problemi nuk ėshtė edhe aq se pse Kosova ka emėr sllav. Ka edhe krahina tjera me emra sllavė: Gryka e Cėrrnalevės, Anamorava, Podguri, Mallakastra (Kastra e vogėl), Zadrima, etj etj.
Problemi ėshtė: Pse Dardania u quajt me emrin e njė krahine tė saj?
Pse njė krahinė e Dardanisė qė ėshtė 20 a 30 herė mė e vogėl se Dardania i dha emrin tėrė Dardanisė?
Pėrse Shqipėria e sotme nuk quhet Myzeqe, sipas tė njėjtit parim??
Shqiperia nuk mund te quhej Myzeqe sepse me pare egzistone vete emri shqipri(arbani) se sa emri i familjes Muzaka...(ketu pra s'ka logjike fare...)Postuar mė parė nga alibaba
...tjerat; pse apo si ka mundesi qe nje vend i madh te marr emrin e nje vendi te vogel...po edhe kjo s'ka rendesi, qe pershembull e tere greqia e mori emrin Greqi pershkake te nje fisi ama krejt te vogel qe shtrihej n kufi me moloset..; e keshtu me radh....
Askush nuk te pyt: ē'ka bere atedheu per ty por ē'ke bere ti per Atedheun ! - JFK
Edhe emri Dardani ekzistonte shumė mė parė se emri Kosovo.Shqiperia nuk mund te quhej Myzeqe sepse me pare egzistone vete emri shqipri(arbani) se sa emri i familjes Muzaka...(ketu pra s'ka logjike fare...)
Greqia nuk mori emrin e njė krahine tė saj, por mori emrin sipas popullit qė jetoi aty. Amėrtimi greqi apo Helladė mė duket i natyrshėm deri diku....tjerat; pse apo si ka mundesi qe nje vend i madh te marr emrin e nje vendi te vogel...po edhe kjo s'ka rendesi, qe pershembull e tere greqia e mori emrin Greqi pershkake te nje fisi ama krejt te vogel qe shtrihej n kufi me moloset..; e keshtu me radh....
Por emri Kosovė, ėshtė plotėsisht jashtė rregullave tė natyrės kur pėrdoret pėr tė emėrtuar Dardaninė.
Kosova ėshtė njė pjesė e vogėl e Dardanisė, dhe jo Dardania vetė.
-Cila eshte ajo krahine e Dardanise qe po mendon eshte quajtur si zavendsues i Dardanise?
-Kosova e sotshme perben 1/5 deri 1/6 e Dardanise Antike, e nuk eshte 30 here me e vogel por 5 deri 6 here.
Ndryshuar pėr herė tė fundit nga GL_Branch : 17-08-2008 mė 19:52
Fusha e Kosovės, njė fushė prej 950 km katrorė, fillon nė veri te Mitrovica dhe pėrfundon nė jug te Kaēaniku.Cila eshte ajo krahine e Dardanise qe po mendon eshte quajtur si zavendsues i Dardanise?
29 komuna ka Kosova (para decentralizimit), prej kėtyne veē 8 jon brenda Fushės sė Kosovės. Mitrovica, Vushtrria, Prishtina, Lipjani, Ferizaji, Kaēaniku, edhe Fushkosova e Obiliqi.
Kosova osht krahinė nveti, sikur Anamorava qi osht krahinė nveti, sikur Drenica qi osht krahinė nveti. Le ma Dukagjini qi s'ka kurrfar lidhje me Kosovė.
Sipas sipėrfaqes Kosova e vėrtetė osht 11 herė ma e vogėl se kjo krijesa e stome. E nja 20 a 30 herė ma e vogėl se Dardania e lashtė.
Ketu jane regjionet e Kosoves, per ata qe nuk e dijne.
http://www.ipls.org/services/maps/kosova-map.jpg
Keto Komuna qe i permende behen gati 3000 km2, vetem Prishtina i ka mbi 650 km2...megjithate Mitrovica dhe Vushtria jane pjese e Shale Bajgores nuk jane te Fushe Kosoves.
Po te kuptoj mire, cka me bo nuk ka qene ne doren tone, termi Kosove eshte perdor prej pushtuesve turqit (pas ndarjeve te Vilajeteve) dhe shpresoj pas disa viteve ta ndryshojme emrin edhe ta kthejme ne origjinen e vet.
Sepse pėrfshijnė edhe fshatra tė shumtė nga krahina tjera.Keto Komuna qe i permende behen gati 3000 km2, vetem Prishtina i ka mbi 650 km2...megjithate Mitrovica dhe Vushtria jane pjese e Shale Bajgores nuk jane te Fushe Kosoves.
Kėto janė komuna por jo regjione ashtu siē i di poplli.Ketu jane regjionet e Kosoves, per ata qe nuk e dijne.
Tash e sjell i hartė me regjione.
Shih cilla osht Kosova e vėrtetė.
Kosove vjen nga fjala "kose"-"kosit" sepse eshte toke pjellore dhe prapashtesa "ove" ndoshta vjen nga pushtimi bullgar
Edhe po tė jetė shqip unė ekundėrshtoj qė me emrin e saj tė quhet i tėrė shteti qė u krijua.Kosove vjen nga fjala "kose"-"kosit" sepse eshte toke pjellore dhe prapashtesa "ove" ndoshta vjen nga pushtimi bullgar
Kosova ėshtė vetėm ajo fusha pjellore qė thu ti, sa 1/10 e tėrė Dardanisė sė sotme.
Fjala mund te jete shqip por emertimi ne kosove domosdo mund te jete bere nga bullgaret.Serbet skane lidhje fare ne kete mes per punen e emertimit.perhere pretendimet e tyre bien poshte se perhere kane qene boshe.Tani saper punen e 1/10 se tere Dardanise.Kosova eshte nje nga fushat me pjellore te Dardanise dhe ndoshta eshte emrtuar nga rendesia ekonomike dhe polike si pjesa me e rendesishme e Dardanise.Gjithesesi me mire Dardan se Kosovar
Gjithsesi emėrtimi ėshtė bėrė pėr shkak tyė rėndėsisė, se kėtu kalonin rrugėt ndėrkombėtare tė tregėtisė e tė ushtrisė gjatė mesjetės, dmth janė tė huajt ata qė e kanė zgjeruar kuptimin e nocionit Kosovė.Kosova eshte nje nga fushat me pjellore te Dardanise dhe ndoshta eshte emrtuar nga rendesia ekonomike dhe polike si pjesa me e rendesishme e Dardanise.Gjithesesi me mire Dardan se Kosovar
Novobėrda ka qenė qytet me 40.000 banorė nė kohėn kur Londra ishte fshat me ēobaj.
Problemi jone si shqiptar eshte se shohim shume nga e kaluara por s shohim gje ne vije ne te ardhmen.Edhe kur ulemi per ndonje kafe fillojme flasim gjyshi im keshte gjyshi im ashtu.Vetem historia na ka mbetur per momentin
Nje here i thashe nje francezi kur isha ne Gjermani se ishte kunder pavarsise se Kosoves qe kur ne Iliret e filluam qyteterimin ju pasardhesit e Galeve ishit barinj pa dele qe sulmonit Romen per ti marre ndonje dele.Batuta ishte e forte por ce do ku eshte Franca sot e ku jemi ne.
Me fal se dola fare nga tema
Veē historia osht themeli ku mbėshtetesh.
Franca e ka shtėpinė edhe kulmin, madje e tėra e meremtuar, madje edhe me mermer e zbukurime, e llukse tjera. Problemi ėshtė qė nuk ka themel andaj shumė shpejt do rrėzohet.
Kurse ne kemi themelin, vetėm priten sa muratorė t'i ngrejnė muret.
Rastesisht bleva dicka per shtepi dhe pashe kete pamje ne ambalazh.
Stück - Gjermanisht
Kosov - Rusisht (me duket)
Kusü - Turqisht (me duket)
Pra siq e shihni ne imazh dmth 6 Kosov = 6 cope
Stück ne Gjermanisht dmth cope, ose pjese
4 prill 2006 /TN
Dr. Skėnder GASHI - Vjenė (Austri)
(Kushtuar mikut dhe presidentit tim Dr. Ibrahim Rugova)
Nė hapėsirėn gjuhėsore tė shqipes, nė Kosovė e nė Maqedoni, ka 4 vendbanime, emrat e tė cilave kanė dalė nga varianti sllav kos i emrit tė shpendit mullenjė/mėllenjė, mullizezė zool. Merops apiaster. Nė kėtė pjesė tė kėtij punimi nuk do tė trajtohet gjerėsisht etimologjia e pakontestueshme sllave e kėsaj fjale. Megjithatė, e do puna tė thuhet shkurtazi se pėr fjalėn kos tė sllavishtes besohet se ėshtė me prejrdhje sllave dhe se dėshmohet nė sllavishten e vj. si kosъ, rus. kosъ, ēek. e pol. kos .
Prejardhja e kėsaj fjale konsiderohet pėr e errėt. Nė gjuhėt sllave tė jugut kjo fjalė gjallon nė trajtat kos, kosovac, kosovica dhe kosović. Fjala kos e emėrton shpendin merula merula; trajtė deminutive e kėsaj ėshtė kosov, pėrkatėsisht kosovac e kosović qė shėnojnė tė voglin e mėllenjės pullus merulae, pėrkatėsisht zogėzėn e mėllenjės si edhe mėllenjėn e bardhė Turdus iliacus.
Ėshtė pėr tu vėrejtur se toponimet (Kosovo- zgjerim i mbiemrit, pėrkatėsisht gjinorja kosov nga kos) qė janė sajuar nga emri i kėtij shpendi, emėrtojnė gjithandej kryesisht lugina dhe rrjedha uji apo vedbanime tė ngritura buzė rrjedhash tė ujit. Katunde me emrin e kėtij shpendi ka: nė rrethin e Banjallukės (: Kosovo); nė rrethina tė Poega -s nė Sllavoni (: Kosovac); nė Dalmaci (: Kosovo polje) dhe nė rrethina tė Jagodinės nė Serbi (: Mirkovo Kosovo).[1]
Nga shembujt e sjellur mė lart sikur lejohet paravendimi se edhe nė rastin e Kosovo Polje pėr emrin e Fushės ku u zhvillua beteja e vitit 1389 mund tė kemi tė bėjmė me njė pėrkthim sllav tė njė emri nė krye tė herės shqip gjė qė e dėshmon rrethana se nė antroponiminė e vajzave tė hapėsirės sė Dardanisė nė periudhėn romake ėshtė dėshmuar dendur emri personal Merula mėllenjė dhe rrethana tjetėr qė fjala sllave kos pėr kėtė shpend nuk ka hyrė nė gjuhėn shqipe. Sė kėndejmi edhe ky mund tė merret pėr emėrtim tė imponuar nga administrata e pushtuesve serbė tė shek. 12.
Nė kėtė punim do tė gjurmohet ēėshtja se ēfarė vendesh: katunde, qytet apo regjion tė Kosovės sė sotme ishin emėrtuar me kėtė fjalė tė gurrave sllave. Nė kėtė kontekst mund tė thuhet me plotė gojė se nė asnjėrėn nga shkresa tė sundimtarėve serbė tė shek. 13 dhe nė asnjėrėn nga katėr krisobulat e njohura tė kishės serbe tė shek. 14 qė kanė tė bėjnė me pjesė tė hapėsirės sė sotme tė Kosovės nuk ka ndonjė dėshmi tė ekzistimit tė ndonjė regjioni apo vendbanimi tė quajtur Kosova.
Dėshmitė mė tė vjetra nė tė cilat ndeshen vendbanime qė mbajnė kėsi emri gjenden nė njė regjistėr i borxhlinjve tė qytetarėve tė Novoberės e tė katundeve pėrreth i vitit 1438; nė 3 defterė turko - osmanė tė shek. 15: Defteri i regjistrimit tė kryefamiliarėve tė vilajetit nėn zotėrimin e vazalit Vuk Branković tė vitit 1455; Defteri i regjistrimit tė kryefamiliarėve tė hapėsirės qė sot e zė shteti i Maqedonisė i vitit 1467 - 1468 dhe Defteri i regjistrimit tė kazasė sė Novoberdės tė fundshekullit 15, ndoshta mė 1498/99.
Kėshtu, mė 1455 dėshmohet njė katund Kosovci - njė vendbanim qė gjendej nė njė timar me dy katundet e zhdukura: Starubica e Vėrtipras tė krahinės sė Llapit. Edhe nė vetė defterėt e regjistrimeve mė 1455, 1477 e 1487 katundi Starubica pėrmendet me tė njėjtin emėr, por deri mė tani nuk ėshtė identifikuar nė terren.
Pėr katundin ende tė paidentifikuar Vėrtipras, qė mė 1455 kishte 7 shtėpi, nė defter ėshtė shėnuar qė mė 1477 se ishte i shkretėruar; se tokėn e tij e punonin banorėt e katundit Starubica dhe se i takonte Llapit. Se vendbanimi Kosovci banorėt e vendit Kosova ishte me tė vėrtetė nė regjionin e Llapit e dėshmon edhe rrethana se njė katund Kosofc,[2] pėrkatėsisht Kosovce,[3] qė poashtu i takonte nahijes sė Llapit, dėshmohet edhe nė regjistrimin e kyrefamiliarėve nė vitet 1566 - 1574. Duket se po me kėtė katund ka tė bėjė edhe emri Kosovc, i njė katundi me 19 shtėpi, 9 beqarė 1 e vejė, pėr tė cilin I. Rexha[4] nuk thotė gjė pėr vendndodhjen e tij, konsideron porse se i pėrkishte krahinės sė Gallapit. Ka mjaft arėsye tė besohet se kėtu kemi tė bėjmė me katundin Kosovicė tė kėsaj krahine (sh. mė poshtė).
Sė kėndejmi ka shumė arėsye tė besohet se katundi Kosovci banorėt e katundit Kosova i vitit 1455 ishte nė krahinėn e Llapit.[5] Sado qė nė rergjistrimin e v.1477 ky emėr na qenka shėnuar nė trajtėn Koovci, nuk ka arėsye tė dyshohet se trajta e kryeherėshme e kėtij emri ishte Kosovci. Kėtė e tregojnė 2 toponimet e tjera: njėri nė regjionin e Gallapit e tjeri nė krahinėn e Kėrēovės (sh. mė poshtė). Ky emėr ėshtė zgjerim me prapashtesėn sllave -ovci i emrit Kosov(a / o) dhe i emėrton banorėt e njė vendi tė quajtur Kosov(a/o).
Njė emėr tjetėr i kėtij formanti ėshtė edhe emri Kosovicė i katundit tė rrethinave tė Novoberdės, pėrkatėsisht njė lagje e katundit tė sotėm Strezovc. Ky katund pėrmendet - pėr aqė sa dimė deri sot - pėr herė tė parė nė Librin e borxhlinjėve tė tregtarit raguzas Michael de Luchari tė vitit 1438 si Chosouiza[6] (lexo Kosovica) dhe nė fundshekullin 15 nė trajtėn Kosoviēa pėrkatėsisht Kosovica.[7] Njė dėshmi tjetėr e emrit tė kėtij katundi rrjedh nga vitet 1566 - 1574 kur dėshmohet nė trajtėn Kosovic dhe tregohet se aty kishte edhe njė manastir me emrin Kovaē.[8]
Ky emėr ėshtė formuar nga zgjerimi i emrit sllav tö shpendit kos mėllenjė me prapashtesėn sllave tė zvogėlisė -ica dhe i emėrton mbase banorėt e njė vendi i cili mund ta ketė marrė emrin nga emri sllav kos i shpendit mėllenj,ė -a
Kėtu do tė binte edhe dėshmia e gjysmės sė dytė tė shek. 15 e novoberdasit Martino Segano. Ky kishte qenė njė kohė famullitar vendės nė qytetin e Novberdės, ndėrsa nė vitin 1474 jetonte nė Padovė, ku i dėrgoheshin me njė ndėrmjetės raguzas 100 duketė.[9] Ky kishte qenė edhe ipeshkėv i Ulqinit. Vdiq nė vitin 1485. Nė njė shkrim tė gjatė tė tijin me karakter gjeografik kushtuar vendlindjes sė vet Novoberdės,[10] ky po e pėrmendka njė luginė tė quajtur Kosovica, nėpėr tė cilėn po kaluaka lumi Llap (!) qė po arrika deri nė Fushė tė Kosovės, qė ėshtė e njohur pėr beteja midis popujsh tė ndryshėm. Nė njėrėn anė tė kėsaj lugine ėshtė, sipas Seganos, Prishtina e cila, pėr shkak tė pasurive tė saj, ėshtė ēmuar shumė nga sundimtarėt serbė dhe nė anėn tjetėr ėshtė Novoberda, vendlindja e autorit, tė cilėn ky pėr pasurinė e saj me argjend e me metale tė tjera e lavdėron me fjalė tė zgjedhura.[11]
Unė nuk e kam parė librin e Seganos, por mė duket fort e pabesueshme qė njė i lindur e i rritur nė Novoberdė ta ketė njohur aq keq rrethinėn e qytetit tė tij tė lindjes sa tė pohojė se nėpėr Kosovicė (katundi i sotėm Kosovicė afėr minierės sė magnezitit nė Strezovc, nėpėr tė cilin kalon lumi Krivareka qė derdhet nė lumin Morava) po kaluaka lumi i quajtur Llap. Mua mė duket se njoftimi i Seganos mund tė mos jetė bartur nė mėnyrė korrekte prandaj edhe vėshtirė se mund tė jetė dėshmi pėr ekzistimin e ndonjė mikroregjioni tė mirėfilltė tė quajtur Kosova apo pėr ekzistimin e ndonjė vendbanimi tė madh, porse qė tregon se kishte njė luginė e quajtur Kosovica.
Autorit (tė panėnshkruar ) serb tė punimit pėr Kosovėn gjatė mesjetės, ia ka anda tė besojė se emri i luginės Kosovica, e pėrmendur nga novoberdasi Segano, po u ruajka nė emrin e mikroregjionit Malo Kosovo[12] Kosova e Vogėl pėrreth qytetit tė Podievės, tė quajtur kėshtu vetėm nga administrata e nga antropogjeografė serbė, jo porse edhe nga popullsia vendėse shqiptare. Identifikimi i emrit Kosovica tė Seganos me Malo Kosovo ėshtė i vėshtirė pėr tu pranuar sepse nė kėtė pjesė tė Kosovės nuk ka as ndonjė emėr vendi apo vendbanimi Kosovicė dhe as tradita popullore nuk njeh ndonjė mikroregjion tė quajtur Malo Kosovo, emri i tė cilit ėshtė padyshim emėr librar, modern, me prapavijė historike, pėrkatėsisht politike. Me qėllim pėrjetėsmi tė njė emri tė paqenė, administrata serbe Malo Kosovo e quajti stacionin hekurudhor tė katundit Lluzhan tė Podievės.
Pėr njė luginė Kosovica dinte nė shek. 16 edhe Petančić (lat. Petantius). Nė udhėpėrshkrimin e tij ky thoshte se Po u lėshua pak nė tė majtė udha qė shpie pėr nė Procopia (Prokuplje) e pėr Nisum (Nish), jo largė shtrihet lugina Kosovica pėrmes sė cilės rrjedh lumi Llap.[13]
I kėsaj kategorie mund tė jetė edhe emri Kosino, mbase i katundit Kosinė tė komunės sė Ferizajt. Sipas rendit tė evidentimit nė Defter, ky katund pėrmendet bashkė me katundet e sotme Busi (lagje e Mramorit); katundit Xhulkova (sot Kilkovė) midis Mramorit e Marecit dhe katundit sot tė panjohur Bojkovci, por pėr tė cilin nė defter ėshtė shėnuar se i takonte nahijes sė Moravės. Po i besuam kėtij rendi do tė mund tė mendohej se emri Kosino do tė jetė variant i emrit Kosovicė tė Strezovcit. Megjithatė, nuk mund tė pėrjashtohet mundėsia se mė parė kemi tė bėjmė me katundin e sotėm Kosinė tė Ferizajt, sepse nė kėtė burim pėrmendet nė vazhdim edhe katundi i njohur Zborc i Ferizajt.[14] Kėtu kemi tė bėjmė me zgjerimin pėrmes prapashtesės sllave -ino tė emrit sllav kos tė mėllenjės.
Pothuaj se e kėsaj kohe ėshtė edhe dėshmia qė gjendet nė pėrkthimin sllavisht nga V. Jagić tė jetėshkrimit tė Stefan Llazarević-it - tė shkruar greqisht nga Konstantin Filozofi nė shek. 15, kur nė kontekstin e Betejės sė Kosovės, pėrkatėsisht tė betejės sė zhvilluar nė fushėn qė sot quhet Gazimestan, pėrmendet dy herė njė vend i quajtur Kosova: Na mĕstĕ* naricajemĕmь Kosovĕ Nė vendin e quajtur Kosovė dhe Priьlь bo na Kosovo[15] do tė arrinin nė Kosovė.
Sė fundi, tė sė njėjtės prerjardhje janė edhe: emri Kosovo i njė katundi nė krahinėn Poreēe tė nahijes sė Kėrēovės dhe emri Kosovo i katundit, tė quajtur ndryshe Dushica me 5 shtėpi - katund i zhdukur i cili sigurisht ishte nė lokalitetin homonim midis katundeve Bakoviq e Laskarce nė jugperėndim tė Shkupit, qė pėrmenden nė defterin e regjistrimit tė kryefamiliarėve tė viteve 1467 - 1468[16] dhe ka tė bėjė me katundin e sotėm homonim nė krahinėn Poreēe tė Kėrēovės (Maqedoni). Te ky emėr i katundit, siē e tregon trajta e gjinores sllave me prapashtesėn -ovo, kemi tė bėjmė me pjesėn bazė kos- tė njė emri dypjesėsh tė padėshmuar tė vendit.
Nga emrat qė u sollėn mė lart shihet qartazi se as nė dokumentacionin kishėtar serb e as nė defterė tė hollėsishėm osmanė tė regjistrimit tė kryefamiliarėve e tė pronave tė shekujve 14 - 16 nuk dėshmohet as ndonjė regjion e as ndonjė qytet, kėshtjellė, famulli, ipeshkėvi e aqė mė pak ndonjė regjion i quajtur Kosova, prej nga do tė dilte ndonjė nocion administrativ, shtetėror apo kishėtar Kosova, pėr ta shenjuar me tė njė pjesė apo gjithė territorin qė sot e ngėrthen mė vete shteti nė formim i Kosovės.
Ėshtė katėrcipėrisht e qartė se edhe ndarja administrative serbe e Kosovės sė pushtuar nė shek. 12 mbėshtetet nė ndarje regjionale njėsish tė vogla administrative ashtu sikundėr mbase e kishte gjetur kur kėtė vend e pushtoi principata serbe e Rashės. Ndarja mė e vjetėr bazohej nė organizimin territoral tė pronija -ve bizantine pėrkatėsisht feudeve tė proniarėve, bujarėve vendės shqiptarė apo sish tė serbizuar. Serbėt e ngulitur me dhunė nuk kishin ndonjė emėr as pėr territorin e gjithė Kosovės sė sotme, tė cilin nga Bizanti e pushtoi mė 1198 konti i Madh serb Stepan Nemanja dhe kjo ishte pėr tė grčьska zemlja,[17] e as pėr ndonjė mikroregjion tė saj. Po tė kishte ndonjė krahinėz apo qendėr urbane tė quajtur Kosova midis Prishtinės, Podievės e Vushtrrisė nuk do tė kishte nevojė qė nė vend tė saj tė pėrmendej vetėm Llapi si lum e si regjion.
Kjo shihet mirė nė kėtė burim nė tė cilin thuhet se konti Nemanja e kishte pushtuar Lab s Lipljanjem,[18] pėrkatėsisht krahinėn deri tek Lapia e Llabi e cila quhet Rasa,[19] qė tregon shumė qartė se kėtu kemi tė bėjmė me njė krahinėz tė paemėr, pėrkatėsisht qė nuk quhet pra Kosovo, e cila atėherė pėrfundonte aty ku fillon krahina e Llapit dhe lumi Llap, sado qė ka njė mendim se nėn Lapia duhet kuptuar regjioni pėrreth qytetit tė Lypianit. Ky paravendim ėshtė pak i besueshėm sa kohė qė dihet se nė literaturėn kishėtare, sidomos nė atė tė Perėndimit, Lypiani ishte identifikuar me Ulpianėn antike, pėrkatėsisht me rrethinėn e Prishtinės, ndėrsa vetė Lypiani i sotėm - si qendėr kishėtare bizantine - njihej nga administrata bizantine si Lypenion.
E gjithė kjo qė u tha mė lart do tė ishte nė rregull nėse mund tė sqarohet pėrse nė versionin e pėrgatitur pėr botim tė Kronikės sė priftit tė Duklės nga V. Moin nėn Lapia nėnkuptohet Liqeni i Labeatėve pėrkatėsisht Liqeni i Shkodrės e jo lumi Llap i Kosovės.[20] Me emėr krahine kemi tė bėjmė, nė po kėtė burim, nė vendin nė dokument nė tė cilin konti Nemnja tregon se nga toka e arbanasėve shqiptarėve pėrkatėsisht tė principatės sė Arbėrit, e kishte pushtuar regjionin e Pultit, asokohe bizantin: odь Arbanasь Pilot.[21]
Ėshtė fakt i pamohueshėm se administrata kishėtare serbe e shek. 13 - 15 i pėrdorte emrat qė i kishte pėrkthyer, pėrkatėsisht qė i kishte serbizuar, prandaj edhe qė i njihte tė krahinėzave. Kisha serbe dinte pėr krahinėzat qė ajo i quante: Patkovo (nga emri Patkovo i katundit doli mė vonė emri Patkovo i krahinėzės e cila gjatė pushtimit turk e mori emrin Has, porse qė gjatė shekullit XVII gjėllinte mbase edhe nė popull, edhe emri shqip Shulla), Hvosno* - nga njė emėr, i padėshmuar nėpėr dokumente, *Hosnon[22] i periudhės bizantine (rrethina e Pejės) dhe Kosterc (rrethi i Prizrenit) e Podrime, pėr tė cilat nė kėtė burim thuhet se St. Nemanja i pushtoi nga grekėt.[23] Kėtu bie edhe emri i krahinėzės Dėrzhkovina pėr Drenicėn e sotme, krahinėzėn Kujavēa pėrgjatė lumit homonim kah Suhogerlla etj.
Kjo don tė thotė se pushtuesit serbė e gjetėn territorin e sotėm tė Kosovės ose me emrin e vjetėr tė saj Dardania, ose fare tė paemėr. Mundėsia e dytė mė duket fort e pabesueshme sepse do tė ishte vėshtirė tė sqarohej pėrse nė vetė shkrimet kishėtare serbe, pėrkatėsisht nė jetėshkrime e nė gjenealogji tė sundimtarėve serbė pikėrisht pėr atė pjesė tė Kosovės sė sotme ku ardhėsit serbė e vendosėn selinė e tyre kishėtare u pėrdorėn emrat e vendeve Vendi i Dardanėve dhe Dardania. Kėta emra ndeshen psh. nė jetėshkrimin e Stefan Uro Milutin -it, kur po pėrshkruheshin ngjarjet e vitit 1270, ku e kur thuhet se: Milutin -i mbret i Banjskės i barti selitė nė Dardani nėn Malin Shar tė quajtur Prizren.[24]
Po nė kėtė kontekst emri Dardania pėrmendet edhe kur po shkruhej rreth vendosjes sė selisė sė kishės serbe nė Pejė, pėrkatėsisht nė trevat dardane.[25] Me emrin e vjetėr Kosovėn e njihte edhe humanisti raguzas Alovsius Cervinus Tubero i cili nė veprėn e vet tė botuar mė 1603 nė Fankfurt, kur po shkruante pėr Betejėn nė Fushė tė Kosovės (tė vitit 1389) tregonte se nė atė betejė kishin marrė pjesė dardanėt, ilirėt dhe maqedonasit,[26] pėrkatėsisht luftėtarė nga dardanėt e Shqipėisė.[27] Nė njė kronikė greke tė shek. 16, autor i sė cilės ėshtė Jeraks -i, logotheti i madh i Patrikanės ekumenike tė Stambollit, ėshtė shėnuar se nė Betejėn e Kosovės morėn pjesė arkontė nga Arvanitia,(= Shqipėria) nga viset qė quhen Dardania (=Kosova) etj.[28]
Kjo rrethanė nuk ėshtė, sipas Prof. Kristo Frashėrit,[29] aspak e ēuditshme sepse vetėm tri vite mė vonė se kronisti grek Jeraks, edhe edhe kronisti frėng Philip Mesiere shkruante nė njė letėr tė tij* se Beteja e Kosovės u zhvillua nė es patrice dAlbanie, pėrkatėsisht nė viset e Shqipėrisė. Nėse mund t'i besohet J. Osmanit,[30]Fusha nė tė cilėn u zhvillua beteja midis koalicionit tė tė krishterėve dhe ushtrisė osmane qenka quajtur, sipas historianit britanik J. Swire, (Albania, London, 1929, 8 Mbi Ilirėt dhe Ilirinė. pa nr. tė faqes) Campi Dardanici Fushat e Dardanėve (?)
Pėrveē kėsaj, nga vetė burimet shkrimore serbe mėsohet se administrata e Republikės sė Vendikut edhe para shek. 12 e pėrdorte nocionin Ilirik. Kjo shihet qartė nga konteksti: Nga regjionet serbe, nė tregje tė huaja lėnda e drurit eksportohej kryesisht pėrmes Drinit nga Shqipėria e Veriut, pėrmes Bunės nga Zeta dhe pėrmes Neretvės nga Zahumi. Marini pohon me ngulm se venedikasit nga Dalmacia dhe nga Iliriku eksportonin dru pėr ndėrtimin e shtėpive. Kemi njė dėshmi tė vitit 1373 pėrkitazi me eksportimin e drurit nga Shqipėria.
Karl Topia i nadaloi barkat e Andrija dhe Graton Dandul-it, sepse kėta nuk e kishin paguar doganėn pėr drutė e ngarkuara nė ato barka.[31] Pėr ata qė mund tė thonė se pėrmendja e emrit Dardania mund tė jetė rezultat i modės mesjetare pėr ti pėrdorur emrat antikė, po shtoj vetėm se nė shkrimet kishėtare serbe nuk ndeshet asnjėherė emri Mizia, me tė cilin, nė kuadėr tė modės mesjetare tė periudhės sė Humanizmit e tė Renesansės europerėndimore, dijetarė e shkrues mesjetarė tė Perėndimit e quanin herė pas here krijesėn shtetėrore tė Serbisė.
Ndryshe qėndron puna me tė huajėt. Kėshtu, nė njė letėr tė perandorit Friedrich I Barbarossa drejtuar mbretit tė Egjyptit, Saladinit, nė kohėn e kryqėzatės sė dytė thuhet nė vitin 1187 se Ti do ta pėrjetosh mllefin e Teutonėve, tė cilėt edhe nė kohė tė paqes i rrėmbejnė armėt. Ti do ti njohėsh banorėt e Rheinland-it dhe rininė e Istrisė, qė cilėve su ėshtė parė shpina nė asnjė betejė; bavarėt shatmėdhenj si pirguj, Schwab-ėt krenarė e dinakė, Frankėt e kujdesshėm, Sasėt qė luajnė me shpatat e tyre, Tyringenėt, Westfal-ėt ... malėsorėt e shkathtė tė Alpeve ... Bohemiasit, qė dinė tė vdesin pėrflakshėm, Polakėt qė janė mė tė egjėr se shtazėt e pyllit, Austriakėt, Istrėt, Ilirėt, Toskanėt, Venecianėt, Pizasit...[32] kur pėr ilirė mbaheshin, pas gjithė gjasėsh, dalmatėt.
Pėr rezultat tė modės mund tė merret edhe emri parasllav Moesia pėr shtetin e Rashkės. Njė shembull konkret pėr kėtė e gjejmė psh. nė njė shkresė qė ka tė bėjė me qytetin mesjetar tė Novobedės i cili, deri nė fillim tė shekullit 16, ishte njė koloni e rėndėsishme e sasėve. Nė kėtė shkresė ėshtė shėnuar: Novomontana civitias, Germanorum coloniie principio namque Saxones in Mysiae partibus metalla et argendi materiam reeperere ...,[33] pėrkatėsisht Qyteti Novomontana, fillimisht njė koloni e germanėve, sepse sasėt gjetėn nė pjesė tė Mizisė metal e argjend.
Kėtė fenomen e ndeshim psh edhe tek njė kont me mbiemrin Branković, i cili duke u paraqitur pėr kinse pasardhės i dinastisė sė Branković -ėve tė mirėfilltė tė shek. 14 - 15 u shkruante letra kryesisht diplomatėve rusė se ēfarė hapėsire do tė duhej tė zinte shteti i ardhshėm i Serbisė. Nė njė kėsi letre tė vitit 1690 ky shkruante se brenda atij shteti duhej tė hynin edhe Jusitiniania pėrkatėsisht hapėsira e Kosovės dhe e Maqedonisė, Iliria (Kroacia) dhe vetė nėnshkrante Georgie despot Prvo Justinianskog otačastvii, i vasoi Sloveno - Srbskio Ilirii i Misiam i proč.[34]
Ka edhe raste kur njė krahinė a krahinėz kinse na e paska marrė emrin (edhe) nga ndonjė qytet. Kėshtu, ka njė supozim se krahina qė mė vonė u quajt Metohia e paska marrė emrin nga njė qytet qė qenka quajtur Metoja ose Metuja qė po u pėrmendka gjatė shek. XIX, si njė mbishtresė toponimike mbi emrin Hosnon tė dėshmuar ndėr shkrime bizantine, ndėrsa nė ato sllave si Hvosno e i ripėrtrirė pas Luftėrave Ballkanike; Krahina Dukagjin u quajt kėshtu mbase nga njė qytet tė cilin Frang Bardhi e pėrmendte mė 1636 si Gjytetja e Re ose Dukagjina,[35] tė cilin kujtoj se duhet kėrkuar nė anė tė Gjakovės; krahina Altin ili u quajt sipas emrit parasllav tė Bjeshkėve tė Junikut; krahina Opoja qenka quajtur kėshtu[36] sipas njė qyteti tė padėshmuar *Opola (emri i tė cilit po rrjedhka nga njė polis e greqishtes sic!) e tė cilin Jastrebov e lokalizonte nė territor tė katundit tė sotėm Kuklibeg tė kėsaj ane; emri Izmornik i krahinės sė Moravės sė Poshtme ėshtė zgjerim i funksionit tė emrit nė pėrmasė regjioni nga emri i qytetit apo qendrės regjionale kishėtare tė periudhės bizantine Preamoron, tė pėrmendur me 1019 nė njė krisobulė tė carit bizantin Vasilit II[37] e ndonjė tjetėr.
Pra, pėr tė dalur njė emėr regjioni Kosova, do tė duhej qė serbėt ta kishin gjetur ndonjė qytet, castrum kėshtjellė, municipium apo statio tė periudhės romake, romane apo bizantine qė do ta mbante njė emėr i cili, kur tė pėrkthehej nė serbisht (siē e kanė zakon sidomos sllavėt e Jugut), tė dlite njė emėr regjioni Kosovo, ose do tė duhej qė pushtuesit serbė ta kishin ngritur vetė njė qytet dhe ta kishin pagėzuar Kosovo.
Nė rastin tonė (shih mė poshtė) nuk ndodhi as njėra e as tjetra. Bile, ngritja nga serbėt e ndonjė qyteti nė Kosovėn e pushtuar as qė mund tė merret me mend aqė mė parė pse nė shkrime tė karakterit gjenealogjik, biografik mėsohet se Stefan Nemanja ka rrėnuar qytete tė grekėve. Nemanja e paska marrė pushtetin nė shtetin serb*, kėshtu thuhet nė shkrime tė kėsaj natyre, vitin e 24 tė sundimit tė Mihail Komnenit; se i vėllai i tij Miroslavi kishte qenė knez nė shtetin e Zahumit** dhe se Dalmacinė e mbanin Grekėt. Pikėrisht nė kėtė kohė 12 bujarė tė mėdhenj (serbė) e paskan nisur pėrndjekjen e bullgarėve e tė grekėve dhe i rrėnuan qytetet e tyre.[38]
Shėnimi tjetėr, i cili rrjedh nga shek. 15, dėshmon se njė pjesė e Rrafshit tė Kosovės ishte nė mesjetė e mbuluar me pyje, sepse pėr tė shkuar nga Prishtina pėr nė Vushtrri tregtarėt (mbase jo vetėm raguzas) duhej tė kalonin nėpėr pyje ose shkorrete, pėrkatėsisht nėpėr boschi di Cossova.[39] Duket se vetė gjenitivi (di Cossova) i emrit Kosova nė kėtė njoftim lė tė kuptohet se kėtu vėrtetė kemi tė bėjmė me emėr tė njė regjioni ose tė njė pjese tė tij tė quajtur Kosova dhe jo me ndonjė qytet.
Nga kėto dy burime rezulton se as nė luginėn e Llapit e as nė hapėsirėn nga Prishtina deri nė Vushtrri nuk kishte ndonjė qytet Kosova. Sigurisht qė, po tė kishte ndonjė qytet tė quajtur kėshtu, kėtė do tė duhej ta dinte kosovari Segano aq mė parė kur ky e pėrmend njė luginėz tė quajtur Kosovica afėr Podievės, jo porse njė qytet qė do tė quhej Kosova.
Pėrveē kėsaj, sikur midis Prishtinės, Vushtrrisė e (edhe) Podievės tė kishte pasur ndonjė qytet Kosova sigurisht qė tregtarėt raguzas nuk do tė kishin pasur nevojė qė, pėr tė shkuar nga Prishtina nė Vushtrri, tė kalonin nėpėr pyje e shkorrete, pėrkatėsisht vėshtirė se do tė mbetej pa u pas pėrmendur edhe nė dokumente tė Repubikės sė Raguzės apo edhe tė asaj tė Venedikut. Pėrveē kėsaj, sikur tė kishte pasur ndonjė qytet tė quajtur Kosova, sigurisht qė sundimtarėt serbė do ta bėnin pėr seli tė tyren, qoftė edhe tė pėrkohėshme, siē e bėnė herė pas here psh. edhe Prishtinėn, Bellosicėn dhe Krushevcin, i cili sot bie nė tė ashtuquajturėn Serbi e Jugut.
Kjo don tė thotė, nė vija mė tė largėta, se ndonjė qytet Kosova nuk ekzistonte sė pakut as nė kohėn e pushtimit serb tė hapėsirės sė Kosovės sė sotme nė shek. 12. Nga ana tjetėr nėpėr shkrime tė shek. 15 - 17 nuk ka ndonjė shėnim se u ndėrtua ndonjė qytet, fortifikatė apo kėshtjellė e quajtur Kosova. Mbetet e vėshtirė tė besohet ekzistenca e njė qyteti Kosova i papėrmendur kurrnjėherė mė parė deri nė shek. 17 dhe, njėkohėsisht, i zhdukur po gjatė atij shekulli.
Megjithatė, ka bukur shumė shkrime qė e kanė pėr objekt trajtimi vendndodhjen e njė qyteti, pėr mendimin tim tė supozuar, tė quajtur Kosova, sepse pėr ekzistimin e njė qyteti tė quajtur Kosova paska tė dhėna qė nga shek. 17 e njėkohėsisht edhe mendime tė ndryshme mbi vendndodhjen e tij.
Me ēėshtjen e ubikimit e tė identifikimit tė njė qyteti tė zhdukur Kosova, i cili nė veprėn e Haxhi Kallfės - gjeografit turk tė gjysmės se dytė tė shek. XVII -cilėsohej pėr kadillėk, u muarrėn disa dijetarė tė historisė. Kėshtu, Stojan Novaković (pėr mendimin tim me tė drejtė) e mohonte plotėsisht ekzistimin e kėtij qyteti, qoftė si vendbanim qoftė edhe si kadillėk Kosova dhe e identifikonte kėtė me Janjevėn e sotme duke e pasur pėr mbėshtėtje rrethanėn se gjeografi turk thoshte se popullata e kėtij qytetthi ishte kryesisht minatore. Sė kėndejmi, Novaković kujtonte se qyteti i imagjinuar Kosova s'ėshtė tjetėr veēse Janjeva vetė. Mirėpo, Skender Rizaj, i mbėrthyer nga ideja e ekzistimit domosdo tė njė qyteti tė quajtur Kosova, pėr njėrin ndėr argumente nė tė mirė tė tezės sė tij mbėshtetet tek fakti se H. Kallfa nuk po i pėrmendka rastėsisht njėrin pas tjetrit tė dy qytetet: Janjevėn e Kosovėn. [40]
Edhe Johann Georg von Hahn ishte marrė me ēėshtjen e ubikimit tė kėtij qyteti. Pėr lokalizimin e kėtij qyteti Hahn mbėshtetej nė njė gojėdhanė qė e kishte shėnuar edhe gjeografi turk, sipas sė cilės gurėt qė janė afėr kishės, sė cilėsuar e Vjetėr, nė Janjevė qenkan sjellur nga gėrmadhat e njė qyteti qė ndodhej nja njė orė udhė kėmbė nė jug tė Janjevės - vend qė po e quajkan Basilovica dhe u gjendka buzė lumit Koznica*. Sė kėndejmi Johann Georg von Hahn propozonte qė qyteti Kosova duhet kėrkuar nė kėto anė, respektivisht njė orė udhė larg nė jug tė Janjevės. Nė tė mirė tė ubikimit kėtu tė lokalitetit tė zhdukur Kosova, Hahn e merrte edhe pėrshkrimin tjetėr tė Haxhi Kallfės, sipas tė cilit kur vihet nga Kaēaniku, ky qytet pa mure gjendet nė tė sosur tė luginės - pėrshkrim ky qė po u pėrputhka me atė tė rrafshinės sė rrumbullakėt tė rrethuar nė tė dy anėt me kodrina.[41]
Rrethana se gjatė shek. 17 ekzistonin, pėrveē Janjevės, edhe qendra tė tjera xehetare pėrbrenda kadillėkut tė Prishtinės si dhe pėrshkrimi i Haxhi Kallfės dhe pėrpjekjet e Hahn -it pėr identifikimin, bashkė me praninė e galerive horizontale e vėrtikale nė kėtė anė, nė afėrsi tė Kishnicės, i mjaftonin S. Rizajt pėr ta mbrojtur mendimin se vėrtetė ekzistonte njė qytet i quajtur Kosova dhe se emri i tij qenka shtrirė mė pastaj mbi gjithė krahinėn rrafshinore tė kėsaj ane, porse vetė nuk shfaqte atėherė ndonjė mendim tė prerė se ku do tė duhej tė ishte ai qytetth.
Nė tė mirė tė vendndodhjes sė qytetit Kosova nė rrethina tė Janjevės do tė shkonte edhe njoftimi qė pėrmbahet nė njė relacion tė kryeipeshkėvit tė ipeshkėvisė se Shkupit, Don Mihal Sumės, dėrguar Kongregacionit mė 1632, lidhur me vizitėn nė dioēezėn e Janjevės. Sipas ketij raporti, vendbanimi Kosova i pėrkiste famullisė sė Janjevės.[42] Kėshtu do tė formohej bindja se kjo e dhėnė po mjaftuaka pėr ta lokalizuar qytetin e kontestueshėm Kosova nė rrethina tė Janjevės, mė pėrafėrsisht te vendi Bazilovica tė periferisė sė Janjevės - ashtu siē e propozonte Johann Georg von Hahn. Ky lokalizim do tė bėhej aqė mė i pranueshėm sikur tė kishte arėsye tė shtihej nė punė shėnimi i Haxhi Kallfės sipas se cilit popullata e qytetit Kosova ishte kryesisht minatore.
Me ēėshtjen e ubikimit tė kėtij qyteti ishte marrė mė heret edhe antropogjeografi serb A. Uroević. Pėrkundėr mendimeve qė u paraqitėn mė lart, Uroević, duke e pasur edhe ky pėr mbėshtėtje pėrshkrimin e Haxhi Kallfės, kujtonte se kadillėku Kosova, i cili, sipas H. Kallfės, qenka quajtur ndryshe edhe Pallashima, do tė duhej kėrkuar nė anė tė Ferizajt. Nė tė vėrtėtė, Uroević kujtonte se rrethana qė nė periferi tė Ferizajt ėshtė katundi i quajtur Varosh - vetė emri i tė cilit po e dėshmuaka ekzistimin e njė qyteti apo tė njė qytetthi - dhe identifikimi i drejtė i Pallashima me katundin e sotėm Pleshinė, qė sėshtė shumė largė nga Ferizaj, bėjnė qė qyteti, respektivisht kadillėku Kosova tė kėrkohet nė rrethina tė Ferizajt, mė pėrafėrsisht nė katundin e sotėm Pleshinė, meqė Uroević qytetin e zhdukur e merr mė shumė si tė jetė quajtur Pallashima.[43]
Duke e pasur pėr mbėshtėtje rrethanėn se nė periferi tė Prishtinės, nė Kizhnicė e nė Prelinė, qenkan gjetur galeri tė vjetra, tė cilėsuara pėr mesjetare, S. Rizaj,[44] kujtonte se kėto na qenkan indicje se kėndej ekzistonte njė vendbanim xehetarėsh i cili, sipas kėtij, mund tė lokalizohej nė vendin Kosoviq, pėr tė cilin edhe paska shėnime se ishte njė repart minere. Mua mė duket se S. Rizaj do ta ketė ngatėrruar emrin Kosoviq qė, nė tė vėrtetė, ka tė bėjė me katundin Kosovicė, lagje e katundit - minierės sė Strezovcit, me emrin Kosova tė qytetit tė supozuar, i cili s'mund tė ketė kurrfarė lidhje (pėrveē asaj etimologjike) me Kosovicėn e Strezovcit, tė dėshmuar shumė kohė para qytetit tė pandehur Kosova.
S. Rizaj e shtronte pastaj mendimin, sipas tė cilit, nė mbėshtėtje tė rrethanės se gjeografi turk Haxhi Kallfa s'ishte mjaft i qartė kur fliste pėrkitazi me kadillėkun Kosova, tė cilin ky e vendoste midis Prishtinės e Kurshumlisė dhe thoshte se e quajnė edhe Pallashima, paska vend t'i dilet zot mendimit se Pallashima s'ėshtė tjetėr veēse katundi Bellosicė i sotėm nė vendburimin e lumit Llap, prandaj e lejon mundėsinė qė vendbanimi Kosova tė jetė katundi i sotėm Bellosicė i krahinės sė Llapit.
Ēėshtjes sė identifikimit rishtas tė kėtij qyteti S. Rizaj iu rikthye nė vitin 2004,[45] pėr ta shfaqur mendimin e prerė se ... qyteti Kosova gjendej nė krye tė lumit Allb (Llab) tė Allbanikut, kurse Podujeva ėshtė trashigimtarja e qytetit Kosova, sepse kjo gjendet nė luginėn e lumit Lab (Alb) tė Allbanikut (Allbanisė).[46] Ky autor sjell nė versionin mė tė ri tė identifikimit tė tij tė kėtij qyteti dėshmi pėr pėrmendjen, pėrkatėsisht pėr ekzistimin e njė qyteti Kosova.
Kėshtu, S. Rizaj na mėson se lokaliteti xhetar Kosova po u dėshmuaka, sipas njė dijetari gjerman[47] nė defterin osman tė regjistrimit tė kryefamiliarėve tė vitit 1498, ndėrsa duke u mbėshtetur nė burimet kartografike tė botuara nga M. Carrabregu, sjell edhe dėshmi tė fundit tė shek. 15 kur ky vend po u pėrmendka si Cassova; mė 1507 si Cascova dhe mė 1548 si Cossovia.[48] Sipas kėtij interpretimi do tė rezultonte se qyteti Kosova qenka nė tė vėrtetė qyteti mesjetar i njohur me emrin Belosica e, nė vija mė tė largėta, mbase edhe me emrin e dėshmuar nė lokativin serb u Vrьhlabi - i shkruar edhe si Vrьhь - Labь.[49] (sh. mė poshtė).
Ka shumė arėsye tė besohet se vendi Belasnica qė mė 1566 - 1574 ishte qendėr e nahijes homonime[50] ka tė bėjė me vendbanimin e njohur sot me emrin Bellosica. Sikur nė kėtė vend tė ekzistonte njė qytet Kosova, sigurisht qė nuk do tė kishte nevojė qė qendra e nahijes tė quhej nė emėr tė njė mali, pėrkatėsisht miniere Bellosica e cila gjatė kohės sė sundimit serb ėshtė quajtur edhe Vėrhllab.
Me kėtė emėr ky vend pėrmendet nė njė kartė tė mbretit serb Milutin tė vitit 1302, pėrmes sė cilės ky u jepte beneficione tregtarėve raguzas. Vetė tematika e shkresės (raportet me Republikėn e Raguzės) do tė tregonte se kėtu kemi tė bėjmė me njė vendbanim - minierė qė s'ka si tė mos ketė tė bėjė me vendbanimin, pėrkatėsisht me minierėn e njohur mė vonė me emrin Bellosica.[51] Pėr si koloni e kėtillė, qė nėkupton pra edhe praninė domosdo tė minatorėve sasė e tė tregtarėve raguzas bashkė me gjyqtarė e me njė konzul, ky vend pėrmendet pėr herė tė parė nė vitin 1423. Nė kėtė qytet raguzasit instaluan mė 8 korrik tė vitit 1424 njė konzulatė tė pėrkohėshme tė tyre. Se Bellosica ishte qendėr me rėndėsi, sė pakut sa edhe Trepēa, e dėshmon rrethana se nė krye tė kėtij qyteti kishte nė vitin 1426 njė qefali.127
Karakterin prej njė vendbanimi minierė tė Bellosicės e tregon rrethana se nė vitin 1438 pėrmendet psh. ndėr borxhlinjtė tė tregtarit raguzas Michael de Luchari edhe njėfarė Milos Chratovac foxer in Bilasiza114 qė ishte minator nė minierėn e Bellosicės. Gjykuar mbi bazėn e mbiemrit tė tij rezulton se ky nuk ishte kosovar, porse njė i ardhur nga Kratova. Pėrveē kėsaj edhe pėrroi, vendburimi i lumit Llap qenka quajtur *Lumi i minatorėve dhe njė udhė e prishur qė nė drejtim tė jugut shpie pėr nė Trepēe qenka quajtur *Udha e minatorėve.115
Se ky vend do tė ketė qenė njė minierė-qytet do ta dėshmonte rrethana se edhe ky, si edhe psh. Novoberda, Janjeva e qytete tė tjera, ishte i ndarė nė mahallė: khs. mahallėt Pop Cvetko e Pop Damajan tė dėshmuara nė defterin e viteve 1566 - 1574 qė e vulos paravendimin se nė kėtė vend ka pasur njė koloni sasėsh e raguzasish. Duket se kjo minierė nuk do ta ketė humbur rėndėsinė e vet deri vonė, sepse ndonjėri nga udhėpėrshkrues italianė tė shek. 16 e 17. e quante kėtė vendbanim ende Montana dell argento, [52] kurrnjėherė porse nuk ėshtė thėnė se ky qytet do tė jetė quajtur Kosova. Ndryshe, vetė vendi Bellosica si qendėr administrative e nahijes, qė pėrfshinte 32 katunde, me emrin homonim dėshmohet po nė shek. 16.[53]
Se Bellosica kishte qenė, si vazhduese e njė rregullimi paraosman, qendėr administrative pėr disa katunde malore tė vendburimit tė lumit Llap do ta tregonte edhe rretana se nė shek. 18[54] njė krahinėz (e cila pėrfshinte mė vete katundet e sotme Tėrnovicė, Marincė, Murgull, Brecė, Sylevicė, Pakashticė, Pollatė, Dvorishtė, Besolicė (= Bellosica e sotme?), Tėrmkė e Sllatinė) e mbante emrin Vėrhovina. E gjithė kjo do tė ishte e pranueshme sikur tė mund tė dėshmohej se emri Vėrhllab u zėvendėsua mė vonė me emrin Bellosica ose se emri Vėrhlab ėshtė vetėm njė emėr librar, deskriptiv pėr vendbanimin me emrin e kryehershėm Bellosica. Mirėpo, edhe sikur tė ishte kėshtu, mbetet e vėshtirė pėr t'u besuar se pėr njė tė vetmin vend do tė jenė pėrdorur tri emėrtime: Vėrhllab, Bellosica, Kosovo.
Kėtė dilemė S. Rizaj e zgjidh nė stilin e vet duke supozuar se kėto dy emėrtime - Kosova dhe Bellasica - ishin sinonime, (gjė qė) na dėshmojnė shtatė fermane nga gjysma e dytė e shekullit XVI ... tė lėshuara midis viteve 1570 - 1595.[55] Kėto tė dhėna qė i sjell S. Rizaj tregojnė se kishte njė vendbanim-minierė tė quajtur Bellosica, por nuk tregojnė se pėr emėr tė kryehershėm apo pėr emėr tė dytė ky vend do ta kishte emrin Kosova. Varianti Kosova pėr Bellosicė i dhėnė (nė kllapa) nga autori nė pėrkthimin shqip tė Kanunnames sė Bellosicės[56] tė vitit 1488 sjell mė shumė huti se sa sqarim.
Unė nuk mund ta kuptoj pėrse mund tė flitet pėr njė sinonimi tė dy emrave krejt tė ndryshėm qė emėrtojnė vendbanime tė ndryshme. Sikur qyteti-minierė i Bellosicės tė ishte sinonim i emrit Kosova nuk do tė kishte pasur nevojė tė regjistrohej gjithmonė me emrn e vet pa u pas sqaruar kurrnjėherė se ky vend quhej edhe Kosova. Le tė pėrkujtojmė se emri i kėtij vedbanimi pėrmendet mė 1428 - 1429 nė trajtėn Belasica, pėrkatėsisht nė lokativin serb konь Belasice;[57] nė gjysmėn e parė tė shek. 15 pėrkatėsisht mė 1438 nė ratėn Bilasiza[58] (lexo Blasica) dhe nė njė dokment raguzas tė vitit 1630 nė trajtat Bielasiza e Bolasica[59]
Njė gjė e sigurt nė kėtė mes ėshtė rrethana se identifikimi i hershėm i S. Rizajt i qytetit Kosova, respektivisht i emrit Pallashima me katundin Bellosicė tė Llapit nuk mund tė qėndrojė, sado qė ky identifikim ka pėr mbėshtetje tė dhėna nga Haxhi Kallfa i cili thoshte se kadillėku (pėr S. Rizajn: qyteti) Kosova ndodhej nė rrugėn midis Prishtinės e Kushumlisė. Kjo nė rend tė parė pse emri i shėnuar nga Kallfa si Pallashima mund tė identifikohet mė lehtė me emrin Pleshina tė katundit tė Ferizajt e jo me katundin e sotėm Bellosicė tė Llapit, sepse ka shumė gjasė qė varianti Bellosicė tė jetė mbishtresė e emrit tė zhdukur Vėrhllab tė shek. 14.
Pėrveē kėsaj, njoftimi i Haxhi Kallfės, i marrė shkėputur nga pjesa tjetėr e tekstit, flet mė shumė nė tė mirė tė ubikimit tė vendbanimit midis katundeve Besi e Lluzhan. Fundja, nė tė mirė tė identifikimit tė propozuar nga ky vetė, S. Rizaj e sjell njė shėnim nga burime angleze, sipas tė cilit Kosova, qytet nė Rumeli, gjendej 7 mila ... nė verilindje tė Prishtinės ... ,[60] gjė qė, pėrsėri, do tė shkonte nė tė mirė tė ubikimit tė qytetit tė supozuar, tė paqenė nė rrethina tė Podievės.
Ekzistimin e njė mikroregjioni, qyteti (?) apo tė njė vendbanimi mė tė vogėl tė quajtur Kosova qė nuk do tė ketė qenė larg nga Prishtina, do ta dėshmonte ndoshta edhe ruajtja deri nė ditė tonat e mbiemrit Kosova, kryesisht ndėr banorė tė Prishtinės - qė ėshtė mbase njė atribut ēfare e mbajnė rėndom ardhėsit. Kėshtu, si edhe mbiemri Pustina qė e ruan mė vete njė variant tė shek. 17 tė emrit tė qytetit Prishtina, ose mbiemri Glloboderi qė e ruan emrin mė tė vjetėr (tė dėshmuar nė gjysmėn I tė shek. 15) tė Obiliqit tė sotėm e tė tjera raste, mbiemrin Kosova e kanė mbase ata qė nė Prishtinė do kenė zėnė vend si ardhės nga ndonjė mikroregjion apo katund tė quajtur Kosova.
Ēėshtja e ubikimit tė kėtij qyteti, sa u pa nga mendimet e shfaqura nga tė tjerė, mbetet pezull. Pėr mendimin tim bile mund edhe tė mos ketė pasur ndonjėherė njė qytet konkret Kosova. Mė parė kemi tė bėjmė me bartjen e emrit tė mikroregjionit Kosova mbi vendbaime tė tjera si : Janjeva, Bellosica, Podieva, se sa me njė vendbanim konkret e aqė mė pak ndonjė qytet tė quajtur Kosova. Unė mendoj se besimi pėr ekzistimin e njė qyteti Kosova ėshtė mė shumė besim e mbėshtetje verbėrisht mbi tė thėna tė tė huajėve tė cilat jo domosdo, sidomos kur kemi tė bėjmė me udhėpėrshkrime, edhe duhet tė jenė absolutisht tė besueshme. Nuk e di si do tė mund tė sqarohej zhdukja e njė qyteti nė shek. 17 pa pas lėnė gjurmė nė kujtesėn kolektive tė shqiptarėve dhe pa u pas shėnuar asnjėherė nė ndonjė dokument relevant.
Pa pretendime se do ta zgjidh njėherė e mirė ēėshtjen e ubikimit tė qytetit tė pandehur Kosova, do tė pėrpiqem tė inkuadrohem nė kėtė problem, pėr tė hedhur pak dritė mbi kėtė ēėshtje, qoftė edhe vetėm pėr ta nxitur rishtrimin e ēshtjes nėse kishte njė qytet tė quajtur Kosova.
Nė kėtė mes do thėnė sė pari se ėshtė e pakontestueshme se njė vend, njė katund qė mbante emėr homonim me emrin e Kosovės ndodhej nė rrethina tė Vushtrrisė. Jo larg kėtij qyteti antik (Vicianum), mesjetar e tė sotėm shtrihet Fusha e Kosovės, pėrkatėsisht Gazimestani, vendi i Betejės sė vitit 1389. Mė 1455 pėr nė kėtė hapėsirė dėshmohet edhe katundi Kosovci (sh. mė lart), emri i tė cilit mund ti ketė shėnuar banorėt qė jetojnė nė apo qė kanė ardhur nga njė vend i quajtur Kosova. Nė pozicion tė tillė e lokalizon vendbanimin Kosova autori i njė harte gjermane tė shek. 18.
Sipas njė harte tjetėr, vendbanimi Kosova (i shėnuar kėtu si Kosovo) ndodhej pikėrisht nė mes tė rrugės Prishtinė - Podievė, aty dikund midis katundeve tė sotme Besi e Lluzhan. Ėshtė dėshmuar nga historianė tė lashtėsisė e nga arkeologė se nė kėtė hapėsirė, po shėnojmė vetėm sa pėr ilustrim, ndodheshin kėshtjella e pėrmendur nė shek. VI tė erės sonė nga Prokopi. (De aedificis IV, 4) e quajtur Besiana dhe statio antike Vendenis / Vindenis - qė kanė tė bėjnė me katundet e sotme Besi dhe Gllamnik/Gllamnikė tė rrethinave tė Podievės. Sikur tė kishte pasur njė qytet apo kėshtjellė tjetėr nė trekėndėshin Prishtinė - Podievė - Vushtrri kujtimi pėr tė do tė ruhej sė pakut nė mikrotoponime si Gjyteti ose Gradina.
Nė kėtė hapėsirė nuk ndodhi as fenomeni i konstauar nga K. Jireček-u sips tė cilit Duke qenė tė ardhur, sllavėt nuk deshtėn ti vazhdojnė, nė disa raste, emrat e vjetėr por i riemėrtuan emrat e qyteteve antike. Kėshtu ndodhi psh. edhe me emrin e qytetit parasallav Byllis nė lindjen tė Vlorės, tė cilin sllavėt pushtues e quajtėn thjesht Gradьcь, gėrmadhat e tė cilit ndodhen afėr katundit tė sotėm Gradec tė Vlorės.[61]
E vetmja dėshmi e tėrthortė pėr ekzistimin e ndonjė kėshtjelle nė regjionin e Llapit, mė afėr Bellosicės ėshtė emri Pollatė i katundit qė nuk ėshtė larg nga Bellosica. Dihet porse qė polatь e kishte nė serbishten mesjetare kuptimin pallat, pėrkatėsisht rezidencė e Bellosica edhe dėshmohet tė ketė qenė sė pakut njė herė rezidencė e sundimtarit serb Milutin (sh. mė lart). Kėtu bėn tė shtohet edhe dėshmimi i njė vendi, qė i bartur nė njė rekonstruksion tė njė harte tė vitit 1546 tė M. Gastaldi-t, tė quajtur Cascoua e Casove (!!!), ndėrsa nė njė rekonstruksionin e v. 1560 mbase tė po kėsaj harte tė Gastaldi -t qenka shėnuar si Scascoua. [62]
Njė gjė qė menjėherė bie nė sy nga kėto dy harta ėshtė rrethana qė vendi i quajtur Cascoua, Casove Scascoua ėshtė lokalizuar nga kartografi midis vendeve M(onte) Argenato (sic!) e Vendenis, pėrkatėsisht midis malit (tė quajtur nga udhėpėrshkrues e kartografė tė mesjetės sė vonė Montana dell argento[63]), pėrkatėsisht kolonisė raguzase - sase tė Bellosicės dhe katundit tė sotėm Gllamnik pėr nė territor tė tė cilit paravendohet tė ketė qenė statio romake Venedenis /Vindenis. Pozita nė tė cilėn Gastaldi e vendos vendin e mėsipėrm, i pėrgjigjet plotėsisht rrafshinės brenda trekėndėshit Podievė - Prishtinė - Vushtrri.
Kėtu kemi tė bėjmė, sipas mendimit tim, me zgjerimin nė shek. 17 tė emrit tė katundit Kosovci (tė dėshmuar mė 1455) i cili nė mos e pastė shėnuar pikėrisht Fushėn ku u zhvillua Beteja midis koalicionit tė principatave tė krishtera (kryesisht katolike) tė Europės Juglindore dhe ushtrisė osmane, do tė ketė qenė krejt afėr kėsaj Fushe dhe qė do tė ketė shėnuar njė rryp toke rrafshinore midis Prishtinės, Podievės dhe Graēanicės e Vushtrisė e deri nė Zveēan.
Burimet qė e dėshmojnė kėtė tė vėrtetė janė tė shumta e kryesisht kartografike tė shekujve 17-18. Kėtė rryp toke e gjejmė tė pėrmendur nė trajtat: Pianura di Cosouo ot Campus Merula Fusha e Kosovės ose Fusha e mėllenjave (mė 1689); Cossauo (mė 1750), Campus Merlinus Fusha e mėllenjave (mė 1775); Cassovo oder Amsel Feld Kosova ose Fusha e mėllenjave (mė 1793 dhe mė 1788); Kosovo Polie Fusha e Kosovės (shek. 18); Kossypjopédion Fusha e mėllenjave (1840) khs. greq. κόσσυ φος κότσυ φaς mėllenjė e zezė etj.
E kėtillė del gjendja edhe nėpėr shkrime serbe tė shek. XVIII (pėrkatėsisht tė vitit 1737) tė cilat kanė tė bėjnė ekskluzivisht me Betejėn nė Fushėn Kosovės. Sipas kėtyre shkrimeve, nė mikroregjionin Kosova binin, midis tė tjerash, edhe qyteti Zveēan qyteti Zveēan nė Fushė tė Kosovės, Graēanica Nė Graēanicė nė Kosovė, Prishtina Nė Prishtinė nė Kosovė; Lypiani Nė Lypian nė Kosovė e nė Sitnicė dhe lumi Sitnica Sitnica nė Kosovė.[64]
Nė kėtė frymė duhet parė edhe rrethana qė as nė relacione kishėtare tė Vatikanit, qė janė tė shek. 16 - 18 nuk flitet pėr ndonjė qytet Kosova, por pėr njė fushė qė e mban atributin e Kosovės. Kėshtu, nė njė dorėshkrim tė viteve 1599/60 tė njė udhėpėrshkruesi anonim ėshtė shėnuar se Mė 3 korrik u nisėm dhe arritėm nė njė vend qė quhej Vila Nigra (SG: Carraleva e sotme apo katundi Negrovc i Drenicės ?) Lugina ėshtė e rrethuar nga tė gjitha anėt me kodra. Kėtu ujėrat rrjedhin nė veri, megjithėse gjer atėherė kanė rrjedhur nė jugperėndim
Pastaj u nisėm rrugės juglindore dhe kaluam fushėn e mrekullusme qė quhej Kosovė, e gjatė mbi 30 milja, kurse e gjerė mė se 12 milja. Fusha ėshtė e punuar dhe e pasur me ujėra, qė rrjedhin nė mėnyrė tė kėndshme prej maleve ,[65] ndėrsa nė njė relacion tė Marin Bicit -arqipeshkvit tė Tivarit, tė vitit 1610 del tė shkruhet se nė tė udhėtuar nga Prizreni tue na udhėheqė shėndosh jashta atyne pyjeve nė Fushėn e Kosovės. Kjo asht nji fushė e bukur me ma shumė se 80 mil gjatėsi e 20 gjanėsi, e famėshme pėr luftimet e zhvillueme me turqit prej Janko vojvodės* dhe pėr rasėn e vendimit qė mori Milosh Kobiliqi ....[66]
Nga sa u tha mė lart lejohet t`i dilet zot mendimit se emri Kosovė - qė nė krye tė herės do ta ketė emėrtuar vetėm njė mikroregjion midis qyteteve tė sotme tė Prishtinės, Vushtrrisė e tė Podievės - ka dalė nga emri i ndonjė vendbanimi tė quajtur Kosovci pėrkatėsisht Kosova. Ky vendbanim, siē na e tregon emri i dėshmuar i katundit Kosovci mė 1455, qė nuk duhet tė jetė domosdo dėshmia mė e vjetėr, ishte nė kahinėn e Llapit, ndoshta jo larg nga fusha qė i takonte atij katundi e nė tė cilėn ishte zhvilluar Beteja midis forcave tė koalicionit tė tė krishterėve ballkanas e europerėndimorė dhe tė ushtrisė osmane, e njohur nė histori me emrin Beteja e Kosovės.
Gjithashtu ka shumė arėsye tė besohet se nė pėrhapjen e kėtij emri ka luajtur njė rol edhe folklori serb i shekujve 17 - 18, kėngėt pėr betejėn e mitizuar tė vitit 1389 qė u zhvillua nė kėtė fushė apo qė, sipas mendimit tė historianit serb,[67] pėrhapjes sė kėtij emri i paska ndihmuar administrata turke me tė formuar tė vilajetit tė Kosovės.
Se nė emrin Kosova tė njė pjese tė hapėsirės qė sot e pėrbėn Dardaninė e cunguar parasllave kemi tė bėjmė me zgjerimin e emrit tė njė vendbanimi do ta tregonte mbase edhe ekzistimi edhe sot e gjithė ditėn i mikrotoponimit *Rrafshi i Kosovės i shėnuar serbisht si Kosovski ravan, rrafsh nė bjeshkėn e Ruselisė qė i takon katundit Sigė tė komunės sė Gjakovės.[68]
Nė dritėn e kėsaj qė u tha mė lart duket se kėmbėngulja ortodokse e shkencės sė politizuar serbe qė territorin e quajtur sot Kosovė ta quajė Kosovo i Metohija ėshtė synim sa tendencioz aqė edhe i pambėshtetur, sidomos pėr sa i bie ndajshtesės Metohija. Kjo e fundit nuk ėshtė dėshmuar ndonjėherė pėr emėr tė regjionit qė shqiptarėt e quajnė Rrafsh i Dukagjinit. Emri Metohija iu vu kėsaj krahine pas pushtimit mė 1912 tė Kosovės nga Serbia. Kėshtu e quajti pėr kohė tė gjatė administrata serbe edhe stacionin hekurudhor tė Klinės.
Pėr gjuhėtarėt ballkanologė ėshtė e njohur se emri Metohija ėshtė sajuar nga fjala greke μετοχ ή pėrkatėsisht μετέχ ω qė, si term kishėtar e administrativ bizantin nė serbishten mesjetare, kishėtare e kishte kuptimin bashhkėsi, pronė e pėrbashkėt; tokė, pronė e manastirit qė murgjėt e punonin bashkarisht.[69]
Me njė term kishėtar, gjeografik grek qė ka hyrė nė serbishten kishėtare do tė mund tė emėrtoheshin shumė katunde e regjione, pėrkatėsisht aqė feude, vende e vendbanime tė veēanta sa kishte edhe manastire e metohi, feude tė tyre. Sipas kėsaj logjike, do tė duhej psh. qė edhe territori qė i pėrkiste metohut, feudit tė Deēanit tė quhet Metohi.
Ky nuk u quajt kėshtu as nga kisha serbe e shek. 14 sepse kjo e njihte kėtė regjion me emrin e vjetėr, parasllav Altin; Kėtė na e dėshmon mbase mjaft mirė kuptimi pronė e kishės i fjalės metohi qė e gjejmė nė njė dokument tė hartuar midis viteve 1309 - 1313 nga mbreti serb Milutin ku thuhet se ky ia falte pirgut tė vet nė Malin e Shenjt manastirin e shėn Nikitės nė rrethina tė Shkupit si dhe disa manastire e kisha tė territorit tė sotėm tė Kosovės: khs.: Dhe nė Prizren Kishėn e Shmitrit me tė gjitha metohitė (pronat) e me njerėzit (e saj) nė Prizren. Manastirin e Shmitrit nė Bilushė bashkė me katundin e me lagjet e tij dhe me tė gjitha tė drejtat e tij.[70]
As nė Krisobulat e Deēanit tė viteve 1330 nuk ėshtė nryshe. Kur po pėrcaktohshin detyrimet e deēanasve qė jetonin jashtė mureve (tė manastirit?) dhe tė banorėve tė lagjeve tė tij (ēfare ishin katundet e sotme Lėbushė, Beleg dhe lagjja me emrin e zhdukur Bohoriq),[71] thuhet ndėr tė tjera se ata duhet tė korrin nga njė duek nga ēdo lloj drithi e nga tė korrat... ditėn e kremtes tė vinė me peshqeshe dhe tė ulen nėn tryezėn e ēelnikut. ndėrsa lagjet (e Deēanit) tė korrin si edhe metohitė e tjera[72].
Nga citati i mėsipėrm shihet mjaft qartazi se termi bizantin metohia kishte tė bėnte me njė metohi qė mė 1330 pėrfshinte mė vete vetėm Deēanin me tri lagjet e tij tė atėhershme. Nė kėtė dokument e nė kėtė kohė me fjalėn metohi nuk nėnkuptohej i gjithė feudi i manastirit tė Deēanit, pėrkatėsisht tė gjitha pronat e tij, sado qė, sipas njė llogarie tė A. Budės, [73] manastiri kishte pėrvetėsuar nė ndėrkohė shumė toka buke, bjeshkė e kullota pėrkatėsisht 151 katunde e 18 bjeshkė me rreth 20 000 hektarė e me 15 550 banorė, porse pėr si metohi, nė kėtė dokument janė shėnuar shprehimisht vetėm Deēani me tri lagjet e tij tė atėherėshme. Njė metohi mė vete pėrbėnin edhe pronat e katundit Dobrushtė afėr Zhurit tė Prizrenit qė pėrmendet nė njė kartėdhuratė tė sundimtarit serb S. Duan tė vitit 1355. Nė atė shkresė thuhet ndėr tė tjera: Dhe nga metohia e Dobrushtės tė jenė 3 vojnikė ... (SG: midis tyre edhe) Gin Beli .[74]
Sado qė nuk sjell dėshmi tė dokumentimit, C. Jireček tregon se pronat e manastirit tė Hilandarit ndaheshin nė grupe, tė cilat njėkohėsisht quheshin edhe metohi si psh. katundet nė lindje tė Pejės e pėrbėnin Metohinė e Krushevcit me qendėr katundin Krushevc nė vendderdhjen e lumenjve tė Drinit tė Bardhė e atij tė Klinės; ndėrsa katundet nė rrafshinėn e Prizrenit e pėrbėnin Metohinė e Hoēės me qendėr nė Hoēėn e Epėrme e tė Poshtme nė lindje tė Gjakovės. [75]
Metohi do tė duhej tė quheshin edhe pronat e Manastirit tė shenjtorėve Mėhill e Gabriel tė Prizrenit. Ky regjion nuk u quajt nga kisha serbe Metohi, porse njihej pėrgjithėsisht me emrin Pilot, njė variant sllav i emrit tė vjetėr tė Pultit, lat. mesjetare Polatum. As Drenica nuk u quajt Metohi, sado qė aty ishte e ėshtė manastiri i Deviēit i cili do tė ketė pasur prona, metohi tė vetat. Kjo ndodhi pse regjioni i Drenicės e kishte emrin e vet Drenica qė nė shek. 14. Pronat, metohet e manastireve tė Graēanicės e tė Banjskės nuk morėn kurrfarė emėrtimesh tė veēanta, pėrkatėsisht as kėto nuk u quajtėn Metohija.
Nė asnjė dokument kishėtar serb nuk ka ndnjė vend, apo regjion tė quajtur Metohija. Kjo pėr shkak se ndarja territoriale e Kosovės nė krahinėza (shih mė lart) ishte kryer para se fjala greke tė kishte hyrė nė shqipen e nė serbishten, pėrkatėsisht para pushtimit nė shek. 12 tė Kosovės nga shteti serb i Rashės. Unė kujtoj se gjithė kėto tė dhėna e tregojnė tendenciozitetin dhe karakterin politik tė emėrtimit tė imponuar Metohija, pėrafėrsisht ashtu siē vepron Komisioni i Stanardizimit tė toponimeve i cili vendin Leposaviq e pagėzoi me emrin Albanik pse njėherė dhe, vetėm njė herė, njė dijetar francez paska thėnė se Beteja e Kosovės qenka zhvilluar rrėnzė maleve tė quajtura Albanik.
Mė ėshtė mbushur menda se kryeneēia e kishės dhe e politikės aktuale serbe qė a pėrdor termin Metohija ka tė bėjė ndoshta me synimin qė ta dėshmojė pėrkatėsinė e Kosovės sferės ortodokse serbe. Nė vija mė tė largėta kjo tendencė mund tė lidhet edhe me synimin qė shqiptarėt, duke qenė sot tė besimit islam, tė paraqiten pėr si mish dhie nė Europė ndėrsa serbėt si vazhdues e mbrojtės tė krishterimit ortodoks, qė nga shek. 12, nė kėtė hapėsirė.
Sė fundi ėshtė mirė tė shtohet se termi grek μετέχ ω ka hyrė edhe nė shqipen, mė konkretisht pikėrisht nė tė folmen e regjionit tė Llapit ku jo vetėm ekziston kaundi i quajtur Metehia, i dėshmuar qė mė 1455,[76] dhe mė 1566 -1574 nė tė dyja burimet nė trajtėn Metohija,[77] porse kjo fjalė ėshtė edhe pjesė e leksikut aktiv tė shqipes dhe i ka atje dy kuptime 1. kufi dhe 2. territori i njė katundi. Bile, nė kontekstin e emėrtimit arbitrar Metohija pėr Rrafshin e Dukagjinit, duhet pėrmendur se katundi Metehi,-a ndodhet pra nė atė zonė pėr ku ėshtė dėshmuar katundi i paidentifikuar Kosovci i vitit 1455 (shih mė lart) e madje edhe i njė selie tė sundimtarėve lokalė serbė, siē do ta tregonte varianti Pollatė i emrit tė njė katundi tė kėsaj krahine.
Jo krejt shkėputur nga ēu tha mė lart, e konsideroj pėr kuptimplote vėrejtjen qė nestorit tonė tė gjuhėsisė prof. E. Ēabejt pėrkatėsisht tezės sė mbrojtur me kompetencė nga ky tė autoktonisė sė shqiptarėve nė hapėsirėn e sotme etnolinguistike tė shqiparėve me pikėrisht Dadaninė si vend i formimit tė gjuhės shqipe dhe mbi bazėn e toponimeve tė para pushtimit romak tė kėsaj hapėsre ia bėnte Wolfgang Zeitler,[78] i cili thoshte se E vetmja dėshmi bindėse qė toponomastika do tė mund ta sillte pėr autoktoninė do tė ishte sjellja e dėshmive tė njė emri tė protoshqipes, i cili do tė jetė marrė nga romakėt dhe qė pėrsėri do ti jetė kthyer gjuhės sė vendit- sikundėr mund tė ketė ndodhur psh. (pėrsėri sipas Zeitler) me emrin Mat tė lumit, nga fjala shqipe mat buzė lumi, tė cilin romakėt e morėn si Mathis (fluvius), por qė emri Mat,-i vazhdoi nė popull deri nė ditė tonat.
Po ky fenomen, sipas mendimit tim, do ti ketė pėrfshirė edhe emrat Ulcinium - Ulqin; Ulciana - Ulpiana tė formuara nga fjala ilire ulk e ruajtur edhe nė shqipen po si ulk, ujk; Dimal, i dėshmuar nė njė mbishkrim mbi njė tullė nė trajtėn Dimalitan i zbėrthyeshėm me fjalėt shqipe di, dy dhe mal e i ruajtur edhe sot si Dimal. Kėtu do tė mund tė inkuadroheshin, vetėm sa pėr ilustrim tė korrektėsisė sė sqarimeve etimologjike tė toponimeve, edhe mikrotoponimet Shkodra, Tarabosh, Drishtėza (ky i fundit nė katundin Petreshticė tė Drenicės)[79] qė i kam shėnuar vetė nėpėr Kosovė para mė shumė se 30 vitesh. Po shkuam gjurmėve tė kėtij postulati, do tė ishte shumė i arsyeshėm rikthimi institucional i emrit Dardania pėr Republikėn e Kosovės, sepse edhe kėtu e kemi po atė fenomen si edhe tek emri Mat i lumit. Presidenti filolog i Kosovės Dr. Ibrahim Rugova i dha emrit tė kryehershėm shqip (Dardania) tė Kosovės gjak tė ri; e lansoi kėtė emėr (njėherė) si dubletė tė emrit Kosova duke e vėnė kėtė emėr edhe nė flamurin (e quajtur vetėm nė gjuhėn e diplomacisė si flamur i presidentit [tė cilit disa patriotė tė kuq kosovarė ia dhanė zjarrin dhe e poshtėruan], por qė do tė duhej tė ishte, dhe shpresoj se do tė jetė, flamuri i shtetit sovran tė Kosovės.
Pėrveē tė drejtės historike tė rehabilitimit qėe ka emri i kryehershėm, rikthimi institucional i emrit Dardania pėr Kosovėn e ka edhe mbėshtetjen filologjike, etimologjike. Kjo sepse edhe sqarimi mė i besueshėm deri tani i emrit Dardania, qė nuk ėshtė kontestuar kurrė ndonjėherė madje as edhe nga pala kundėrshtare e prejardhjes dardane, ilire tė kosovarve, ėshtė, sikundėr dihet, tek fjala e shqipes dardhė,-a pėrkatėsisht ai sipas tė cilit emri Dardania e ka kuptimin Vend i Dardhave.
Edhe kėtė emėr pushtuesit romakė e gjetėn nė vend, e pėrdorėn dhe ua lanė pėrsėri vendėsve nė trashėgim. Fundja, emri Dardania ėshtė pėrdorur edhe nė vetė shkrimet kishėtare serbe. (sh. mė lart).
[1] sipas Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika V, JAZU, Zagreb 1898 - 1903, fq. 367.
[2] khs. Selami Pulaha, Popullsia ..., fq. 704.
[3] khs. Muhamet Tėrnava, Popullsia e Kosovės gjatė shekujve 14 - 16, Prishtinė, 1995, fq. 78.
[4] Prof. Dr. Iljaz Rexha, Disa vendbanime mesjetare tė Kosovės ..., fq. 63.
[5] khs. Oblast Brankovića, ..., fq. 295, 296.
[6] Khs. M. Dinić, Iz Dubrovačkog Arhiva I, fq. 28, 29.
[7] khs. I. Rexha, Regjistrimi , fq. 82.
[8] Prof. Dr. Iljaz Rexha, Disa vendbanime mesjetare tė Kosovės ..., fq. 38.
[9] khs. Mih. Dinić, Za istioriju rudarstva u srednjovekovnoj Srbiji i Bosni, I, Beograd, 1955, fq. 7.
[10] Shkrimi i tij ėshtė botuar vėllim mė vete me titullin Martino Segano di Novo Berdo vescovo di Dulcigno. Un umanista serbodalmata del tardo Quattrocento. Vita e opere; Roma 1981 nėn pėrkujdesjen e botuesit A. Pertusi.
[11] Cituar sipas N.N. Kosovo und Metochien im Mittelater, nė librin Kosovo und Metochien in der serbischen Geschichte, Lausanne, 1989, (Grup autorėsh: Radovan Samardić, Sima M. Ćirković, Olga Zirojević, Radmila Tričković, Duan T. Bataković, Veselin Đuretić, Kosta Čavoki, Atanasije Jevtić fq. 23.
[12] Poaty, fq. 25.
[13] sipas Rjecnik hrvatskoga ili srpskoga jezika V, JAZU, Zagreb 1898 1903, fq. 367. Kėtu thuhet edhe se gjurmė tė emrit Kosovica nuk ka as tek autorėt e vjetėr e as tek ata bashkėkohorė..
[14] khs. Oblast Brankovića ..., fq. 169 -171.
* Fjala mĕsto e ka nė serbishten mesjetare ndonjėherė edhe kuptimin e treg, shesh pėrkatėsisht qytezė, pjesė jashtė mureve tė qytetit varosh.
[15] sh. punimin e tij ivot Stefana Lazarevića, nė Glasnik Srpskog Učenog Drutva XLII, 1875, fq. 261, 281.
[16] sh. Turski dokumenti za istorijata na makedonskiot narod , fq. 251, 559, referenca 32.
[17] F. Miklosich, Monumenta serbica ..., fq. 4.
[18] Poai, poaty, fq. 4.
[19] khs.: Relja Novaković: O granicama Srbije i srpske drave u X veku, Zbornik folozofskog fakulteta 11/ Beograd, fq. 155: ... plagaam usque ad Lapiam et lab, quam Rassam vocavit
[20] khs. tekstin origjinal tė priftit tė Duklės: Surbiam (lexo Serbiam) autem, quae et Transmonana dicitur, in duas divisit provincias: unam a magno flumine Drina contra occidenem plagam usque ad montem Pini, quam et Bosnam vocavit, alteram vero ab eodem flumine Drina contra orientalem plagiam usque ad Lapiam et [ad paludem Labeatidem], quam Rassam vocavit dhe pėrkthimin shqip mbi bazėn e pėrkthimit kroat Serbinė, nga ana tjetėr, e cila quhet edhe Zagorje, e ndanė nė dy regjione: njėrin nga lumi madh i Drinės nė drejtim tė perėndimit e deri tek mali Pina (Borove), tė cilin e quan edhe Bosne, ndėrsa tjetrin po nga lumi i Drinės nė drejtim tė lindjes e deri tek Lapia (Laba) dhe Liqeni i Labias (Liqeni i Shkodrės), tė cilin e quan Rashka. sipas V. Moin, Ljetopis popa Dukljanina, Zagreb, 1950, fq. 55.
[21] khs. F. Miklosich, Monumenta serbica ..., fq. 4; khs. edhe Pamatky drevniho pisemnctivi jihoslovanov, Dil predechazi serbal i vydal Pavel Josef afarik, v Praze, 1873, fq. 3.
* i shėnuar ndonjėherė edhe si Fosno.
[22] Ēėshtje mė vete mbetet ajo nėse me tė vėrtetė ekzistonte ndonjė qytet i quajtur Hosnon aqė sa edhe, sikur tė ekzistonte, cili qytet parabizantin do tė mund tė jetė quajtur kėshtu dhe ēfarė i lidh etimologjikisht emrin e supozuar Hosnon me emrin e pėrdorur Hvosno nga serbėt. Nė kėtė mes do tė duhej dėshmuar nėse, sikundėr thotė I. Jastrebov:[ Podaci za istoriju crkve u Staroj Srbiji, Glasnik Srpskog Učenog Drustva XLII, Beograd 1875, fq. 362, referenca 1] mund tė pranohet mendimi se nė ipeshkėvinė (autori e pėrdor fjalėn dioklitija) e Hvosnos, sikundėr thotė hartuesi i jetėskrimit tė Pjetrit tė Korishės: Ipeshkėvisė sė Hvosnos i takonin nė kohė tė lashta tė gjitha viset ku sot ndodhet manastiri i Deviēit, tė cilat u takojnė bajraqeve tė Ostrozubit e tė Drenicės. A mos ka ndodhur kėshtu sepse tė gjitha kėto vende janė tė mbuluara me dru lisi? sepse nė ēekishten, siē mė duket, Hvosna don tė thotė Dubovika SG.: Lisnajė
[23] sh. I. Jastrebov, Stara Serbija i Arbanija, , fq. 71.
[24] khs. Ljub. Stojanović, Stari srpski rodoslovi i ljetopisi, Beograd 1883 fq. 57: prijetь kralĕvьstvo (ose: vьkrali se) Stefanь peti,, Ouroь vьtorьї Milutinь kralь banьskыe. Prenese stolĕ vь Dardaniju podь arь planinou zovimi Prizrĕnь ... dhe versionin e redaktuar po nga Lj. Stojanović nė Stari srpski rodoslovi i ljetopisi, nė Zbornik za istoriju, jezik i knjievnost srpskog naroda, vėll. XVI, SKA, Sremski Karlovci 1927, fq. 195: Malo bьistь, priimi kralĕvstvo; Milutinь, Stefanь Uroь vtori. Prenese stolĕ u Dardaniju podь arь'planinou, zovomi Prizrenь, i carstvova 48 letь
[25] khs. Lj. Stojanović nė Stari srpski rodoslovi i ljetopisi, nė Zornik za istoriju, jezik i knjievnost srpskog naroda, vėll. XVI, SKA, Sremski Karlovci 1927, fq. 194: «poslede i hramь vaznesenie gospodne vtori arhiepiskopiju, prenese stolicu u Dardanske predele va drelo hvostanskoe Pećь».
[26] Sipas Luan Malltezi: Mbi pjesėmarrjen e shqiptarėve tė Kosovės nė betejėn e vitit 1389 dhe pėrkatėsinė etnike shqiptare tė Milosh Kopiliqit, nė Beteja e Kosovės 1389 (Pėrmbledhje studimesh), Tiranė, 2005, fq. 87.
[27] Sh. Luan Malltezi , Mbi jesėmarrjen ..., fq. 88.
[28] Sipas Kristo Frashėri: Kush ėshtė Musa Arbanasi? nė Beteja e Kosovės 1389 (Pėrmbledhje studimesh), Tiranė, 2005, fq.148.
[29] sh. Kush ėshtė Musa Arbanasi ? ..., fq. 118.
* tė botuar nga S. Ljubičić. K. Frashėri.
Cascoua, Casove Scascoua ėshtė lokalizuar nga kartografi midis vendeve M(onte) Argenato (sic!) e Vendenis, pėrkatėsisht midis malit (tė quajtur nga udhėpėrshkrues e kartografė tė mesjetės sė vonė Montana dell argento[63]),
Cascoua-Casove Scascoua mund te jete fshati Shashkovc fshat i banuar me Shqiptare karakteristik e keti fshati jane rrenojat e kalas Yllire ne kodren e VELETINIT .
Ndryshuar pėr herė tė fundit nga XH.GASHI : 13-09-2008 mė 17:44
Kosova ėshtė "fusha mėllenjave", si me thėnė "mėllenjishtė". Kėto emra janė shpikje e ndryrsinave sllave qė shikoshin si hap tė parė tė pushtimit tė njė rajoni, ndryshimit e emrit tė rajonit, qytetit, fshatit. Nė kėt mėnyrė ata mendoshin se do siguroshin argumentin se pėrderisa emri i krahinės, rajonit, qytetit, fshatit, ėshtė sllavisht, atėherė rajoni i bi tė jetė sllav. Spastroni emrat sllavė se nuk i hyjnė njeriu nė punė. Ndal injorancės.
Diku kam lexuar qe fjala "Kosovo" vjen nga sllavishtja dhe perkthehet: "Kush jane keta".
Nėse thonė se lufta dėmton paqen unė "m.g.q.n.t.v." po ju them lufta pėr liri ėshtė paqia vetė!
jo, ajo osht " ko su ovo"... vallaji i gjeni do lidhje t'ēuditshme
Deri sot kam menduar se termi Kosova ka prejardhjen prej dy termeve turke: kus (shqipto: kush) qe do te thote mellenja, dhe ova qe do te thote fusha. Pastaj edhe ne gjermanisht per Kosoven nganjehere perdoret termi "Amselfeld" qe do te thote "fushemellenja". A ka dikush qe di Turqishten dhe mund te verifikoj kete cka e thash? Pra a ka terme turke qe tingellojne dhe perkthehen ashtu sic thash une?
Regullat e Postimit
Pėrgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt