit kanė gjetur karar tek arma. Pa u menduar gjatė ka qėlluar mbi tjetrin, i cili, sipas ēdo kodi klanor, fisnor e identitar, aq tė respektuar nė shoqėrinė tonė klanore, ishte i tė njėjtit gjak. Po si ėshtė e mundur? Cili ka qenė ai motiv, qė e ka bėrė njė shqiptar tė mos ndalė dorėn as pėrballė apelit domethėnės pėr shoqėrinė shqiptare tė "gjakut tė njėjtė qė rrjedh nė damarė"?
Kėto raste e tė tjera qė kanė ndodhur mė parė dėshmojnė, se ka njė shthurje tronditėse nė shoqėrinė tonė, e cila ngrihet mė sė shumti mbi zhvlerėsimin e jetės sė njeriut. Shoqėria shqiptare pėr fat tė keq nuk ka mundur tė krijojė e nuk po krijon dot mekanizma mbrojtės ndaj kėsaj shthurjeje. Tė gjithė bėjmė sehir, ndėrkohė qė secili mund tė bėjė diēka. Tė gjithė kemi pėrparėsi tė tjera nė jetėn tonė tė pėrbashkėt e individuale. Kėto pėrparėsi kanė tė bėjnė me integrimin nė Europė apo me miqėnien tonė, dhe harrojmė se e para ėshtė e pamundur, ndėrsa e dyta e pasigurtė, nė njė shoqėri ku jeta njerėzore vlen mė pak se sa kapriēoja vrastare e njėrit prej nesh. Ja ē'thotė Wole Soyinka, nobelisti nigerian i letėrsisė, pikėrisht kėto ditė, kur nė vendin e tij ndodhi njė masakėr pas revoltės sė integralitėve islamikė kundėr organizimit tė konkursit "Miss Bota": "Njė shoqėri qė toleron masakrimin e tė pafajshmėve apo instiktet vrastare, duke i konsideruar kėto tė fundit njė mėnyrė legjitime pėr tė reaguar, ėshtė njė shoqėri e prishur deri nė atė masė, sa mundėsitė pėr t'u rindrequr janė gati zero". Ai flet kėshtu pas njė ngjarjeje tragjike e nė njė kontekst tė caktuar (Nigeria ėshtė njė nga vendet mė tė prapambetura e mė tė varfra tė botės)), qė ėshtė i ndryshėm nga konteksti shqiptar. Por pavarėsisht nga ky fakt, fraza e sjellė mė sipėr shkon edhe pėr realitetin e kėtushėm, sidomos kur flasim pėr ngjarje si ato tė mėsipėrmet e sidomos kur dhuna vrastare nuk i bėn pėrshtypje askujt.
------------------------------------------
----------------------------------------------
Oj sharki e lehete si era , a ka ardhur ne Shqiperi pranvera?
Krijoni Kontakt