Zbulime arkeologjike ne Shqiperi

[shigjeta]

Revista \"Archaeology\", kopertinë për nëndetin shqiptar
Revista \


Revista prestigjioze amerikane \"Archaeology\" botoi në kopertinën e saj një artikull të gjatë mbi kërkimet tona nënujore me titull \"The Lost Wrecks of Adriatik\". Për herë të parë në kopertinën e kësaj reviste del një projekt mbi Shqipërinë i cili koordinohet nga Auron Tare. Shkrimi është mbi kërkimet nënujore në Shqipëri nga ekipi shqiptaro amerikan dhe në fakt është një vlerësim shumë i madh për këtë projekt. Revista ka rreth 1.3 milionë lexues dhe botohet nga Instituti i Arkeologjisë Amerikane

Eshte vertet nje fushe e gjere per t'u eksploruar. Ne link me poshte mund te degjohet intervista e z. Tare dhene VOA.

Potenciali i eksplorimeve nënujore në Shqipëri

Eksplorimi i arkeologjisë së nënujit është një punë e vështirë dhe e kushtueshme por disa studiues thonë se Shqipëria ka një potencial të madh për zbulime në këtë fushë. Për këtë temë biseduam me zotin Auron Tare, studiues i kësaj fushe.

http://www.voanews.com/albanian/news...118189534.html

[ifshehur]

Lus zotin qe ne keso rrethanash dhe keso kushtesh mos te zbulohet asgje

[flora57]

Ndaj te njejtin mendim me ju i fshehur. Me pelqen shume arkeologjia dhe mundohem te ndjek lajmin kur flitet per zbulimet arkeologjike ne vendin tone, por me thane te drejten zhgenjehem kur degjoj per zbulime te statujave, kembeve, duarve, monedhave qe jane vetem greke e romake. A thua qe ky popull kaq i lashte per arkeologet tane te kene qene primatet , njerezit me bisht, , te cilet kane ardhur nga hici , e kane jetuar ne hic .
Po kaq sahanlepires te jemi valle e kaq te pazote qe udhehiqemi nga ekspedita te huaja e mos te dime te mbrojme rrenjet tona ?

[flora57]

Ah se harrova te them se lajmi i fundit ka qene per zbulimet arkeologjike ne Lushnje ku ishin zbuluar disa objekte qeramike te kohes se neolitit. Vetem per keto poce nuk thuhet se jane greke apo romake. Per poceri sna e ka hang qeni shkopin.

[fegi]

Rikonstruksioni i Muzeut Arkeologjik në Durrës, 1.4 milion dollarë
Qeveria shqiptare ka akorduar një fond prej 1.4 milion dollarë për objektin më të rëndësishëm arkeologjik në Durrës. Bëhet fjalë për rikonstruksionin dhe sistemimin e Muzeut Arkeologjik të këtij qyteti. Sipas personave përgjegjës për objektet e antikitetit, punimet nuk do të pengojnë vizitorët që të frekuentojnë këtë muze gjatë sezonit veror. Në Muzeun Arkeologjik ka një numër të madh objektesh, të cilat janë të ekspozuara, si dhe një sasi tjetër që bën pjesë në fondamentin e tij.
Në Muzeun e Durrësit është i vizitueshëm vetëm kati i parë i tij, ndërsa kati i dytë për mungesë të parave ka mbetur i pavizitueshëm. Projekti parashikon vënien në eficencë të tij. Në muze janë të ekspozuara rreth 2100 objekte, ndërkohë që në fondament bëjnë pjesë edhe rreth 300 objekte të tjera. Gjatë zbatimit të projektit, specialistët e fushës do të përcaktojnë jo vetëm objektet që do të mbushin eksponatet e katit të dytë, por do të shikojnë mundësinë për një sistemim tjetër të katit të parë për të shtuar objektet antike.

[fegi]

24 Mars 2011 -
Gjirokastër, zbulohet në oborrin e një shtëpie ujësjellësi i shek. XVI
Gjirokastër, zbulohet në oborrin e një shtëpie ujësjellësi i shek. XVIGJIROKASTËR- Gjatë punës për sistemimin e oborrit të shtepisë së tij, Haxhi Mele nga fshati Kolonjë i Kurveleshit në rrethin e Gjirokastrës ka zbuluar rastësisht një fragment të një ujësjellësi të vjetër që përbën një objekt me vlera historike

Familjarët Mele kanë njoftuar menjëherë pedagogët e historisë dhe arkeologjise në Gjirokastër dhe akademikun Prof. dr. Myzafer Korkuti, të cilët i rekomanduan pjestarëve te familjes që të ruanin dhe mos dëmtonin ujesjellësin e zbuluar prej tyre.

"Bëhet fjalë për një fragment të një ujesjellësi të vjetër, që të paktën në vendin e zbuluar është i shtrirë në një thellësi rreth një metër nën sipërfaqen e tokës",- është shprehur arkeologu Dhimitër Çondi.

Sipas tij, teknika e ndërtimit eshte me tuba qeramike të ngushtë, me elementë të lidhet dhe puthitet me njeri-tjetrin.
"Ndonëse për të dhënë një mendim përfundimtar duhen studimë më të thelluara, paraprakisht, mund të them se, si teknikë ndërtimi me elementë qeramike të njëpasnjëshëm, ky objekt është i ngjashëm me ujsjellësat e Periudhës Romake, por teknologjia e përgatitjes së qyngjeve prej qeramike duket më e vonë dhe paraprakisht mendoj se i përket periudhës së Mesjetës rreth shekullit XVI", - ka theksuar Çondi.

Elementët prej qeramike të ujësjellësit kanë një gjatësi standarte prej 26 centimetra secila, me një diametër të brendshëm 8 centimetra në pjesën e ngushtë dhe 10 cm në pjesën e gjerë, ndërsa diametri i jashtëm është 9 cm në pjesën e ngushtë të tubit dhe 12 në pjesën e gjerë.

"Ngjyra e qeramikës së qyngjeve është okër në rozë e qeramikë, ndërsa lidhja mes tyre është realizuar me gërqele të pastër dhe të një kualiteti të mirë në të gjithë rrethin e bordurës ku bashkohen pjesa e gjerë me atë të ngushtë të qyngjave",- përfundon Çondi. Zbulimi i këtij objekti të vjetër, sipas tij ka rëndësi për të plotësuar studimet historike për rajonin e Kurveleshit.

[fegi]

Vlorë, gjenden eshtrat e një ushtari austro-hungarez




Zbulohen eshtrat e një ushtari austro-hungarez në fshatin Babicë të Vlorës.

Zbulimi i rastësishëm i një çobani të zonës është konfirmuar edhe nga ekspertët.

Kështu, pas gjetjes dhe të sendeve identifikuese të ushtarit, ka ardhur përfundimi se ato i takojnë një ushtari austro-hungarez.

[fegi]

Zbulime arkeologjike në Lushnje

Drejtuesit e muzeut historik të Lushnjes kanë nisur e gërmimet nga një mision arkeologjik në fshatin Shegas. Gërmimet kanë filluar pas disa zbulime të rëndësishme arkeologjike, të zbuluara nga fshatarët gjatë punumeve, ku janë gjetur edhe copa enësh të periudhës së bronxit.

Gjatë gërmimeve kanë dalë në dritë qeramika që i përkasin periudhes Neolotike.

Zbulimet e tanishme janë bërë nga banorët e zonës gjatë punimeve të tokës dhe në sipërfaqen e mbjellë kanë dalë me mijëra copa qeramike të periudhës Neolitike, ose 3500 vjet përpara Krishtit.

Linku.vidio http://www.google.com/url?sa=t&sourc...b1hB93hPLEBFOg

[fegi]

Historia 50 vjeçare e një qyteti…
Çdo qytet ka historinë e tij. Disa qytete janë të vjetër, mijëravjeçarë, aq sa nuk u dihet as data e themelimit të tyre, kurse disa qytete janë shumë të rinj. Qytetet e rinj, ndryshe nga ata të vjetrit, e kanë privilegjin e të pasurit të datës së lindjes, apo të themelimit të tyre. Një nga qytetet më të rinj të Shqipërisë, i cili është themeluar 51 vjet më parë, është qyteti i Librazhdit. Më 18 shkurt të vitit 1960, me Dekretin Nr. 3060, të Presidiumit të Kuvendit Popullor të Republikës Popullore të Shqipërisë, Librazhdi u deklarua: "Qyteti i Librazhdit" (Gazeta zyrtare, Tiranë, shkurt 1960).
Po cila është historia që çoi deri në krijimin e këtij qyteti?
Historia e trevave të Librazhdit
Ndonëse historia e qytetit të Librazhdit është e re, trevat e tij kanë një histori të lashtë. Duke u ndodhur midis dy trevave të mëdha të Shqipërisë, Gegërisë dhe Toskërisë, krahas tipareve të përbashkëta me treva të tjera të vendit, ato kanë ruajtur edhe dallime në aspektin gjuhësor, folklorik dhe etnografik. Gjurmët më të hershme të banimit në rrethin e Librazhdit janë gjenden që në periudhën e Gurit të Vjetër (Paleoliti). Materialet arkeologjike të periudhave të Gurit të Mesëm (Mexoliti), Gurit të Ri (Neoliti), Bronzit, Hekurit etj., japin të dhëna të rëndësishme të jetës ekonomike dhe shoqërore, si për gjuetinë, bujqësinë, blegtorinë, punimin e enëve prej balte, besimet etj. Sipas autorëve antikë, treva që shtrihej në rrjedhën e sipërme të lumit Shkumbin, quhej Kandavia, kurse banorët quheshin kandavë. Perëndia që kandavët besonin më shumë dhe që i kishin kushtuar edhe një tempull ishte Diana e Kandavëve, perëndesha e pyjeve dhe e gjuetisë. Një fragment i këtij tempulli është zbuluar në vitin 1916 nga arkeologu austriak Prashniker dhe në të ishte shkruar përkushtimi: "Diana augusta kandavensis", d.m.th., "Diana, mbretëresha e kandavëve". Kandavët organizonin festa kushtuar perëndeshës së tyre, Dianës (Zanës). Çdo pranverë ata festonin ditën e ripërtëritjes së natyrës, e gjallërimit dhe e vazhdimësisë së jetës, duke krijuan kujtin e festës së Ditës së Verës, festë e cila është trashëguar deri në ditët e sotme.Nëpër luginën e lumit Shkumbin (Scampini) kalonte "Rruga e Kandavisë". Gjatë sundimit romak rruga mori emrin: "Via Egnatia". Ajo lidhte dy pjesët e perandorisë romake, atë të Perëndimit me Lindjen. Gjatë shekujve II-IV pas Kr.Në mesjetë trevat e Librazhdit u quajtën Aranitia (Aranitid). Ato ishin nën zotërimin e aranitëve, një nga familjet më të vjetra fisnike të Shqipërisë Qendrore. Aranitët kishin emblemën e familjes së tyre, e cila ishte në formën e një shqyti dhe brënda saj ishte vizatuar shqiponja me dy krerë me ngjyrë të artë në fushë blu. Në shekujt XIII-XVI aranitët kishin arritur famë të madhe në Shqipëri dhe jashtë saj. Sipas kronistit Gjon Muzaka (despoti i Beratit), pronat në zotërim të djemve të Komnen Aranitit shtriheshin kryesisht në territoret e Çermenikës, Mokrës dhe Shpatit. Kryeqendra e Aranitisë ishte Polis-Vilani (Comnenovili, d.m.th., qyteti i Komnenit), me kështjellë në Kryekorrë (Sopot).Aranitët më të shquar gjatë në shek. XV ishin Gjergj Araniti me nipat e tij: Moisi Golemi, Muzaka i Angjelinës dhe Gjurik Vladani. Gjergj Araniti organizoi kryengritje të njëpasnjëshme kundër turqve, duke arritur fitore të lavdishme dhe të bujshme. Këto fitore i dhanë atij famë në të gjithë Europën. Pas vdekjes së Gjergj Aranitit dhe krerëve të tjerë të Aranitisë, si dhe largimit të familjes Araniti në Itali, vendi u pushtua nga Turqia. Populli i këtyre trevave asnjëherë nuk i reshtën përpjekjet e tyre për liri dhe pavarësi.Në gjysmën e parë të shek. XVII në fshatin Polisi ishte hartuar një tekst (dorëshkrim) me një alfabet origjinal në gjuhën shqip. Ai përmbante 21 shkronja dhe është më i vjetri i njohur për gjuhën shqipe. Po në Polis ishte krijuar një sistem numërimi origjinal, me simbole që u korrespondonin numrave aritmetikë 1, 5, 10, 50, 100, 500 dhe 1000. Krahina e Çermenikës kishte formën e vet të vetëqeverisjes, atë të Kanunit të Çermenikës. Ligjvënësi popullor më i njohur në Çermenikë dhe jashtë saj ka qenë Mus Ballgjini nga fshati Gurakuq, prej të cilit, e drejta zakonore e Çermenikës, u quajt "Kanuni i Mus Ballgjinit".Në gjysmën e parë të shekullit XIX në Çermenikë shpërtheu një kryengritje e madhe kundër zbatimit të reformave të Tanzimatit. Fshati Bërzeshtë ka qenë qendra më e rëndësishme e lëvizjes patriotike në anët e Librazhdit. Rilindasit më të dëgjuar ishin prof. Ibrahim Lutfi Pasha (Bërzeshta) dhe Halit Bej Bërzeshta. Dr. Ibrahim Lutfi Pasha ishte antar i Shoqërisë i të Shtypurit Shkronja Shqipe, që thmeloi alfabetin e gjuhës shqipe, i cili njihet si Alfabeti i Stambollit. Atdhetarët librazhdas, si Hajdar Blloshmi, Selman Blloshmi, Abaz Xhurai, Beg (Beqir) Balla etj., ndihmuan për ndërgjegjësimin kombëtar të popullsive të krahinave të tyre dhe për hapjen e shkollave shqipe.Në vitin 1911 një fshatar nga Kuturmani, i quajtur Adem Karai, solli fidanin e bimës së hurmës në Shqipëri.Librazhdasit morën pjesë në ngjarjen më të madhe të kombit shqiptar, atë të Shpalljes së Pavarësisë Kombëtare në Vlorë më 28 Nëntor 1912. Delegat në Kuvendin e Vlorës, si përfaqësues i trevave të Librazhdit dhe Pogradecit, ishte Hajdar Blloshmi nga Bërzeshta. Në Vlorës shkuan edhe dy çermenikas: Beg Balla dhe Rushit Kenga nga Orenja. Në vitin 1913 një batalion vullnetar nga trevat e Librazhdit, me mbi 300 luftëtarë, shkuan në Shkodër për të luftuar në mbrojtje të qytetit që ishte pushtuar nga malazezët. Kurse në vitet 1913-15 viset e Librazhdit u përballën me mizoritë më çnjerëzore të hordhive pushtuese serbe. Në kongresin e Lushnjës, si përfaqësues i trevat e Pogradecit dhe Librazhdit, ishte Shaban Blloshmi, i cili shkoi në Lushnjë i shoqëruar nga çeta e tij, për të siguruar zhvillimin normal të punimeve të Kongresit. Në vitin 1920 vullnetarë nga trevat e Librazhdit morën pjesë në luftën për çlirimin e Vlorës të pushtuar nga forcat ushtarake italiane. Më 7 prill 1939 Shqipëria u pushtua nga Italia fashiste. Pakënaqësia e popullit kundër pushtuesve të huaj u kthyer në revoltë. Të rinj antifashistë, si Kadri Hoxha, Sami Leka, Shahin Zharri etj. dhe nacionalistët Haki Blloshmi, Nezir Muzhaqi, Hazis Biçaku etj., organizuan në zonat e Çermenikës, Bërzeshtës, Polisit etj. kryengritjen e armatosur kundër pushtuesve italianë. Partizanët dhe ballistët bënë marrëveshje që të bashkërendonin luftimet e tyre kundër armikut të përbashkët, fashistëve italianë, por të dyja palët, në absurditet të plotë, i kthyen armët kundër njëri-tjetrit.
Në shtator të vitit 1943 u strehuan në Qarrishtë 26 hebrenj (çifutë). Gjatë operacionit të dimrit 1943-1944, gjermanët kërkonin hebrenjtë e strehuar në Qarrishtë. Ata e ndëshkuan këtë fshat dhe dogjën 20 shtëpi, por 26 hebrenjtë nuk i kapën. Vetëm pas çlirimit të Shqipërisë, pas gati dy vjetësh në fshehtësi të plotë, 26 hebrenjtë u larguan nga Qarrishta dhe u kthyen në atdheun e tyre.
Më 10 nëntor 1944 forcat partizane të Brigadës XX S. çliruan qendrën e Librazhdit. Për çlirimin e Shqipërisë nga rrethi i Librazhdit dhanë jetën 79 dëshmorë.Pas mbarimit të luftës Librazhdi ishte pothuajse i shkatërruar dhe me 90% e popullsisë analfabete. Në vitet '40, '50 dhe '60 gjendja ekonomike si në qytet dhe në fshat ishte tepër e rënduar. Ushqimet kryesore si mishi, buka, vaji, gjalpi etj. jepeshin me racion. Në këtë kohë u propagandua kolektivizimi i bujqësisë. Fshatarë të veçantë, të cilët nuk pranuan të kolektivizoheshin, u shpallën kulakë.Në vitet '60, në emër të "revolucionarizimit" të jetës së vendit dhe të "emancipimit" të grave, u prishën xhamitë dhe u dëmtuan rëndë traditat familjare. Në vazhdën e goditjes së kundërshtarëve politikë, në vitet '70 u ndërmor një fushatë të egër spastrimesh në radhët e intelektualëve. Në vitin 1973 arrestuan dhe e dënuan me burgim Gani Skurën nga Pishkashi, i cili kërkonte mbrojtjen nga ana e shtetit shqiptar të interesave kombëtare, të Kosovës dhe të viseve të tjera shqiptare jashtë kufijve shtetërorë. Në vitin 1976 u arrestuan dhe, me akuza të trilluara, u dënuan me pushkatim më 17 korrik 1977 mësuesit-poetë Genc Leka e Vilson Blloshmi nga Bërzeshta. Gjithçka u përgatit në fshehtësi inkuzicionale në komitetin e partisë të Librazhdit.

Historia e themelimit të Librazhdit si qytet
Historia e themelimit të Librazhdit si qendër banimi zë fill qysh në vitin 1929, atë vit kur u bë çvendosja e trasesë së rrugës automobilistike Tiranë-Elbasan-Korçë buzë luginës së lumit të Shkumbinit. Traseja e vjetër pati kaluar nëpër shpatet e Malit të Polisit, në gjurmë të rrugës së hershme "Egnatia". Pranë rrugës së re dhe buzë lumit të Shkumbinit u ngrit qendra administrative e nënprefekturës së Librazhdit. Veç zyrave të nënprefekturës dhe të postë-telegrafës, në Librazhd u ndërtuan dyqanet e shitblerjes, kafene dhe hane. Më e njohur ka qenë "Kafja e Llaz Popës", që konsiderohet si themelues i Librazhdit.
Pas Luftës së Dytë Botërore Librazhdi u bë qendër rrethi. Aty u vendosën zyrat e administratës partiake e shtetërore dhe institucionet social-kulturore, si spitali, shtëpia e lindjes, shtëpia e kulturës, biblioteka, kinemaja, shërbimet sociale, punishte ushqimore etj. Për banorët e rinj të Librazhdit u ndërtuan pallate banimi dhe e gjithë infrastruktura e nevojshme.Gjatë viteve '60 qyteti i Librazhdit mori një zhvillim urbanistik të veçantë, duke bërë që të spikatet nga qytetet e tjerë të Shqipërisë. U ndërruan pallate të reja shumëkatëshe, u krijua qendra e re e qytetit, u ndërtuan shëtitorja (bulevardi), trotuaret ndanë tij, u mbollën pemë dekorative, u krijuan lulishte, parqe etj., duke i dhënë qytetit një pamje të hijshme e të veçantë.Deri në vitet '80, të shekullit të kaluar në qytetin e Librazhdit, krahas institucioneve të ndryshme administrative, industriale, arsimore etj., numëroheshin edhe disa institucione kulturore si Dega e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve, Biblioteka e qytetit, Shtëpia e kulturës, Muzeu Historik dhe Etnografik, Galeria e arteve figurative, kinemaja etj. Në vitin 1986 Librazhdi kishte 3379 banorë (FESh). Pas viteve '90, për shkak të lëvizjes të lirë të popullsisë, qyteti i Librazhdit u popullua me banorë të ardhur nga fshatrat e rrethit. Sot qyteti numëron mbi 15 mijë banorë.Në vitet '60-'70 në qytetin e Librazhdit ishin transferuar, apo dhe ishin emëruar me punë në këtë qytet, disa nga personalitete të njohur dhe me emër të spikatur në kulturën shqiptare, si shkrimtarë, aktorë, regjisorë, muzikantë, piktorë, skulptorë etj. Në Librazhd bënë emër shkrimtarët Koçi Petriti, Ruzhdi Qatipi, Çelik Petriti, Astrit Bishqemi, Adelina Balashi etj. Patën fillimet e tyre në skenë aktorët dhe regjisorët Guliem Radoja, Resul Duro, Gjergji Melo, Ilir Fatkoja. Zhvilloi aktivitetin muzikor këngëtari i shquar Sherif Merdani dhe muzikantët e tjerë të talentuar, si Arben Kurani, Gazmend Mullahi, Luan Bakiu, Lindita Kotorri, Naim Gjoshi etj. Në Librazhdi i patën fillimet e tyre në krijimtari edhe piktorët dhe skulptorët Sali Allmuça, Robert Përmeti, Arben Laze, Robert Qafëzezi etj.. Gjithashtu në Librazhd ishin vendosur me punë edhe disa intelektualë të fushave të ndryshme, si arsimtarë, ekonomistë, mjekë, ushtarakë etj., të cilët patën një ndikim të madh për zhvillimin intelektual, kulturor dhe shoqëror në qytetin e Librazhdit.
Gjatë viteve '60, '70 dhe '80, shumë djem dhe vajza nga Librazhdi kishin kryer shkolla të larta në vend dhe zhvillonin kontributin e tyre për gjallërimin e jetës ekonomike dhe shoqërore të qytetit të tyre. Arkitekti Zenel Hysa është autori që ka projektuar dhe zbatuar planin urbanistik të qytetit, duke bërë që qyteti të marrë atë pamje që ka sot. Nga Librazhdi ishte edhe gazetari i mirënjohur Osman Allkja, një nga penat më të spikatura të gazetarisë shqiptare te viteve ’60-80. Në vitet '70 kishte shpërthyer talenti i jashtëzakonshëm i dy poetëve martirë, Genc Leka dhe Vilson Blloshmi, që diktatura i preu në mes, duke i vrarë barbarisht. Artistë vendas, si Sadi Halili (koreograf), Muhamet Muça (aktor-regjisor), Sabri Cani (regjisor), Çlirim Çollaku (piktor), Sami Roçi (piktor), Arif Lushi (piktor), Rajmonda Mato (piktore), Rakipe Karai (këngëtare lirike-soprano), Hatixhe Lushi (këngëtare lirike-mexosoprano), Dashamir Leka (muzikant), Julian Muçollari (skulptor), Besnik Haxhillari (piktor), Gëzim Hida (piktor), Bujar Alliu (muzikant) etj., shpalosën talentin e tyre në aktivitete lokale dhe kombëtare, si në festivale muzikore, çfaqje teatrale, ekspozita figurative etj. Ndonjë artist librazhdas, si aktori Muhamet Muça luajti me sukses në disa filma artistikë të kinostudios "Shqipëria sot", piktori Arif Lushi në vitin 1984 mori Çmimin e Parë në gjininë e portretit, në Ekspozitën Kombëtare të arteve figurative etj.
Në Librazhd zhvillojnë aktivitetin e tyre, sot e gjithë ditën, "mjeshtrat" librazhdas, si Sadi Halili (Artist i Merituar), Hazis Kopaçi, Naim Gjoshi, Arben Kurani, Sami Roçi, Skënder Karriqi, Gëzim Hida, Isuf Bardhoshi, Xhevahir Karai, Agim Fezollari etj., por edhe shumë djem dhe vajza të reja, si këngëtaret Leonora Bahiti, Jeta Faqolli, Nertila Vreto etj., që debutojnë me sukses edhe në aktivitete (festivale) kombëtare, por edhe në skenat jashtë kufijve shtetërorë.

[fegi]

Arkeologia shqiptare nderohet në Paris për projektin më të mirë
Shqiptraja Belisa Muka mori çmimin Marc de Montalembert–INHA 2011

Në auditorin e Galerisë Colbert në Institutin Kombëtar të Historisë së Artit (INHA) në Paris, në prani të shumë personaliteteve të artit dhe kulturës franceze, arkeologia shqiptare Belisa Muka mori çmimin Marc de Montalembert – INHA 2011 për kërkimet e saj mbi Figurinat e baltës të tipit grek në Ilirinë e Jugut dhe Epir. Çmimi Marc de Montalembert-INHA është një bashkëpunim midis Fondacionit me të njëjtin emër dhe Institutit Kombëtar të Historisë së Artit me qendër në Paris, i cili i jepet çdo vit një kërkuesi me origjinë nga njëri prej shteteve që lagen nga deti Mesdhe, duke i krijuar mundësinë të plotësojë kërkimet e tij në fushën e historisë së arteve të Mesdheut. Projekti i paraqitur nga arkeologia shqiptare Dr.Belisa Muka, që u përzgjodh si më i miri për vitin 2011, reflekton kërkimet e saj në fushën e koroplastikës, një disiplinë tërësisht e re në kërkimet arkeologjike shqiptare. Deri në fund të viteve 80’ vëmendja kryesore në këto kërkime përqendrohej në njohjen dhe gjurmimin arkeologjik të qendrave të mëdha dhe studimin, kryesisht, të arkitekturës, fortifikimeve, onomastikës etj. Edhe atëherë kur studimi i kategorive të caktuara të kulturës materiale filloi të bëhet gjithnjë e më shumë objekt i studimeve të mirëfillta shkencore, figurinave prej balte të pjekur nuk u është kushtuar vëmendje e veçantë. Sasia e informacionit në pjesën më të madhe nuk tejkalon një paragraf, duke lënë jashtë vëmendjes aspektet teknike të cilat mundësojnë sot karakterizimin e prodhimeve. Ndërsa, për sa i takon interpretimit lidhur me funksionin dhe domethënien e këtyre objekteve, studimet tona dhe jo vetëm, edhe studime të shumta jashtë territorit tonë, kanë rënë pre e vorbullës së një interpretimi tradicional që është në fillesën e gabimeve apo konstatimeve të pa argumentuara sa duhet. Siç e tha edhe vetë laureantja në fjalën e saj gjatë ceremonisë së çmimit: “Ka ardhur tashmë koha, që në dritën e zhvillimit të sotëm të kërkimeve në këtë fushë, kjo kategori objektesh të marrë vendin që meriton në gjirin e bashkësisë mesdhetare të cilës i përket”. Fillimi i viteve 90’ shënoi hapjen e arkeologjisë shqiptare dhe intensifikimin e bashkëpunimeve me ekipe të huaja dhe me specialistë në këtë fushë të kulturës materiale antike, gjë që ka identifikuar interesin për të ndërmarrë, në mënyrë të plotë dhe me metodat e tanishme, studimin e tërësisë së gjetjeve që lidhen me koroplastikën. Objektit i projektit fitues të arkeologes tonë Belisa Muka, që bazohet në studimin e saj të doktoraturës (mbrojtur në Universitetin Charles-De-Gaulle Lille 3 në fund të vitit 2009), dhe që synon botimin, përbëhet nga tërësia e figurinave të baltës të cilat i përkasin harkut kohor nga periudha arkaike deri në shekullin e parë të erës sonë. Ky studim është në formën e dy korpuseve. Korpusi i parë trajton qendrat dhe kontekstet ku janë gjetur figurina prej balte të pjekur apo gjetje që lidhen me koroplastikën. Duke u bazuar në të dhënat e mbledhura nga gërmimet, autorja karakterizon dhe dokumenton secilin kontekst, në njërën anë në këndvështrimin funksional dhe hapësinor – varrezë, tempull, banesë apo punishte – në anën tjetër në atë kulturor. Korpusi i dytë trajton gjithë gjetjet e lëvizshme nga territori i Shqipërisë, si vetë figurinat, ashtu edhe gjetjet që lidhen me prodhimin e tyre, si kallëpet. Korpusi u përgjigjet metodave më bashkëkohore në fushën e koroplastikës, dhe objektet trajtohen në tre drejtime njëherazi : teknik (përcaktimin e serive, karakterizimi i metodave të prodhimit në masë të kësaj industrie arti), stilistik (veçimi i importeve nga prodhimet lokale, e për këto të fundit përcaktimi i origjinës dhe i ndikimeve stilistikore) dhe ikonografik (analiza e repertorit). Përfundimet që mblidhen nga eksplorimi i të dy korpuseve trajtohen në pjesën e tretë e cila përbëhet nga shumë çështje, njëra më interesante se tjetra. Por do të doja ta përqendroja vëmendjen në një aspekt të veçantë, që lidhet me problematikën e interpretimit të figurinave prej balte të pjekur dhe të tipeve ikonografikë që ato ilustrojnë, në kuadrin e devocionit popullor. Kjo problematikë, komplekse dhe delikate njëherazi, tregon se përshtatja e madhe e përdorimit të këtyre objekteve hedh idenë e mundësisë së dy linjave kryesore që lidhen me interpretimin e kësaj kategorie objektesh : ose figurinat prej balte të pjekur ishin të zhveshura nga çdo kuptim i paracaktuar në zanafillën e tyre dhe se kuptimet të ndryshme u visheshin në funksion të konteksteve të ndryshme dhe të dhuruesve, ose këto objekte kishin një kuptim të gjerë, të njohur dhe të pranuar nga të gjithë, i cili, fatkeqësisht, neve që jetojmë në ditët e sotme na shmanget ende. Përfundimet që Belisa Muka arrin në studimin e saj tentojnë të shohin tek këto objekte, larg interpretimit tradicional si përfytyrime perëndish, kryesisht paraqitjen e femrës në faza të caktuara të jetës së saj: si vajzë, në momentin e martesës, si nënë. Përtej pyetjeve që ngre studimi i artizanatit dhe historisë së artit, projekti i arkeologes shqiptare Belisa Muka prek gjerazi arkeologjinë e besimit – praktikat votive dhe funerare – të një territori që nuk njihet ende sa duhet, ai i Ilirisë së jugut dhe Epirit.