Ndihma ekonomike jepet mbi njė minimum jozyrtar varfėrie
Tė varfrit konsiderohen nėn 2 dollarė nė ditė. Nuk mund tė pėrfshihemi nė Bashkimin Europian, duke e matur varfėrinė ndryshe
Autori i Lajmit: Denisa Kona
Anketimi periodik i INSTAT pėr Matjen e Nivelit tė Jetesės (LSMS) ka shėrbyer si mjeti kryesor pėr monitorimin e tendencės sė varferisė kėto vitet e fundit dhe jo vetėm tė tendencės por edhe tė ndihmės ekonomike. Indikatorėt e varfėrisė nė Shqipėri bazohen nė vlerėsimin e konsumit dhe jo nė tė ardhurat. Kėshtu, ndėrsa vendet e BE-sė, bazohen tek tė ardhurat, nė Shqipėri veprohet ndryshe dhe shpjegimi zyrtar ėshtė ky: Sepse informacioni mbi tė ardhurat nuk ėshtė shumė i saktė nė krahasim me informacionin mbi konsumin!
Sipas informacionit nga Ministria e Punės, nė vitin 2008, programimi i fondeve pėr ndihmėn ekonomike, pėr herė tė parė, u mbėshtet nė “Hartėn e Varfėrisė” nė pėrputhje me tė dhėnat e LSMS, dhe pėrmirėsimin e targetimit (identifikimit) tė familjeve tė varfra mbi bazėn e treguesve tė rinj tė pėrcaktuar nė strategjinė sektoriale tė mbrojtjes sociale”. Sipas kėsaj “harte”, ka reduktim tė nivelit tė varfėrisė nė 12.4% nė vitin 2008, kundrejt 18,9 % qė ishte nė 2005, apo 25 % nė 2002. “Gjatė dy viteve te para tė zbatimit tė strategjisė sektoriale tė mbrojtjes sociale, niveli i varfėrisė u ul nė 12.4 % duke iu afruar objektivit prej 10% te vendosur per vitin 2013”, thuhet nė raportin ministror. -Dhe mė tej citojmė: “Tė gjithė treguesit e nivelit tė varfėrisė prej 2 USD ne ditė per person sipas LSMS 2008 janė pėrmirėsuar nė raport mė LSMS 2005 dhe 2002.” Popullsia nėn vijėn e varfėrisė prej 2 USD sipas LSMS 2008 ėshtė ulur nė 373 mijė persona nė vitin 2008, kundrejt 576 mijė persona nė vitin 2005 dhe 813 mijė persona nė 2002. Varfėria ekstreme e vlerėsuar me mė pak sė 1 USD nė ditė pėr person ėshtė ulur nė 1.2 % tė popullsisė gjithėsej kundrejt 3.5 % qė ishte ky tregues nė vitin 2005 apo 4.7 % qė ishte nė vitin 2002. Shohim se nė kėtė raport tė ri flitet pėr Varfėri absolute dhe varfėri ekstreme, por nuk na jepen tė dhėna tė reja mbi varfėrinė relative, ashtu siē i ka hije njė vendi nė Evropė. Referuar matjeve tė mėpėrparshme, ndėrsa varfėria absolute e matur nga INSTAT rezulton nė rėnie, kufijtė e varfėrisė relative, qė preferohen nga Bashkimi Europian pėr matjen e varfėrisė dhe qė pasqyrojnė shkallėn e privimit nė lidhje me tė ardhurat e pjesės tjetėr tė popullsisė, flasin ndryshe. Masa mė e pėrdorur- shkalla e rrezikut nga varfėria e cila tregon pjesėn qė u takon individėve qė jetojnė nė njė familje qė konsumon mė pak se 60% tė medianės kombėtare, tregon qė shkalla e varfėrisė relative pati njė rritje nga viti 2002 nė 2005 nga 13.9% nė 16.6%. Tė varfrit sipas matjes “ala Europė” u shtuan. Ndėrkaq, Ministria nuk ofron shifra pėr varfėrinė relative nė raportin e saj mė tė fundit. Varfėria relative nuk ėshtė pėrdorur si tregues dhe as si referues nga Ministria e Punės nė politikat e saj tė kufizimit tė varfėrisė.
INSTAT : “Nuk kemi kompetenca pėr llogaritjen e Minimumit Jetik”
Shifrat e Institutit tė Statistikavė merren nga qeveria si referues pėr politikat e pagesave pėr shtresat nė nevojė. Kėto pagesa duhet ti referohen njė kufiri tė varfėrisė qė nė gjithė botėn, edhe nė Shqipėri duhet tė bazohet tek minimumi jetik. Mirėpo, nė vend tė kėsaj, Ministria e Punės zgjedh si kufi referimi njė anketė tė INSTAT, pėr matjen e varfėrisė. Nga ky institucion pas interesimit tonė morėm si pėrgjigje se vėrtet studimet qė ndėrmerr INSTAT janė tė vlefshme pėr statistika, por kanė karakter studimor dhe nuk janė kėto shfra qė zyrtarizojnė kufirin pėr tė jetuar. “INSTAT nuk ka kompetenca pėr llogaritjen e Minimumit Jetik nė Shqipėri”, thuhet nė prononcimin e kėtij institucioni pėr “Ballkan”. Mė tej, pėr metodologjinė e pėrdorur pėr caktimin e linjės absolute tė varfėrisė, marrim pėrgjigjen e mėposhtme: “Shqipėria ka llogaritur nė vitin 2002 linjėn absolute tė varfėrisė bazuar mbi konsumin aktual tė njė popullsie duke ndjekur metodologjinė e BB-sė pėr matjen dhe monitorimin e varfėrisė pėr vendet nė zhvillim. Llogaritja e kėsaj linje u bazua nė metodologjinė e kostos-sė-nevojave-bazė (Ravaillon and Bidani,1994). Pėr vlerėsimin e linjės sė plotė tė varfėrisė, nė fillim u llogarit njė linjė varfėrie ushqimore ose kosto qė duhet pėr tė pasur njė sasi minimale tė dhėnė tė kalorive dhe mė pas, kėsaj iu shtuan edhe artikuj kryesorė joushqimorė. Komponenti joushqimor u llogarit si mesatarja e shpenzimeve pėr grupin jo-ushqimor e atyre familjeve qė shpenzojnė pothuajse tė njėjtėn sasi pėr ushqimet sa ato tė treguara nė linjėn ushqimore tė varfėrisė. Pėr llogaritjen e linjės ushqimore, ne u pėrqėndruam nė shportėn ushqimore qė konsumojnė tė varfėrit, dmth nė shportėn ushqimore tė njerėzve qė ndodhen nė decilet e dyta deri tek e katėrta tė shpėrndarjes sė konsumit nė vlerė. Duke u nisur nga rekomandimet e FAO-s mbi konsumin minimal tė kalorive sipas moshės dhe gjinisė, dhe duke axhustuar kėto kėrkesa pėr kalori me shpėrndarjen e popullsisė nė Shqipėri, u vlerėsua qė konsumi pėr frymė nė ditė duhet tė jenė 2288 kalori tė marra. Nė kėtė mėnyrė, linja ushqimore e varfėrisė ose linja ekstreme e varfėrisė ėshtė vlerėsuar rreth 3,047 lekė pėr frymė nė muaj. Linja e plotė e varfėrisė, e vlerėsuar duke shtuar dhe artikujt kryesorė joushqimore ėshtė 4,891 lekė pėr frymė nė muaj.”
Pra siē shihet edhe nga ky shpjegim, edhe pse INSTAT pohon se nuk ka kompetenca pėr tė llogaritur minimumin jetik, kėto pėrllogaritje tregojnė se INSTAT ka bėrė pikėrisht kėtė.
INSTAT, njė “minimum” jozyrtar pa shpenzimet e shėndetit
Tė llogaritėsh nevojat ekonomike tė njerėzve pėr mbijetesė dhe tė mos pėrfshish shpenzimet e shėndetit, nuk mund tė jetė njė harresė e rastėsishme. Sidomos nė vendet e varfra si Shqipėria, sa mė i ulėt qė ėshtė standardi ekonomik, aq mė tepėr rritet incidenca e sėmundjeve, sidomos tė atyre qė lidhen me ushqyerjen, kushtet higjienike, aksesin pėr tė pėrfituar shėrbime shėndetėsore, kushtet pėr tė pėrballuar temperaturat ekstreme tė dimrit dhe verės etj. Shpenzimet pėr shėndetin, qė edhe nė vendet e zhvilluara zėnė njė peshė tė madhe nė shpenzimet e pėrgjithshme, kėtu janė lėnė jashtė ose janė llogaritur zero. Po kėshtu, nuk ėshė pėrfshirė shpenzimi pėr strehim kur banesa ėshtė njė nga treguesit bazė. Ata qė vuajnė nga mungesa e njė ēatie mbi krye janė mė tė varfrit. Qiratė e shtėpive nuk janė pėrfshirė nė kostot e jetesės dhe po ashtu as nevojat pėr meremetim tė shumė banesave tė klasifikuara nė gjendje tė pabanueshme, por qė banohen. Tė tilla madje ka edhe nė Tiranė. E gjithė kjo panoramė vjen nė vėmendje ndėrsa shikon zėrat qė janė pėrfshirė nė llogaritjen e minimumit qė nuk quhet “minimum” nga INSTAT. Duke cituar mė tej, sqarimin e tij, Anketat LSMS 2002-2005-2008 mbledhin informacionin e nevojshėm qė duhet nė llogaritjen e tė gjithė komponentėve tė agregatit tė konsumit: konsumin pėr ushqime (si atė tė blerė dhe atė tė konsumuar nga prodhimi i vet), shpenzimet joushqimore (veshje artikuj shtėpiake etj), shpenzime utilitare (gaz, telefon, energji elektike, etj), edukimin, shėndetin, pajisjet afatgjata dhe banesėn. Ndėrsa shpenzimet pėr shėndetin, dhe qeranė tė mbledhura nga anketa janė tė diskutueshme dhe u vendos qė tė mos pėrfshihen nė matėsin pėrfundimtar tė mirėqėnies.
Parashikimi i planifikuar
Tė varfrit e 2013-s, Ministria i ka numėruar qė nė 2009
Ministria krijon “Hartėn e varfėrisė” pėr tė numėruar tė varfrit qė i ka numėruar
Rrjedhimisht, do tė jemi dyshues pėr shifrat qė do tė na ofrohen pas 3 vitesh, pasi kėto shifra i kemi paraparė…
Ministria e Punės deklaron se Ndihma Ekonomike (NE) jepet sipas identifikimit tė familjeve tė varfra mbi bazėn e Hartės sė Varfėrisė dhe tė linjės sė varfėrisė tė pėrcaktuar nga Anketa e INSTAT (LSMS). Nga ana tjetėr, po kjo Ministri nė strategjinė e saj ka pėrcaktuaar, mė saktė paracaktuar, se sa do tė jetė numri i familjeve nėn kufirin e varfėrisė vit pas viti, duke krahasuar qė nga 2007 e deri nė 2013. Shifrat e planifikuara tregojnė njė rėnie tė numrit tė familjeve tė konsideruara tė varfra dhe qė do tė trajtohen me ndihmė ekonomike, njė rėnie e shkallėzuar nga 114 mjnė familje nė 2007, nė 80 mijė nė 2010, 74 mijė nė 2011 dhe nė 70 mijė nė 2013, nga tė cilat, gjysma nė zonar rurale. Paradoksalisht, Ministria krijon njė hartė varfėrie pėr identifikimin dhe numėrimin e familjeve tė varfra dhe nga ana tjetėr, ajo i ka numėruar ato tashmė nė strategjitnė e saj shumėvjeēare!
Tė dhėnat zyrtare tregojnė qė ka diferenca ndėrmjet numrit tė popullsisė sė varfėr (sipas LSMS 2005) dhe numrit aktual tė popullatės dhe familjeve pėrfituese tė ndihmės ekonomike (2007). Kėto diferenca mund tė korrigjohen duke pėrdorur treguesit e hartės sė varfėrisė. Nga ky korrigjim, deri nė vitin 2013, propozohet qė masa e ndihmės ekonomike pėr familje do tė tentojė tė rritet por brenda njė kufiri tavan qė nuk e kalon nivelin e pensionit minimal nė shkallė vendi.
Qeveria synon tė rrisė masėn e mbulimit tė nevojave tė familjeve tė varfra jo vetėm nėpėrmjet rritjes sė fondeve buxhetore qė do tė trasferohen nė programin e NE por edhe nėpėrmjet uljes sė numrit tė familjeve pėrfituese nga skema e NE. Por, a ka dhe do tė ketė vėrtet vit pas viti, gjithnjė e mė pak familje tė varfra? Sipas Ministrisė sė Punės po, ndėrsa sipas Sindikatės sė Pensionistėve, ajo ėshtė thelluar. E habitshme ėshtė se shifrat nuk janė tė matura, por tė paracaktuara. Konkretisht, numri i popullsisė nėn nivelin e varfėrisė absolute nė vitin 2013 parashikohet tė jetė rreth 326000 banorė ose 10% e popullsisė gjithsej, nga 12 % qė pretendohet aktualisht. Sikur varfėria e mijėra familjeve tė jetė njė gjė qė rregullohet me njė tė rėnė tė lapsit qė nga zyra. Planizimi i ndihmės dhe i numrit tė familjeve, edhe pse ka njė pėrbėrės argumentues se institucionet qė kanė nė dorė tė bėjnė politikat pėr zbutjen e varėfėrisė mund tia arrijnė kėsaj, nga ana tjetėr kjo nuk ėshtė garanci dhe se sa arrihet, mbetet pėr tu konstatuar (identifikuar, matur) dhe jo paravendosur.
E thėnė mė thjesht, kjo i pėrngjan premtimit tė njė trajneri, se skuadra e tij do ta pėrmbysė rezultatin nga 1-0 nė 1-2, por me gjithė besimin e madh qė mund tė kemi tek ai, duhet tė presim tė shohim lojėn dhe pastaj tė vendosim rezultatin...Ky parashikim i Ministrisė ėshtė njė rrezik i mundshėm pėr tė lėnė jashtė pėrfitimit tė ndihmės njė numėr familjesh, sepse ėshtė plotėsuar plani i paracaktua! Dhe ndoshta as korrigjimi i adresimit abuziv tė ndihmės atje ku nuk ka nevojė pėr tė, mund tė mos jetė njė ndėrmarrje e mjaftueshme.
Tabela 1.1 Projeksioni i buxhetit, numrit te familjeve, dhe mases mesatare te perfitimit
Fondet Numri i familjeve
nė NE Pėrfitim mesatar mujor pėr familje Pėrfitim mesatar mujor pėr person
Milionė lekė Lekė Lekė
2007 2600 114000 1890 406
2008 3600 93000 3226 693
2009 4800 85000 4706 1010
2010 5700 80000 5931 1274
2011 6800 74000 7686 1650
2012 7200 70000 8508 1827
2013 7600 70000 9115 1957
Burimi: Ministria e Punės, Ēėshtjeve Sociale dhe Shanseve tė Barabarta, 2007.
A duhet llogaritur varfėria mbi bazėn e tė ardhurave?
Hartuesit e strategjisė theksojnė njė problem tjetėr qė duhet marrė nė konsideratė: Nėse duhen bėrė pėrpjekje tė kalohet nė llogaritjen e treguesve tė varfėrisė nė bazė tė tė ardhurave, qė tė pėrputhet me praktikat e vendeve anėtare tė Bashkimit Europian. Megjithatė, ata thonė se pritet qė gjatė zhvillimit tė strategjise, konsumi tė vazhdojė tė jetė mė i besueshėm dhe i matshėm sesa tė ardhurat. Megjithatė, Draft-programi 5-vjeēar statistikor nuk e pėrfshin LSMS nė programin qė ka pėr vėzhgimet. Nė vend tė tij, theksi ka kaluar tek Vėzhgimi pėr Buxhetin e Familjes, qė fillimisht u zhvillua nė vitin 2006
Krijoni Kontakt