Historia e bandes se Xhevdet Mustafës

[Albo]

Ata që tradhtuan Xhevdetin para dhe pas vrasjes

Dëshmia e Gani Mustafës, vëllait të djaloshit durrsak që deshi të vriste Enver Hoxhën, në shtator 1982-in


Vijon nga numri i kaluar

Ndërsa në pjesën e parë të dosjes për historinë e ardhjes së Xhevdet Mustafës në Shqipëri, u njohëm me fëmijërinë, rininë, arratisjen nga Shqipëria dhe jetën si azilant në SHBA, vëllai i tij, Gani Mustafa, vijon rrëfimin me ditën e vrasjes së tij nga forcat e armatosura në Shqipëri.


Sot, 27 vite pas eliminimit të tij, Ganiu thotë me bindje se Xhevdeti ishte në një mision të tradhtuar para dhe pas vdekjes: "Kishte qenë i tradhtuar pa u nisur", - pohon ai për emisionin "Histori me zhurmues", duke renditur të gjitha faktet dhe nuk lë pa akuzuar edhe pretendentin e fronit, Leka Zogu, i cili ende nuk ka thënë një fjalë për të.


Ngjarja ndodhi në shtator 1982-in. Kishte sinjale paraprake nga familjarët se mund të kishte një ardhje të tillë?

Nga ana jonë, nga familja, nuk kishte asnjë lloj sinjali që Xhevdeti do të vinte në Shqipëri, sepse e kemi vuajtur aq shumë këtë, pasi u internuam sa nuk e merrni me mend, për të sqaruar opinionin dhe ata njerëz të Sigurimit që na pyesnin çdo sekondë. Gjashtë muaj përpara pritej që të vinte Xhevdeti në Shqipëri.


Gjatë gjithë kësaj kohe ne jetonim normalisht në shtëpitë tona, që i kishin afër dhe secili në shtëpinë e vet. Mbrapa e morëm vesh, kur na ndodhi kjo fatkeqësi, përballë kishim një dhomë të zaptuar nga Sigurimi për të na survejuar, nga krahu tjetër, nga vëllai i madh po kjo punë, një familje tjetër që na survejonin.


Po tregoj një aspekt të vetëm... Kisha shkuar për vizitë te një shok në Shijak. Kisha dalë bashkë me gruan. Kur po kthehesha, te ura e Shijakut, ajo ura e vjetër, siç ka qenë, shikoj një makinë, Gazin e Degës së Brendshme.


Unë me profesion jam teknik frigoriferësh, jam njeri i njohur në Durrës si profesionist dhe i njihja pak a shumë njerëzit, sepse zanati ynë hyn në çdo lloj shtëpie, siç kam hyrë te shtëpia e sekretarit të parë apo tek ai i fundit. Ata më zunë rrugën. Unë u spostova dhe u thashë: "Avash se po na vritni". "Hë Ganio si po ia kalon? - sepse më njihnin".


Më pas e kujtoj, çne Gazi i Degës në atë orë. Unë ruhesha dhe të gjithë ne ruheshim në çdo lëvizje. Në atë kohë që ka ardhur Xhevdeti unë punoja në Rrogozhinë. Nuk e di, mund të them, fati i mirë a fati i keq, që ka qëlluar ditë e diel dhe unë nuk isha në punë, sepse po të isha do të përballesha edhe unë me situatën. Fati i mirë se po të kisha qenë aty do të më thoshin se kisha dalë me prit vëllanë, fati i keq, se ndoshta do ta kisha parë edhe një herë me sy.


Ku e morët vesh ngjarjen?


Ngjarjen e kemi marrë vesh ditën e diel. Ne kemi qenë nëpër shtëpitë tona në Durrës. Nusja në atë kohë ishte thirrur në dasmë dhe kishte shkuar, siç shkojnë për të marrë nusen.


Në darkë ishim të ftuar. Kanë ardhur në shtëpi, nëna ka qenë jashtë dhe e kanë pyetur për ne: "Ku janë?". Kanë marrë gjithë vëllezërit me nënën dhe i kanë çuar në Degë, pa u thënë absolutisht asgjë. Tani kërkohesha unë, ku isha.

Nuk pyetën plakën që rrinte me mua. Shkojnë te vjehrri dhe i thonë: "Ku e ke dhëndrin?" - Dhëndri në shtëpi te vet. Po goca? Goca është në dasmë. Marrin nusen nga dasma dhe e pyesin se ku është Ganiu. - Ganiu është në shtëpi, në gjumë - thotë ajo. Pastaj në shtëpi hyn nusja dhe një i Sigurimit.


Kur e pashë te dera, pyeta: Çfarë është ky? Nusja ime e mbaruar fare, femër 25 vjeçe që e kishin marrë me Gazin e Degës për ta sjellë te shtëpia.
- Nuk më njeh ti mua, unë jam operativi i lagjes - më tha.


- Çfarë do ti?


- Hajde se do të vish me ne!
- Dil, dil jashtë! - i thashë.
- Ore mos më flit kështu mua - më tha.
- Ore dil jashtë se është shtëpia ime këtu - iu ktheva.
Ai doli te dera.


Çfarë ka ndodhur? - pyeta. Ku është nëna, ku janë të tjerët? Kuptova diçka. Vesha një këmishë, shtator ishte. Degën e kishim larg 50 metra. Vendosa të shkojmë në këmbë.
- Hajde me makinë - më tha operativi.


Kapa nusen për krahu dhe i thashë të mos trembej, çfarë ka për të ndodhur të ndodhë. Kur hymë brenda, të gjithë vëllezërit aty edhe plaka. Më thotë vëllai i madh: "Ka ardhur Xhevdeti dhe ka bërë ndonjë gjë se nuk ka mundësi". Qe e rrufeshme ajo punë, t'i mblidhje njerëzit për një minutë.


Na lanë aty dhe pastaj filluan të na pyesnin një nga një duke na ndarë. Ndoshta edhe ata që na pyesnin nuk ishin kompetentë. Ne e vuajtëm këtë situatë për 7 vite e gjysmë internim, dhe na pyesnin: "Ku e ke takuar Xhevdetin, çfarë ke folur me Xhevdetin?".


Imagjino në kohën e Enver Hoxhës, të hynte një njeri dhe të mos merrej vesh në Shqipëri. U nis nëna me njërin nga vëllezërit, Rifatin, ndoshta i bënë presion Xhevdetit që të dorëzohej. I kanë hipur në makinë dhe i kanë çuar deri diku në Golem.


Aty janë ndeshur me një makinë të drejtuesve të asaj kohe që u thanë: "Kthehuni se gjithçka mori fund dhe ata u kthyen në shtëpi. Janë përralla këto, jo shkoi nëna e pa, jo i tha dorëzohu etj. Ndoshta i sajonin vetë edhe këta të Sigurimit, për të krijuar alibi.


Po ju trupin nuk e patë më?


Jo, nuk e pamë dhe nuk e kemi gjetur edhe sot e kësaj dite.


Pra, nuk e dini ku është, megjithëse keni tentuar disa herë?


Po kemi tentuar disa herë. Të nesërmen ishin përgatitur makinat rresht, na ngarkuan plaçkat dhe na shpërndanë, jo të gjithë bashkë. Filloi hataja, shqip. Nëna ishte me mua, nusja, dy fëmijët një djalë dhe një vajzë. Na çuan në fshatin Kosovë të Elbasanit.


Fatmirësisht ishte fermë, bujqësi gjatë gjithë kohës. Kam punuar jashtë mase dhe nuk kishte fshatar që të ma kalonte për punë. Nuk kam punuar se kisha frikë, por sepse kisha nevojë.


Shumë njerëz që e kanë njohur Xhevdetin, edhe gjatë kohës kur u shkëput nga Amerika dhe erdhi në Belgjikë, se në Bruksel ka ndenjur para se të vinte në Shqipëri, të zbarkonte, ka mbetur një thënie e Xhevdetit në një klub ku rrinë shqiptarët në Bruksel: "Shikoni këtu, unë do të shkoj në Shqipëri.


Ai që është burrë vjen me mua. Do të shkoj të vdes si luan në vendin tim, nuk do të vdes nëpër Evropë si qen". Dhe këto fjalë të Xhevdetit edhe sot e kësaj dite përmenden.

Në një botim të një gazetari amerikan, për sa i përket historikut të State Island, ku është zona ku ka jetuar një pjesë të mirë të kohës Xhevdet Mustafa, përmendet edhe emri i tij, përkrah shumë personazheve të tjerë të famshëm që jetuan aty.

Po, shkrimtari e ka renditur Xhevdetin bashkë me Gorkin apo Garibaldin, për aktin që bëri për vendin e vet.


Xhevdeti ishte familjar shumë i rregullt. Kishte tre fëmijë, dy djem dhe një vajzë, një grua të mrekullueshme dhe një ekonomi shumë të mirë. Të sakrifikosh familjen, fëmijët, gruan, të vish në Shqipëri, të vdesësh për vendin tënd nuk është pak. Nuk ka pasur shqiptar që ta bëjë këtë për 50 vite.


Nuk erdhi për veten e tij Xhevdet Mustafa këtu, siç më thonin njerëzit e Sigurimit: "Ti do të bëheshe ministër i Brendshëm". Po ç'ministër more! Xhevdeti erdhi se i dhimbsej Shqipëria, i dhimbsej vendi i vet, populli i vet.


Ka shumë gojëdhëna për ardhjen e tij dhe të grupit. Ju vetë personalisht, duke e njohur Xhevdetin, nga ato që keni biseduar më miqtë dhe familjarët, cili ka qenë thelbi i ardhjes së tij?


Shiko, Xhevdetit edhe njerëzit që vinin në Shqipëri si turistë, apo që shkonin në Amerikë, ia nxinin jetesën e familjes së vet këtu, por edhe të popullit. Ai e dinte pak a shumë, sepse kishte ikur vetëm 20 vite më parë, në një moshë të rritur dhe e dinte.


Kur flisnit në telefon ju i shprehnit ndonjë gjë, që ishit keq?


Jo kurrë, asnjëherë.

Ju pyeste se cila ishte gjendja e familjes?


Po, po, a e ke parasysh se në telefon ti nuk mund të flasësh kurrë atë që do, jo vetëm të flasësh, por as të rrëshqasësh.


Çfarë ju pyeste në telefon?


Pyeste thjesht, si jeni, si e kaloni, kaq. Kam takuar njerëz që e kanë shoqëruar Xhevdetin deri në minutat e fundit në Itali, kur u nis, sepse nga Italia kanë zbarkuar...

Në mos gabohem, ka qenë një grup akoma më i madh.


Kanë qenë rreth 40 vetë, por grupi u shkri. Ndoshta edhe Sigurimi ka bërë punën e tij, duke i spostuar. Bile edhe personi që ka qenë, sepse ishin katër, i katërti është kthyer në Leçe, i fundit është rrëzuar në barkë, kur u nisën. Them se ka qenë e sajuar, se nuk ka dashur të vinte. Xhevdeti e dinte se do të vdiste këtu.


Personit të fundit më të cilin është takuar, që erdhi dhe më takoi edhe mua, i ka thënë: "Shiko, 90 për qind jam i vdekur, 10 për qind, ka pasur një varëse floriri, Kuranin të vogël, e ka puthur ata dhe ka thënë, 'vetëm zoti do të më ndihmojë për këtë popull'." Kishte qenë i tradhtuar pa u nisur.


Sigurisht, derisa kishte 6 muaj që kontrolloheshin shtëpitë tona, ndoshta nuk dihej vendi i zbarkimit, ose si me thënë e ndërroi ai vetë vendin e zbarkimit, sepse ishte aq i zgjuar.


Mendoni se ka kombinuar edhe me forca të tjera të interesuara për rrëzimin e pushtetit, siç ishin Leka Zogu apo agjenturat e tjera?


Me agjenturat jo nuk bëhet fjalë fare. Më vjen keq vetëm për Mbretin, që me sa di unë e ka njohur shumë mirë Xhevdetin, që të mos them se e ka pasur mik dhe ka dokumente për këtë punë. Vetëm një fotografi mund të shohësh ku Xhevdeti ka qenë në një tavolinë me Zogun dhe më vjen keq që nuk e përmend në asnjë vend dhe kur është pyetur duhej të jepte një përgjigje që i takonte.


Ky është mendimi im, ndoshta është i gabuar. Një mbret që mohon ushtarët e vet, nuk mund të jetë kurrë mbret i ushtarëve. Leka Zogu duhet të fliste shumë për Xhevdet Mustafën.


Pra, ju mendoni se vëllai juaj erdhi në Shqipëri me një qëllim, eliminimin e figurës kryesore komuniste?


Po, kjo ishte shumë e vërtetë.

(Në numrin e ardhshëm do të ndiqni dëshminë e ish-punonjësit të Sigurimit, Hasan Luçi, për zbarkimin e Xhevdet Mustafës, Halit Bajramit dhe Sabaudin Haznedarit, mëngjesin e 24 shtatorit 1982, vrasjet që u bënë dhe eliminimi i bandës.)

Shekulli

[Albo]

Pjesa e III/ Roli i Sigurimit te banda e Xhevdet Mustafës

Dëshmia e Hasan Luçit, njërit prej pjesëtarëve të Sigurimit për rolin e bashkëpunëtorit Halit Bajrami dhe eliminimit të bandës




Duke u gdhirë 24 shtatori 1982, motoskafi i një shtetasi italian, në bordin e të cilit ishte Xhevdet Mustafa, Halit Bajrami dhe Sabaudin Haznedari zbarkojnë në Divjakë. Pasi kalojnë natën në xunkthe, paraditen e 25 shtatorit ata bëjnë disa lëvizje për t'u njohur me terrenin, me qëllim për të dalë në Divjakë dhe pastaj në Rrogozhinë. Pikërisht në këtë vend janë ndeshur me zv.shefin e Policisë së Lushnjës, i cili shoqërohej edhe nga tre policë të tjerë. Pasi eliminuan zv.shefin e policisë, Mustafa, Bajrami dhe Haznedari, morën peng njërin prej policëve, për ta detyruar që t'u tregonte rrugën për në qendër të Divjakës dhe më pas rrugën për në Rrogozhinë dhe pastaj pretendonin të udhëtonin në drejtim të Tiranës. Për të shkuar deri atje, ata kanë përshkruar gjithë pyllin, duke iu shmangur fshatarëve të zonës, apo ndonjë polici të mundshëm që ndodhej në këtë zonë. Pasi përshkruan një rrugë prej 6-7 kilometrash mes pyllit të Divjakës, tre anëtarët me policin u takuan me fshatarin Vlash Bërdoti dhe nuk dihet se çfarë biseduan me të, por e vranë dhe më pas vazhduan drejt rrugës nacionale që lidh Rrogozhinën me Lushnjën. Pasi përshkruan pak rrugë erdhën në vendin, ku edhe sot ndodhet stacioni i trenit i Rrogozhinës. Përballë stacionit, atëherë ndodhej një klub i vogël i stacionit të trenit, derisa të vinte treni me të cilin do të udhëtonin deri në Tiranë. Pasi u zbuluan nga forcat vullnetare dhe agjentët e Sigurimit që ndodheshin aty, Halit Bajrami u vetëdorëzua, Xhevdeti doli nga lokali bashkë me Sabaudin Haznedarin. Ky i fundit përshkoi rrugën nga stacioni deri te një bunker. Pas ngjarjes në Rrogozhinë, ku u vra Sabaudin Haznedari dhe u vetëdorëzua Halit Bajrami, Xhevdeti, që kishte marrë peng tre makina nën forcën e armëve erdhi te një vend ku lidhet rruga për në Lushnjë. Ky vend ishte fshati Zhamë, që u bë edhe stacioni i fundit i Xhevdet Mustafës. Në fund të asaj dite, pasi qëndroi 6-7 orë i rrethuar nga forcat e policisë dhe të ushtrisë, ndërhyri diagaçi i ushtrisë, duke e lënë të vrarë.


Këtë pjesë të historisë e dëshmon për emisionin "Histori me zhurmues" njëri prej pjesëtarëve të Sigurimit që u morën me çështjen e Xhevdet Mustafës, Hasan Luçi.



Grupi i Xhevdet Mustafës ka ngjallur vërtetë polemika që vazhdojnë, por ne kemi qenë më afër të vërtetës dhe nuk kemi qenë pak, por dy vjet. Sinjali i parë na u dha nga një atdhetar, një çik jo shumë i besueshëm, por ai i ra në shenjë. Xhevdet Mustafa kishte marrë pjesë në dy grupe të Legalitetit që u zbulua në vitet '70 në Nju Jork, një grup rreth 25 veta që merreshin me drogë dhe ishte dënuar më kusht, duke paguar garancinë 1 milion dollarë, nga kundërzbulimi amerikan dhe sigurisht ata e kanë vënë në lojë së bashku me zbulimin jugosllav, sepse bashkëpunëtorët e Xhevdet Mustafës që u gjetën, rreth 20 veta, po ata, pastaj u krehën dhe u përcaktuan vetëm nga Sabaudin Haznedari, edhe një shoku i tij Halit Bajrami, me origjinë nga Ulqini dhe Kotorri në Malin e Zi.

Mos gabohem Halit Bajrami ka qenë punonjës i Sigurimit?


Po, ka qenë në Ushtri. Kur shkoi jashtë shtetit pranoi bashkëpunim, pranoi fajin e arratisjes, të gjitha. Sabaudin Haznedari ishte një bashkëpunëtor i italianëve dhe punonte shumë me vendet islamike.

Sipas të dhënave që keni ju, kapoja i grupit ishte Haznedari, pavarësisht se quhej banda e Xhevdet Mustafës.

Po ishte truri. Xhevdet Mustafa ishte arratisur në 1964, por ishte njeri i marrë me drogën e të tjera gjëra, shumë sportiv, njeri që për mendimin tim, duhet të jetë përdorur në shumë veprime zbulimi, sepse ishte një qitës shumë i mirë, gjuante në çdo pozicion dhe ai u gjet si ai Ramboja. Për mua, detyra e kësaj bande ishte asgjësimi i Enver Hoxhës dhe gjithë përgatitja bëhej, pavarësisht se ishte e sajuar që do të vinin për të kërkuar florinj, se ishte fshehur diku një thesar. Por, gjithë materiali që iu kap bandës dhe që ekspozua në Ministrinë e Brendshme, pastaj u tërhoq, sepse kur u bë ekspozita, nuk ishin marrë masa për të hequr disa gjëra, sepse ne vazhdonim punën me gjëra të tjera, dhe atje dilnin disa gjëra që dekonspironin veprimet tona. Por ishin të gjitha deri te fijet e telit për të lidhur ushtarët para se të hynte në godinë, janë të dokumentuara.


Sipas informacioneve që kishit, ky grup pritej që të zbarkonte një ditë dhe informacioni ju erdhi që ky grup kishte një qëllim serioz, të asgjësonte një nga figurat kryesore të shtetit, apo jo?

Ky grup u kompaktësua në mars dhe gjithë veprimtarinë e zhvilluan në Leçe. Nga Leçja merrnin barkën dhe bënin zbarkime afër bregdetit, kishin zgjedhur edhe njerëzit se kush do të vinte, bënin provat që do të vinin dhe bashkëpunëtori ynë ishte bërë pjesë e kësaj bande dhe ne i kishim dhënë të gjitha detyrat, deri te detyra që çfarë do të bënte nëse do të zbarkonin dhe pa dijeninë tonë. Dhe, në fakt, në fund kështu ndodhi. Ata ndërruan timonierin e barkës se si duket kishin ndonjë dyshim dhe ai timonier që i solli në Divjakë ngeci në rërë.

Timonieri ishte italian?


Timonieri ishte italian dhe ai ngeci, dhe ata mezi arritën ta shtyjnë barkën që të ikte. Plani u vonua. Ishin bërë planet që mund të gjuhej edhe nga barka, ku është vila e Enverit. Ishte bërë plan që të vinte një avion dhe të bombardonte në kalim, por përfundimisht u gjet kjo.

Vila e Enverit, ku ishte?


Ishte në Durrës. Mirëpo kontrolli i bregut ishte shumë i fortë, kështu që ata hoqën dorë edhe nga avioni edhe nga barka dhe menduan se ai që bënë ishte varianti më i mirë, sepse banda nga atje do të vinte në Tiranë. Ajo kishte bazën se ku do të fshihej në Tiranë, diku afër Bllokut dhe prej aty do të dilte natën, sepse operacioni do të bëhej natën.

Ju kishit informacione se kur do të mbërrinte barka dhe shtëpinë ku do të strehoheshin këta njerëz?


Kishim bazat, jo tamam të fiksuara, por dinim vendin dhe njerëzit, për këtë arsye u shpërndamë edhe fotografitë e këtyre.

Sa kohë përpara?


U shpërndanë tre muaj përpara dhe për këtë arsye ajo vajti edhe në vesh se lajmet shkojnë shpejt, ndaj dhe pati njëfarë dekonspirimi i qëllimit të ardhjes së bandës dhe prandaj këta morën masa të tjera plus për të ardhur.

Thuhet që në përbërje të bandës ka qenë edhe një person i katërt, i cili është tërhequr në momentin e fundit.


Këta, ai bashkëpunëtori tha se ai pati vërtetë frikë në fund, e pa që ishte një veprim vetëvrasës dhe në fund hoqi dorë.

Pak a shumë, cili ishte plani i zbulimit shqiptar, për njeriun që ishte pjesë e bandës, çfarë duhet të bënte ai, duhet të survejonte dy pjesëtarët e tjerë, pra Haznedarin dhe Mustafën, apo duhej përdorur në një rast ekstrem?



Tani kur vjen puna në aksione kaq të mëdha, janë dy duar për një kokë. Kjo është luftë dhe në luftë ka edhe viktima. Historia ka dëshmuar dhe dëshmon akoma. Ne i thamë atij që kur të zbrisnin dhe të udhëtonin të merrte armatimin e tyre dhe të mos i lejonte atyre armatim si automatikë etj., dhe kështu ndodhi. Ai e kishte lidhur çantën si karroqe, si ie thonë, dhe e mbajti vetë. Ata mbajtën nga një pistoletë "Braun" të blerë në Liezh me 14 fishekë. Mirëpo, ndodhën ato që ndodhën, të papriturat, u takuan dhe vranë policin, një tjetër e morën dhe u prish gjithë skema. Kur erdhën në Rrogozhinë, ku do të hanin mëngjesin atje, sepse u iku treni, ishin porositur njerëzit, sepse ne e prisnim bandën edhe nga kufiri, jo vetëm nga deti dhe i kishim marrë masat dhe atje, kamerierja pa atlete, që nuk ishin në Shqipëri, ai dyshoi e i thotë policit. Në kohën që polici po vinte, bashkëpunëtori ngrihet dhe i thotë: "Atë kapni, kryesorin, unë jam i juaji". Por, polici nuk reagoi shpejt dhe u krijua një pështjellim. Xhevdeti e kuptoi kur u afrua polici dhe u ngrit të ikte bashkë me Sabaudinin. Sabaudini pa një bunker aty afër dhe vajti u fut atje dhe filloi të bënte rezistencë. Atë e vranë kot se ai do të mbaronte fishekët dhe s'kishin pse ta vrisnin, sepse ne na duhej i gjallë medoemos. Kështu ishte orientimi, i donin të gjallë të gjithë, pa asnjë dëmtim, kurse Xhevdeti mori makinën dhe bëri atë që bëri.

Ju deri në atë kohë ishit marrë me këtë grup. Por nuk u vutë në dijeni kur ata zbarkuan në Divjakë?


E prisnim. Bile kishte një Katër që rrinte natën ndezur në Durrës. Dhe një vartësi im i kundërzbulimit më thotë gjithnjë: "A ç'na ke bërë ti" se nuk i zinte gjumi gjithë natën, në dallgë. Mirëpo janë ditë të tëra.

Po përse nuk ju lajmëruan juve për të vazhduar operacionin?


Bashkëpunëtori nuk mundi të na njoftonte.


Nuk menduat se u mënjanuat si grup?

Ne e kishim edhe këtë parashikim. Plani ynë ishte ky që do të priteshin në të gjitha pikat dhe kishim zënë të gjitha vendet, kudo që të kalonte do të binte në sy, sepse fotografitë ishin shpërndarë qoftë në tren, qoftë në rrugë, është e pamundur të binte në sy, siç ra. Sepse ishte ajo që njerëzit ndonjëherë edhe tallen, vigjilenca e popullit.


Flitet se është njoftuar edhe Ramiz Alia për këtë grup dhe ai ka shënuar: "Të lejohet të vijë", në kuptimin që të stimulohet të vijë. Është e vërtetë?


Ne sigurisht, pas Hysni Kapos, Enveri caktoi Ramiz Alinë për të ndjekur zbulimin. Neve na i jepte udhëzimet ministri, Hekurna Isai, por edhe Ramizi do ta kishte dhënë me mendimin e Enverit, dhe jo të vetin, s'ma merr mendja.

Ju ku ishit kur morët vesh për ardhjen e grupit?

Unë isha në mbledhjen e partisë, lexonim librin, Sinoptikën e Enver Hoxhës për Mehmet Shehun. Ishte ditë e diel. Njoftohem urgjentisht që plasi në Rrogozhinë dhe ne na njoftuan me shumë vonesë, sepse ajo kish ndodhur në mëngjes. Ishte si të thuash një mënjanim, aq më tepër që bashkëpunëtori, sapo ndodhi ngjarja tregoi se kush ishte. Shefi i Sigurimit na njoftoi dhe ne shkuam pak pa kaluar Kavajën, te Shkëmbi përplasemi zëvendësdrejtori dhe unë, e kishin lidhur me duar mbrapa, hequr rrobat se ishte e ngrohtë dita me diell, ishte gjakosur nga duart, po qante...

Bashkëpunëtori...

Bashkëpunëtori. Shkëmbyem nja dy fjalë. Unë u revoltova dhe kisha të drejtë, pavarësisht se çfarë roli luajti ai, sepse për mua ai e luajti rolin. Pati frikë, s'pati frikë, njerëzit këto janë, por nuk duhej trajtuar në atë mënyrë. Ti e ke në dorë, pse ta gjakosësh, ai rezistencë nuk bëri. Megjithatë, erdhëm në Tiranë, biseduam pasdite dhe të nesërmen në mëngjes. Na tha gjërat më urgjente që i kërkuam, si u nisëm si u bënë, dhe të pasnesërmen unë u fshiva nga defteri.


Pra, ju mënjanuan?

E morën të tjerët. Nuk më kërkuan as llogari, çfarë bëra, çfarë s'bëra, por përfundimisht u mora me problemet e tjera që kisha, sepse isha kryetar dege dhe isha përgjegjës për antiterrorin siç quhej. Kishim halle të tjera atëherë se vinin shumë banda dhe banda e Xhevdetit, çuditem që e lanë vetëm me atë përgatitje që kishin bërë.

Pse ka pasur grupe të tjera?

Po kishte grupe të tjera dhe ishin të rrezikshme, me më përvojë se këta që dërguan.



Më thatë për Xhevdetin se kishte paguar një këst 1 milion dollarë për një problem që kishte me drejtësinë. Një njeri që e kishte rregulluar jetën shumë mirë, mos ishte tepër e rrezikshme që zgjodhi rrugën e një atentati ndaj Enver Hoxhës?

E detyruan të futej, nuk kishte rrugë tjetër. Në një nga letrat që i dërgon gruas së tij nga Belgjika i thotë: "Do të dëgjosh se çfarë do të bëj pas dy muajsh". Kjo më jep të drejtën të them se ai kishte edhe një fije mendjemadhësie, se ia kishin mbushur mendjen se mund ta bënte.


Si ju erdhi informacioni për këtë letër?

Në rrugë agjenturore si gjithmonë, nga bashkëpunëtorët. Ne atëherë arritëm të tërhiqnin në bashkëpunim shumë njerëz, edhe të afërm, sepse ishte lojë e madhe, nuk ishte e thjeshtë dhe kishim informacion të bollshëm. Unë mendoj se banda nuk erdhi për atë qëllim që u përdor mbrapa, për asgjësimin e Kadri Hazbiut. Është një ide që u ngrit më pas dhe në një ballafaqim që kam pasur, nuk është gjallë ish-ministri Hekuran Isai, por unë arrita t'i flisja direkt ballë për ballë dhe më detyronte puna. Gjeta momentin dhe i thashë: "Kur doli e dhëna që banda të përdorej nga Kadri Hazbiu?". Ai në moment se nuk e priste dhe u shkreh, por e mori veten pas pak. E pashë që sytë e tradhtuan. Dhe bashkëpunëtori që ka dhënë këto të dhëna është përgatitur në 15-katësh. Ky bashkëpunëtor që ne e kishim në plan ta kthenim menjëherë, nuk duhej ekspozuar dhe do e legjendonim, siç thuhej në gjuhën tonë, dhe ai do të ikte prapë, pavarësisht se u ekspozua. Ne do ta çonim në Mal të Zi se ishin lidhjet me jugosllavët, ose do ta nxirrnim në Greqi, këto ishin planet e veprimit, sepse donim të vazhdonte loja. Nga informacionet që ka dhënë unë nuk e njoha më atë njeri se unë kisha punuar me të, ashtu siç doli në gjyq, as nga ana fizike, as shpirtërore

Mendoni se është përpunuar?


Është përpunuar, i është bërë presion dhe prapë u dërgua në rrugën e arratisjes dhe kjo ishte prapë gabim. Ky ishte një naivitet i madh nga drejtuesit.

Mendoni se pas eliminimit të kryeministrit Mehmet Shehu dhe ministrit të Brendshëm, Kadri Hazbiu, më pas, ministria ra në duart e njerëzve joprofesionistë...


U morën njerëz nga prodhimi dhe pa bërë një kurs antiterrori, apo kundërzbulimi. Sidomos krerët u morën njerëz joprofesionistë.


**************


26 nentor

Pjesa e dytë e rrëfimit: Ata që tradhëtuan Xhevdetin


Dëshmia e Gani Mustafës, vëllait të djaloshit durrsak që deshi të vriste Enver Hoxhën, në shtator 1982-in


Ndërsa në pjesën e parë të dosjes për historinë e ardhjes së Xhevdet Mustafës në Shqipëri, u njohëm me fëmijërinë, rininë, arratisjen nga Shqipëria dhe jetën si azilant në SHBA, vëllai i tij, Gani Mustafa, vijon rrëfimin me ditën e vrasjes së tij nga forcat e armatosura në Shqipëri. Sot, 27 vite pas eliminimit të tij, Ganiu thotë me bindje se Xhevdeti ishte në një mision të tradhtuar para dhe pas vdekjes: "Kishte qenë i tradhtuar pa u nisur", - pohon ai për emisionin "Histori me zhurmues", duke renditur të gjitha faktet dhe nuk lë pa akuzuar edhe pretendentin e fronit, Leka Zogu, i cili ende nuk ka thënë një fjalë për të.


Ngjarja ndodhi në shtator 1982-in. Kishte sinjale paraprake nga familjarët se mund të kishte një ardhje të tillë?


Nga ana jonë, nga familja, nuk kishte asnjë lloj sinjali që Xhevdeti do të vinte në Shqipëri, sepse e kemi vuajtur aq shumë këtë, pasi u internuam sa nuk e merrni me mend, për të sqaruar opinionin dhe ata njerëz të Sigurimit që na pyesnin çdo sekondë. Gjashtë muaj përpara pritej që të vinte Xhevdeti në Shqipëri. Gjatë gjithë kësaj kohe ne jetonim normalisht në shtëpitë tona, që i kishin afër dhe secili në shtëpinë e vet. Mbrapa e morëm vesh, kur na ndodhi kjo fatkeqësi, përballë kishim një dhomë të zaptuar nga Sigurimi për të na survejuar, nga krahu tjetër, nga vëllai i madh po kjo punë, një familje tjetër që na survejonin. Po tregoj një aspekt të vetëm... Kisha shkuar për vizitë te një shok në Shijak. Kisha dalë bashkë me gruan. Kur po kthehesha, te ura e Shijakut, ajo ura e vjetër, siç ka qenë, shikoj një makinë, Gazin e Degës së Brendshme. Unë me profesion jam teknik frigoriferësh, jam njeri i njohur në Durrës si profesionist dhe i njihja pak a shumë njerëzit, sepse zanati ynë hyn në çdo lloj shtëpie, siç kam hyrë te shtëpia e sekretarit të parë apo tek ai i fundit. Ata më zunë rrugën. Unë u spostova dhe u thashë: "Avash se po na vritni". "Hë Ganio si po ia kalon? - sepse më njihnin".
Më pas e kujtoj, çne Gazi i Degës në atë orë. Unë ruhesha dhe të gjithë ne ruheshim në çdo lëvizje. Në atë kohë që ka ardhur Xhevdeti unë punoja në Rrogozhinë. Nuk e di, mund të them, fati i mirë a fati i keq, që ka qëlluar ditë e diel dhe unë nuk isha në punë, sepse po të isha do të përballesha edhe unë me situatën. Fati i mirë se po të kisha qenë aty do të më thoshin se kisha dalë me prit vëllanë, fati i keq, se ndoshta do ta kisha parë edhe një herë me sy.

Ku e morët vesh ngjarjen?

Ngjarjen e kemi marrë vesh ditën e diel. Ne kemi qenë nëpër shtëpitë tona në Durrës. Nusja në atë kohë ishte thirrur në dasmë dhe kishte shkuar, siç shkojnë për të marrë nusen. Në darkë ishim të ftuar. Kanë ardhur në shtëpi, nëna ka qenë jashtë dhe e kanë pyetur për ne: "Ku janë?". Kanë marrë gjithë vëllezërit me nënën dhe i kanë çuar në Degë, pa u thënë absolutisht asgjë. Tani kërkohesha unë, ku isha. Nuk pyetën plakën që rrinte me mua. Shkojnë te vjehrri dhe i thonë: "Ku e ke dhëndrin?" - Dhëndri në shtëpi te vet. Po goca? Goca është në dasmë. Marrin nusen nga dasma dhe e pyesin se ku është Ganiu. - Ganiu është në shtëpi, në gjumë - thotë ajo. Pastaj në shtëpi hyn nusja dhe një i Sigurimit. Kur e pashë te dera, pyeta: Çfarë është ky? Nusja ime e mbaruar fare, femër 25 vjeçe që e kishin marrë me Gazin e Degës për ta sjellë te shtëpia.


- Nuk më njeh ti mua, unë jam operativi i lagjes - më tha.
- Çfarë do ti?
- Hajde se do të vish me ne!
- Dil, dil jashtë! - i thashë.
- Ore mos më flit kështu mua - më tha.
- Ore dil jashtë se është shtëpia ime këtu - iu ktheva.
Ai doli te dera.

Çfarë ka ndodhur? - pyeta. Ku është nëna, ku janë të tjerët? Kuptova diçka. Vesha një këmishë, shtator ishte. Degën e kishim larg 50 metra. Vendosa të shkojmë në këmbë.

- Hajde me makinë - më tha operativi.

Kapa nusen për krahu dhe i thashë të mos trembej, çfarë ka për të ndodhur të ndodhë. Kur hymë brenda, të gjithë vëllezërit aty edhe plaka. Më thotë vëllai i madh: "Ka ardhur Xhevdeti dhe ka bërë ndonjë gjë se nuk ka mundësi". Qe e rrufeshme ajo punë, t'i mblidhje njerëzit për një minutë.

Na lanë aty dhe pastaj filluan të na pyesnin një nga një duke na ndarë. Ndoshta edhe ata që na pyesnin nuk ishin kompetentë. Ne e vuajtëm këtë situatë për 7 vite e gjysmë internim, dhe na pyesnin: "Ku e ke takuar Xhevdetin, çfarë ke folur me Xhevdetin?". Imagjino në kohën e Enver Hoxhës, të hynte një njeri dhe të mos merrej vesh në Shqipëri. U nis nëna me njërin nga vëllezërit, Rifatin, ndoshta i bënë presion Xhevdetit që të dorëzohej. I kanë hipur në makinë dhe i kanë çuar deri diku në Golem. Aty janë ndeshur me një makinë të drejtuesve të asaj kohe që u thanë: "Kthehuni se gjithçka mori fund dhe ata u kthyen në shtëpi. Janë përralla këto, jo shkoi nëna e pa, jo i tha dorëzohu etj. Ndoshta i sajonin vetë edhe këta të Sigurimit, për të krijuar alibi.

Po ju trupin nuk e patë më?


Jo, nuk e pamë dhe nuk e kemi gjetur edhe sot e kësaj dite.

Pra, nuk e dini ku është, megjithëse keni tentuar disa herë?


Po kemi tentuar disa herë. Të nesërmen ishin përgatitur makinat rresht, na ngarkuan plaçkat dhe na shpërndanë, jo të gjithë bashkë. Filloi hataja, shqip. Nëna ishte me mua, nusja, dy fëmijët një djalë dhe një vajzë. Na çuan në fshatin Kosovë të Elbasanit. Fatmirësisht ishte fermë, bujqësi gjatë gjithë kohës. Kam punuar jashtë mase dhe nuk kishte fshatar që të ma kalonte për punë. Nuk kam punuar se kisha frikë, por sepse kisha nevojë.
Shumë njerëz që e kanë njohur Xhevdetin, edhe gjatë kohës kur u shkëput nga Amerika dhe erdhi në Belgjikë, se në Bruksel ka ndenjur para se të vinte në Shqipëri, të zbarkonte, ka mbetur një thënie e Xhevdetit në një klub ku rrinë shqiptarët në Bruksel: "Shikoni këtu, unë do të shkoj në Shqipëri. Ai që është burrë vjen me mua. Do të shkoj të vdes si luan në vendin tim, nuk do të vdes nëpër Evropë si qen". Dhe këto fjalë të Xhevdetit edhe sot e kësaj dite përmenden.


Në një botim të një gazetari amerikan, për sa i përket historikut të State Island, ku është zona ku ka jetuar një pjesë të mirë të kohës Xhevdet Mustafa, përmendet edhe emri i tij, përkrah shumë personazheve të tjerë të famshëm që jetuan aty.


Po, shkrimtari e ka renditur Xhevdetin bashkë me Gorkin apo Garibaldin, për aktin që bëri për vendin e vet. Xhevdeti ishte familjar shumë i rregullt. Kishte tre fëmijë, dy djem dhe një vajzë, një grua të mrekullueshme dhe një ekonomi shumë të mirë. Të sakrifikosh familjen, fëmijët, gruan, të vish në Shqipëri, të vdesësh për vendin tënd nuk është pak. Nuk ka pasur shqiptar që ta bëjë këtë për 50 vite. Nuk erdhi për veten e tij Xhevdet Mustafa këtu, siç më thonin njerëzit e Sigurimit: "Ti do të bëheshe ministër i Brendshëm". Po ç'ministër more! Xhevdeti erdhi se i dhimbsej Shqipëria, i dhimbsej vendi i vet, populli i vet.

Ka shumë gojëdhëna për ardhjen e tij dhe të grupit. Ju vetë personalisht, duke e njohur Xhevdetin, nga ato që keni biseduar më miqtë dhe familjarët, cili ka qenë thelbi i ardhjes së tij?

Shiko, Xhevdetit edhe njerëzit që vinin në Shqipëri si turistë, apo që shkonin në Amerikë, ia nxinin jetesën e familjes së vet këtu, por edhe të popullit. Ai e dinte pak a shumë, sepse kishte ikur vetëm 20 vite më parë, në një moshë të rritur dhe e dinte.

Kur flisnit në telefon ju i shprehnit ndonjë gjë, që ishit keq?


Jo kurrë, asnjëherë.

Ju pyeste se cila ishte gjendja e familjes?


Po, po, a e ke parasysh se në telefon ti nuk mund të flasësh kurrë atë që do, jo vetëm të flasësh, por as të rrëshqasësh.

Çfarë ju pyeste në telefon?


Pyeste thjesht, si jeni, si e kaloni, kaq. Kam takuar njerëz që e kanë shoqëruar Xhevdetin deri në minutat e fundit në Itali, kur u nis, sepse nga Italia kanë zbarkuar...


Në mos gabohem, ka qenë një grup akoma më i madh. Kanë qenë rreth 40 vetë, por grupi u shkri. Ndoshta edhe Sigurimi ka bërë punën e tij, duke i spostuar. Bile edhe personi që ka qenë, sepse ishin katër, i katërti është kthyer në Leçe, i fundit është rrëzuar në barkë, kur u nisën. Them se ka qenë e sajuar, se nuk ka dashur të vinte. Xhevdeti e dinte se do të vdiste këtu. Personit të fundit më të cilin është takuar, që erdhi dhe më takoi edhe mua, i ka thënë: "Shiko, 90 për qind jam i vdekur, 10 për qind, ka pasur një varëse floriri, Kuranin të vogël, e ka puthur ata dhe ka thënë, 'vetëm zoti do të më ndihmojë për këtë popull'." Kishte qenë i tradhtuar pa u nisur. Sigurisht, derisa kishte 6 muaj që kontrolloheshin shtëpitë tona, ndoshta nuk dihej vendi i zbarkimit, ose si me thënë e ndërroi ai vetë vendin e zbarkimit, sepse ishte aq i zgjuar.

Mendoni se ka kombinuar edhe me forca të tjera të interesuara për rrëzimin e pushtetit, siç ishin Leka Zogu apo agjenturat e tjera?


Me agjenturat jo nuk bëhet fjalë fare. Më vjen keq vetëm për Mbretin, që me sa di unë e ka njohur shumë mirë Xhevdetin, që të mos them se e ka pasur mik dhe ka dokumente për këtë punë. Vetëm një fotografi mund të shohësh ku Xhevdeti ka qenë në një tavolinë me Zogun dhe më vjen keq që nuk e përmend në asnjë vend dhe kur është pyetur duhej të jepte një përgjigje që i takonte. Ky është mendimi im, ndoshta është i gabuar. Një mbret që mohon ushtarët e vet, nuk mund të jetë kurrë mbret i ushtarëve. Leka Zogu duhet të fliste shumë për Xhevdet Mustafën.

Pra, ju mendoni se vëllai juaj erdhi në Shqipëri me një qëllim, eliminimin e figurës kryesore komuniste?


Po, kjo ishte shumë e vërtetë.


**************

25 nentor


Rrëfimi i Gani Mustafës, njëri prej vëllezërve të të riut durrsak që hyri në histori në shtator 1982-in


Xhevdet Mustafa ishte njëri prej atyre të rinjve që nuk duronte dot mënyrën e jetesës dhe regjimin në Shqipëri. Historia e tij është pak a shumë e njëjtë me ato të qindra shqiptarëve të tjerë që u arratisën nga Shqipëria e izoluar gjatë regjimit komunist, por ai u rikthye për të mbetur në vendlindje, atë të diel shtatori të vitit 1982-it, kur ai dhe shokët e tij të bandës mbetën të vrarë për përpjekje me forcat shqiptare të sigurisë. Gani Mustafa, njëri prej vëllezërve të të mirënjohurit Xhevdet Mustafa, në një rrëfim për emisionin "Histori pa zhurmues", tregon se kush ishte vëllai i tij, si e përgatiti arratisjen për të mos dëmtuar familjarët dhe si arriti të bëhej milioner në Nju Jork.

Z. Mustafa, cila është historia e familjes suaj?


Unë jam një qytetar nga Durrësi dhe rrjedh nga një familje tregtare e mesme. Jemi tetë fëmijë, gjashtë çuna e dy vajza, nga baba me prejardhje nga Kavaja, nga nëna me prejardhje nga Shijaku. Me sa kam dëgjuar nga prindërit e mi, prindërit e tyre kanë qenë patriotë. Kjo është pak a shumë historia. Regjimi komunist na i mori të gjitha pronat, normalisht, pakënaqësia ishte prezent.


Pra, ju sekuestruan pronat dhe kjo krijoi premisë dhe ndaj familja juaj kishte pakënaqësi për sistemin?


Patjetër. Nëna ka qenë shtëpiake, ndërsa babai punëtor. Vëllezërit filluan punë shumë shpejt, shumë të rinj, Petriti, Samiu e Shefqeti, Xhevdeti ishte i katërti dhe më i vogli. Pasi mbaroi shkollën shtatëvjeçare aq ishte mundësia, edhe ai filloi punë. Ka punuar si shofer në port. Aty si një pjesë e rinisë durrsake u mor me kontrabandë, ashtu si dhe një pjesë e shoferëve. Ishte nevoja për të jetuar.


Ç'lloj kontrabande bënte Xhevdeti?

Kontrabanda ishte e thjeshtë fare, me ndonjë orë, me ndonjë shami, me ndonjë paketë cigare, nuk ishte kushedi se çfarë. Fitohej pesë lekë, se blihej më lirë dhe shitej më shtrenjtë. Xhevdeti ishte tip shumë inteligjent, dinte disa gjuhë. Çfarë marinarësh vinin atëherë në Durrës, polakë, rus, gjermanë, merrej vesh me to shumë mirë. Erdhi një kohë që si shumë të tjerë ai e pagoi atë punë që bëri, e arrestuan dhe u dënua 3 vjet burg. Ka qenë viti 1960-'61. Kur doli nga burgu, ka qenë 28-29 nëntori i vitit 1962, ka qenë falja. Ndenji shumë pak, sepse në mars 1963 u arratis, bashkë me një shok, komshi, Sekret Mezini. Momenti i arratisjes ndoshta ishte pak i përgatitur nga ana e Xhevdetit. Mbeti enigmë në atë kohë se si nuk vepruan me familjen. Xhevdeti ishte shumë i zgjuar dhe e përgatiti, ndoshta që të na lehtësonte ne, ose të mos na preknin fare. Një javë apo dhjetë ditë para se të ikte, i thotë babës se do të shkonte në Shkodër, te një shok që e kishte pasur në burg. Mirë, i thotë babai, por na njofto kur të ikësh. Vjen një ditë nga puna, vishet dhe del. Nuk i thotë gjë askujt. Nuk erdhi në darkë në shtëpi. Prindërit u bënë merak. Nuk erdhi as të nesërmen. Atëherë u shqetësuam se diçka kishte ndodhur. I thotë babai, njërit prej vëllezërve: "Shko e pyet se mos e kanë arrestuar prapë!". Ishte trim Xhevdeti, nuk i bënte syri dritë. Ishte shumë i urtë, nuk ngiste njeri, por nga ana tjetër nuk duronte fare ta prekte njeri. Vëllai shkoi te Dega e Brendshme dhe u thotë: "Ka ikur vëllai nga shtëpia dhe ka dy ditë që nuk ka ardhur. Nëse është këtu na thoni". Ai oficeri përgjigjet shumë keq dhe i thotë: "Ne nuk pajtojmë njerëzit, shkoni pajtohuni në gjykatë, nëse jeni zënë me vëllezërit". Vëllai mbeti i habitur. Me thënë të drejtën asnjëri nuk e kuptoi se do të ndodhte diçka. Kjo ishte përgatitja që bënte ai vetë për të lehtësuar familjen, për të mos na ndodhur gjë dhe faktikisht me ne nuk ndodhi gjë, pas arratisjes së Xhevdetit. Kaluan dhjetë ditë dhe... plasi.


Nga u arratisën?

Nga veriu ka dalë, bashkë me shokun e tij, komshiun, Sekret Mezinin. Fillimisht shkuan në Jugosllavi. Nëna e shkretë qante natë ditë se mendonte se e kanë vrarë, sepse dilnin shumë fjalë se ishte arratisur çuni i filanit, po shumë njerëz kishin humbur, nuk ishin përmendur më. Pas një viti e gjysmë a dy vitesh na vjen një letër nga Jugosllavia. Kishte nja 6 muaj që sorollatej në dyert e Sigurimit. Mezi u lexua letra kur erdhi në shtëpi, sepse ata i hapnin dhe i lexonin vetë, dihej ajo punë. Thoshte se ishte në Jugosllavi, se ishte mirë në një kamp, por asgjë tjetër. U gëzuam të paktën që ishte gjallë. Pas shumë kohësh iku nga kampi, për në Itali dhe pastaj në Amerikë.


Aty besoj nisi jetën normale, duke u vendosur në Nju Jork..

Po, u vendos në Nju Jork, ka punuar jashtë mase, sipas njerëzve që unë kam takuar më pas. Kishte një servis makinash. Aty punoi fillimisht. Familjar shumë i rregullt.

U martua?


Po, u martua me një vajzë shqiptare, edhe ato të arratisur. Lindën dy çuna dhe një vajzë.


Shoh në foto familjare se ka një simbol të Shqipërisë. Çfarë është?

Po, edhe fëmijët, po edhe Xhevdeti kanë flamurin shqiptar në bluza dhe xhaketë. Sipas atyre që kam takuar, e ka dashur shumë vendin e vet. Këtë verë në lokalin tim që kam te Shkëmbi i Kavajës erdhi një kosovar, që kish jetuar për shumë kohë në SHBA dhe tani në Gjermani. "Më tha: 'kam ardh me të thënë vetëm dy llafe për vëllain tënd. Shqiptar që të flasë keq për Xhevdet Mustafën në Nju Jork nuk ka dhe emigrant që ta ketë dashur atdheun sa e ka dashur Xhevdet Mustafa nuk ka. Ka ardhur shpesh në Jugosllavi, kishte njerëz nga ana e nuses në Ulqin dhe herë pas here dilte nga pjesa ku shihej Shqipëria në Ulqin dhe qante si fëmijë. Mendonte për njerëzit e vet, familjarët e vet, vëllezërit dhe motrat, popullin. Xhevdeti e ka ditur shumë mirë se si jetohej këtu, sepse ishte 21 vjeç kur iku.


Në fund të fundit ishte kundërshtar i regjimit, sepse kishte vuajtur. Në kuptimin ndoshta jo të gjerë, ai kishte edhe interesa politike, por ishte i interesuar që regjimi komunist të binte në Shqipëri, apo jo? Mbanit lidhje me të?

Nëpërmjet letrave, nëpërmjet telefonatave të rralla, ose më mirë me thënë i fundit që ka fol me të në telefon kam qenë unë. Ka qenë fundi i vitit 1980. Kuptohet që fletëthirrjet e telefonatave ata i sillnin gjysmë ore apo 10 minuta përpara që të mos kishe mundësi të shkoje. Fatmirësisht erdhi nja 1-2 orë përpara fletëthirrja për telefonatën. Ashtu siç isha sëmurë, më thanë ke telefonatë. Shikoj se ishte Xhevdeti. U vesha dhe shkova te Posta. Kuptohet që ishin përgatitur gjërat te posta. Fatmirësisht ajo zonja që ishte aty më bëri me shenjë që të kisha kujdes, sepse ajo ishte gocë lagjeje. Xhevdeti interesohej për vëllezërit, motrat, për pleqtë. Mirë ishim të gjithë. Keni qenë në punë jo të mira, por profesionistë kemi qenë të gjithë. Është e habitshme, sepse asnjëherë nuk shfaqi ndonjë shenjë të keqe në muhabet, apo nëpër letra. Absolutisht asgjë.


E ndihmonte familjen?


Rrallë, ndoshta edhe shpesh. Këtë e kam mësuar më vonë, se ishte munduar shumë që të çonte jashtë mase lekë, por i ktheheshin mbrapsht. Shiko çfarë bënte. Ka qenë edhe besimtar. Të gjitha çeqet që çonte, 100 a 200 dollarë që çonte, e që i ktheheshin mbrapsht nuk i fuste në shtëpi më. I çonte në xhami, në Nju Jork, për fukarenjtë.


Krijoi një mirëqenie, apo jo?


Për të sqaruar edhe shumë njerëz që flasin, që thonë se Xhevdeti është marrë me trafiqe e gjëra të tjera. Xhevdeti është bërë milioner shumë shpejt. Do të të tregoj një aspekt. Kishte një klient që rregullonte makinën aty, një burrë shumë i vjetër që nuk kishte familje dhe punonte në kadastrën e qytetit të Nju Jorkut. Një ditë prej ditësh çon makinën dhe shkon e i thotë: "Xhevdet në filan vend është një tokë, do ta blesh?". Xhevdeti fillon të qeshë: - "Ku jam unë në gjendje të blej tokë!". - "Ti do të marrësh kredi dhe do ta blesh tokën", - i thotë plaku. Ia mbushi mendjen. Ajo pjesë toke kishte bërë 200 a 300 mijë dollarë. Mori kredi në bankë, e bleu. "Shumë shpejt - i thotë plaku - këtu do të bëhet një rrugë dhe t'i do të përfitosh aq shumë sa nuk ta pret mendja". Dhe vërtetë ndodhi një gjë e tillë. Pas 6 muajsh bëhet një rrugë që përfshin gjithë tokën e Xhevdetit. Dhe Xhevdeti e shiti 1 milion dollarë. Lau kredinë e bankës dhe mori paratë.

Nga i keni këto informacione?

Nga familja e tij, nga njerëzit e shtëpisë.


Shekulli

[DYDRINAS]

Në vendet ku sundon totalitarizmi gjithçka, në Godinën Diktatoriale, ndërtohet mbi vullnetin e sundimtarit i cili mbështetet në dy shtylla të forta dhe një shesh të butë; në shtyllën e gënjeshtrës dhe të shtypjes të cilat ngulen thellë mbi sheshin e injorancës. Gjithçka tjetër që ndërtohet, qëndron mbi këto dy shtylla e mbi këtë shesh. Besnikëria e ndërtuesve është e pashembullt pasi aty gozhdohen të gjithë ata që mundohen të lëvizin jashtë këtij vullneti. Goja e Xhevdet Mustafës në Amerikë kurrë nuk pushoi së shari komunizmin shqiptar dhe veçanërisht Enver Hoxhën. Këtë gjë ai e shprehte hapur dhe kujtdo. “Edhe jetën e jap bashkë me familjen vetëm që Shqipëria dhe shqiptarët të shpëtojnë nga të pabesët kriminelë komunistë. Më jepni shokë dhe armë dhe unë e vras satanin shqiptar”.

Kjo gjë do ti sillte fundin atij por jo armikut të tij Enver Hoxha. Sigurimi e shfrytëzoi këtë rast jo vetëm për të vrarë këtë armik të betuar të Enverit e komunizmit por edhe për të spastruar kupolën komuniste nga të dyshimtët. Se sa e urrente ai komunizmin dhe Enverin e tregon pasazhi i më poshtëm që është dhe fundi i Xhevdet Mustafës. Hekuran Isai, Kapllan Shehu, Pëllumb Kapo për gati një orë kanë diskutuar se si mund të kapej i gjallë Xhevdet Mustafa. Po ashtu, nga krahu tjetër, grupi i drejtuar nga Kadri Hazbiu dhe Muho Asllani, kanë bërë shumë përpjekje për të gjetur mënyrën se si të kapej i gjallë Xhevdet Mustafa.

Ai gjendej i rrethuar në shtëpinë e kovaçit të fshatit Zhamë. Muho Asllani shpëton nga sikleti i madh jo vetëm dy anëtarët e Byrosë Politike, por dhe specialistët më të zotë të Sigurimit të Shtetit. Ai propozoi që në vendngjarje të silleshin familjarët e Xhevdet Mustafës. U propozua që nënën e Xhevdet Mustafës ta futnin në shtëpinë ku mbrohej vetë Xhevdeti. Mendohej se ajo mund ta bindte të birin të dorëzohej. Mendimin e Muhos e miratoi dhe vetë Kadri Hazbiu. Kapllan Shehu i tha me megafon Xhevdet Mustafës se do të sillnin nënën dhe babain në vendngjarje, prandaj ishte e mira që të dorëzohej. Xhevdet Mustafa i është përgjigjur me një shqipe të cunguar. “Kurrë nuk dorëzohem i gjallë. Ju sillni kë të doni. Më kanë futur në kurth dhe kanë prerë në besën e shqiptarit, por unë kurrë nuk bëj pazar me komunistët. I kam urryer dhe i urrej përjetësisht”

“Staten Island i Xhevdet Mustafës”

Një sqarim miqësor për Z. Gani Mustafa i cili në gazetën “Shekulli” të datës 25 nëntor 2009 shkruan, “Në një botim të një gazetari amerikan, - thotë Ganiu, vëllai i Xhevdetit, - për sa i përket historikut të State Island, ku është zona ku ka jetuar një pjesë të mirë të kohës Xhevdet Mustafa, përmendet edhe emri i tij, përkrah shumë personazheve të tjerë të famshëm që jetuan aty. Po, shkrimtari e ka renditur Xhevdetin bashkë me Gorkin apo Garibaldin, për aktin që bëri për vendin e vet”. Nuk është tamam kështu por sigurisht që përmendet si figurë e njohur bashkë me figura të tjera të njohura botërore që kanë jetuar ne këtë ishull.

Ja se çfarë thuhet konkretisht aty në librin historik, “Staten Island” i prof. Thomas W. Matteo, i cili është një historian njujorkez, anëtar i Fondacionit Historik “Pamje Deti” dhe që shërben si këshilltar në gazetat lokale dhe grupet historike të komunitetit lokal, midis të tjerave shkruhet se, "...Staten Island është i njohur si një oazë i blertë në gojën e një gjiri nga më befasuesit në portet natyrore… Që nga ajo kohë kur ishulli u bë me urë, Staten Island ka evoluar shumë, nga një vend i gjuetisë, bujqësisë… dhe plehrave, në një komunitet të lartë qytetar, me shtëpi të shumta dhe të bukura dhe me biznese të vogla….

Njerëzit janë tërhequr në ishullin baritor për mjedisin urban e natyrën e qetë… por edhe për leverdinë në blerjen e shtëpive me çmime më të ulta se në pjesët e tjera të Nju Jorkut. …Hijeshia e luginave dhe kodrave që shtrihen dhe ngrihen gjithandej në Staten Island,… u ka dhënë frymëzim poetëve dhe shkrimtarëve si Henry Wadsworth Longfellow, Henry David Thoreau, dhe Ralph Waldo Emerson, si dhe ju ka ofruar mundësi biznesi sipërmarrësve të mëdhenj amerikanë si Cornelius Vanderbilt, Donald Trump, Charles Goodyear dhe Daniel Tompkins… Kjo zonë u ka shërbyer si strehë edhe disa njerëzve të dëgjuar duke i mbajtur në gjirin e saj si Giuseppe Garibaldi, Don Antonio de Santa Anna, Maksim Gorky, Xhevdet Mustafa dhe Gustave von Struve për t'i shpëtuar ata nga persekutimet e vendeve të tyre. Kronikat e Staten Island, për më tepër se 400 vjet të jetës në këtë ishull, tregojnë transformimet rrënjësore dhe ilustrojnë ndryshimet dramatike që kanë ndodhur në vendin me rritjen më të shpejtë në Shtetin Nju Jork."

Enveri nuk e dha atë urdhër!

Në datën 25 shtator 1982, në mëngjes, ne ishim mbledhur si çdo të shtunë për të bërë profilaktikën (shërbimi javor në teknikën fluturuese) e së shtunës. Sapo kisha pirë kafen me dy shokë tek Roza (bufetierja jonë) dhe po kthehesha për në VQA (Vend Qëndrimi i Avionëve). Rruga kalonte afër VK, (Vend Komandës) kur pashë oficerë dhe kapterë që lëviznin të shqetësuar! Pyeta Oficerin Operativ të Shtabit, Dh. Panxhi se çfarë po ndodhte dhe ai më tha me zë të ulët se po flet në radio shoku Enver…! U afrova tek VK dhe dëgjova zërin e Enverit, …”Mbajini gati avionët dhe sapo të merrni urdhrin nga unë do të shkoni të spërkatni pillin e Divjakës…” Mu ngritën përpjetë leshrat e kokës.

I afrohem Hilës, kapterit të gatshëm të radios, që lidhej direkt me VKQ (Vend Komandën Qendrore) dhe Komandantin e Përgjithshëm në Tiranë, dhe e pyeta se çfar kishte ndodhur. Hila, mua afrua fare afër si të kishte frikë se po e dëgjonte kush dhe me tha, “Shoku Enver i dha urdhër Skuadriljes së AN-2 në Laprakë që të furnizojë disa avionë me helm dhe të qëndrojnë gati për të spërkatur pyllin në Divjakë.” I habitur e pyes pse por ai ngriti supet. Do vinte pasdreka dhe ne do të merrnim vesh se një “bandë kriminale kishte zbarkuar në Divjakë dhe se qe asgjësuar e tëra!” Vetëm pas dy ditësh dhe pikërisht të hënën më datës 27 shtator 1982 do të dëgjonim Komunikatën e Ministrisë së Punëve të Brendshme, në lidhje me këtë ngjarje që ishte kjo:

"Natën e datës 25 shtator 1982, zbriti në bregdetin tonë një bandë kriminelësh shqiptarë të arratisur së bashku me banditin Xhevdet Mustafa. Në orën 6:00 të mëngjesit, banditët u diktuan dhe brenda 5 orëve u asgjësuan të tërë nga forcat e ndjekjes së Ministrisë së Punëve të Brendshme, njësi të reparteve të Ushtrisë Popullore dhe nga populli i zonës ku desantuan kriminelët. Pas likuidimit të bandës, u zunë një sasi armësh automatike e pistoleta të kompletuara me dylbi e pajisje të tjera, radio komunikuese, monedha në dollarë amerikanë, lireta italiane, lekë shqiptare, mjete të nevojshme për makijazh, veshje të ndryshme, etj." E thashë këtë gjë pasi, me aq sa di unë, askush nuk e ka vënë në dukje këtë urdhër të përbindshëm të cilin e ka dëgjuar një armë e tëra siç ishin Forcat Ajrore Shqiptare! Them shyqyr Zotit që banda nuk u zbulua në Divjakë por në Rrogozhinë se do të qe bërë batërdia dhe do të kishin vdekur të gjithë njerëzit, kafshët dhe shpendët e tërë zonës së Myzeqesë pasi helmi që përdorte AN-2 ishte kaq i fortë sa mjaftonte vetëm një ml e holluar në 10 litra ujë për të mbytur 100 kafshë!

“Arrestimi” im dhe besnikëria e ndërtueseve të Godinës Diktatoriale

Dëshmia e A.B. nga Lezha

“Nuk kishte kaluar veçse një javë nga dita që u vra Xhevdet Mustafa në Zhamë të Lushnjës dhe mua do të më ndodhte një e papritur e madhe e cila bëri bujë në tërë qytetin e Lezhës.

Ishte ditë e diel në mesditë, data 3 tetor, po shkoja që të takoja kunatin tim Z. Dilko i cili punonte përgjegjës i mirëmbajtjes së hekurudhave dhe që banonte në një barakë në afërsi të tunelit hekurudhor të Lezhës. Kisha veshur një kostum të bukur ngjyrë kafe me vija gri që vezullonte në diell. Isha me fat që kisha një kostum të tillë pasi copa e tij u shit nën dorë për tërë “pezzo grosso-t” e Lezhës. E bleva atë pasi shitësen e kisha gruan e shokut dhe bashkëfshatarit tim V. Hyka i cili nuk mori për vete për hatrin tim. Ecja rrugës dhe shikoja nëpërmjet syzave të errëta jo pakënaqësi sepse isha objekt shikimi dhe lakmie nga të gjithë kalimtarët. Kisha veshur dhe një kollare bezhë të lidhur bukur e një këmishë gri me riska.

Koha ishte mjaftë e bukur në atë fillim tetori kur nuk bën as ftohtë dhe as nxehtë. Të them të drejtën, më pëlqente shumë vetja në ato momente. Nuk isha më shumë se 30 vjeç, në kulmin e lulëzimit dhe bukurisë njerëzore. Më dukej sikur mjaftonte që të zgjatja dorën dhe mund të kapja çdo lezhiane të bukur që do më pëlqente! Mirëpo shkodranët nuk e kanë më kotë atë mallkim që bëjnë kur thonë "të hyptë vetja në qef!" Tamam atë ditë që më kishte hipur vetja në qejf isha i mallkuar! Pasi kisha kaluar Kishën e Shën Kollit (Dom Lleshit) dhe po zbrisja tatëpjetë për të marrë anën tjetër të kodrës Markaleka ku ndodheshin një sërë barakash, vura re që një grua bionde, e gjatë, me flokët e mbledhura turban, po më shikonte që anash një qosheje të një ndërtese rreth 200 m larg, atje ku fillonte sinori i zyrave të Ndërmarrjes Shtetërore të Ndërtimit Lezhë, (NSHN).

Nuk po dalloja dot se cila qe ajo pasi dhe dielli më binte në sy. Mendova se ndoshta ndonjë femër i ka shkrepur që të më tërhiqte në ndonjë nga ato çarqet që zakonisht meshkujt bijnë dhe ngrihen shumë kollaj me dëshirën më të madhe dhe që i ëndërrojnë dendur. Mendova kunatin dhe fjalën që i kisha dhënë se do të hanim drekën bashkë dhe ju vodha "pusisë" së gruas bionde. Mbase do të kemi një kohë tjetër që unë të bie në 'grackën' tënde moj bukuroshja ime, mendova duke u fshehur pas një ndërtese që kisha përballë dhe bëra tutje për nga baraka e parë. Baraka ishte bosh. Shkova tek tjera, edhe ajo bosh. Në të gjitha barakat nuk kishte njeri! Më vonë mësova se të gjithë punëtorët me përgjegjësin e tyre, kunatin tim, luanin futboll në një aneks të stadiumit “Besëlidhja” në rrugën e Ishullit të Lezhës.

Pasi i lashë një shënim kunatit në një nga barakat po mendohesha çfarë të bëja. Në mëndje kisha dy gjëra; kunatin dhe bionden që më përgjonte prapa asaj ndërtese, fitoi mendimi të kërkoja bionden dhe vazhdova rrugën drejt NSHN. Në kohën që po i afrohesha ndërtesës ku pashë bionden, befas dëgjova një ulërimë: “Ndal! Mos lëviz!” Shikoj përreth meje dhjetëra vetë që më kishin rrethuar! Në krye të tyre printe biondina e bukur të cilën e njoha, ajo ishte shefja e kuadrit (apo e planit) të NSHN Lezhë, shoqja Vitore. (Ndjesë pastë se ka vdekur). Njerëzit e tjerë ishin ushtarë nga pika në majë të kodrës dhe dy tre punëtorë fshatarë të NSHN. Ushtarët mbanin në dorë lopata, hunj dhe gurë, vetëm njëri kishte në dorë një kallashnikov automatik, siç dukej kishte qenë roje me shërbim. Punëtoret kishin rrokur nga një dru të gjatë dhe i mbanin gati për të më qëlluar.“Duart lartë! Mos lëviz!” do të qe zëri i Vitores.

I ngrita duart lart dhe ju drejtova biondes në emër, “Vitore nuk më njeh?! Jam A.B., oficer në Bazën Ajrore Gjadër.” Përgjigja e saj vonoi por, për çudi ishte mohuese. Po habitesha se si nuk më njihte. Ndërsa mbaja duart lart, nën dritën e diellit, ora e larë në flori, trashëgim nga babai, vezullonte. Ndoshta kjo ua shtoi akoma më shumë dyshimet vigjilentëve që më mbanin të rrethuar derisa të vinte gazi i degës së brendshme që ishte lajmëruar. Vigjilentëve të mjerë u ishte errësuar mëndja dhe, me shpresën se do të falënderoheshin për kapjen e një armiku të pushtetit Popullor, mezi prisnin të më shikonin në pranga!

Njëri prej tyre guxoi dhe mu afrua nga prapa duke më goditur me lopatë në sup, spërkat e baltës së lopatës kërcyen jo vetëm nëpër kostumin tim të ri por edhe në fytyrë. Të them të drejtën, po më vinte keq më shumë për kostumin sesa për supin tim! Rrëmbimthi ju ktheva atij që më qëlloi duke e sharë rëndë e duke i thënë se do ta vrisja sapo të merrej vesh se kush isha! Ju thash se jam oficer dhe se më quajnë A.B., jua flaka surratit një Flet-Hyrje me foton time që e përdornim për të hyrë në Bazën Ajrore të Gjadërit.

Një ushtar e flaku lopatën dhe mua afrua duke më pyetur, “Çfarë e ke Mimoza Kolën?” Isha shumë i nxehur dhe revoltuar dhe nuk ju përgjigja pasi çdo gjë e merrja për fyerje por ushtari më afrohet më shumë e më thotë, “Ti i ngjet Mimozës e cila bën zborin tek ne. Ç'far e ke Mimozën?” Atëherë mu kujtua që ai po më fliste vërtetë për motrën time, Mimoza e cila bënte zborin në atë repart ushtarak dhe ju përgjigja se isha i vëllai i saj. Ushtari që më njohu, ju dha urdhër shokëve të tij që të shkojnë dhe pasi mua afrua më zgjati dorën dhe më tha: “Shoku shef, ju kërkoj të falur.” Vitorja, që sigurisht më kishte njohur por ndoshta s’ishte shumë e sigurt, këmbëngulte të mos largohesha derisa të vinte gazi i degës për sqarim. Më në fund, gazi mbërriti dhe që andej zbritën dy policë e një civil. Civili ishte Sandri që më njihte mirë. Edhe dy policët thanë se më njihnin. Rrugën për tek kunati, afër Stadiumit Besëlidhja, e bëra me gazin e degës.

Familjarët e Xhevdetit janë shumë të mërzitur nga shpifjet e shqiptareve dhe të huajve

Pas disa vitesh mu dha rasti që të jem pikërisht në Staten Island, vendin mikpritës të Xhevdet Mustafës. Pas një insistimi të vazhdueshëm nga miku im gazetar, Afrim Himaj, kërkova takim me të venë e Xhevdetit por ajo nuk pranoi. Vendosa ta takoj si “rastësisht” dhe për këtë futa miq. Gjeta një grua të nderuar që ishte mikeshë e familjes Mustafa dhe pikërisht durrsaken Hamide Ypi e cila bëri gjithçka për këtë takim të dëshiruar. Fillimisht ajo foli me të kunatën, gruan e Z. Sami Mustafa e cila u tregua shumë e gatshme të më ndihmonte, por, kur foli me burrin, ky vendim u anullua. Atëherë vendosa të takoj vetë Samin. Fola në telefon me të por mora këtë përgjigje negative, “Harroje Xhevdetin dhe neve...Ju lutem mos na shqetësoni më.” I thashë se unë dua të shkruaj të vërtetën që kam vite që po e kërkoj. Nuk dua ti bashkohem ‘taborit’ që thur legjenda dhe merr ‘brumin’ në kuzhinën e ish Sigurimit Shqiptar... Samiu nuk e pranoi as këtë variant pasi ai ka filluar vetë ta shkruajë historinë e vërtetë për të vëllanë.

Ç’thonë CIA dhe FBI për Xhevdet Mustafën?

Atëherë ju drejtova materialeve të CIA për të parë se sa të vërteta ishin fjalët që qarkullonin për Xh. Mustafën si kontrabandist, drogmen, kriminel, dashnor rrugaç, etj. Që në vrojtimet e para u befasova, Xh. Mustafa nuk njihej aspak si i tillë nga CIA dhe FBI! Qindra shkrime të shkruara nga propaganda komuniste shqiptare, ruse dhe serbe, të shkruara në anglisht, kishin uzurpuar pa të drejtë mas median amerikane dhe veçanërisht atë agjenturiale. Asnjë shkrim, asnjë dokument nga CIA dhe FBI, nga zyrat e tyre, nuk thuhet asnjë fjalë për ‘drogaxhiun’ Xh. Mustafa!

Shpifje nga më të ndyrat kundër Xhevdetit.

Ai akuzohet se, “ka një dosje nga strukturat federale në USA”, se, “Xhevdet mustafa u dërgua jashtë nga ana e sigurimit të shtetit shqiptar”, se, Sipas Uoll Strit Xhornal, 1985, “…prokurorë federalë amerikanë hapin gjyq ndaj shqiptarit Fici, i cili kishte një agjenci udhëtimesh, por që e kishte kthyer në korrierë droge për Ballkan Konection. Malli i parë për z. Fici ka mbërritur në Nju Jork në shkurt 1979. Një kilogramë heroinë u shpërnda nga Xhevdet Lika, i njohur si Joey Lik. Sipas dënimit, z. Lika ua shiti drogën të tjerë shpërndarësve në një dyqan me veshje kineze në Manhattan.

Nga viti 1980, sipas dëshmive në gjykatën federale, z. Lika e importonte nga Turqia dhe e kalonte nga Jugosllavia. Ai merrte dhe jepte kokainë me Xhevdet Mustafën (një shqiptar) i cili u zhduk në vitin 1982…”, se, “Mustafa u pagua 400 mijë $ të vriste Rudi Xhuljanin” i cili më vonë do ishte majori i Nju Jorkut, e që e ka pranuar publikisht kërcënimin që vinte nga “Balkan Conection”, banda trafikuese ku drejtonte Xhevdet Mustafa!! Shpifje, shpifje deri në gazetat e lira amerikane ku ka depërtuar agjentura e kuqe me shpifjet e saj!

Por, e vërteta është krejt ndryshe. Në shekullin e ri, FBI e Manhattan-it në SHBA dhe Prokurori David Kelley njoftuan arrestimin e bosit të grupit të dyshuar, Aleks Rudaj, dhe 21 të tjerë që kanë lidhje me anëtarët e bandës së ngarkuar në këtë padi. Kelley tha se, "…zyra e tij beson se kjo padi është e para padi federale në Shtetet e Bashkuara kundër një të dyshuari për krim të organizuar e ndërmarrë dhe drejtuar nga shqiptarë." Kjo thënie e Mr. Kelley ka shumë rëndësi sepse është bërë publike dhe është nga një autoritet i lartë shtetëror me përgjegjësi. Kjo thënie zyrtare duhet t’jua mbyllë gojën njëherë e mirë tërë shpifsave.

Çdo gjë ka një kufi. Mjaftë më me shpifje! Familjarët e tij kanë të drejtë që s’duan të takohen dhe japin asnjë intervistë, (përjashto këtu vëlla Ganiun i cili mundohet të qetësojë garën e shpifjeve por që fatkeqësisht nuk është i zoti pasi nuk ka fakte përveç pëshpëritjeve që i vijnë nga larg). Por për çfarë thotë Mr. Kelley, s’janë dakord rusët, serbët dhe shqiptarët komunistë. Sipas lajmeve ruse–serbe dhe shqiptaro-komuniste, Kelly ka “neglizhuar” të përmendi një tjetër krim të organizuar nga shqiptaro-italianë që bënë kontrabandë droge të akuzuar nga autoritetet federale në 1981 në Brooklyn dhe që drejtohej nga shqiptari i Staten Island, Xhevdet Mustafa, i cili kishte në pronësi një dyqan për rregullimin e trupit të makinave.

Xhevdet Mustafa iku në Shqipëri, dhe u vra nga forcat e sigurimit shqiptar. Vazhdojmë me lajmin e FBI-së në Manhattan. “Duhet theksuar se disa prej të pandehurve të akuzuar në këtë çështje nuk janë shqiptarë. Organizata ka anëtarë që janë grekë, italianë dhe shqiptarë, shumica e të pandehurve shqiptarë janë drogmenë amatorë ose shqiptarë të gjeneratës së parë të shqiptaro-amerikanëve”.

Dëshmi të tjera

Bajrami ka thënë ndër të tjera se ka lëvizur në disa vende të Evropës si në Belgjikë (ku kanë blerë disa armë) etj, për të përfunduar në Italinë e jugut nga ku janë nisur me skaf për në Shqipëri. Përveç Bajramit në këtë grup kanë qenë edhe Xhevdet Mustafa, Sabaudin Haznedari dhe Fadil Kaceli. Nuk dihet gjë mbi fatin e këtij të fundit. Sipas Bajramit pikat më të mundshme për të zbarkuar kanë qenë përveç pikës së njohur, tashmë edhe grykëderdhja e lumit Erzen dhe Golemi i Kavajës. Sipas vëllait të Xhevdetit, Ganiut, e vërteta afrohet shumë. Ai thotë, “Në mos gabohem, ka qenë një grup akoma më i madh. Kanë qenë rreth 40 vetë, por grupi u shkri. Ndoshta edhe Sigurimi ka bërë punën e tij, duke i spostuar. Bile edhe personi që ka qenë, sepse ishin katër, është kthyer në Leçe, i fundit është rrëzuar në barkë, kur u nisën. Them se ka qenë e sajuar, se nuk ka dashur të vinte. Xhevdeti e dinte se do të vdiste këtu. Personit të fundit më të cilin është takuar, që erdhi dhe më takoi edhe mua, i ka thënë, ‘Shiko, 90 për qind jam i vdekur’, ka pasur një varëse floriri, Kuranin e vogël, e ka puthur atë dhe ka thënë, 'vetëm zoti do të më ndihmojë për këtë popull'.”

Një fakt tjetër i rëndësishëm për të vërtetën e Xh. Mustafës nga gjykimi i K. Hazbiut

Komanda e Aviacionit na dërgonte herë pas here një anëtar i KQP për sqarim politik! Kur K. Hazbiu qe në burg neve na u tha disa herë se, “Dhelpra e Kënetës” siç e cilësonte Enveri, nuk dorëzohet akoma. Ai në hetuesi nuk ka pranuar asgjë dhe për këtë i është raportuar Enver Hoxhës. Një ditë, Kadriu "kafshoi" gjuhën duke e këputur në mes!! (Në fakt ja prenë) në mënyrë që të mos tregonte veprimtarin e tij armiqësore. Këtë gjë ja raportuan Enver Hoxhës i cili ju tha, “Mos u mërzitini. Kadriu s’ka gjuhë por ka dorë.” Në mos gaboj, këtë gjë na i ka thënë Gafur Çuçi. Nuk duhet harruar që Hazbiu ishte në krah të Hoxhës në ditën e parë të shfaqjes së tij në publik më 24 dhjetor në Tiranë. Një element tjetër që të bën të dyshosh shumë për eliminimin e Hazbiut është edhe fakti se atij ju shkulën të gjitha dhëmbët nga "diktatura e proletariatit" gjatë ditëve të hetuesisë, mbase për të mos qenë në gjendje për të folur ndonjë sekret të madh. Xhevdeti ishte familjar shumë i rregullt. Kishte tre fëmijë, dy djem dhe një vajzë, një grua të mrekullueshme dhe një ekonomi shumë të mirë. Të sakrifikosh familjen; fëmijët, gruan e të vish në Shqipëri, të vdesësh për vendin tënd nuk është pak. Nuk ka pasur shqiptar që ta bëjë këtë për 50 vite. "Shikoni këtu, unë do të shkoj në Shqipëri. Ai që është burrë vjen me mua. Do të shkoj të vdes si luan në vendin tim, nuk do të vdes nëpër Evropë si qen"

Xhevdet Mustafa të nderohet si dëshmor

Unë jetoj me shtëpi shumë afër shtëpisë së familjes Xhevdet Mustafa në Staten Island. Fati e ka sjellë që të kem kontakte të shumta me njerëz që e kanë njohur dhe kanë jetuar e punuar me Xhevdetin. Njeriu i parë që më ka folur për të, ka qenë Asije Goga, me origjinë nga Ulqini, (të më fali që po ja përmend emrin) e cila ka jetuar për shumë vite vetëm dhjetë metra larg nga ku jetonte Xhevdeti me familjen e tij dhe kanë qenë shumë miq. Ajo më ka folur për Xhevdetin si të fliste për një vëlla, për një shqiptar xhevahir, si nga jashtë dhe nga brenda. Asaj i erdhi keq dhe u bë gati të denonconte një gazetë në Shqipëri kur inicialet e emrit e saj e gjeti të përdhunosura në faqet e kësaj gazete. Pastaj më folën vëllezërit dibranë Dema, biznesmenë dhe shqiptarë të zotë që jetojnë po aty.

Ata thonë se Xhevdeti qe më i miri i të gjithë shqiptarëve që jetojnë këtu. Më pas do të më fliste ish Hoxha i S. Islandit i cili më tha, “Xhevdeti ishte një mrekulli e shqiptarizmës pasi ishte Besimtar i Madh dhe Shqiptar i Madh. Shpirti i pushoftë në Xhehnet simpatikut, trimit, inteligjentit dhe patriotit që fali jetën për shqiptarët e robëruar. Shqipëria duhet ta nderojë veprën e tij pasi i takon të jetë Nder i Kombit dhe të përkujtohet me respekt dhe falënderime.” Po kështu shkruan edhe Nikoll Deda, “Më vjen mirë që shkruan shtypi i ditës për këtë njeri të madh që kam pas nderin ta kem takue e ndejt me të ni nji nga klubet e Brooklynit.

Me të vërtetë ka qënë nacionalist i vërtet e ka deshtë Shqipnin Demokratike e të Lirë. Xhevdeti me të vërtet a martir i kombit.” Lista dhe dëshmitë e shqiptarëve të trojeve Shqiptare që kanë respekt dhe dashuri për shqiptarin e mirë, Heroin Legjendar Xh. Mustafa, është shumë e gjatë. Po përmendim vetëm një. “Me propozim të Kadri Hazbiut, pas kundërshtimeve të mëdha të gruas së kovaçit nga Zhama e Lushnjës, që gruaja të futej brenda në shtëpinë e saj për të marrë fëmijën e plagosur, të gjithë kishin mbetur me gojë kyçur pas përgjigjes së prerë të gruas, se ajo nuk mund të shkonte e armatosur dhe të vriste Xhevdet Mutafën, edhe pse gati dy orë asaj ia kishin mbushur mendjen se ai ishte armiku i Partisë dhe i Popullit dhe kishte ardhur si diversant në Shqipëri për të vrarë Enver Hoxhën.

Gruaja rome duket se nuk e donte Enver Hoxhën dhe nuk pranoi që të shkonte e armatosur. Pas ankthit që kishte zgjatur rreth një orë, gruaja u nis drejt shtëpisë dhe të gjithë prisnin që të dëgjonin krismën e armës me të cilën Xhevdet Mustafa do të qëllonte mbi gruan. Por ndodhi një e papritur e madhe dhe befasuese. Gruaja doli qetë-qetë nga shtëpia me dy fëmijët, njërin nga të cilët, atë të plagosurin, e mbante në krah. Më pas u vërtetua se fëmijën nuk e kishte plagosur Xhevdet Mustafa, por ishte plagosur nga një plumb që kishte bërë rikoshetë”. Nëse lexon dëshmi të tilla, të vërteta, nga dita e vrasjes së Xhevdetit, nuk ke se si të mos e adhurosh atë burrë.

Xhevdeti ishte i sistemuar mirë me familje dhe me të gjitha beneficionet në SHBA. Ai s’kishte nevojë për para dhe aventura. Rrjedhimisht vjen pyetja retorike, pse mund të vinte në Shqipëri duke e ditur se do të sakrifikohej? Përgjigja është fare e thjeshtë, sepse ishte atdhetar, sepse dashuria për atdheun e zvetënuar dhe shqiptarët e robëruar, ishte mbi interesat e tija më të shtrenjta; mbi jetën dhe familjen e tij. Ai ishte një hero i lindur dhe si i tillë duhet të kujtohet dhe jo të përdhoset. Ne po nderojmë ata që zvarritën në Sheshin Skënderbe një copë bronx të Enverit dhe jo Xhevdetin që deshte ta zvarriste Enverin e gjallë! Po ashtu, do të jetë në nderin tonë si liridashës që të gjendet ku ndodhet trupi i të ndjerit Xhevdet. Jo vetëm familja e tij por edhe Shteti Shqiptar duhet të interesohen për këtë gjë. Dikur qarkullonin fjalë se trupi i Xhevdet Mustafës është konservuar në formalinë dhe është përdorur si mjet didaktik për studentët e Mjekësisë.

http://www.shqiperia.com/lajme/lajm/nr/9174/Zbulohen-dokumentet-e-CIA-s-dhe-FBI-se-per-Xhevdet-Mustafen

[Albo]

Si u riprodhua në Poliçan automatiku-legjendë i Xhevdet Mustafës

Mark Brunga

DURRËS - Në ditët e nxehta të këtij gushti, në një zonë të sektorit “Hekurudha” në plazhin e Durrësit takojmë Riza Mançen. Miqtë e tij ish- ushtarakë na kishin treguar që Rizai ka marrë pjesë drejtpërdrejt në prodhimin e pjesëve të një automatiku të veçantë: automatikut që i u zu në paisjet e veta, Xhevdet Mustafës.

Sedra e gazetarit më shtyu të dija diçka më shumë nga të vecantat e këtij prodhimi, aq shumë të përfolur.


Arma që shërbente si “leje-kalimi” në ‘97

Në vitin e lig 1997, disa nga ushatarakët e Rep. 326 në Plepa të Durrësit ishin të pajisur me një automatik me pamje të veçantë. Një armë mes automatikut dhe pistoletës, me nje tytë të dopjuar, (tytë brenda tytës) , që me sa duket shërbente edhe si silenciator për eleminimin e zhurmave gjatë qitjes. Një armë të tillë e kam parë edhe në Memaliaj gjatë trazirave (një djalë i armatosur me të ia dha një shoferi taksie me të cilën udhëtuam atë kohë që t’ua tregonim të tjerëve deri në Fier, që të mos na shqetësonin). Ishin ditë të rënda, por edhe paradokset ishin të shumta. Ishte rasti i parë që një armë kishte vlerën e një “leje-kalimi” për t’ju shmangur kontrollit të bandave. Nuk e kisha menduar kurrë se edhe arma mund të shërbente si pasaportë…Tashmë pas kaq vitesh, kisha në një tavolinë në bregdet në plazhin e Durresit një nga personat që e kishin prodhuar këtë armë me shumë legjenda…

Ishte një armë me cilësi shumë të veçanta

Riza Mançe ka qenë specialist i industrisë mekanike. Ka punuar në prodhimin e municioneve dhe armëve në Kombinatin e Poliçanit. Ka qënë në grupin e punës që realizoi prodhimin e automatikut të Xhevdet Mustafës, automatik i cili u vu në linjë prodhimi në seri. Për këtë histori pak të ndriçuar deri tani Rizai thotë:

“Pas vrasjes së Xhevdet Mustafës në arsenalin e armatimit që kishte me vete iu kap edhe një armë e prodhimit të veçantë. Armë zgjoi interes tek drejtuesit e ministrisë. Kishte një temp luftarak qitjeje mjaft të lartë, në pak sekonda realizonte 80 qitje. Kishte dhe dimensione të volitshme, rreth 40 cm gjatësi dhe një peshë prej 2.8 kg”.

Rizai kujton se si fillim kjo armë u kërkua të prodhohej në Uzinën Ushtarake të Mjekësit. “Aty nuk u arrit të realizohej ky prodhim. Pas përpjekjeve për të sjellë disa pjesë nga jashtë, na u kërkua ne që ta prodhonim medeomos. Kjo ecejake ka zgjatur rreth 3 vite. Kur iu kërkua Kombinatit të Prodhimeve Ushtarake të Poliçanit, specialistët u vunë në një pozitë mes kudhrës dhe çekanit, por edhe sedrës profesionale të fortë”.

Kulmi i prodhimit nga vitit 1987 në 1991

“U punua natë-ditë për 3 muaj rresht” – thotë Rizai që ka qënë përgjegjës i grupit të projektimit të kësaj arme.. Pas një eksperimentimi të suksesshëm u prodhua seria e parë prej 800 copësh. “U krijua një ekip specialistësh, u punësuan vetëm për këtë linjë prodhimi rreth 70 persona e më shumë. Automatikun kampion, e kemi pasur pa asnjë lloj mbishkrimi në metal siç ndodh zakonisht me armët” - i jep fund bisedës Riza Mançe.

Automatika ka vijuar të prodhohet deri në muajt e fundit të rrëzimit të sistemit komunist, nga 1987 në 1991 ishte piku i prodhimit të tij.

Erdhën në Poliçan, disa mbyllën jetën aty

Riza Mançe ka lindur në Skrapar në 1951. Ka filluar punë në Kombinatin e Poliçanit më 1 prill 1966, në moshë 15-vjeçare, thuajse fëmijë. Pas kualifikimit në shkollat mekanike të Poliçanit dhe Kuçovës, ai ka punuar vazhdimisht për rritjen e tij tekniko-profesionale, duke u bërë një specialist, që sipas bashkëpunëtorëve u rrit së bashku me Kombinatin. Pasi ka fituar besimin për aftësitë e tij teknike, për një periudhë të gjatë ka punuar si përgjegjës i Bazës Eksperimentale të Poliçanit.

Në Poliçan në fillim u prodhuan 2 tipe fishekësh për armë në përdorim të ushtrisë sonë. Më pas nisi prodhimi i 2 tipe granatash ofensive dhe difensive si dhe 2 tipe predha mortajash 60 dhe 82 m/m. Në arritjet e standarteve te larta të prodhimit në vitet e mëpasshme në Kombinat, Rizai thotë se nuk mund të lihet pa u përmendur kontributi i gjithë atyre burrave që erdhen nga qytetet e medha me dhe pa familiet e tyre në mes të një qyteze malore dhe një pjesë e mbyllën jetën aty. Nga këta specialistë ai veçon Foto Xanin, Hiqmet Likën, Niko Ropin, Andon Gjikën, Mihallaq Pilurin, Lluka Petromilon, Selim Çelën, Gëzim Conen, Gëzim Hysin, Robert Brankon, Agim Salën.

Arma misterioze

Prodhimi i kësaj arme ishte mjaft i veçantë edhe për teknologjinë që dispononte Shqipëria, pasi ndryshonte nga armët e tjera. Pas traktativave të bëra në Mjekës, Uzinën e Instrumentave te Precizionit në Korcë e madje deri në Suedi për ta prodhuar edhe kooperim, përfundimisht iu la si detyrë Kombinatit të Armatim Municionit në Polican. “Ky prodhim m’u besua mua, pas kontakteve që pata me Drejtorin e Kombinatit Gëzim Cane. Ai kishte një besim të vecantë dhe ma kërkoi këtë detyre vendosmërisht. E mora armën në reaprt dhe e njoha me detaje. Bëmë skicimin e saj dhe për çdo detal u përcaktua rruga teknologjike me atrecaturën e nevojshme. U përcaktuan postet e punës dhe makineritë që do të merreshin me prodhimin e pjesëve. Ekipi u kompletua dhe pas 3 muajsh nisi prodhimi i automatikut të parë P-84. Krahas tyre u prodhuan edhe fishekët për të duke kopjuar fishekët që iu gjetën në kompletin luftarak Xhevdet Mustafës”.

Gëzhojat i prodhonte Reparti 102, P-1 dhe P-3, kurse kapsollat prodhoheshin në Repartet 65-D, 509, 510 e 511. Në të gjitha kapsollat e bronxëta të automatikut P-84, ishte i stampuar shifra 511/1.

Vështirësitë

Një nga vështirësite më të mëdha, sipas Mançes, në këtë prodhim të veçantë ka qënë realizimi i shulit si dhe i karkasës së automatikut. Ishte karkasë e mbingarkuar për arsye të përmasave të vogla që kishte. Një vështirësi tjetër ishte eleminimi i zhurmave gjatë qitjes. Pas realizimit të prodhimit në seri prej 800 copësh, Rizai thotë se nga Ministria u caktua si normë prodhimi sasia prej 1000 copësh çdo muaj, prodhim ky që ka vijuar me këtë ritëm nga 1987 në 1991.

Tregtimi i armës

Hetime të mirëfillta nuk ka por dyshohet se kjo lloj arme është trafikuar deri vonë në Togo, Togo Kinsasha, Zambia, Namibi, Algjeri etj. Duke i u referuar pamjeve të një kronike televizive të vitit 1993, në një anije sllovene, në të cilën ishte edhe ish-zëvëndësministri i Mbrojtjes i asaj kohe, mes disa arkave të municioneve të kapura në detin Adriatik, shiheshin incialet e Kombinatit të Poliçanit. Arkat shkruanin “P-84”, numrin ”3” dhe vitin e prodhimit 1986.

Historia e Poliçanit

Kombinati i Policanit është themeluar në vitin 1962. Në periudhën 1962-1966 u krijua linja e prodhimit për municion 7.62 mm x 39 (Kallashnikov), municion mortaje 82 mm, granada dore ofensive dhe difensive, si edhe mina antinjeri. Në periudhën 1970-1972 në godinën ekzistuese u instalua linja e prodhimit të minave antitank dhe në një godinë të re u vendos linja e fishekzjarreve 180 mm. Në periudhën 1977-1985 u krye një rikonstruksion i thellë me makineri dhe pajisje të ardhura nga Zvicra dhe Austria për të mundësuar prodhimin e municionit kalibër 12.7 mm x 99 dhe 14.5 mm x 51, si edhe municion mortaje me kalibër 60, 107 dhe 120 mm. Aktualisht ndërmarrja prodhon municion pistolete të tipit "Makarov" dhe "Parabellum" me kalibër 9mm. Kombinati i Poliçanit ka sistem cilësie GOST.

Shekulli

[Albo]

Xhevdet Mustafa, rrethimi në shtëpi me 3 fëmijë peng

Naun Golloshi, ish komandanti i divizionit “Semani” të Lushnjës rrëfen për rrethimin e bandës në 25 shtator 1982. Ja si vepruan ministrat Kadri Hazbiu e Hekuran Isai.


hotë se është i gatshëm të flasë vetëm për atë që ka parë me sytë e tij dhe ka dëgjuar nga po ata veshë. Dhe sipas tij kjo është e vërteta që mund të dijë njeriu, për më tej, atë që i thonë të tjerët, nuk mund të mbajë përgjegjësi. Dhe kështu, Nanun Galloshi, ish-komandanti i divizionit “Semani” vjen për gazetën “Sekulli” me një rrëfim interesant e të panjohur, që detajon çastet e fundit të Xhevdet Mustafës, i cili mbahej i rrethuar nga forcat e ushtrisë në një shtëpi të fshtatit Zharë në Lushnjë.

Jeni një nga dëshmitarët e rrethimit të Xhevdet Mustafës. Si e kujtoni atë ditë?
Ishte e diel 25 shtator 1982, kur u njoftova se një bandë diversantësh kishte hyrë në territorin shqiptar. Një ditë më parë, në 24 shtator, unë si komisar i Brigadës së këmbësorisë së Lushnjës isha thirrur nga Grupimi i Elbasani, nga ku kishim vartësi, që të njiheshim me një material sekret. U mblodhëm në Shtëpinë e Oficerëve të Elbasanit. I deleguar ishte Ministri i Mbrojtjes, Kadri Hazbiu. Atë ditë ne dëgjuam deponimet nga gjyqi i Fiqrete Shehut. Në darkë mbërrita në shtëpi dhe të nesërmen në ora 10.00 të mëngjesit, isha sërish në zyrën time në komandën e Brigadës, pasi më duhej të përpunoja materialet me qëllim që të njihja me to komunistët e organizatës bazë. Nuk kaloi shumë kur një oficer i Degës së Brendshme me njofton se në Lushnjë ndodhej një bandë diversantësh dhe se nga Brigada kërkohej ndihmë me ushtarë, për të shkuar në vendngjarje ku personat mbaheshin të rrethuar.

Çfarë menduat në çastin e parë, pas këtij lajmi?
Një herë mendova se mos ndoshta më provokonin, por oficeri u prezantua dhe më tha se për këtë njoftim përgjigjej me kokën e tij. Atëherë u lidha me komandën e Grupimit, të cilët më thanë që të dërgoja disa ushtarë në vendngjarje me qëllim që të forcohej rrethimi. Mund të kisha qëndruar në zyrë dhe të vazhdoj punët e mia, dhe vetëm të urdhëroja të shkonin në vendngjarje një togë me ushtarë, por vendi nuk më mbante. Komandanti i Brigadës, Petraq Salavaçi, ndodhej në Pogradec pasi i kish ndodhur një fatkeqësi familjare. Shefi i shtabit sapo ishte transferuar në një brigadë tjetër. Atëherë përgjegjësia më mbetej mua si komisar i brigadës. Mora 20 ushtarë, shefin e zbulimit të njësisë e një oficer tjetër, u armatosëm më armë e arka municioni të pahapura, hipëm më një makinë ushtarake ZIS dhe u nisëm.

Me çfarë do të përballeshit në vendngjarje?
Kur shkuam në vendngjarje te kodra e Zhamës në Lushnjë pashë që vendi ishte rrethuar me ushtarë. Në kodër kishte të paktën 30 persona ku njoha ministrin e Mbrojtjes Kadri Hazbiun, ministrin e Brendshëm Hekuran Isain dhe Sekretarin e Parë të Durrësit Muho Asllanin. Rrethimi mund të kishte 300-400 ushtarë. Kur pyeta se sa veta ndodheshin të rrethuar më thanë se ishte vetëm një, i futur në një shtëpi të vogël aty pranë. Mbaj mend që Hekuran Isai ishte shumë aktiv ndërsa Muho Asllani u largua pa mbaruar aksioni. Ai ishte aty pasi banda kishte bërë veprime në Rrogozhinë, që e kapte rrethi i Durrësit. Xhevdeti ishte futur brenda në shtëpi i armatosur. I zoti i shtëpisë kur e kishte parë me armë kishte marrë një sëpatë ta godiste, por Xhevdeti e kishte qëlluar, e në këtë e sipër duket se kishte plagosur dhe një nga 3 vajzat e familjes, ku më e madhja ishte 9 vjeç. Kur vajta unë nënën e fëmijëve e gjeta jashtë. Por në qoshe të shtëpisë kishte dhe një kufomë tjetër ajo ishte e inspektorit të kontrollit të ushtrisë Tomor Zyla nga Skrapari. Ai e kishte ndjekur Xhevdet Mustafën me tricikël sepse kishte dyshuar. Kur kishte pyetur banorët e zonës përreth, i kishin thënë se ishte futur në shtëpi. Ai ishte afruar pranë dritares, por meqenëse nga jashtë nuk dukej ishte afruar pranë xhamit. Aty Xhevdeti e kishte qëlluar në ballë.

Po me pengjet si do të veprohej?
Ishte arritur në marrëveshje që Xhevdet Mustafa të lëshonte njërën nga vajzat, atë që ishte e plagosur. Për këtë kishte kërkuar që të futej brenda e ëma por e pashoqëruar nga njeri tjetër. Atëherë Kadri Hazbiu i propozoi nënës së vajzave që ta mësonin shpejt e shpejt si të qëllonte, ta armatosnin me një pistoletë dhe të vriste Xhevdet Mustafën kur të futej në shtëpi. Por ajo ia ktheu: “Jo të keqën motra se s’di të qëlloj, e vras vajzat. Se bëj dot”. Xhevdeti do t’i mbante rreth vetes pengjet si mundësia e vetme për të mbetur gjallë. Kapllan Shehu, shefi i degës së Brendshëm të Lushnjës, u afrua fare pranë shtëpisë dhe i bëri thirrje të dorëzohej. Biseda dëgjohej qartë, pasi edhe Xhevdeti ishte brenda një shtëpie me mur tek-tullë, ndaj zëri i tij dëgjohej pasi fliste më zë të lartë. Kapllani iu drejtua: “Dorëzohu se do të të falim jetën”. Xhevdeti e pyeti se kush ishte ai që po i fliste. “Jam Kapllan Shehu”, - i tha shefi i Degës. “Të njoh Kapllan se ke qenë dhe shefi i policisë në Durrës. Por ti nuk ma fal dot jetën se unë kam vrarë njerëz” - i tha Xhevdet Mustafa nga brenda.

A kishte një plan tjetër për ta neutralizuar Xhevdet Mustafën?
Atëherë u mendua të ndërhyhej me një tank. U thirr një tankist dhe u pyet nëse kishte mundësi të dëmtonte me mjet cepin e murit të shtëpisë, aq sa Xhevdet Mustafa të mbetej i zbuluar, por pa dëmtuar kufomën e oficerit të kontrollit që ndodhej i vdekur anash saj. Ai pasi pa vendin tha se ishte në gjendje ta bënte atë punë. Mori një transportues të blinduar dhe e goditi murin. Kur Xhevdeti pa që mbeti i zbuluar vrau veten duke e shkrepur këmbëzën e revolverit tre herë rresht. Sipas logjikës time ai duhet të kishte mbetur vetëm me 5 plumba, pasi në çastin e fundit mendoi se po e sulmonin nga lart dhe qëlloi dy herë në tavan. Me tre të fundit vrau veten.

Çfarë do të ndodhte pas këtij veprimi?
I pari që hyri brenda ishte Kujtim Duro shefi i sigurimit të brigadës. Ai i kapi pistoletën me shami dhe ua tregoi të tjerëve. Pastaj morën trupin e Xhevdetit. Mbaj mend që kishte një këmishë të bardhë me mëngë të shkurtra e me vija. Nuk kishte kanotiere se kur e ngritën këmisha iu hap dhe iu dukën vrimat e plumbave. Kishte pantallona blu që ishin zhubrosur dhe një palë këpucë me anë të ngrëna. E hipën në një makinë ushtarake ZIS dhe e larguan prej aty. Pastaj morën dhe trupin e të zotit të shtëpisë. Mbaj mend që vajzat dolën të llahtarisura jashtë pas 6 orësh qëndrimi me të. Ato sapo dolën pyetën: “Ju jeni amerikanë, se kështu na tha ai xhaxhi, që jeni amerikanë dhe donit ta vrisnit”.

Do të binte gatishmëria pas eliminimit të bandës?
Përkundrazi. Pas ngjarjes filloi kalvari i gatishmërisë dhe i analizave. Bënim shërbim një herë në dy ditë. Gjatë analizave mora vesh se kishte qenë vetë Enver Hoxha, i cili kishte telefonuar në Grupimin e Elbasanit, ku në telefon i kishte dalë Shefi Operativ i Grupimit, Zyk Zykaj, dhe atij i kishte dhënë urdhrin që në ngrinte në alarm brigadën e metalurgjikut për të kapur ose asgjësuar një grup shumë të rrezikshëm terrorist.

Stërvitja “Myzeqeja ‘87”
Riorganizimi, ushtria shqiptare me tre armata

“Kam qenë komandanti i brigadës 132 të këmbësorisë në Lushnjë. Pastaj jam transferuar si komandant brigade në Shkodër dhe pas reformës që u bë në vitin 1983 me shkrirjen e korpuseve dhe krijimin e divizioneve u emërova komandant i divizionit 28 “Semani” të Lushnjës. Menjëherë u thirra për të vazhduar kursin e lartë 1 vjeçar të Shtatmadhorisë. Ishim kursi i parë me 13 oficerë madhorë, përgjithësisht komandantë divizionesh. Në qershor 1987 mbarova kursin dhe u bë stërvitja e parë shtab sipas organizimit të ri. Në atë kohë 22 divizionet u ndanë të tre armata, që në fakt quheshin Fronte dhe ishte Fronti Verilindor, Fronti Juglindor dhe Fronti Perëndimori që kapte gjithë bregdetin. Ende këto tre armata nuk kishin shtabe që të kishin fuqi ekzekutuese por organikat ishin gjithsesi. Sapo përfunduam kursin e shtatmadhorisë na u dha alarmi për një stërvite shtabi në tre shkallë, Front-Divizion-Brigadë, Në stërvitje merrnin pjesë tre divizione, i Lushnjës i Peqinit dhe ai i Fierit. Kjo ishte shkalla më e lartë stërvitore. Unë për herë të parë drejtoja divizionin në një stërvitje të tillë. Divizioni kishte 8 njësi, 3 brigada këmbësorie 1 sulmi dhe katër regjimente. Stërvitja u kodua “Myzeqeja ‘87” Qëllimi ishte bashkëveprimi mes tre divizioneve nëpërmjet Frontit. Ishte ngarkesë e madhe por dhe emocion. Në 4 gusht filloi stërvitja. Qëllimi ishte asgjësimi i desantit ajror që të mos i binte pas shpine dy divizioneve të tjera. Një ditë më vonë nxorëm dhe trupat, një batalion me 27 tanke në Ardenicë. Kishim si synim dhe të hidhnim në det armikun që pykëzohej e futej në tokë. Gjatë stërvitjes merrte pjesë dhe Shefi i Shtabit të Përgjithshëm Kiço Mustaqi. Kjo stërvitje doli me sukses”.

Oficeri i tankeve në krye të Divizionit të këmbësorisë
“E fillova jetën ushtarake në vitin 1962 në shkollën e mesme “Skënderbej”. Më pas do të vazhdoja shkollën e Lartë të Oficerëve, Akademinë Ushtarake e kursin e lartë të Shtatmadhorisë. Jam specializuar si oficer tankesh. Ne tanket i trajtonim si fëmijët. Ushtarë e oficerë futeshin me papuçe brenda tankut që ai të mos bëhej pis. I pastronim e i mbanim në gatishmëri duke mos pasur asnjë shenjë ndryshku. Sot me vjen keq kur shoh që ato janë shkatërruar e shkojnë për skrap. Veç detyrave më të ulta, kam qenë komandant Brigade në Lushnjë e Shkodër dhe për një periudhë kohe dhe komisar brigade. Në 1986 emërohem Komandanti i Divizionit 28 “Semani” të Lushnjës. Pas 6 vjetësh në drejtimin e divizioni në moshën 44 vjeçare në vitin 1992, më nxorën në reformë”.

/Shekulli/Leonard Veizi/

[Albo]

Xhevdet Mustafa më vrau vëllanë, ai e plagosi

Flet Fatmiri vëllai i Dëshmorit të Atdheut, Tomor Zyla.
Odiseja e ndjekjes dhe përballja me armë e inspektorit rrugor me kapobandën. Situata në shtëpinë ku Xhevdeti mori peng fëmijët.
Çfarë thanë dëshmitarët e ngjarjes

Leonard Veizi

Ka ndodhur 30 vjet më parë, por buja e ngjarjes nuk është fashitur as sot. Koha e bandave antikomuniste prej kohësh ishte fashitur në Shqipëri, ndërsa në vitin 1982, do të rishfaqej sërish. Gjatë kohës së shkurtër që ajo veproi në terren, pas zbarkimit, u vranë disa persona, një pjesë e tyre për shkak se ishin në “vendin e gabuar”. Por inspektori rrugor i ushtrisë, Tomor Zyla, u vu në ndjekje të “njeriut me armë” që po terrorizonte njerëzit e zonës. Dhe vetëm pas ndeshjes së përbashkët mbeti i vrarë, pasi i la kundërshtarit si dhuratë, një plumb në kofshën e majtë. Vëllai i tij, Fatmir Zyla, ish-kuadër i lartë në ushtri, tregon se si pas vrasjes së vëllait, mësoi gjithëka kishte ndodhur, nëpërmjet dëshmive të gjalla që i mori asokohe. Për gazetën “Shekulli” ai vjen me një rrëfim interesant e krejt të panjohur...

Ju e keni ndjekur historinë e vëllait tuaj. Në çfarë kushtesh u përball ai me Xhevdet Mustafën?

Më 26 shtator 1982, Tomori ishte në krye të detyrës në linjën Kavajë-Skrapar. Atë paradite shtatori u zbulua banda nga një banakiere që punonte në stacionin e trenit, Rogozhinë. Ata prisnin trenin për në Tiranë. Në përplasje me Policinë e Çetën Vullnetare të Rrogozhinës u vra Sadedin Hasnedari, u dorëzua Halit Bajrami, por shpëtoi Xhevdet Mustafa. Nëj ditë më parë, ata kishin bërë një masakër në Plazhin e Divjakës. Vranë pabesisht një oficer policie, një polic e morën peng, për ta ngarkuar me pajisjet, armatimin e municionet e tyre e për t’u treguar rrugën për në Rrogozhinë. Në udhë e sipër Xhevdeti vrau në rrugë një civil për të mos u zbuluar, pasi viktima, njohu policin që kishin marrë peng. Pasi fjetën natën e 25 shtatorit në kodrat e Çermës, mëngjesin e 26 shtatorit, u shfaqen në Rrogozhinë. Pas përplasje me policinë Xhevdet Mustafa, nën kërcënimin e armës rrëmbeu një makinë zhavorri me gjithë punëtorët që ishte sipër dhe me pistoletë në kokë të shoferit u nis nga Çerma drejt Tiranës. Në ecje, pa një taksi, ndaloi dhe i kërkoi taksistit, duke qëlluar me armë në drejtim të saj, të zbriste pasagjeret. Shoferi guximtar e i revoltuar fiku motorin e taksisë, që e vinte në punë pa çelës, por me fije, i zgjidhi ato dhe zbriti nga mjeti i tij, duke i bërtitur. Në këto çaste Xhevdeti me armë në dorë hyri në mjet. Ai donte të ndizte taksinë për t’u zhdukur sa më parë, por motori i saj nuk ndizej, çelësi i ishte i prishur. Në këto kushte tërbimi bërtiti: “Pse nuk ndizet taksia”. Shoferi i tha: “ti e qëllove me pistoletë dhe e ke prishur”. Banditi la taksinë shkoi te riportabli, po që andej ishte larguar shoferi. Punëtorët mbi makine i thanë se shoferi kishte ikur nga frika e të shtënave e nuk e dinin se ku. Ai e mori vet riportablin dhe arriti në Gose, diku te Lapidari i Heronjve të Popullit Margarita e Kristaq Tutulani. Përsëri një taksi tjetër përballë. E ndaloi dhe këtë. Replikoi ashpër me shoferin e saj, e duke u thënë se: do t’i vriste. Uli në tokë pasagjerët, krushq që, diku nga Lushnja do të merrnin një nuse. Makina taksi që mori banditi me armë pas kokës të shoferit, u nisën drejt Rrogozhinës, andej nga erdhi çaste më parë. Lëvizjet e hutuara e tmerruara të kapobandës, çorientuan policinë në ndjekjen e kapjen e tij. Në vendin ku rrëmbeu taksinë e dytë, mbetën krushqit, punëtorët e makinës së zhavorrit e kureshtar të tjerë të ndodhur rastësisht. Të gjithë të frikësuar, hutuar e të tmerruar.

Kur do të shfaqej në skenë Tomor Zyla?

Pikërisht pas pak çastesh erdhi Tomori me triçiklin e tij të shërbimit. Pyeti njerëzit e alarmuar, disa prej tyre ai i njihte, ishin nga i njëjti qytet. Ata i thanë se: një bandit pasi kishte kryer këto tmerre me armë, kishte ikur. Ata i treguan Tomorit, krushqit, në anë të rrugës, që do të merrnin një nuse diku nga Lushnja dhe që krimineli i kishte zbritur me armë nga taksia. Ata i thanë, Tomorit: “Ai ishte shumë i rrezikshëm”. “Ku vajti banditi” - pyeti sërish Tomori. Ata shtuan: “Mori taksinë e shoferin që e kërcënonte me armë e iku drejt Rrogozhinës”. Por, Tokja, (siç e thërrisnim shkurt ne kur ai ishte i vogël), gati i vuri krah fluturimi motorit të tij. Me shpejtësi të madhe, ju qep pas taksisë së banditit i cili ishte larguar sa nuk shihej me sy. Njerëzit tregojnë, se, kur kaloi Tomori, kthesën e Rrogozhinës për në Lushnjë, rrota e koshit të motorit ishte në ajër mbi 30cm mbi tokë. Kështu, ai u vu në krye të kësaj detyre të shenjtë, me ndërgjegje të lartë atdhetare, me guxim e trimëri që e karakterizonin Tomorin. Xhevdeti, duket e kuptoi e mbase e pa, nga larg, që Tomori, u vu në ndjekjen e tij. Mbase e pa nga taksia në kthesat gjarpërore kur ngjitej në kodrat e Çermës dhe Tomori ishte në dalje të Rrogozhinës, duke ju afruar me shpejtësi. Ai për të humbur gjurmët, pasi kaloi Çermën, kufi me Zhamën pa hyrë në këtë zonë, u kthye majtas, pas një kodre u fut në një rrugë qerresh që e punonte ferma e asaj kohe. Aty la taksinë e mori para me pistoletë në dorë shoferin. Rruga e vreshtit e nxori tek një zyrë e vogël që shfrytëzohej nga brigadierët e fermës. Më tej në, hangar dhe parcelat e rrushit, vilnin rrush punëtorët. Në zyrë ndodhej Aqif Sula, që ishte brigadier e kryetar i këshillit Thanasaj, me 2-3 bashkëfshatarët e tij. Në derë u dha Xhevdet Mustafa me shoferin para. Ai bërtiste: “Arrestojeni se është armik”. I dha një shkelm nga pas dhe shoferi u shtri në mes të zyrës. Atij s’i kishte mbetur gjak në fytyrë, e belbëzonte i frikësuar: Amani më shpëtoni. Njerëzit e kësaj zyre, s’po merrnin vesh se ç’po ndodhte. Kur banditi pa që nuk u bë ndonjë lëvizje kundër shoferit, qëlloi me pistoletë brenda zyrës.

Çfarë do t’u rrëfente dëshmitari Aqif Sula?

Aqif Sula më tregoi: “Unë, i alarmuar e i ngritur në këmbë kur ai qëllonte me armë nga pas murit, mora çiften mbi dollap, me fishekët që ishin për shpend e lepuj, e me shpatulla pas murit qëllova me të, sa për ta trembur banditin, të mos hynte në zyre. Ai me qëlloi në grykën e çiftes dhe njëra nga grykat doli jashtë përdorimit. Pastaj ai u nis nga kishte ardhur, duket për të marrë taksinë. Ecte dhe shante: “Ju jeni armiq, kini për ta parë, këtu do të zbarkojnë 250 amerikanë”. Unë vazhdoja ta ndiqja nga mbrapa, dhe ecja pas tij në distancë, pasi kisha frikë se me vriste po t’i afrohesha”. Tomori duket e kaloi vendin ku kishte fshehur taksinë kapobanda. Me sa duket u orientua shpejt. Tokja la triçiklin dhe u nis me shpejtësi anës së vreshtit. Thonë se në nxitim e sipër, një polic i tha: “Mos shko atje, se ai të vret”. Polici duket u largua për vete. Tomori, me sa thonë njerëzit e asaj kohe, nuk e shihte vendin e ngjarjes, pasi kishte një kodër me rrush para. Por ai dëgjoi krismat e armëve e vazhdoi rrugën nga vinin të shtënat. Aqif Sula tregon: Duke soditur se çfarë bënte banditi, pashë që anës vreshtit vinte me nxitim, me pistoletë në dorë Tomori, në të njëjtën rrugë që ikte banditi. Ata u takuan ballë për ballë me njëri-tjetri mbi shtëpi. Tomori i tha atij: “Dorëzohu se nuk ke nga shkon”. Ai u përgjigj: “Hapëm rrugën se nuk kam punë me ty”. Në këto çaste u hap zjarri i menjëhershëm nga të dy palët. Banditin në këtë kacafytje me armë e mori një plumb i Tomorit në kofshë. Këto më ka shpjeguar Aqif Sula. Për këtë arsye Xhevdet Mustafa, u largua me vrap, u fut në shtëpinë që ndodhej aty afër dhe kyçi derën me çelës nga brenda. Tomori vrapoi pas tij, po kur pa se dera u kyç, u shtri barkas para derës 4-5 m. larg, në oborrin e vogël, i rrethuar me mur tulle një po, një jo.

Dyluftimi, plagoset Xhevdeti, Tomori merr plumbin në ballë

Fatmir Zyl vazhdon rrëfimin e tij: - Dhoma ku u fut banditi ishte me dy gra dhe 4-5 kalamaj, që shihnin filmin “Rrugë të bardha”. Të tmerruar që u fut një bandit me armë në dorë brenda bërtisnin e qanin kalamajtë nga frika. Babai i tyre kishte vajtur te vëllezërit e tij, aty afër. Ai duket dëgjoi të qarat e të bërtiturat e fëmijëve dhe erdhi me vrap në shtëpi. Dera ishte e kyçur, të qarat e të bërtiturat vazhdonin. Por pa dhe Tomorin, barkas në oborrin e tij. I zoti i shtëpisë, foli nga jashtë: “Hape derën, kush je ti që ke hyrë brenda”. Krimineli i tmerruar e quante se ishte Tomori që donte të hapte derën dhe qëlloi me derë të mbyllur. I zoti i shtëpisë ra i vdekur në tokë nga pas derës, të shtëpisë së tij nga 2-3 plumba të Xhevdet Mustafës. Këtë skenë makabre e pa Tomori. Aqif Sula më ka thënë, se të gjithë ngjarjen midis Tomorit e Xhevdet Mustafës, i ka parë me sytë e tij. Në kushtet që shpjegova më sipër, ku dhe kalamajtë e gratë qanin të lebetitur, Tomori u ngrit nga pozicioni, që kishte zënë e doli nga dritarja. Shtëpia ishte një katëshe me dritare nga perëndimi. Dielli pas orës 12 të drekës, fillon e bie. Vështirësitë e shikimit brenda në dhomë nga jashtë ishte goxha e kufizuar. Mirëpo Tomori i bënte thirrje banditit qe, të mos trembte e prekte fëmijët. Ai në shtëpinë e tij, kishte dy foshnja jetim pa nënë, pasi gruaja e tij nënë e dy të vegjëlve i kishte vdekur një vite me parë. Në këtë situatë Tokja filloi dy luftimin e dytë me Xhevdet Mustafën. Banditi brenda në dhomë kishte mbledhur kalamajtë rreth vetes, një e mbante në krah para gjoksit të tij. Me gjithë këto kushte në distancë të afërt, Tomori e plagosi atë. Thonë se fëmijët kur u plagos bërtitën: “U plagos”. Dyluftimi në dritare qe shumë i vështirë sidomos për Tomorin që ishte nga jashtë. Disa plumba të tij kishin kapur pjesën e sipërme të murit, mbi kokën e banditit që mbante një fëmijë në krah. Në këtë situatë, Tomori ruante që plumbat e armës së tij te mos godisnin fëmijët, ashtu siç kishin prekur parvazin e dritares plumbat e Xhevdet Mustafës, që donte të vriste Tomorin që lëvizte poshtë dritares për të vrarë banditin. Këto i kam parë me sytë e mi ditën e tretë të ngjarjes. Në këtë luftim të tmerrshëm morën plagë plumbi dhe 2-3 fëmijë të vegjël. Këtu mbeti i vrarë Tomor Zyla. Në distancë shumë të afërt, Tomori ra nga dy plumba të kryebanditit, një mbi buzën e sipërme dhe tjetri në ballë. Më pas këtij dyluftimi erdhën forca të ushtrisë e të policisë. Të gjitha këto mua m’i ka treguar e shpjeguar Aqif Sula. Gratë dhe fëmijët ku u fsheh Xhevdet Mustafa, e disa gjera i kam parë me sy, pasi kam qenë i interesuar të dija se si luftoi dhe u vra, vëllai im Tomor Rrahman Zyla.

Vlerësimi

Tomor Zyla lindi në 1944 në fshatin Strore të Skraparit. Në vitin ‘79 e deri sa u vra, kreu detyrën e Inspektorit Rrugor të ushtrisë, në linjën Kavajë-Skrapar. Heroizmi i tij u vlerësua shumë lart nga të gjitha institucionet, shtetërore e të Partisë, nga qendra në bazë. U vendosën rreth 30 kurora atje ku u vra. Me porosi të Enver Hoxhës e ngushëlluan në shtëpi në emrin e Tij, të KQPPSH, të Komitetit të Partisë Tiranës nga një instruktor i KQP, nga sekretari i KP Faik Çina, Sekretari i Parë i rajonit Nr 2 dhe kryetari i Lagjes. Dërgoi letër ngushëllimi MMP, të cilën e pruri dhe e lexoi zv/MM Alfred Moisiu. U dekorua nga Kuvendi Popullor, u shpall Dëshmor i Atdheut, eshtrat e tij u rivarrosen në Varrezat e Dëshmorëve të Atdheut në Tiranë, më 26 shtator 1989.

Shekulli

[Albo]

Xhevdet Mustafa mbajti peng 3 vajza pasi u vrau babanë


Si zbarkoi banda e Xhevdet Mustafës. Naun Golloshi, ish-komandanti i divizionit “Semani” rrëfen për rrethimin e bandës në 25 shtator 1982. Ja si vepruan ministrat Kadri Hazbiu e Hekuran Isai


Leonard Veizi

-Nanun Galloshi, ish-komandanti i divizionit “Semani” vjen me një rrëfim interesant, që detajon çastet e fundit të Xhevdet Mustafës, i cili mbahej i rrethuar nga forcat e ushtrisë në një shtëpi të fshatit Zharë në Lushnjë.

Lajmi

Të dielën e 25 shtatorit ‘82, në komandën e brigadës së këmbësorinë Lushnje vjen lajmi: “Bandë diversantësh kishte hyrë në territorin shqiptar”. Një ditë më parë, në 24 shtator, komisari i kësaj Brigade Naun Galloshi, i cili atë të diel u ndodh në komandë kishte qenë në Grupimin e Elbasanit, për t’u njohur me një material sekret. Atë ditë ushtarakët madhorë të Grupimit u njohën me deponimet nga gjyqi i Fiqrete Shehut. Në Shtëpinë e Oficerëve të Elbasanit ku u bë takimi i deleguar ishte Ministri i Mbrojtjes, Kadri Hazbiu. “Në darkë mbërrita në shtëpi dhe të nesërmen në ora 10.00 të mëngjesit, isha sërish në zyrën, në komandën e Brigadës, pasi më duhej të përpunoja materialet që të njihja me to komunistët e organizatës bazë. S’kaloi shumë kur një oficer i Degës së Brendshme me njofton se në Lushnjë ndodhej një bandë diversantësh dhe se nga Brigada kërkohej ndihmë me ushtarë, për të shkuar në vendngjarje ku personat mbaheshin të rrethuar. U lidha me komandën e Grupimit, të cilët më thanë që të dërgoja disa ushtarë në vendngjarje me qëllim që të forcohej rrethimi. Mund të kisha qëndruar në zyrë e të vazhdoj punët e mia, duke urdhëruar të shkonte në vendngjarje një togë, por vendi s’më mbante. Komandanti i Brigadës, Petraq Salavaçi, ndodhej në Pogradec për një problem familjar. Shefi i shtabit sapo ishte transferuar në një brigadë tjetër. Atëherë përgjegjësia më mbetej mua si komisar i brigadës. Mora 20 ushtarë, shefin e zbulimit të njësisë e një oficer tjetër, u armatosëm, hipëm më një makinë ushtarake ZIS dhe u nisëm”.

Në vendngjarje

Vendngjarja, e njohur si “kodra e Zhamës” në Lushnjë ishte rrethuar me ushtarë. Në kodër kishte të paktën 30 persona mes të culeve dhe ministri Mbrojtjes Kadri Hazbiun, ministri i Brendshëm Hekuran Isai dhe Sekretarin e Parë i Durrësit Muho Asllanin. Rrethimi mund të kishte 300-400 ushtarë. “Kur pyeta se sa veta ndodheshin të rrethuar më thanë se ishte vetëm një, i futur në një shtëpi të vogël aty pranë. Mbaj mend që Hekuran Isai ishte shumë aktiv ndërsa Muho Asllani u largua pa mbaruar aksioni. Ai ishte aty pasi banda kishte bërë veprime në Rrogozhinë, që e kapte rrethi i Durrësit. Xhevdeti ishte futur brenda në shtëpi i armatosur. I zoti i shtëpisë kur e kishte parë me armë kishte marrë një sëpatë ta godiste, por Xhevdeti e kishte qëlluar, e në këtë e sipër duket se kishte plagosur dhe një nga 3 vajzat e familjes, ku më e madhja ishte 9 vjeç. Kur vajta unë, nënën e fëmijëve e gjeta jashtë. Në qoshe të shtëpisë ishte edhe një kufomë tjetër, ajo e inspektorit të kontrollit të ushtrisë, Tomor Zyla nga Skrapari. Ai e kishte ndjekur Xhevdet Mustafën me tricikël sepse kishte dyshuar. Kur kishte pyetur banorët e zonës përreth, i kishin thënë se ishte futur në shtëpi. Ai ishte afruar pranë dritares, por meqenëse nga jashtë nuk dukej ishte afruar pranë xhamit. Aty Xhevdeti e kishte qëlluar në ballë. Ishte arritur në marrëveshje që Xhevdet Mustafa të lëshonte njërën nga vajzat, atë që ishte e plagosur. Për këtë kishte kërkuar që të futej brenda e ëma, por e pashoqëruar nga njeri tjetër. Atëherë Kadri Hazbiu i propozoi nënës së vajzave që ta mësonin shpejt e shpejt si të qëllonte, ta armatosnin me një pistoletë dhe të vriste Xhevdet Mustafën kur të futej në shtëpi. Por ajo ia ktheu: “Jo të keqën motra se s’di të qëlloj e vras vajzat. Se bëj dot”. Xhevdeti do t’i mbante rreth vetes pengjet si mundësia e vetme për të mbetur gjallë. Kapllan Shehu, shefi i degës së Brendshëm të Lushnjës, u afrua fare pranë shtëpisë dhe i bëri thirrje të dorëzohej. Biseda dëgjohej qartë, pasi edhe Xhevdeti ishte brenda një shtëpie me mur tek-tullë, ndaj zëri i tij dëgjohej pasi fliste më zë të lartë. Kapllani iu drejtua: “Dorëzohu se do të të falim jetën”. Xhevdeti e pyeti se kush ishte ai që po i fliste. “Jam Kapllan Shehu”, - i tha shefi i Degës. “Të njoh Kapllan se ke qenë dhe shefi i policisë në Durrës. Por ti nuk ma fal dot jetën se unë kam vrarë njerëz” - i tha Xhevdet Mustafa nga brenda.

Plani për neutralizim

Që situata të sheshohej u mendua të ndërhyhej me një tank. U thirr një tankist dhe u pyet nëse kishte mundësi të dëmtonte me mjet cepin e murit të shtëpisë, aq sa Xhevdet Mustafa të mbetej i zbuluar, por pa dëmtuar kufomën e oficerit të kontrollit që ndodhej i vdekur anash saj. Ai pasi pa vendin tha se ishte në gjendje ta bënte atë punë. Mori një transportues të blinduar dhe e goditi murin. “Kur Xhevdeti pa që mbeti i zbuluar vrau veten duke e shkrepur këmbëzën e revolverit. Sipas logjikës time ai duhet të kishte mbetur vetëm me 5 plumba, pasi në çastin e fundit mendoi se po e sulmonin nga lart dhe qëlloi dy herë në tavan. Me tre të fundit vrau veten. I pari që hyri brenda ishte Kujtim Duro shefi i sigurimit të brigadës. Ai i kapi pistoletën me shami dhe ua tregoi të tjerëve. Pastaj morën trupin e Xhevdetit. Mbaj mend që kishte një këmishë të bardhë me mëngë të shkurtra e me vija. Nuk kishte kanotiere se kur e ngritën këmisha iu hap dhe iu dukën vrimat e plumbave. Kishte pantallona blu që ishin zhubrosur dhe një palë këpucë me anë të ngrëna. E hipën në një makinë ushtarake ZIS dhe e larguan prej aty. Pastaj morën dhe trupin e të zotit të shtëpisë. Mbaj mend që vajzat dolën të llahtarisura jashtë pas 6 orësh qëndrimi me të. Ato sapo dolën, pyetën: “Ju jeni amerikanë, se kështu na tha ai xhaxhi, që jeni amerikanë dhe donit ta vrisnit”- rrëfen ish komandanti i divizionit Naun Galloshi.

“Pas ngjarjes filloi kalvari i gatishmërisë dhe i analizave. Bënim shërbim një herë në dy ditë. Gjatë analizave mora vesh se kishte qenë vetë Enver Hoxha, i cili kishte telefonuar në Grupimin e Elbasanit, ku në telefon i kishte dalë Shefi Operativ i Grupimit, Zyk Zykaj, dhe atij i kishte dhënë urdhrin që të ngrinte në alarm brigadën e metalurgjikut për të kapur ose asgjësuar një grup shumë të rrezikshëm terrorist”

Dëshmia e Fatmir Zylës: Si u përfshi në ndjekje Tomori

“Pak çaste më vonë erdhi Tomori me triçiklin e tij të shërbimit. Pyeti njerëzit e alarmuar, ku ca prej tyre i njihte, ishin nga i njëjti qytet. Ata i thanë: një bandit pasi kishte kryer këto tmerre me armë, kishte ikur. Ata i treguan Tomorit, krushqit, në anë të rrugës, që do të merrnin një nuse diku nga Lushnja dhe që krimineli i kishte zbritur me armë nga taksia. Ata i thanë, Tomorit: “Ai ishte shumë i rrezikshëm”. “Po ku vajti banditi”; - pyeti sërish Tomori. Ata shtuan: “Mori taksinë e shoferin që e kërcënonte me armë e iku drejt Rrogozhinës”. Por, Tomori, gati fluturoi me motor. Me shpejtësi të jashtëzakonshme, iu qep pas taksisë së banditit i cili ishte larguar sa që nuk shihej me sy. Njerëzit tregojnë, se, kur kaloi Tomori, kthesën e Rrogozhinës për në Lushnjë, andej nga shkonte kapobanda, rrota e koshit të motorit ishte në ajër mbi 30/cm mbi tokë. Kështu, ai u vu në krye të kësaj detyre, me ndërgjegje të lartë atdhetare, me guxim e trimëri. Kapobanda, duket e kuptoi e mbase e pa, nga larg, që Tomori, u vu në ndjekjen e tij. Mbase e pa nga taksia në kthesat gjarpërore kur ngjitej në kodrat e Çermës dhe Tomori ishte në dalje të Rrogozhinës, duke ju afruar me shpejtësi.

Ai për të humbur gjurmët, pasi kaloi Çermën, kufi me Zhamën pa hyrë në këtë zonë, u kthye majtas, pas një kodre u fut në një rrugë qerresh që e punonte ferma e asaj kohe. Aty la taksinë dhe mori para me pistoletë në dorë shoferin. Rruga e vreshtit e nxori tek një zyrë e vogël që shfrytëzohej nga brigadierët e fermës. Më tej në, hangar dhe parcelat e rrushit, punonin e vilnin rrush punëtorët. Në këtë zyrë ndodhej brigadieri, po ky dhe kryetar i këshillit Thanasaj, Aqif Sula, me dy tre bashkëfshataret e tij. Në derë u dha Xhevdet Mustafa me shoferin para. Banditi bërtiste: arrestojeni këtë se është armik, e sa mundi i dha një shkelm në prapanicë dhe i shkreti shofer u shtri në mesin e zyrës. Shoferi që nuk i kishte mbetur pikë gjaku në fytyrë, belbëzonte i frikësuar deri në palcë: Amani më shpëtoni. Njerëzit e kësaj zyre nuk po merrnin vesh se ç’po ndodhte. Kur banditi pa që nuk u bë ndonjë lëvizje kundër shoferit, ai qëlloi me pistoletë brenda zyrës. Unë, - tregoi Aqif Sula, - i alarmuar dhe i ngritur në këmbë, kur ai qëllonte me armë nga pas murit, mora çiften mbi dollap, por fishekët e saj ishin të mbushur për shpend e lepuj, dhe me shpatulla pas murit qëlloja me të, sa për ta trembur banditin që të mos hynte brenda në zyrë. Ai me qëlloi në grykën e çiftes dhe njëra nga grykat e saj doli jashtë përdorimit.

Pak sekonda me vonë ai u nis nga kishte ardhur, duket për të marrë taksinë që kishte lënë më parë. Ecte dhe shante: Ju jeni armiq dhe kini për ta parë, se këtu do të zbarkojnë 250 amerikanë, etj. Unë vazhdoja ta ndiqja nga mbrapa, dhe ecja pas tij në distancë, pasi kisha frikë se me vriste, po t’i afrohesha. Tomori duket e kaloi vendin ku kishte fshehur taksinë kapobanda. Me sa duket u orientua shpejt. Tomori la triçiklin e u nis me shpejtësi anës së vreshtit. Thonë se në nxitim e sipër, një polic i tha: “Mos shko atje, se ai të vret”. Tomori, me sa thanë njerëzit, nuk e shihte vendin e ngjarjes, pasi kishte një kodër para. Por ai dëgjonte krismat e armëve e vazhdoi rrugën nga vinin të shtënat. Aqif Sula Kryetari i këshillit më ka thënë: Duke soditur se çfarë bënte banditi, pashë që anës vreshtit vinte me pistoletë në dorë Tomori, në të njëjtën rrugë që ikte banditi. Ata u takuan ballë për ballë me njëri-tjetri mbi shtëpi. Tomori i tha atij: “Dorzohu se nuk ke nga shkon”. Ai u përgjigj: “Hapëm rrugën se nuk kam punë me ty”. Në këto çaste u hap zjarri i menjëhershëm nga të dy palët. Banditin në këtë kacafytje me armë e mori një plumb i Tomorit, në kofshe. Këto më ka shpjeguar Aqif Sula. Për këtë arsye ai, Xhevdet Mustafa, u largua me vrap dhe u fut në shtëpinë që ndodhej aty afër, dhe e kyçi derën me çelës nga brenda. Tomori vrapoi pas tij, po kur pa se dera u kyç, u shtri barkas para derës 4-5 m. larg, në oborrin e vogël, i rrethuar me mur tulle një po, një jo. Dhoma ku u fut banditi ishte me dy gra dhe 4-5 kalamaj, qe shihnin filmin shqiptar, “Rrugë të bardha”. Të tmerruar që u fut një bandit me armë në dorë brenda bërtisnin e qanin kalamajtë nga frika. Megjithatë ata dëgjuan dhe krismat e armëve sekonda me parë, që gjendja e tyre brenda në dhomë u bë edhe më e frikshme, me terrorizuese. Babai i tyre kishte vajtur te vëllezërit e tij, aty afër. Ai duket dëgjoi të qarat e të bërtiturat e fëmijëve dhe erdhi me vrap në shtëpi. Dera ishte e kyçur, të qarat e të bërtiturat vazhdonin. Por pa dhe Tomorin, barkas në oborrin e tij. I zoti i shtëpisë, foli nga jashtë: “Hape derën, kush je ti që ke hyrë brenda”. Krimineli i tmerruar e quante se ishte Tomori që donte të hapte derën dhe qëlloi me derë të mbyllur. I zoti i shtëpisë ra i vdekur në tokë nga pas derës, të shtëpisë së tij nga 2-3 plumba të Xhevdet Mustafës. Këtë skenë makabre e pa Tomori. Aqif Sula më ka thënë, se të gjithë ngjarjen midis Tomorit e Xhevdet Mustafës, i ka parë me sytë e tij. Në kushtet që shpjegova, ku dhe kalamajtë e gratë qanin të lebetitur, Tomori u ngrit nga pozicioni, që kishte zënë e doli nga dritarja. Shtëpia ishte një katëshe me dritare nga perëndimi. Dielli pas orës 12 të drekës, fillon e bie. Vështirësitë e shikimit brenda në dhomë nga jashtë ishte goxha e kufizuar. Mirëpo Tomori i bënte thirrje banditit qe, të mos trembte e prekte fëmijët. Ai në shtëpinë e tij, kishte dy foshnja jetim pa nënë, pasi gruaja e tij nënë e dy të vegjëlve i kishte vdekur një vite me parë. Në këtë situatë Tomori filloi dy luftimin e dytë me Xhevdet Mustafën.

Banditi brenda në dhomë kishte mbledhur kalamajtë rreth vetes dhe një e mbante në krah para gjoksit të tij. Me gjithë këto kushte në distancë të afërt, Tomori e plagosi atë, thonë se, fëmijët kur u plagos ai bërtitën: “U plagos”. Dyluftimi në dritare qe shumë i vështirë sidomos për Tomorin që ishte nga jashtë dritares. Disa plumba të tij kishin kapur pjesën e sipërme të murit, mbi kokën e banditit që mbante një fëmijë në krah. Në këtë situatë, Tomori ruante që plumbat e armës së tij te mos godisnin fëmijët, ashtu siç kishin prekur parvazin e dritares plumbat e Xhevdet Mustafës, që donte të vriste Tomorin që lëvizte poshtë dritares për të vrarë banditin. Këto i kam parë me sytë e mi ditën e tretë të ngjarjes. Në këtë luftim të tmerrshëm morën plagë plumbi dhe dy tre fëmijë të vegjël. Këtu mbeti i vrarë Tomor Zyla. Në distancë shumë të afërt, Tomori ra nga dy plumba të kryebanditit, një mbi buzën e sipërme dhe tjetri në ballë. Më pas këtij dyluftimi erdhën forca të ushtrisë e të policisë. Të gjitha këto mua m’i ka treguar e shpjeguar siç thashë me lartë Aqif Sula. Gratë dhe fëmijët ku u fsheh Xhevdet Mustafa, e disa gjera i kam parë me sy, pasi kam qenë i interesuar të dija, se si luftoi dhe u vra, vëllai im Tomor Rrahman Zyla”.

Masakra në Divjakë

Ajo që ndodhi në 25 shtator ‘82 ka qenë një nga ngjarjet më tronditëse gjatë regjimit komunist. Zbarkimi i Xhevdet Mustafës dhe mënyra si u eliminua grupi i tij, i njohur si “grupi i fundit i diversantëve” ardhur në Shqipëri”, ende mbetet një mister. Atë paradite shtatori, në stacionin e trenit, banda e Mustafës u zbulua nga një banakiere. Ata zbarkuan nga Italia dhe prisnin trenin për Tiranë. Në përplasje me Policinë dhe Çetën Vullnetare të Rrogozhinës, u dorëzua Halit Bajrami. Sadedin Hasnedari u vra nga Çeta Vullnetare, por rrëshqiti fshehtas nga luftimi Xhevdet Mustafa. Në orët e pasdites të një dite më parë, ata kryen një masakër në plazhin e Divjakës. Vranë dy oficerë policie dhe një polic e morën peng. Në udhëtimin që kryente banda nga plazhi i Divjakës për në Rrogozhinë kreu i tyre vrau në rrugë një civil për të mos u zbuluar, pasi viktima, njohu policin që kishin marrë peng. Pasi fjetën natën e 24 shtatorit në kodrat e Çermës, mëngjesin e 25 shtatorit, u shfaqën në Rrogozhinë.

Flet vëllai i dëshmorit Tomorr Zyla

“Kjo ka ndodhur 31 vjet më parë. Koha e bandave antikomuniste kishte vite që ishte fashitur në Shqipëri, ndërsa në vitin ‘82, sërish do rishfaqej një bandë. Ja ç’kujton Fatmir Zyla, vëllai i dëshmorit që u përball me Xhevdet Mustafën: “Më 25 shtator 1982, Tomori ishte në krye të detyrës në linjën Kavajë-Skrapar. Xhevdet Mustafa, nën kërcënimin e armës rrëmbeu një makinë zhavorri me gjithë punëtorët që kishte sipër dhe me pistoletë në kokë të shoferit u nis nga Çerma në drejtim të Tiranës. Në ecje, përballë pa një taksi, ndaloi dhe i kërkoi taksistit që të zbrisnin nga taksia pasagjerët. Shoferi guximtar dhe i revoltuar fiku motorin e taksisë, duke bërtitur i pa kënaqur nga të shtënat e armës dhe brutaliteti i Xhevdet Mustafës. Në këto çaste me armë në dorë hyri në mjet Xhevdeti. Ai donte të ndizte taksinë për t’u zhdukur sa më parë, por motori i saj nuk ndizej, çelësi i ishte i prishur. Në këto kushte tërbimi bërtiti: “pse nuk ndizet taksia”. Shoferi i tha: “ti e qëllove me pistoletë dhe e ke prishur”. Banditi la taksinë shkoi te riportabli, por që andej ishte larguar shoferi. Ai e mori vet makinën dhe arriti në Gosë, diku te lapidari i heronjve të popullit Margarita dhe Kristaq Tutulani. Përsëri një taksi tjetër përballë. E ndaloi. Replikoi ashpër me shoferin e saj, e duke u thënë se: do t’i vriste, uli në tokë pasagjerët, krushq që diku në Lushnje do të merrnin një nuse. Makina taksi që mori banditi me grykën e armës pas kokës të shoferit, u nisën në drejtim të Rrogozhinës e Lushnjës. Këto lëvizje të hutuara e tmerruara të kapobandës e çorientuan policin në ndjekjen e tij”.


Shekulli

[Albo]

Dëshmia e rrallë: “E vërteta e ‘bandës Xhevdet Mustafa’ që erdhi në Shqipëri në shtatorin e ’82-it, ku vëllai im, ishte ‘kapo’ i saj dhe…”/ Historia e panjohur e tre shqiptarëve të arratisur, që ‘do vrisnin Enver Hoxhën’!













Dashnor Kaloçi

Pjesa e parë

Memorie.al publikon historinë e panjohur dhe të bujshme të ashtuquajturës “banda Xhevdet Mustafa”, ku bënin pjesë: Sabaudin Haznedari, Xhevdet Mustafa dhe Halit Bajrami, të cilët në mesnatën e 26 shtatorit të vitit 1982, me anë të një motoskafi të vogël që ishte nisur nga brigjet italiane, zbarkuan në bregdetin e Divjakës, ku pasi vranë një oficer policie dhe një fshatar të zonës, nën forcën e armëve, mbajtën peng një polic tjetër, i cili do t’u tregonte rrugën për të përparuar në brendësi të territorit shqiptar, deri sa ata arritën në qytezën e vogël të Rrogozhinës, ku u zbuluan nga njerëzit e Sigurimit të Shtetit dhe pas një përpjekje me armë, ‘kapo’ i saj Sabaudin Haznedari, mbeti i vrarë në një qendër zjarri, dhe po ashtu të njëjtin “fat” do të kishte edhe Xhevdet Mustafa, që mbeti i vrarë pas disa orësh, në një shtëpi të fshatit Zhamë të Lushnjes, pasi më parë kishte vrarë të zotin e shtëpisë dhe një nënoficer policie që po e ndiqte me motoçikletë. Dëshmia e rrallë e Gafurr Haznedarit nga qyteti i Durrësit, vëllait të ‘kapos’ së asaj bande, që rrëfen për herë të parë gjithë historinë e së ashtuquajturës “banda Xhevdet Mustafa”, e cila sipas versionit të Enver Hoxhës, “ishte dërguar nga UDB-ja në bashkëpunim me Leka Zogun, me qëllim për të vrarë sekretarin e parë të Komitetit Qendror të PPSH-së”. Ngjarja e panjohur, vjen nëpërmjet vëllait të ‘kapobandës’, Haznedari, duke filluar nga historia e tyre familjare për të cilën aktori dhe dramaturgu i njohur, Sulejman Pitarka, do t’i kushtonte dramën “Familja e peshkatari”, si dhe të gjithë kombinacionet e Sigurimit të Shtetit, që nga arratisja e tyre dhe deri në ngjarjen e 26 shtatorit 1982, ku Sabaudini dhe Xhevdeti mbetën të vrarë, në përpjekje me forcat e Ministrisë së Punëve të Brendshme, kurse Halit Bajrami, pasi u mbajt disa kohë në “Hetuesi” dhe te Hotel “Tirana”, u përcoll nga Zbulimi Shqiptar në Zelandën e Re, ku jetoi i qetë edhe pas viteve ’90-të, duke mos pranuar të shkelte më në Shqipëri!
Plot 39-vjet më parë, në paraditen e së dielës së 26 shtatorit të vitit 1982, një ngjarje aspak e zakontë dhe tepër e bujshme e ndodhur në një qytezë të vogël të Shqipërisë së Mesme. Shprishi heshtjen e monotoninë mbytëse që mbizotëronte prej vitesh në Shqipërinë komuniste të asaj kohe, duke shkaktuar pështjellim e panik të madh edhe në radhët e hierarkisë së lartë të udhëheqjes komuniste të kryesuar prej Enver Hoxhës. Po atë pasdite, lajmi mbi atë ngjarje, që ishte përhapur me një shpejtësi po të pazakontë pothuaj në të gjithë vendin, duke u rrëfyer në forma nga më të ndryshmet. U bë i ditur edhe nga Radio-Televizioni Shqiptar, me anë të një njoftim zyrtar të dhënë nëpërmjet një komunikate zyrtare të Ministrisë së Punëve të Brendshme, i cili u transmetua në emisionin e lajmeve të orës 20.00. Ajo komunikatë zyrtare në mes të tjerash, bënte të ditur se: ‘një bandë e armatosur e financuar dhe e stërvitur nga shërbimet sekrete të disa vendeve fqinje, në bashkëpunim dhe me armiqtë e popullit shqiptar, kishte zbarkuar disa km. në thellësi të territorit shqiptar në bregdetin e Divjakës, ku dhe ishte asgjësuar plotësisht nga forcat e Ministrisë së Brendshme’.

Afro dy muaj më pas, akoma pa u shuar jehona e asaj ngjarje, gjatë një takimi që kreu i Shqipërisë komuniste, Enver Hoxha, mbajti me zgjedhësit e zonës së tij elektorale në Tiranë, në mes të tjerash foli dhe për atë “bandë” që tashmë ishte bërë e njohur, kudo në të gjithë Shqipërinë, si “Banda e Xhevdet Mustafës”. Lidhur me këtë, ai u shpreh: “Banda e armatosur e kriminelit Xhevdet Mustafa, që u përgatit dhe u financua nga Leka Zogu në bashkëpunim me UDB-në jugosllave dhe shërbimet e huaja sekrete, të disa vendeve fqinje, u asgjësua e u eliminua plotësisht brenda gjashtë orëve nga zbarkimi i tyre, akoma pa e parë mirë diellin shqiptar”.

Për këtë ngjarje të bujshme, që asokohe tronditi gjithë Shqipërinë dhe hapi panik të madh për disa muaj me radhë duke vënë në gatishmëri të lartë të gjitha repartet e Forcave të Armatosura dhe çetat vullnetare, është folur dhe shkruar vetëm pas viteve ’90-të, me shembjen e regjimit komunist, por përsëri, e gjithë ngjarja e 26 shtatorit të vitit 1982, ku mbetën të vrarë Sabaudin Haznedari dhe Xhevdet Mustafa, si dhe e ashtuquajtura “banda Xhevdet Mustafa”, edhe pse kanë kaluar katër dekada që nga ajo kohë, vazhdon të mbetet e mbuluar me mister, duke mbajtur mbi vetë një sërë pikëpyetjesh!

Në këtë kontekst, me qëllimin për të tentuar për të hedhur sadopak dritë mbi atë ngjarje të largët, Memorie.al i rikthehet përsëri një cikli shkrimesh për të ashtuquajturën “banda Xhevdet Mustafa”, duke publikur fakte dhe ngjarje të reja të panjohur më parë, të cilat vijnë nëpërmjet intervistës me Gafurr Haznedarin nga qyteti i Durrësit, i cili është vëllai i Sabaudin Haznedarit, kryetarit të “grupit komando”, që së bashku me Xhevdet Mustafën e Halit Bajramin, zbarkoi në bregdetin e Divjakës në mesnatën e largët të 26-shtatorit të vitit 1982, ku sipas versionit të Tiranës zyrtare të artikuluar nga vetë Enver Hoxha në fjalën e mbajtur para zgjedhësve të tij të zonës elektorale në Tiranë, “ishte dërguar nga UDB-ja në bashkëpunim me Leka Zogun, me qëllim për të vrarë sekretarin e parë të Komitetit Qendror të PPSH-së”.

Pas intervistës me z. Gafurr Haznedari që do të publikohet në gjashtë numra radhazi, (duke filluar nga sot), Memorie.al do vazhdoj përsëri me shkrime të tjera, me dëshmi dhe intervista, nga aktorë të asaj ngjarje, të afërm të familjeve të tyre, si dhe dëshmitarë të ndryshëm, që rastësia i lidhi, apo i çoi në atë vend ku 39 vite më parë zbarkoi ‘grupi i armatosur komando’ i njohur ndryshe si “banda Xhevdet Mustafa”, ngjarje e cila edhe sot pas katër dekadash, vazhdon të mbetet e mbuluar me mister.

Dëshmia e rrallë e Gafurr Haznedarit, vëllait të “kapos’ së “Bandës Xhevdet Mustafa”

“Vëllai im Sabaudin Haznedari, ishte kryetari i ‘bandës’, që së bashku me Xhevdet Mustafën dhe Halit Bajramin, zbarkuan në bregdetin e Divjakës, në mesnatën e 26 shtatorit të vitit 1982. Bashkë me ata të tre, në bazat e stërvitjes ishte përgatitur edhe një person tjetër, (F. K.)i cili pak çaste para se banda të imbarkohej në motoskafin që do të lundronte, drejt bregdetit shqiptar, u bë i sëmurë dhe u nis gjoja për të blerë ilaçe. Pas ikjes së dyshimtë të atij personi që pas viteve ’90-të ka ardhur disa herë në Tiranë, vëllai im Sabaudini, e ndërroi itinerarin e lundrimit dhe zbarkoi në një vend tjetër, për t’ju shmangur kurtheve të Sigurimit”. Kështu shprehej në mes të tjerash, lidhur me të ashtuquajturën “Banda Xhevdet Mustafa”, Gafurr Haznedari, nga qyteti i Durrësit, i cili na rrëfente gjithë historinë e asaj bande, ku vëllai i tij, Sabaudin Haznedari, ishte ‘kapo’ i saj.

Kush ishte Sabaudin Haznedari, cila është e kaluara e tij dhe në çfarë funksioni u caktua ai, pas mbarimit të Luftës? Cila ishte përplasja e tij me krerët e lartë të Partisë Komuniste Shqiptare, në qytetin e tij vitin 1945 dhe përse ai u përjashtua nga radhët e partisë etj?

Kush ishte Halit Bajrami, që kur njihej ai me Sabaudinin dhe si u arratisën ata nga Shqipëria? Arratisja e Halit Bajramit, a ishte për qëllime politike, për arsye se ai ishte pakënaqur nga regjimi komunist, apo ajo ishte një truk i Sigurimit të Shtetit, i ideuar nga shefi i tij, Ministri i Punëve të Brendshme, Mehmet Shehu? Si e mësoi familja Haznedari, lajmin e arratisjes së Sabaudinit dhe çfarë i thanë babait të tij, Mahmudit, kur atë e thirrën në Ministrinë e Punëve të Brendshme? Ku u vendosën ata të dy pasi ikën nga Shqipëria dhe përse Halit Bajrami ngulte këmbë që ta merrte me vete Sabaudinin në Zelandën e Re?

Ku jetuan Sabaudini dhe Haliti nga viti 1950 e deri në 1982-in kur erdhën në Shqipëri dhe a i mbajtën ata lidhjet e miqësinë e vjetër? Çfarë ndodhi me familjet e tyre pas arratisjes dhe përse nuk u ngacmuan ato nga regjimi komunist i Enver Hoxhës, siç ndodhte zakonisht me familjet dhe të afërmit e atyre që arratiseshin nga Shqipëria e aq më shumë kur ata kishin “aktivitet armiqësor”, kundër Shqipërisë komuniste? Si mundi Sabaudini të lidhej me familjen e tij dhe kush ishte gruaja, që në 1962-in ai e nisi nga Italia dhe u takua me bashkëshorten, djalin dhe gjithë njerëzit e shtëpisë së tij, në qytetin e Durrësit?

Si u zbuluan tre pjesëtarët e “bandës” në Rrogozhinë dhe si është e vërteta e vrasjes së Sabaudin Haznedarit në bunkerin (qendrën e zjarrit), ku ishte futur? Çfarë ndodhi me familjet Haznedari, Mustafa dhe Bajrami, në 27 shtatorin e vitit 1982?

Çfarë u shkruajt në letrën që iu dërgua Halit Bajramit në vitin 1993, në Zelandën e Re dhe përse ai nuk pranoi të kthehej asnjëherë në Shqipëri? Lidhur me këto mistere e fakte të tjera nga historia e asaj që njihet si “Banda Xhevdet Mustafa”, na njeh për herë të parë me dëshmitë e tij ekskluzive Gafurr Haznedari nga qyteti i Durrësit.

Zoti Gafurr, pas mbarimit të Luftës, me çfarë pune u mor vëllai juaj Sabaudini?

Vëllai im i madh, Sabaudini, i cili kishte qenë në radhët partizane dhe nga Lufta doli oficer me gradën e togerit, menjëherë që në dhjetorin e vitit 1944, u caktua me funksionin e Kryetarit të Këshillit Nacionalçlirimtar për Lagjen “Varosh” i poshtëm, që në atë kohë përmblidhte gjysmën e qytetit të Durrësit.

Sa kohë u mor Sabaudini me atë punë në Durrës?

Në atë detyrë Sabaudini nuk shërbeu për shumë kohë, sepse në vitin 1945, atë e hoqën që andej dhe e përjashtuan nga radhët e partisë.

Për çfarë arsyesh ndodhi ajo gjë, pra përjashtimi i tij nga partia?

Atë vit, në qytetin e Durrësit u zhvilluan zgjedhjet për në forumet drejtuese të pushtetit vendor dhe një pjesë e madhe komunistëve kryesorë, që ishin shumë të njohur, që nga koha e Luftës, si: Skënder Çela, Drita Malile, Hysen Ballhysa, Mark Toçi etj., kundërshtuan kandidaturat që kishte dërguar Komiteti Qendror i Partisë Komuniste, nga Tirana.

Haznedarët në qytetin e Durrësit, fqinjë të aktorit dhe dramaturgut të njohur, Sulejman Pitarka, i cili u kushtoi atyre dramën, “Familja e peshkatarit”

Origjina e hershme e familjes së njohur durrsake, Haznedari, prej nga rrjedhin edhe Sabaudin e Gafurr Haznedari, është nga Dibra e Madhe, më saktë nga fshati Prilep i Manastirit. Gjyshi i Sabaudinit, është quajtur Vesaf Haznedari dhe është njohur në të gjithë Prefekturën e Dibrës së Madhe, si stërnip i Sulltan Hamitit. Djali i Vesafit, Mahmudi, që njëkohësisht është edhe babai i Sabaudinit dhe Gafurrit, ka lindur më 15 shtator të vitit 1887, në Prilep të Manastirit, ku dhe është shkolluar fillimisht në një ‘Mejtep’ e më pas në ‘Medrese’.

Aty nga viti 1927, Mahmud Haznedari me gjithë familjen e tij u shpërngul nga qyteti i Manastirit dhe erdhi e u vendos në Tiranë, për shkak të dënimit me vdekje, që i ishte dhënë në mungesë nga një gjykatë sllave, i cilësuar si irredentist. Pasi qëndroi për dy vite në Tiranë, Mahmud Haznedari me familjen e tij u zhvendos dhe shkoi në qytetin e Durrësit, ku për disa kohë jetoi si qiraxhi, në një banesë afër Torrës së Kalasë. Më pas ai bleu një copë tokë në bregdet, në vendin që edhe sot durrsakët e njohin si “Tokat e batallëkut”. Në atë tokë, që i’a bleu Zija Kodrës, Mahmudi, ngriti një kasolle në bregdet.

Më pas ajo barangë e ngritur në bregdet, të cilën Mahmudi, e mbushi me dhe rreth e rreth, u njoh dhe u quajt nga durrsakët si “Kasollja e peshkatarit”. Në ato toka të “batallëkut” ngjitur me familjen Haznedari, asokohe banonte dhe familja e Sulejman Pitarkës, (shkrimtarit dhe aktorit të madh), që disa vjet më pas, mori shkas dhe shkroi dramën e njohur “Familja e peshkatarit”, (e cila u dedikohet tërësisht Haznedarëve) që më pas u ekranizua nga Kinostudio “Shqipëria e Re”, me filmin “Oshëtimë në bregdet” .

Plaku i asaj familje, Mahmudi, me bashkëshorten e tij. Lutfijen, (Strazimiri) asokohe u bënë me gjashtë fëmijë dhe më i madhi i tyre ishte Sabaudini, që kishte lindur në vitin 1922. Pas tij vinin: Emini, Naimi, Abdurrahimi, Gafurri dhe Qerimi, të cilët kishin diferencë moshe nga tre katër vite me njëri-tjetrin.

Po kështu edhe më pas, gjatë viteve të Luftës, ajo “kasolle e peshkatarit”, u bë një nga bazat e Lëvizjes Antifashiste, ku u strehuan dhe bënin mbledhje shumë nga eksponentët kryesorë të Qarkorit komunist të Durrësit, pasi, përveç plakut të shtëpisë, Mahmudit, edhe tre djemtë e tij më të rritur, Sabaudini, Emini dhe Naimi, ishin angazhuar me Lëvizjen Antifashiste, duke hyrë edhe në radhët e Partisë Komuniste. Në vitin 1943, familja Haznedari u shpërngul nga Durrësi dhe erdhi në Tiranë, duke u vendosur në një banesë me qera në “Rrugën e Kavajës”, tek furi i Lym Sharrës. Edhe kjo shtëpi ku u vendosën Haznedarët në Tiranë, u kthye në një nga bazat e Luftës, pasi tre djemtë e saj, Sabaudini, Emini dhe Naimi 14-vjeçar, kishin dalë partizanë.

Emini, që në atë kohë ishte partizan në çetën e Pezës, vinte në shtëpi i veshur si fshatar dhe me gomarin e tij që sillte dru gjoja për furrën, merrte municion që i ati i tij, Mahmudi, e blinte për partizanët. Më 16 nëntor të vitit 1944, një ditë para se gjermanët të largoheshin nga Tirana, ata dogjën shtëpinë e Haznedarëve, pasi gjatë kontrollit që bënë, në bodrumet e saj, gjetën trakte dhe komunikata të komunistëve. Të mbetur në mes të rrugës, tetë ditë më vonë (më 24 nëntor 1944), familja Haznedari u shpërngul përsëri për në qytetin e Durrësit dhe u vendos në ish-kasollen e saj në bregdet, e cila tashmë ishte rrënuar plotësisht.

Burimi: Memorie.al

[Albo]

Dëshmia e rrallë: “Si u arratis vëllai im, Sabaudin Haznedari në 1950-ën, me shokun e tij që ishte shefi i Sigurimit të Divizionit të Korçës dhe…”/ Historia e panjohur e dy pjesëtarëve të ‘bandës Xhevdet Mustafa’

Dashnor Kaloçi

Pjesa e dytë

Memorie.al publikon historinë e panjohur dhe të bujshme të ashtuquajturës “banda Xhevdet Mustafa”, ku bënin pjesë: Sabaudin Haznedari, Xhevdet Mustafa dhe Halit Bajrami, të cilët në mesnatën e 26 shtatorit të vitit 1982, me anë të një motoskafi të vogël që ishte nisur nga brigjet italiane, zbarkuan në bregdetin e Divjakës, ku pasi vranë një oficer policie dhe një fshatar të zonës, nën forcën e armëve, mbajtën peng një polic tjetër, i cili do t’u tregonte rrugën për të përparuar në brendësi të territorit shqiptar, deri sa ata arritën në qytezën e vogël të Rrogozhinës, ku u zbuluan nga njerëzit e Sigurimit të Shtetit dhe pas një përpjekje me armë, ‘kapo’ i saj Sabaudin Haznedari, mbeti i vrarë në një qendër zjarri, dhe po ashtu të njëjtin “fat” do të kishte edhe Xhevdet Mustafa, që mbeti i vrarë pas disa orësh, në një shtëpi të fshatit Zhamë të Lushnjes, pasi më parë kishte vrarë të zotin e shtëpisë dhe një nënoficer policie që po e ndiqte me motoçikletë. Dëshmia e rrallë e Gafurr Haznedarit nga qyteti i Durrësit, vëllait të ‘kapos’ së asaj bande, që rrëfen për herë të parë gjithë historinë e së ashtuquajturës “banda Xhevdet Mustafa”, e cila sipas versionit të Enver Hoxhës, “ishte dërguar nga UDB-ja në bashkëpunim me Leka Zogun, me qëllim për të vrarë sekretarin e parë të Komitetit Qendror të PPSH-së”. Ngjarja e panjohur, vjen nëpërmjet vëllait të ‘kapobandës’, Haznedari, duke filluar nga historia e tyre familjare për të cilën aktori dhe dramaturgu i njohur, Sulejman Pitarka, do t’i kushtonte dramën “Familja e peshkatari”, si dhe të gjithë kombinacionet e Sigurimit të Shtetit, që nga arratisja e tyre dhe deri në ngjarjen e 26 shtatorit 1982, ku Sabaudini dhe Xhevdeti mbetën të vrarë, në përpjekje me forcat e Ministrisë së Punëve të Brendshme, kurse Halit Bajrami, pasi u mbajt disa kohë në “Hetuesi” dhe te Hotel “Tirana”, u përcoll nga Zbulimi Shqiptar në Zelandën e Re, ku jetoi i qetë edhe pas viteve ’90-të, duke mos pranuar të shkelte më në Shqipëri!
Plot 39-vjet më parë, në paraditen e së dielës së 26 shtatorit të vitit 1982, një ngjarje aspak e zakontë dhe tepër e bujshme e ndodhur në një qytezë të vogël të Shqipërisë së Mesme. Shprishi heshtjen e monotoninë mbytëse që mbizotëronte prej vitesh në Shqipërinë komuniste të asaj kohe, duke shkaktuar pështjellim e panik të madh edhe në radhët e hierarkisë së lartë të udhëheqjes komuniste të kryesuar prej Enver Hoxhës. Po atë pasdite, lajmi mbi atë ngjarje, që ishte përhapur me një shpejtësi po të pazakontë pothuaj në të gjithë vendin, duke u rrëfyer në forma nga më të ndryshmet. U bë i ditur edhe nga Radio-Televizioni Shqiptar, me anë të një njoftim zyrtar të dhënë nëpërmjet një komunikate zyrtare të Ministrisë së Punëve të Brendshme, i cili u transmetua në emisionin e lajmeve të orës 20.00. Ajo komunikatë zyrtare në mes të tjerash, bënte të ditur se: ‘një bandë e armatosur e financuar dhe e stërvitur nga shërbimet sekrete të disa vendeve fqinje, në bashkëpunim dhe me armiqtë e popullit shqiptar, kishte zbarkuar disa km. në thellësi të territorit shqiptar në bregdetin e Divjakës, ku dhe ishte asgjësuar plotësisht nga forcat e Ministrisë së Brendshme’.

Afro dy muaj më pas, akoma pa u shuar jehona e asaj ngjarje, gjatë një takimi që kreu i Shqipërisë komuniste, Enver Hoxha, mbajti me zgjedhësit e zonës së tij elektorale në Tiranë, në mes të tjerash foli dhe për atë “bandë” që tashmë ishte bërë e njohur, kudo në të gjithë Shqipërinë, si “Banda e Xhevdet Mustafës”. Lidhur me këtë, ai u shpreh: “Banda e armatosur e kriminelit Xhevdet Mustafa, që u përgatit dhe u financua nga Leka Zogu në bashkëpunim me UDB-në jugosllave dhe shërbimet e huaja sekrete, të disa vendeve fqinje, u asgjësua e u eliminua plotësisht brenda gjashtë orëve nga zbarkimi i tyre, akoma pa e parë mirë diellin shqiptar”.

Për këtë ngjarje të bujshme, që asokohe tronditi gjithë Shqipërinë dhe hapi panik të madh për disa muaj me radhë duke vënë në gatishmëri të lartë të gjitha repartet e Forcave të Armatosura dhe çetat vullnetare, është folur dhe shkruar vetëm pas viteve ’90-të, me shembjen e regjimit komunist, por përsëri, e gjithë ngjarja e 26 shtatorit të vitit 1982, ku mbetën të vrarë Sabaudin Haznedari dhe Xhevdet Mustafa, si dhe e ashtuquajtura “banda Xhevdet Mustafa”, edhe pse kanë kaluar katër dekada që nga ajo kohë, vazhdon të mbetet e mbuluar me mister, duke mbajtur mbi vetë një sërë pikëpyetjesh!

Në këtë kontekst, me qëllimin për të tentuar për të hedhur sadopak dritë mbi atë ngjarje të largët, Memorie.al i rikthehet përsëri një cikli shkrimesh për të ashtuquajturën “banda Xhevdet Mustafa”, duke publikur fakte dhe ngjarje të reja të panjohur më parë, të cilat vijnë nëpërmjet intervistës me Gafurr Haznedarin nga qyteti i Durrësit, i cili është vëllai i Sabaudin Haznedarit, kryetarit të “grupit komando”, që së bashku me Xhevdet Mustafën e Halit Bajramin, zbarkoi në bregdetin e Divjakës në mesnatën e largët të 26-shtatorit të vitit 1982, ku sipas versionit të Tiranës zyrtare të artikuluar nga vetë Enver Hoxha në fjalën e mbajtur para zgjedhësve të tij të zonës elektorale në Tiranë, “ishte dërguar nga UDB-ja në bashkëpunim me Leka Zogun, me qëllim për të vrarë sekretarin e parë të Komitetit Qendror të PPSH-së”.

Pas intervistës me z. Gafurr Haznedari që do të publikohet në gjashtë numra radhazi, (duke filluar nga sot), Memorie.al do vazhdoj përsëri me shkrime të tjera, me dëshmi dhe intervista, nga aktorë të asaj ngjarje, të afërm të familjeve të tyre, si dhe dëshmitarë të ndryshëm, që rastësia i lidhi, apo i çoi në atë vend ku 39 vite më parë zbarkoi ‘grupi i armatosur komando’ i njohur ndryshe si “banda Xhevdet Mustafa”, ngjarje e cila edhe sot pas katër dekadash, vazhdon të mbetet e mbuluar me mister.

Dëshmia e rrallë e Gafurr Haznedarit, vëllait të “kapos’ së “Bandës Xhevdet Mustafa”

Vijon nga numri i kaluar

Zoti Gafur, ç’ndodhi pas kësaj?

Kjo gjë në atë kohë bëri zhurmë të madhe deri në Tiranë dhe për zgjidhjen e atij problem, u angazhuan krerët më të lartë të PKSH-së , të cilët erdhën disa herë në Durrës, për të thyer të pabindurit, ku bënte pjesë dhe Sabaudini. Sekretari Politik i Qarkorit të Durrësit, Adil Çarçani, në atë kohë njoftoi Enver Hoxhën lidhur me agravimin e situatës dhe ndër shkaktarët e saj, të cilët ai i etiketonte si rebelë, bënte përgjegjës edhe Sabaudinin.

Çfarë thuhej në letrën që Adil Çarçani i shkruante Enver Hoxhës?

Në atë letër në mes të tjerash, Adil Çarçani, nga pozita e Sekretarit të Përgjithshëm të Qarkorit të Durrësit, shkruante: “Në raportet që ju kemi dërguar, ju kemi shkruar vazhdimisht se nga anëtarët e Partisë, një pjesë janë të rinj dhe pa eksperiencë në punë dhe një pjesë tjetër, megjithëse të vjetër, janë me një shumicë pakënaqësish dhe pretendimesh. Këta elementë të vjetër, që më parë kanë qenë me punë të mira, nuk ju pëlqen që të mos kenë prapë pozita të mira dhe për këtë, ata mundohen duke përgatitur shokët e tjerë të flasin, jo kundra Partisë, por kundra shokëve që Partia i ka vënë në krye. Këta shokë siç e dini janë: Hysen Ballhysa, Skënder Çela, të infektuar nga Mark Toçi, Drita Malile, Semiha Ishmi, Sabaudin Haznedari, Petro Laku, Kudret Ballhysa etj., flasin më hapur.

Pas kësaj çfarë ndodhi me Sabaudinin?

Siç thashë dhe më lart, Sabaudinin e shkarkuan nga Kryetar Këshilli dhe e përjashtuan edhe nga Partia. Ky ishte dënimi më i lehtë, sepse shokët e tij, si Hysen Ballysa, Drita Malile e ndonjë tjetër, i futën në burg, ndërsa Skënder Çelën dhe Mark Toçin, i pushkatuan pa gjyq, pak kohë më vonë. Për të gjitha këto që ju thashë, disponoj dokumenta arkivor dhe mund të vij e t’i shoh kushdo.

Pasi e përjashtuan nga Partia dhe e hoqën si kryetar këshilli, me çfarë u mor Sabaudini?

Pasi e përjashtuan nga Partia dhe e shkarkuan nga funksionet që kishte në Këshillin Nacionalçlirimtar të Durrësit, Sabaudini filloi punë si Shef-Llogarie në Ndërmarrjen e Ujërave të qytetit të Durrësit.

Pas përjashtimit nga Partia dhe Këshilli, a ishte i pakënaqur Sabaudini dhe a i shprehte me njeri pakënaqësitë e tij?

Që nga dita që atë e eliminuan nga ato funksione që kishte, Sabudini ra në një dëshpërim të thellë. Në parantezë, desha të them diçka për karakterin e tij. Ai ishte një komunist idealist dhe nuk i duronte dot prapaskenat dhe poshtërsitë, që bënin në atë kohë komunistët brenda radhëve të tyre, si dhe në popull gjatë qeverisjes. Kur i shihte të gjitha ato që bëheshin, Sabaudini, vinte dy duart në kokë dhe thoshte: “Po pse, për këto luftuam ne”. Sabudini ishte i pezmatuar nga ideali komunist, që ai kishte përqafuar që në vitin 1942 dhe padyshim ajo gjë vinte nga që atij, nuk i ishte dhënë vendi që i takonte, pasi kishte pasur një kontribut jo të vogël gjatë Luftës. Me pak fjalë, Sabudini, ishte shumë i pakënaqur dhe shprehej se nuk e shihte të realizuar, idealin për të cilën kishte luftuar.

Me kë i bënte këto biseda Sabaudini, duke ditur se ato përbënin rrezik?

Këto biseda dhe debatet më të mëdha Sabaudini i bënte brenda familjes, me dy vëllezërit më të vegjël, që vazhdonin të ishin në Parti. Lidhur me këtë, në parantezë përsëri desha t’ju them: a e mbani mënd dramën “Familja e peshkatarit”, të Sulejman Pitarkës, të cilin ne e kemi pasur fqinj, ngjitur me ne, në “Tokat e Batallëkut”. Shtysën për të shkruar atë dramë, Sulejmani e ka marrë nga familja jonë, deri tek titulli që lidhet me shtëpinë tonë që quhej “Kasollja e peshkatarit”. E vetmja gjë që ka ndryshuar Pitarka, është zhvendosja e ngjarjes në kohë, pra: ato debate brenda familjes sonë me Sabaudinin, të cilin në dramë ai e ka quajtur Selim, nuk janë bërë gjatë kohës së Luftës, por pas sajë, kur Sabaudinin e përjashtuan nga Partia. Pra vetëm ky është ndryshimi.

Me cilin nga vëllezërit debatonte më shumë Sabaudini?

Debatet më të ashpra, Sabaudini i kishte me vëllanë e dytë, Eminin, i cili në atë kohë ishte komunist fanatik dhe nuk lëshonte pe, në vijën e Partisë, që ndiqte Enver Hoxha. Që nga koha që Sabaudinin e përjashtuan nga Partia e deri në gushtin e vitit 1950, kur ai u arratis nga Shqipëria, në familjen tonë nuk pushuan kurrë debatet në mes Sabaudinit dhe Eminit.

Përse bëheshin këto konflikte e debate dhe çfarë i kërkonte Emini, Sabaudinit?

Sherret dhe konfliktet në shtëpinë tonë në mes Sabaudinit dhe Eminit, e kishin pikënisjen dhe zanafillën në idealet e tyre komuniste, pra në problemet e politikës. Sabaudini, ishte shumë liberal dhe siç thashë më sipër, ishte një komunist idealist. Ndërsa e kundërta qëndronte me Eminin, i cili ishte shumë fanatik. Kështu që ata të dy nuk përputheshin në mendimet e tyre. Por, ndonëse po flas për dy vëllezërit e mi, nuk mund të rri pa thënë të vërtetën. Desha të theksoj dhe kjo është e vërteta, se ishte Emini ai që i shkaktonte sherret dhe konfliktet, duke i kërkuar Sabaudinit, që të hiqte dorë nga mendimet e tija dhe të bënte lutje për t’u futur përsëri në Parti.

Po Sabaudini nuk ishte dakord me ato që i kërkonte Emini?

Jo jo, jo vetëm që nuk ishte dakord, por ai nuk mund t’i duronte dot ato që thoshte ai. Dhe kjo gjë, pra sherret që bënte Emini me të, i’a nxinë jetën dhe ja bënë të padurueshëm, qëndrimin në shtëpi.

Si e zgjidhi Sabaudini këtë problem?

Duke qenë në atë gjendje krejt të padurueshme, në 14 gusht të vitit 1950, Sabaudini u arratis nga Shqipëria?

Si u bë e mundur arratisja e tij?

Në atë kohë, pra kur Sabaudini ishte në kulmin dëshpërimit të tij, ai u takua me një ish shokun e tij të vjetër, që nga koha e fëmijërisë dhe e Luftës, Halit Bajramin dhe me të bëri planet e u arratisën të dy.

Nga ishte Halit Bajrami dhe çfarë detyre kishte në atë kohë?

Halit Bajrami, me sa di unë është me origjinë nga Tivari, por ai kishte lindur në Durrës dhe familja e tij në mos gaboj, në atë kohë banonte në Shkozet. Halit Bajrami, siç thashë kishte qenë partizan dhe nga Lufta më duket se kishte dalë me gradën e aspirantit apo togerit, nuk e di mirë këtë gjë. Në atë kohë që Sabudini, u takua me Halitin, ai mbante detyrën e zv/Shefit të Sigurimit për Divizionin e Korçës.

Ku takoheshin ata, kur Halit Bajrami ishte me punë në Korçë?

Në atë kohë, vërtet Halit Bajrami ishte me punë në Divizionin e Korçës, por ai vinte me pushime në Plazhin e Durrësit dhe aty u takua me Sabaudinin. Për herë të parë Haliti erdhi me pushime në Plazhin e Durrësit në verën e vitit 1949 dhe ai ishte takimi i parë mes tyre. Në atë takim, si duket ata bënë planet që të arratiseshin më vonë. Pas asaj, Halit Bajrami, erdhi përsëri verën tjetër me pushime në Plazhin e Durrësit, në korrikun e vitit 1950 dhe përsëri Sabaudini shkoi dhe e takoi. Siç duket aty vendosën që të arratiseshin, gjë të cilën ata e realizuan në 14 gusht të atij viti.

Si dhe nga u arratisën ata të dy?

Pasi Halit Bajrami erdhi për herë të dytë në Plazhin e Durrësit, ai u takua me Sabaudinin dhe së bashku, qëndruan për tre katër ditë, duke biseduar nga mëngjesi në darkë. Në ato ditë, ata vendosën që të arratiseshin dhe për të humbur gjurmët, porsa mbaruan pushimet në Durrës, morën fleta kampi dhe shkuan për pushime në Shtëpinë e Pushimit të Dardhës, në Korçë. Në atë Shtëpi Pushimi, ata qëndruan tre katër ditë dhe më pas u arratisën pa ndonjë problem, sepse Haliti e njihte mirë atë vend, ku shërbente si zv/Shef Sigurimi për Divizionin e Korçës.

Kur dhe si e mësuat ju në familje arratisjen e Sabaudinit?

Në atë kohë që Sabaudini u arratis nga Shqipëria, ai la në shtëpi bashkëshorten e tij me djalin e vogël, Skënderin, që ishte disa muajsh. Pra, desha të them, se ai vendim për t’u arratisur nga Shqipëria, nuk ka qenë i lehtë për të, por dëshpërimi i tij ishte i madh dhe kishte arritur kulmin. Ne në familje u bëmë merak, sepse Sabudini nuk po vinte në shtëpi dhe ajo gjë, nuk kishte ndodhur kurrë me të. Dini, siç e thërrisnim ne në familje, ishte një prind dhe familjar i rregullt, e nuk kishte ndodhur të mungonte disa ditë, pa ardhur në shtëpi. Nisur nga kjo babai, Mahmudi, shkoi në Tiranë për t’u interesuar në Ministrinë e Punëve të Brendshme.

Çfarë i thanë babait në Ministrinë e Brendshme për Sabaudinin?

Atje i thanë se Sabaudini, ishte arratisur nga Shqipëria dhe asgjë më tepër. Pas kësaj babai erdhi në shtëpi dhe na dha lajmin, që na tronditi pa masë, sidomos dy vëllezërit, Emini dhe Naimi, që ishin të dy komunistë dhe me punë me përgjegjësi.

Pas arratisjes së Sabaudinit, çfarë masash dhe çfarë qëndrimi mori dhe mbajti shteti ndaj familjes suaj?

Pas arratisjes së Dinit, në fillim ne nuk na ngacmuan. Por ajo ishte e përkohshme dhe masat nda familjes sonë filluan gradualisht. Si fillim na hoqën nga puna, të tre vëllezërit që punonim në Portin Detar. Unë dhe vëllai i katërt, Abdurrahimi, në atë kohë punonim si saldator në Port, ndërsa vëllai tjetër, Naimi, që ishte i treti nga vëllezërit, në atë kohë ishte Drejtor i ‘Hozrashotit’ po në Port. Pasi na hoqën të tre nga Porti, Naimin e çuan shef-furnizimi në një Kooperativë Bujqësore, kurse unë dhe Abdurrahimi, gjetëm punë vetë po si saldator, pasi na e kishin nevojën, se na konsideronin si mjeshtra në zanatin tonë.

Po Naimin, e përjashtuan nga Partia?

Megjithëse Naimin e hoqën nga Porti, ku ishte drejtor, atë nuk e përjashtuan nga Partia, por vazhdimisht në mbledhjet e organizatës ku bënte jetën e Partisë, atij i’a përmendnin gjithmonë, se kishte një vëlla të arratisur”.

Si e mendoni arratisjen e tyre, a ishte ajo një truk i Sigurimit të Shtetit apo erdhi nga që ata ishin të pakënaqur nga regjimi komunist?! Është thënë se Haliti u arratis nga që pati një konflikt me shefin e tij Mehmet Shehun dhe nga frika se mos e arrestonte, ai u detyrua dhe iku. Si e shpjegoni këtë si për Sabaudinin ashtu dhe për Halitin?

Po e nis shpjegimin tim nga Halit Bajrami. Dihet se Haliti, ishte zv/Shef Sigurimi dhe arratisja e tij ishte një truk i Sigurimit të Shtetit. Kjo shpjegohet dhe me deduksion logjik, po të shohim se si u zhvilluan ngjarjet më vonë. Pra, po të kemi parasysh se Halit Bajrami, i shërbeu gjithë jetën Sigurimit të Shtetit, nga vende të ndryshme të botës, ku ai ishte apo shkonte sipas urdhrave e porosive, që merrte nga Tirana, nga Kadri Hazbiu. Por për këtë do të flas më poshtë. Ndërsa ndryshe qëndron problemi me Sabaudinin, megjithëse ata të dy u arratisën bashkë.

Nuk e shihni pak kontradiktore arratisjen e Sabaudinit me Halit Bajramin, që ishte njeri i Sigurimit dhe u nis me mision jashtë Shqipërisë?

Në pamje të parë ashtu është, por po të shohësh se si rrodhën ngjarjet më vonë, del se Sabaudini, jo vetëm që nuk kishte asnjë lidhje me Sigurimin, por përkundrazi ishte dhe mbeti një armik i betuar, i regjimit komunist të Enver Hoxhës, gjë të cilën do t’jua argumentoj me fakte konkrete më poshtë.

Si e shpjegoni arratisjen e të dyve?

Për këtë gjë mund t’u them shumë versione, që ju me të drejtë mund t’i quani hipoteza, prandaj unë ju them, se po ju rendis fakte konkrete, që Sabaudini e tradhtoi idealin e tij të rinisë dhe u bë një antikomunist i betuar. Këtë nuk e them vetëm unë, por është fakt i pamohueshëm se e tregoi më së miri edhe fundi i tij.

Burimi: Memorie.al

[Albo]

Historia e panjohur e ish-kapos së ‘bandës Xhevdet Mustafa’: “Si komunikoja me ‘kod’ me letra me Sabaudinin dhe gruaja misterioze nga Italia që na erdhi në shtëpi në ’62-in, e cila…”/Dëshmia e rrallë

Dashnor Kaloçi

Pjesa e tretë

Memorie.al publikon historinë e panjohur dhe të bujshme të ashtuquajturës “banda Xhevdet Mustafa”, ku bënin pjesë: Sabaudin Haznedari, Xhevdet Mustafa dhe Halit Bajrami, të cilët në mesnatën e 26 shtatorit të vitit 1982, me anë të një motoskafi të vogël që ishte nisur nga brigjet italiane, zbarkuan në bregdetin e Divjakës, ku pasi vranë një oficer policie dhe një fshatar të zonës, nën forcën e armëve, mbajtën peng një polic tjetër, i cili do t’u tregonte rrugën për të përparuar në brendësi të territorit shqiptar, deri sa ata arritën në qytezën e vogël të Rrogozhinës, ku u zbuluan nga njerëzit e Sigurimit të Shtetit dhe pas një përpjekje me armë, ‘kapo’ i saj Sabaudin Haznedari, mbeti i vrarë në një qendër zjarri, dhe po ashtu të njëjtin “fat” do të kishte edhe Xhevdet Mustafa, që mbeti i vrarë pas disa orësh, në një shtëpi të fshatit Zhamë të Lushnjes, pasi më parë kishte vrarë të zotin e shtëpisë dhe një nënoficer policie që po e ndiqte me motoçikletë. Dëshmia e rrallë e Gafurr Haznedarit nga qyteti i Durrësit, vëllait të ‘kapos’ së asaj bande, që rrëfen për herë të parë gjithë historinë e së ashtuquajturës “banda Xhevdet Mustafa”, e cila sipas versionit të Enver Hoxhës, “ishte dërguar nga UDB-ja në bashkëpunim me Leka Zogun, me qëllim për të vrarë sekretarin e parë të Komitetit Qendror të PPSH-së”. Ngjarja e panjohur, vjen nëpërmjet vëllait të ‘kapobandës’, Haznedari, duke filluar nga historia e tyre familjare për të cilën aktori dhe dramaturgu i njohur, Sulejman Pitarka, do t’i kushtonte dramën “Familja e peshkatari”, si dhe të gjithë kombinacionet e Sigurimit të Shtetit, që nga arratisja e tyre dhe deri në ngjarjen e 26 shtatorit 1982, ku Sabaudini dhe Xhevdeti mbetën të vrarë, në përpjekje me forcat e Ministrisë së Punëve të Brendshme, kurse Halit Bajrami, pasi u mbajt disa kohë në “Hetuesi” dhe te Hotel “Tirana”, u përcoll nga Zbulimi Shqiptar në Zelandën e Re, ku jetoi i qetë edhe pas viteve ’90-të, duke mos pranuar të shkelte më në Shqipëri!
Plot 39-vjet më parë, në paraditen e së dielës së 26 shtatorit të vitit 1982, një ngjarje aspak e zakontë dhe tepër e bujshme e ndodhur në një qytezë të vogël të Shqipërisë së Mesme. Shprishi heshtjen e monotoninë mbytëse që mbizotëronte prej vitesh në Shqipërinë komuniste të asaj kohe, duke shkaktuar pështjellim e panik të madh edhe në radhët e hierarkisë së lartë të udhëheqjes komuniste të kryesuar prej Enver Hoxhës. Po atë pasdite, lajmi mbi atë ngjarje, që ishte përhapur me një shpejtësi po të pazakontë pothuaj në të gjithë vendin, duke u rrëfyer në forma nga më të ndryshmet. U bë i ditur edhe nga Radio-Televizioni Shqiptar, me anë të një njoftim zyrtar të dhënë nëpërmjet një komunikate zyrtare të Ministrisë së Punëve të Brendshme, i cili u transmetua në emisionin e lajmeve të orës 20.00. Ajo komunikatë zyrtare në mes të tjerash, bënte të ditur se: ‘një bandë e armatosur e financuar dhe e stërvitur nga shërbimet sekrete të disa vendeve fqinje, në bashkëpunim dhe me armiqtë e popullit shqiptar, kishte zbarkuar disa km. në thellësi të territorit shqiptar në bregdetin e Divjakës, ku dhe ishte asgjësuar plotësisht nga forcat e Ministrisë së Brendshme’.

Afro dy muaj më pas, akoma pa u shuar jehona e asaj ngjarje, gjatë një takimi që kreu i Shqipërisë komuniste, Enver Hoxha, mbajti me zgjedhësit e zonës së tij elektorale në Tiranë, në mes të tjerash foli dhe për atë “bandë” që tashmë ishte bërë e njohur, kudo në të gjithë Shqipërinë, si “Banda e Xhevdet Mustafës”. Lidhur me këtë, ai u shpreh: “Banda e armatosur e kriminelit Xhevdet Mustafa, që u përgatit dhe u financua nga Leka Zogu në bashkëpunim me UDB-në jugosllave dhe shërbimet e huaja sekrete, të disa vendeve fqinje, u asgjësua e u eliminua plotësisht brenda gjashtë orëve nga zbarkimi i tyre, akoma pa e parë mirë diellin shqiptar”.

Për këtë ngjarje të bujshme, që asokohe tronditi gjithë Shqipërinë dhe hapi panik të madh për disa muaj me radhë duke vënë në gatishmëri të lartë të gjitha repartet e Forcave të Armatosura dhe çetat vullnetare, është folur dhe shkruar vetëm pas viteve ’90-të, me shembjen e regjimit komunist, por përsëri, e gjithë ngjarja e 26 shtatorit të vitit 1982, ku mbetën të vrarë Sabaudin Haznedari dhe Xhevdet Mustafa, si dhe e ashtuquajtura “banda Xhevdet Mustafa”, edhe pse kanë kaluar katër dekada që nga ajo kohë, vazhdon të mbetet e mbuluar me mister, duke mbajtur mbi vetë një sërë pikëpyetjesh!

Në këtë kontekst, me qëllimin për të tentuar për të hedhur sadopak dritë mbi atë ngjarje të largët, Memorie.al i rikthehet përsëri një cikli shkrimesh për të ashtuquajturën “banda Xhevdet Mustafa”, duke publikur fakte dhe ngjarje të reja të panjohur më parë, të cilat vijnë nëpërmjet intervistës me Gafurr Haznedarin nga qyteti i Durrësit, i cili është vëllai i Sabaudin Haznedarit, kryetarit të “grupit komando”, që së bashku me Xhevdet Mustafën e Halit Bajramin, zbarkoi në bregdetin e Divjakës në mesnatën e largët të 26-shtatorit të vitit 1982, ku sipas versionit të Tiranës zyrtare të artikuluar nga vetë Enver Hoxha në fjalën e mbajtur para zgjedhësve të tij të zonës elektorale në Tiranë, “ishte dërguar nga UDB-ja në bashkëpunim me Leka Zogun, me qëllim për të vrarë sekretarin e parë të Komitetit Qendror të PPSH-së”.

Pas intervistës me z. Gafurr Haznedari që do të publikohet në gjashtë numra radhazi, (duke filluar nga sot), Memorie.al do vazhdoj përsëri me shkrime të tjera, me dëshmi dhe intervista, nga aktorë të asaj ngjarje, të afërm të familjeve të tyre, si dhe dëshmitarë të ndryshëm, që rastësia i lidhi, apo i çoi në atë vend ku 39 vite më parë zbarkoi ‘grupi i armatosur komando’ i njohur ndryshe si “banda Xhevdet Mustafa”, ngjarje e cila edhe sot pas katër dekadash, vazhdon të mbetet e mbuluar me mister.

Dëshmia e rrallë e Gafurr Haznedarit, vëllait të “kapos’ së “Bandës Xhevdet Mustafa”

Vijon nga numri i kaluar

Zoti Gafur, a mund të na thoni ndonjë nga versionet e mundshme lidhur me arratisjen e Sabaudinit?

Një nga versionet që unë personalisht mendoj se është dhe më afër së vërtetës, është ky: Gjatë kohës që Sabudini është takuar me Halit Bajramin, si shok fëmijërie dhe lufte që e kishte, i ka shprehur atij pakënaqësitë lidhur me qëndrimin, që po mbante Partia ndaj tij dhe i ka kërkuar mendim, për një arratisje të mundshme. Pas takimit të parë, si njeri i Sigurimit të Shtetit, Haliti e ka raportuar tek eprorët e tij, të cilët i kanë thënë që t’ia mbështeste mendimet dhe të arratiseshin bashkë. Njerëzve të Sigurimit nuk u ka interesuar aspak arrestimi dhe dënimi i Sabaudinit, por ata kanë qenë më të interesuar që ai të arratisej dhe kur të dilte jashtë, nëpërmjet Halitit, ta kishin nën kontroll, për të parë dhe zbuluar të gjithë personat e mundshëm antikomunistë me të cilët mund të takohej dhe të kishte lidhje Sabaudini. Këtë gjë ata e kanë bërë, duke pasur shpresa se si ish-komunist, Sabaudini mund t’ju shërbente përsëri. Pra, arratisjen e Sabaudinit, indirekt e kanë nxitur vetë njerëzit e Sigurimit të Shtetit për qëllimet e tyre.

Pas arratisej nga Shqipëria, ku u vendosën Sabaudini me Halit Bajramin?

Pasi kaluan kufirin dhe ikën nga Shqipëria, Sabudini me Halit Bajramin, u kapën nga forcat greke të kufirit dhe u dërguan në një kamp refugjatësh, diku në afërsi të asaj zone kufitare?

Sa u mbajtën ata të dy në atë kamp dhe ku ndodhej ai?

Në atë kamp refugjatësh që nuk mund ta them me saktësi se ku ndodhej, ata nuk u mbajtën shumë për arsye se ata kërkuan dhe u lejuan, që të iknin nga kampi e të shkonin në Stamboll, tek një kushëriri ynë i cili u bëri dhe garancinë për t’i marrë nga kampi.

Si quhej kushëriri juaj dhe në ç’rrethana ndodhej ai atje?

Kushëriri ynë quhej Halit Krestiçiler dhe ishte djali i hallës sonë, motrës së babait, Mahmudit. Halla jonë banonte prej vitesh në Stamboll, pasi ishte martuar atje me një turk, që nga koha kur familja jonë ishte shpërngulur nga Prilepi i Manastirit.

Sa kohë qëndruan Sabaudini me Halit Bajramin, në Stamboll dhe ku shkuan më pas?

Sabaudini me Halitin, nuk qëndruan shumë tek shtëpia e djalit të hallës sonë në Stamboll, sepse pak kohë pasi shkuan atje, ata nisën sherret e debatet në mes tyre. Kjo erdhi pasi Haliti ngulte këmbë që ta merrte Sabudinin me vete në Zelandën e Re.

Përse kërkonte Haliti që të shkonte në Zelandën e Re?

Halit Bajrami, kërkonte që të shkonte në Zelandën e Re, sepse ashtu ishte misioni i tij, që ia kishte ngarkuar Sigurimi i Shtetit. Në atë kohë, por edhe më vonë, Zelanda e Re ka shërbyer si ‘strofull’ apo ‘çerdhe’ e sigurtë e agjentëve të Zbulimit Shqiptar.

Nga çfarë burimesh e dini dhe si e faktoni këtë gjë?

Këtë e di shumë mirë dhe po jua argumentoj me fakte konkrete. E para: është fakti se Halit Bajrami, u vendos në Zelandën e Re dhe atje ka jetuar e vazhdoi të jetojë dhe shumë vite pas shembjes së regjimit komunist, në mos gaboj rreth 20 vjet. Po kështu, në atë vend të largët të Azisë, kanë shkuar dhe kanë jetuar edhe shumë agjentë të tjerë të Sigurimit të Shtetit Shqiptar, të cilat pas viteve ’90-të, janë kthyer dhe kanë ardhur në Shqipëri.

Pas debateve që patën Sabaudini me Halit Bajramin, në Stamboll ku shkuan ata?

Pasi Sabaudini nuk pranoi që të shkonte me Halitin, në Zelandën e Re, ai e bindi atë që të mos largoheshin shumë nga Shqipëria dhe që të dy, ikën nga Stambolli dhe vajtën në Itali.

Përse Sabaudini nuk donte të largohej shumë nga Shqipëria dhe ku u vendosën në Itali?

Sabaudini, nuk kishte dëshirë që të largohej shumë nga Shqipëria dhe njëkohësisht, të mos e largonte vëmendjen prej saj, për arsye se ai kishte shpresa për t’u kthyer përsëri një ditë pranë familjes. Ai mendonte në një rrëzim të mundshëm të regjimit komunist, të Enver Hoxhës. Këtë gjë ai ia kishte thënë një shqiptari, nga fshati Gallatë i Laçit të Kurbinit në kampin e Greqisë. Ky njeri për të cilin do flas më poshtë, ishte i arratisur nga Shqipëria dhe u riatdhesua përsëri e këtë gjë, ma tha mua kur erdhi në shtëpinë tonë.

Ku u vendosën Sabaudini me Halitin kur shkuan në Itali?

Pasi Sabaudini nuk pranoi që të shkonte me Halitin në Zelandën e Re edhe Haliti, ndërroi mendjen dhe bashkë me Sabaudinin, shkuan në Itali. Kur mbërritën në Itali, ata të dy u ndanë. Halit Bajrami, shkoi në Siçili, ku kishte motrën e tijë, që ishte vendosur aty, që nga koha e Luftës, kur dhe ishte e martuar me një oficer italian që kishte qenë në Shqipëri. Gjatë kohës së Luftës, për arsye propagandistike, Duçja kishte nxjerrë një ligj, për ata oficerë italianë që do të martoheshin me vajza shqiptare, do t’i kthente në Itali. Kështu që në atë kohë shumë oficerë italianë, për t’i shpëtuar luftës, u martuan me vajza shqiptare dhe një nga ato ishte dhe motra e Halit Bajramit. Ndërsa Haliti u vendos tek shtëpia e kunatit të tij, Sabaudini shkoi dhe u vendos me banim, në qytetin e Foxhias.

Sa kohë qëndruan ata në Itali?

Haliti nuk qëndroi shumë në Itali, sepse pas nëntë muajsh, kunati i tij e përzuri nga shtëpia, sepse ai nuk punonte dhe iu bë barrë familjes së tij. Pas kësaj Haliti iku nga Italia, në Zelandën e Re, sepse atje e kishin nisur me mision shefat e tij, ndërsa Sabaudini u vendos përfundimisht me banim në Itali.

Si mundët të hynit në lidhje me Sabaudinin, me korrespondencë, me anë të letrave postare?

Për vendosjen e Sabaudinit në Itali, ne e mësuam pas disa kohësh, sepse ai na dërgoi një letër me postë në shtëpi. Ndërsa lidhjet me të me anë të letrave, nga të pesë vëllezërit, i mbajta vetëm unë, për vite me radhë.

A ishit të sigurtë që ajo letër ishte e Sabaudinit dhe jo ndonjë truk i Sigurimit, e pasi e morët atë a i’u përgjigjët?

Që ajo letër ishte e vëllait tonë Sabudinit, ne nuk dyshuam fare, sepse e njihnim mirë shkrimin e tij. Ne nuk i kthyem përgjigje, por e vërtetuam më pas, sepse në vitin 1962, në shtëpinë tonë këtu në Durrës, erdhi një njeri nga Italia të cilin e kishte dërguar Sabaudini.

Kush ishte ky person, si erdhi tek ju dhe çfarë u tha për Sabaudinin?

Në vitin 1962, në shtëpinë tonë erdhi e trokiti një grua, e cila na tha se kishte një porosi për të na dhënë. Ne e futëm brenda dhe ajo na tha se vinte nga Italia dhe kishte porosi nga Sabaudini, që të takohej me të gjithë pjesëtarët e familjes dhe mos kthehej në Itali, pa e parë djalin e tij, Skënderin. Ajo ishte një shqiptare me origjinë nga Korça dhe banonte në Itali, që nga viti 1942, kur ishte martuar me një oficer italian i cili kishte vdekur më pas. Ajo na tha se Sabaudinin e kishte njohur rastësisht dhe ai ishte i vetmi shqiptar, që ajo kishte njohur në Itali. Sipas saj, gjatë bisedave me Sabudinin, ajo i kishte thënë se po bënte dokumentat, që të vinte për vizitë tek njerëzit e saj në Korçë. Sabaudini e kishte ndihmuar, duke i gjetur avokatë, për t’i plotësuar dokumentet që i kërkonin në ambasadën shqiptare, të Italisë dhe gjithçka ajo kishte nevojë. Në këmbim të ndihmës që Sabaudini i kishte dhënë asaj, i kishte kërkuar që: të vinte në shtëpinë tonë, për të na takuar dhe të na jepte të falat e tij, si porosi kryesore, të shihte djalin e tij të vogël, Skënderin, që atëherë ishte 12 vjeç. Kur erdhi ajo në shtëpi, Skënderi ishte i shtruar në spital, por ajo nguli këmbë, se s’ikte pa e parë. Kështu unë u detyrova e mora një taksi dhe shkova e mora në spital dhe e solla në shtëpi. Atë ditë sapo pa djalin, ajo iku nga shtëpia dhe u nis për Korçë, tek njerëzit e saj”.

U takuat përsëri me të dërguarën e Sabaudinit?

Që të nesërmen e ikjes së saj për në Korçë, unë vendosa që të shkoja ta takoja, e të bisedoja me të vetëm për vetëm, pasi në shtëpinë tone, nuk mund ta pyesja për shumë gjëra në praninë e vëllezërve të tjerë. Jo se unë nuk e besova se atë e kishte dërguar Sabaudini, por kisha dëshirë që të mësoja diçka më shumë për vëllanë tim. Pa ju thënë gjë njerëzve të familjes, pas dy ditësh u nisa për Korçë dhe ajo u habit, kur më takoi në një nga rrugët kryesore të qytetit. Pasi i dhashë disa porosi gojarisht për Sabaudinin, i kërkova që kur të kthehej në Itali, t’i thoshte, të më bënte vetëm mua një lajm-thirrje, për të biseduar në telefon. Me këtë gjë, unë doja të sigurohesha, se po të më vinte lajm-thirrja, ishte e vërtetë që atë e kishte dërguar Sabaudini në shtëpinë tonë.

A ju erdhi lajmë thirrja nga Sabaudini?

Pas disa ditësh, mua më erdhi lajm-thirrja nga Italia prej Sabaudinit, në atë adresë që ai na kishte dërguar letrën e parë. Ajo më gëzoi pa masë, por për të folur nuk fola, sepse nuk më lidhi njeri. Kur shkova në Postë-Telegrafë, më thanë të prisja, se nuk punonte linja dhe kur ikëm ne, na thanë se ai kishte dalë më vonë, por ne kishim ikur. Kuptohet se ato ishin lojëra, që punonjësit e Postë-Telegrafës, i bënin sipas porosive që kishin nga njerëzit e Sigurimit.

Po pas kësaj, a mundët të krijonit lidhje me Sabaudinin?

Pasi nuk arritëm të komunikonim dot me telefon me Sabudinin, sipas lajmë thirrjes që ai na kishte bërë, unë vendosa dhe i shkruaja atij letrën e parë sipas adresës që na kishte ardhur.

Çfarë i shkruat në atë letër dhe a morët përgjigje prej tij?

Duke e ditur se korrespodenca me jashtë, ishte nën kontrollin e Sigurimit të Shtetit, unë përdora një metodë, në mënyrë që letrat të mos bllokoheshin prej tyre. Kështu, në fillim të letrës së parë që i dërgova, i shkruaja shumë ashpër, duke i thënë: “Sabaudin, kthehu në Shqipëri, sepse ti nuk ke çfarë bën në atë vend. Habitem, se si të mbajnë akoma italianët, kur ti e ke pritur dhe i ke luftuar kundër tyre. Të kesh besim, se kur të kthehesh, Partia dhe shoku Enver, do të gjykojnë drejt dhe do ta falin gabimin e bërë”. Pas kësaj, i shkruaja për njerëzit e shtëpisë, duke i thënë se ata ishin shumë mirë dhe mezi e prisnin kthimin e tij në Shqipëri. Por Sabaudini e dinte se ato fjalë, unë nuk i kisha nga zemra, sepse mendimin tim, ia kisha përcjellë gojarisht me anë të asaj gruas korçare, që na dërgoi ai nga Italia. Kjo metodë që përdora unë në letrat që i dërgoja, rezultoi me sukses, sepse pas letrës së pare, ai më ktheu menjëherë përgjigje.

Domethënë kishit krijuar besim te zonja nga Korça?!

Jo se kisha besim por ishte dashuria për vëllanë dhe e dyta, se më mbante shpresa se edhe po të më denonconte te Sigurimi i Shtetit, unë do t’ja mohoja dhe ajo nuk kishte asnjë dëshmitarë, pasi siç thashë më lart atë e takova në një nga rrugët e qytetit të Korçës, pa e lajmëruar më parë.

Sa letra keni shkëmbyer me Sabaudinin dhe përveç jush, vëllezërit e tjerë a i shkruanin atij?

Unë kam marrë nga Sabaudini rreth 20 letra, të cilat i ruajtur deri vonë, në shtatorin e vitit 1982, (kur ndodhi ngjarja në Rrogozhinë që u vra Sabaudini), kur më sekuestruan shtëpinë dhe m’i morën të gjitha. Ndërsa për sa i përket vëllezërve të tjerë, ata nuk patën asnjë lloj korrespodence me Sabaudinin, sepse si Emini, ashtu dhe Naimi, ishin anëtarë Partie dhe me funksione, si drejtorë ndërmarrjesh. Kuptohet se ata nuk mund dhe nuk kishin dëshirë të rrezikonin veten, duke pasur korrespodencë me Sabaudinin.

Po babai, Mahmudi, çfarë qëndrimi mbante ndaj tij?

Mahmudi deri sa ishte gjallë, e kishte ‘gozhdë në zëmër’ mungesën e Sabaudinit, se e kishte pasur krahë në familje dhe në Luftë. Në vitin 1958, ai vdiq i pikëlluar me emrin e Sabaudinit në gojë.

Diku gjatë bisedës, u shprehët se Sabaudini u bë një antikomunist i betuar dhe këtë e ka përforcuar edhe një njeri që erdhi nga Greqia?

Po është e vërtetë dhe nuk është vetëm ai person, por kam dhe fakte të tjera. Aty nga mesi i viteve ’60-të, vëllai ynë, Naimi, që në atë kohë ishte shef-furnizimi, në Kantierin Detar, na solli në shtëpi një njeri, që e kishte zënë nata jashtë dhe nuk kishte gjetur dot hotel në Durrës. Në mos gaboj, mbiemri i tij ishte Lika dhe ai ishte nga fshati Gallatë i Kurbinit. Ai kishte bërë një vrasje për probleme gjakmarrje dhe ishte arratisur nga Shqipëria, duke shkuar në Greqi. Atje e kishin mbajtur në atë kamp, ku ishin dhe Sabaudini me Halit Bajramin, më pas, ai ishte kthyer përsëri në Shqipëri, pas një amnistie që ishte dhënë nga Kuvendi Popullor. Të gjitha këto, ai na i tregoi atë natë në shtëpinë tone, duke na thënë se Sabaudini ishte një antikomunist i betuar dhe atë e njihte i gjithë kampi se njeri të tillë.

Po ndonjë burim tjetër, lidhur me qëndrimin dhe bindjet antikomuniste të Sabaudinit, kishit…?

Lidhur me bindjet dhe qëndrimin antikomunist të Sabaudinit, ka dëshmuar dhe z. Avdul Banushi, pasi ata të dy, kanë hedhur bombat në ambasadën shqiptare në Romë.

Për këtë ngjarje, pra hedhjen e bombave në ambasadat shqiptare të Romës e Parisit, a keni pasur ju dijeni para intervistës së zotit Banushi?

Po kam pasur, atë gjë unë personalisht e kam mësuar dy tre muaj më pas, kur…!

Burimi: Memorie.al

[Albo]

“Pas hedhjes së bombave në ambasadat e Parisit dhe Romës, Sigurimi i helmoi gruan Sabaudinit në Itali dhe…”/ Dëshmia e rrallë e vëllait, se si ndiqej kreu i “bandës Xhevdet Mustafa”

Skedarët e Bashkëngjitur 177372

Skedarët e Bashkëngjitur 177373

Dashnor Kaloçi

Pjesa e katërt

Memorie.al publikon historinë e panjohur dhe të bujshme të ashtuquajturës “banda Xhevdet Mustafa”, ku bënin pjesë: Sabaudin Haznedari, Xhevdet Mustafa dhe Halit Bajrami, të cilët në mesnatën e 26 shtatorit të vitit 1982, me anë të një motoskafi të vogël që ishte nisur nga brigjet italiane, zbarkuan në bregdetin e Divjakës, ku pasi vranë një oficer policie dhe një fshatar të zonës, nën forcën e armëve, mbajtën peng një polic tjetër, i cili do t’u tregonte rrugën për të përparuar në brendësi të territorit shqiptar, deri sa ata arritën në qytezën e vogël të Rrogozhinës, ku u zbuluan nga njerëzit e Sigurimit të Shtetit dhe pas një përpjekje me armë, ‘kapo’ i saj Sabaudin Haznedari, mbeti i vrarë në një qendër zjarri, dhe po ashtu të njëjtin “fat” do të kishte edhe Xhevdet Mustafa, që mbeti i vrarë pas disa orësh, në një shtëpi të fshatit Zhamë të Lushnjes, pasi më parë kishte vrarë të zotin e shtëpisë dhe një nënoficer policie që po e ndiqte me motoçikletë. Dëshmia e rrallë e Gafurr Haznedarit nga qyteti i Durrësit, vëllait të ‘kapos’ së asaj bande, që rrëfen për herë të parë gjithë historinë e së ashtuquajturës “banda Xhevdet Mustafa”, e cila sipas versionit të Enver Hoxhës, “ishte dërguar nga UDB-ja në bashkëpunim me Leka Zogun, me qëllim për të vrarë sekretarin e parë të Komitetit Qendror të PPSH-së”. Ngjarja e panjohur, vjen nëpërmjet vëllait të ‘kapobandës’, Haznedari, duke filluar nga historia e tyre familjare për të cilën aktori dhe dramaturgu i njohur, Sulejman Pitarka, do t’i kushtonte dramën “Familja e peshkatari”, si dhe të gjithë kombinacionet e Sigurimit të Shtetit, që nga arratisja e tyre dhe deri në ngjarjen e 26 shtatorit 1982, ku Sabaudini dhe Xhevdeti mbetën të vrarë, në përpjekje me forcat e Ministrisë së Punëve të Brendshme, kurse Halit Bajrami, pasi u mbajt disa kohë në “Hetuesi” dhe te Hotel “Tirana”, u përcoll nga Zbulimi Shqiptar në Zelandën e Re, ku jetoi i qetë edhe pas viteve ’90-të, duke mos pranuar të shkelte më në Shqipëri!
Plot 39-vjet më parë, në paraditen e së dielës së 26 shtatorit të vitit 1982, një ngjarje aspak e zakontë dhe tepër e bujshme e ndodhur në një qytezë të vogël të Shqipërisë së Mesme. Shprishi heshtjen e monotoninë mbytëse që mbizotëronte prej vitesh në Shqipërinë komuniste të asaj kohe, duke shkaktuar pështjellim e panik të madh edhe në radhët e hierarkisë së lartë të udhëheqjes komuniste të kryesuar prej Enver Hoxhës. Po atë pasdite, lajmi mbi atë ngjarje, që ishte përhapur me një shpejtësi po të pazakontë pothuaj në të gjithë vendin, duke u rrëfyer në forma nga më të ndryshmet. U bë i ditur edhe nga Radio-Televizioni Shqiptar, me anë të një njoftim zyrtar të dhënë nëpërmjet një komunikate zyrtare të Ministrisë së Punëve të Brendshme, i cili u transmetua në emisionin e lajmeve të orës 20.00. Ajo komunikatë zyrtare në mes të tjerash, bënte të ditur se: ‘një bandë e armatosur e financuar dhe e stërvitur nga shërbimet sekrete të disa vendeve fqinje, në bashkëpunim dhe me armiqtë e popullit shqiptar, kishte zbarkuar disa km. në thellësi të territorit shqiptar në bregdetin e Divjakës, ku dhe ishte asgjësuar plotësisht nga forcat e Ministrisë së Brendshme’.

Afro dy muaj më pas, akoma pa u shuar jehona e asaj ngjarje, gjatë një takimi që kreu i Shqipërisë komuniste, Enver Hoxha, mbajti me zgjedhësit e zonës së tij elektorale në Tiranë, në mes të tjerash foli dhe për atë “bandë” që tashmë ishte bërë e njohur, kudo në të gjithë Shqipërinë, si “Banda e Xhevdet Mustafës”. Lidhur me këtë, ai u shpreh: “Banda e armatosur e kriminelit Xhevdet Mustafa, që u përgatit dhe u financua nga Leka Zogu në bashkëpunim me UDB-në jugosllave dhe shërbimet e huaja sekrete, të disa vendeve fqinje, u asgjësua e u eliminua plotësisht brenda gjashtë orëve nga zbarkimi i tyre, akoma pa e parë mirë diellin shqiptar”.

Për këtë ngjarje të bujshme, që asokohe tronditi gjithë Shqipërinë dhe hapi panik të madh për disa muaj me radhë duke vënë në gatishmëri të lartë të gjitha repartet e Forcave të Armatosura dhe çetat vullnetare, është folur dhe shkruar vetëm pas viteve ’90-të, me shembjen e regjimit komunist, por përsëri, e gjithë ngjarja e 26 shtatorit të vitit 1982, ku mbetën të vrarë Sabaudin Haznedari dhe Xhevdet Mustafa, si dhe e ashtuquajtura “banda Xhevdet Mustafa”, edhe pse kanë kaluar katër dekada që nga ajo kohë, vazhdon të mbetet e mbuluar me mister, duke mbajtur mbi vetë një sërë pikëpyetjesh!

Në këtë kontekst, me qëllimin për të tentuar për të hedhur sadopak dritë mbi atë ngjarje të largët, Memorie.al i rikthehet përsëri një cikli shkrimesh për të ashtuquajturën “banda Xhevdet Mustafa”, duke publikur fakte dhe ngjarje të reja të panjohur më parë, të cilat vijnë nëpërmjet intervistës me Gafurr Haznedarin nga qyteti i Durrësit, i cili është vëllai i Sabaudin Haznedarit, kryetarit të “grupit komando”, që së bashku me Xhevdet Mustafën e Halit Bajramin, zbarkoi në bregdetin e Divjakës në mesnatën e largët të 26-shtatorit të vitit 1982, ku sipas versionit të Tiranës zyrtare të artikuluar nga vetë Enver Hoxha në fjalën e mbajtur para zgjedhësve të tij të zonës elektorale në Tiranë, “ishte dërguar nga UDB-ja në bashkëpunim me Leka Zogun, me qëllim për të vrarë sekretarin e parë të Komitetit Qendror të PPSH-së”.

Pas intervistës me z. Gafurr Haznedari që do të publikohet në gjashtë numra radhazi, (duke filluar nga sot), Memorie.al do vazhdoj përsëri me shkrime të tjera, me dëshmi dhe intervista, nga aktorë të asaj ngjarje, të afërm të familjeve të tyre, si dhe dëshmitarë të ndryshëm, që rastësia i lidhi, apo i çoi në atë vend ku 39 vite më parë zbarkoi ‘grupi i armatosur komando’ i njohur ndryshe si “banda Xhevdet Mustafa”, ngjarje e cila edhe sot pas katër dekadash, vazhdon të mbetet e mbuluar me mister.

Dëshmia e rrallë e Gafurr Haznedarit, vëllait të “kapos’ së “Bandës Xhevdet Mustafa”

Vijon nga numri kaluar



Zoti Gafur, pas asaj ngjarje, pra kur Sabaudini me Avdul Banushin vunë bombat në ambasadën shqiptare të Romës, a pati konsekuenca nga shteti familja juaj në Durrës?

Familja jonë në atë kohë nuk pati asnjë problem dhe nuk na ngacmuan fare. Por kjo nuk ndodhi me familjen tjetër të Sabaudinit, që ishte në Romë. Pak muaj pas asaj ngjarje, pasi Sigurimi me anë të agjentëve të tij e mësoi të vërtetën se Sabaudini me Avdul Banushin, ishin autorët e asaj ngjarje, ata nisën dhe hakmarrjen ndaj tyre. Në atë kohë, njerëzit e Sigurimit të Shtetit që vepronin jashtë Shqipërisë, shkuan në shtëpinë e Sabaudinit dhe i helmuan gruan e tij italiane. Në atë kohë, vajza e Sabaudinit nuk ndodhej në shtëpi dhe kur u kthye nga pazari, e gjeti të ëmën e vet të rënë përmbys, pa asnjë shenjë jete dhe në tavolinë ishin dy filxhanë me kafe, ku më pas u konstatua nga organet kompetente italiane, se ishte hedhur helm vdekjeprurës me veprim të shpejtë.

Nga e keni mësuar ju këtë ngjarje?

Mua ma ka treguar vetë vajza e Sabaudinit, pas viteve ’90-të kur unë shkova për herë të parë në Itali. Mbesa ime dhe njëkohësisht vajza e Sabaudinit, ishte më se e bindur se nëna e saj dhe njëkohësisht bashkëshortja e vëllait tim, Sabaudinit, ishte helmuar nga njerëzit e Sigurimit të Shtetit, të cilët kishin gjetur rastin dhe i kishin hyrë në shtëpi, duke i hedhur helmin në kafe”.

Po ndonjë lajm tjetër mbi vendndodhjen dhe veprimtarinë e Sabaudinit a kishit në atë kohë?

Ne e dinim se Sabaudini jetonte në Romë, ku kishte krijuar dhe familje të re. Gjatë asaj kohe që ai ishte në Romë, kishte rastisur në një lokal me katër shoferë durrsakë të Parkut të Eksportit dhe pasi i kishte njohur, i kishte thënë kamerierit, që t’u çonte në tavolinë çfarë të dëshironin, duke u thënë se i kishin të paguara nga Sabaudin Haznedari. Këtë ngjarje ata shofera të eksportit e tregonin në Durrës për disa kohë, duke u shprehur me mburrje, se si i’a kishin refuzuar qerasjen Sabudin Haznedarit në Romë. Po kështu në pranverën e vitit 1982, unë shkova për një ngushëllim, tek një miku im durrsak, që dikur kishim punuar bashkë. Në atë kohë ai sapo ishte kthyer nga Italia, ku bashkë me të shoqen, kishin punuar si shifrantë në ambasadën shqiptare të Romës. Atë ditë ai më tregoi, se nuk do të shkonte më në Itali, pasi e kishin hequr urgjent nga puna, ku kishte qenë në ambasadë dhe e kishin kthyer “pako postale” në Shqipëri.

Përse kishte ndodhur ajo gjë me të, u’a tregoi?

Kjo kishte ardhur, pasi gjatë një bisede në ambientet e ambasadës, ai ishte shprehur se: njihte Sabaudin Haznedarin dhe kishte miqësi me familjen e tij në Durrës. Porsa kishte mbaruar fjalën ai, dy kolegët e tij të punës, që si duket kishin qenë të Sigurimit të Shtetit, i thanë: “Ti njeh Sabaudin Haznedarin dhe vazhdon të punosh këtu në ambasadë…”?! Të nesërmen e asaj dite, atë e kthyen urgjent në Tiranë, me gjithë gruan e tij, ndonëse ai u kishte thënë shefave të tij, se miqësinë, ai e kishte jo me Sabaudinin, por me vëllezërit e tij që ndodheshin në Durrës, të cilët ishin njerëz të nderuar nga Partia dhe me punë me përgjegjësi.

Po me letra deri kur vazhduat të komunikonit me Sabaudinin në atë kohë?

Korrespodencën me Sabaudinin unë e mbajta deri pak muaj para shtatorit të vitit 1982, kur ai zbarkoi në Divjakë me Halit Bajramin e Xhevdet Mustafën. Aty nga prilli i atij viti, unë i kisha shkruar një letër Sabaudinit, ku në mes të tjerash i tregoja se, kisha pasur djalin tim të sëmurë. Pas asaj letre, ai m’u përgjigj menjëherë dhe më thoshte që të shkoja në Ministrinë e Punëve të Jashtme në Tiranë, ku të bëja një kërkesë, që shteti të na krijonte mundësinë për ta çuar djalin tim për kurim në Itali, ku do të kujdesej vetë Sabaudini.

A shkuat ju në Ministrinë e Jashtme dhe çfarë i’u thanë atje?

Pas letrës që mora nga Sabaudini, më 27 korrik të vitit 1982, unë menjëherë shkova në Ministrinë e Jashtme dhe aty takova një Drejtor Drejtorie, me të cilin ne kishim ruajtur një miqësi familjare. Atij i tregova se kisha djalin sëmurë dhe si mund të më ndihmonte, që të bëja dokumentet, për ta çuar në Itali për kurim, duke i thënë se: atje kisha vëllanë tim Sabaudin Haznedarin. Pasi më dëgjoi, ai më tha: “Gafur, unë po futem njëherë brenda dhe po pyes, sepse për këto punë, ne marrim të dhëna nga Ministria e Brendshme. Megjithatë, kam dëgjuar se vëllai yt, Sabaudini, më duket se nuk i ka mirë punët”. Pas kësaj ai u fut brenda godinës së Ministrisë dhe kur doli pas pak, mezi më dha majat e gishtërinjve, duke më thënë: “Gafur, ik sa më shpejtë që këtu, se këto ditë është në plan për t’u internuar Shefikati me Skënderin”.

Për kë e kishte fjalën?

Ai e kishte fjalën për bashkëshorten e Sabaudinit, me djalin e tij, Skënderin, që banonin bashkë me ne. Pas fjalëve të atij që m’i tha në kofidencë të plotë, unë nuk kisha ç’prisja më dhe u ktheva për në Durrës.

Është thënë se që në fillimin e vitit 1982, njerëzit e Sigurimit të Shtetit, kishin dijeni mbi ardhjen e bandës në Shqipëri. A është e vërtetë kjo gjë?

Po, kjo është më se e vërtetë. Që në fillimin e vitit 1982, diku nga janari apo pak më përpara, a më pas, këtë nuk jam në gjendje ta saktësoj, Sigurimi i Shtetit u shpërndau fotot e Sabaudinit, të gjithë agjentëve të tyre, deri tek ata ordinerë që njiheshin nga të gjithë. Këtë unë e kam mësuar që në atë kohë, pasi ma tregoi vetë njëri prej tyre në koefidencë. Madje, ai më tregoi dhe fotografinë e vëllait tim, pasi ishte plotësisht i bindur, se nuk mund t’i dilte fjalë nga unë.

Në atë kohë vetëm fotot e Sabaudinit u shpërndanë tek agjentët e Sigurimit, apo dhe të Xhevdet Mustafës?

Për këtë nuk di ç’tju them. Ndoshta kanë shpërndarë dhe të Xhevdetit, por unë në atë kohë vetëm të Sabaudinit kam parë.

Si e menduat në atë kohë shpërndarjen e fotove të Sabaudinit nga ana e Sigurimit të Shtetit, a ju shkoi ndërmend se ai mund të vinte në Shqipëri, në krye të asaj bande që erdhi më pas, me Xhevdet Mustafën?

Të them të drejtën, në atë kohë kur mora vesh për shpërndarjen e fotove të Sabaudinit, mendova shumë gjëra, por as që më shkoi ndër mënd, ajo që do të ndodhte më vonë, pra që ai të vinte në Shqipëri. Këtë gjë e çova nëpër mënd disa kohë më vonë, pasi forca të mëdha speciale të Gardës së Republikës, zbarkuan në bregdetin e Durrësit dhe filluan të bënin shërbime, në të gjithë gjatësinë e plazhit, nga Currilat e deri në Golem. Ajo bëhej hapur dhe si të thuash në mënyrë demonstrative, sepse pas orës pesë të darkës, ata nuk e lejonin as peshkatarët amatorë, që të gjuanin peshk me grepa. Po kështu në atë kohë rreth e rreth shtëpisë sonë, filluan të dukeshin spiunët ordinerë të lagjes dhe të tjerë të qytetit, të cilët na survejonin, duke bërë shërbim të rregullt çdo 24 orë. Pas gjithë këtyre gjërave që po ndodhnin në atë kohë, fillova të mendoja se Sigurimi duhet të kishte ndonjë sinjal mbi ardhjen e Sabaudinit në Shqipëri.

A kishit ndonjë sinjal tjetër nga ana e njerëzve të Sigurimit që kishte të bënte me Sabaudinin?

Pak ditë përpara se “banda” të vinte në Shqipëri, vëllanë tonë Eminin (asokohe punonte si Drejtor Rrobaqepësie), e thirri Kryetari i Degës së Brendshme të Durrësit, Kapllan Shehu dhe i tha: “Emin, ju jeni njerëz të mirë, të ndershëm e punëtorë dhe për këtë gjë partia i’u ka vlerësuar, duke u besuar detyra me përgjegjësi. I thoni ndonjë fjalë vëllait tuaj Sabaudinit, se po na nxjerr pengesa”.

Si i’u përgjigj Emini?

Pas kësaj, Emini i’u përgjigj disi i revoltuar, duke i thënë: “Po ne nuk kemi asnjë lidhje me të”! Ndërkohë kryetari i Degës vazhdoi: “Si nuk keni lidhje, ju i shkruani herë pas here letra atij”. Emini përsëri i revoltuar i tha: “Letrat ia shkruan një vëlla tjetër, që është i çmendur, (e kishte fjalën për mua), atë kapeni dhe futeni Brenda”. Pra ky fakt dhe ato që përmenda më lart, si heqja nga puna e kthimi në Shqipëri i dy punonjësve të ambasadës sonë në Romë, shpërndarja e fotografive etj., tregojnë më së miri, se vëllai ynë Sabaudini, jo vetëm që ishte një antikomunist i betuar, por ai me aktivitetin e tij, po i’u nxirrte probleme të mëdha, regjimit komunist të Tiranës. Kjo gjë nuk ka nevojë më për koment, lidhur me pyetjen që më ke bërë në fillim të intervistës, për arratisjen e Sabaudinit me Halit Bajramin, që ishte dërguar me mision nga Sigurimi i Shtetit.

Si dhe nga e mësuat ardhjen e bandës në datën 26 shtator 1982?

Atë ditë, pra ditën e ardhjes së “bandës”, aty nga dreka ndërsa unë isha duke qëndruar krejt i qetë në shtëpi si zakonisht, gruaja ime, që ishte duke parë nga dritarja, se po bënte dasëm një komshiu ynë, më tha se: erdhi një makinë dhe mori Eminin me gjithë Skënderin, djalin e Sabaudinit. Mbas nja 20 minutash, ajo makinë erdhi përsëri me vëllanë tjetër Naimin dhe mori edhe vëllanë e vogël Qerimin. Pas pak makina erdhi përsëri me Abdurrahimin dhe pasi qëndroi pak, përsëri u largua. Kur pashë të gjitha këto lëvizje që i ndoqa me kujdes nga dritarja e katit të dytë të shtëpisë sime, ngjalla dyshime se diçka duhej të kishte ndodhur dhe i thashë gruas sime, se tani e kisha radhën unë, për t’u marrë nga ajo makinë e Degës së Brendshme, që erdhi e mori vëllezërit e tjerë. Dhe ashtu ndodhi vërtet.

Ju morën dhe ju?!

Pas pak minutash erdhi makina dhe më mori e më çoi në Degë të Brendshme. Ndërsa ne na izoluan të gjithëve aty, në shtëpinë tonë që kishin mbetur vetëm gratë dhe fëmijët, kishin shkuar forca të shumta të Policisë dhe të Sigurimit të Shtetit, duke e kontrolluar e bastisur atë në çdo cep. Gjatë atij kontrolli të imët, ata kishin marrë shumë dokumente dhe fotografi të familjeve tona. Po kështu gjatë atij kontrolli, ata kishin gjetur në bodrumin e shtëpisë sime, 11 kapsolla ndezës dinamiti, që unë i kisha pasur aty që prej 32 vitesh, kur ne kishim banuar në “Kasollen e peshkatarit” të cilat i përdorja për të vrarë peshk.

Sa ju mbajtën në Degë dhe çfarë iu thanë atje?

Aty nga ora dhjetë e darkës, të gjithë vëllezërit e tjerë i liruan, ndërsa mua më mbajtën, duke më marrë në pyetje në hetuesi. Ata më thonin t’ju tregoja lidhjet që kisha pasur me “bandën” e vëllait, Sabaudinit. Unë i’u thosha që të më lejonin që të shkoja në shtëpi dhe t’ju sillja letrat që i kisha shkruar Sabaudinit, që nga viti 1956. Ndërsa u thoja kështu, unë nuk e dija se ata m’i kishin marrë vetë ato letra, që doja t’u sillja atyre.

Sa ju mbajtën juve në hetuesi dhe ç’ndodhi më pas me vëllezërit e tjerë?

Mua më mbajtën rreth dy muaj në hetuesi, duke më marrë në pyetje dhe më liruan më 16 nëntor të atij viti, me rastin e amnistisë që u dha atëherë nga Kuvendi Popullor. Ndërsa që të nesërmen, pra një ditë pas ardhjes së “bandës Xhevdet Muastafa”, më 27 shtator 1982, plot 23 veta nga familjet e gjithë vëllazërisë sonë, u morën dhe u internuan në fshatra e krahina të ndryshme të Shqipërisë, si: Gallatë të Laçit të Kurbinit, Memaliaj, Lapardha e Beratit, Grabovë e Gramshit, Belsh i Elbasanit, etj.

Po me këtë shtëpi tuajën të madhe, çfarë ndodhi?

Ndërsa ne na internuan, shtëpinë tonë e kthyen në Laborator e zyrë-llogarie të Qendrës Shëndetësore të qytetit. Hakmarrja e regjimit komunist, lidhur me atë që bëri Sabaudini, nuk përfundoi vetëm me internimin e familjeve tona dhe konfiskimin e shtëpisë, por ajo u shtri edhe në farefisin tonë. Më lejoni t’i përmend të gjitha ata, sepse vuajtën për vite me radhë në internime, vetëm e vetëm pse ishin kushërinjtë tanë.

Po patjetër, mund t’i përmendi të gjithë

Që më datën 27 shtator, u shkarkuan nga puna kushërinjtë e parë, që kishim në Tiranë: Hysen Strazimiri, nga Drejtor në Ministrinë e Ekonomisë, u çua llogaritar, Refi Strazimiri (Minarolli), nga nëpunse e Bibliotekës Kombëtare, u çua pastruese, Uran Strazimiri, nga Drejtor ‘Hozrashoti’ në Kinostudio, u çua punëtor, Zaba Strazimiri (Kusi), u la pesë vjet pa punë. Hasan Drini, u demaskua publikisht, si kushëri i Sabaudin Haznedarit. Po kështu u pushuan nga puna dhe tre kunetërit e mi. Sybi Bleta, veteran i Portit, u çua në NISH-Goma, Arjan Bleta, u hoq nga Porti dhe u dërgua në Belsh si punëtor, Elmaz Bleta u shkarkua si Sekretar Partie i Ndërmarrjes.

Burimi: Memorie.al

[Albo]

“Pas ’90-ës kur në Durrës u kthyen disa agjentë të Sigurimit nga Zelanda e Re, njërit i dhashë një letër për Halit Bajramin, ku i shkruaja…”/ Dëshmia e rrallë e vëllait të kreut të “bandës Xhevdet Mustafa”











Dashnor Kaloçi

Pjesa e pestë

Memorie.al publikon historinë e panjohur dhe të bujshme të ashtuquajturës “banda Xhevdet Mustafa”, ku bënin pjesë: Sabaudin Haznedari, Xhevdet Mustafa dhe Halit Bajrami, të cilët në mesnatën e 26 shtatorit të vitit 1982, me anë të një motoskafi të vogël që ishte nisur nga brigjet italiane, zbarkuan në bregdetin e Divjakës, ku pasi vranë një oficer policie dhe një fshatar të zonës, nën forcën e armëve, mbajtën peng një polic tjetër, i cili do t’u tregonte rrugën për të përparuar në brendësi të territorit shqiptar, deri sa ata arritën në qytezën e vogël të Rrogozhinës, ku u zbuluan nga njerëzit e Sigurimit të Shtetit dhe pas një përpjekje me armë, ‘kapo’ i saj Sabaudin Haznedari, mbeti i vrarë në një qendër zjarri, dhe po ashtu të njëjtin “fat” do të kishte edhe Xhevdet Mustafa, që mbeti i vrarë pas disa orësh, në një shtëpi të fshatit Zhamë të Lushnjes, pasi më parë kishte vrarë të zotin e shtëpisë dhe një nënoficer policie që po e ndiqte me motoçikletë. Dëshmia e rrallë e Gafurr Haznedarit nga qyteti i Durrësit, vëllait të ‘kapos’ së asaj bande, që rrëfen për herë të parë gjithë historinë e së ashtuquajturës “banda Xhevdet Mustafa”, e cila sipas versionit të Enver Hoxhës, “ishte dërguar nga UDB-ja në bashkëpunim me Leka Zogun, me qëllim për të vrarë sekretarin e parë të Komitetit Qendror të PPSH-së”. Ngjarja e panjohur, vjen nëpërmjet vëllait të ‘kapobandës’, Haznedari, duke filluar nga historia e tyre familjare për të cilën aktori dhe dramaturgu i njohur, Sulejman Pitarka, do t’i kushtonte dramën “Familja e peshkatari”, si dhe të gjithë kombinacionet e Sigurimit të Shtetit, që nga arratisja e tyre dhe deri në ngjarjen e 26 shtatorit 1982, ku Sabaudini dhe Xhevdeti mbetën të vrarë, në përpjekje me forcat e Ministrisë së Punëve të Brendshme, kurse Halit Bajrami, pasi u mbajt disa kohë në “Hetuesi” dhe te Hotel “Tirana”, u përcoll nga Zbulimi Shqiptar në Zelandën e Re, ku jetoi i qetë edhe pas viteve ’90-të, duke mos pranuar të shkelte më në Shqipëri!
Plot 39-vjet më parë, në paraditen e së dielës së 26 shtatorit të vitit 1982, një ngjarje aspak e zakontë dhe tepër e bujshme e ndodhur në një qytezë të vogël të Shqipërisë së Mesme. Shprishi heshtjen e monotoninë mbytëse që mbizotëronte prej vitesh në Shqipërinë komuniste të asaj kohe, duke shkaktuar pështjellim e panik të madh edhe në radhët e hierarkisë së lartë të udhëheqjes komuniste të kryesuar prej Enver Hoxhës. Po atë pasdite, lajmi mbi atë ngjarje, që ishte përhapur me një shpejtësi po të pazakontë pothuaj në të gjithë vendin, duke u rrëfyer në forma nga më të ndryshmet. U bë i ditur edhe nga Radio-Televizioni Shqiptar, me anë të një njoftim zyrtar të dhënë nëpërmjet një komunikate zyrtare të Ministrisë së Punëve të Brendshme, i cili u transmetua në emisionin e lajmeve të orës 20.00. Ajo komunikatë zyrtare në mes të tjerash, bënte të ditur se: ‘një bandë e armatosur e financuar dhe e stërvitur nga shërbimet sekrete të disa vendeve fqinje, në bashkëpunim dhe me armiqtë e popullit shqiptar, kishte zbarkuar disa km. në thellësi të territorit shqiptar në bregdetin e Divjakës, ku dhe ishte asgjësuar plotësisht nga forcat e Ministrisë së Brendshme’.

Afro dy muaj më pas, akoma pa u shuar jehona e asaj ngjarje, gjatë një takimi që kreu i Shqipërisë komuniste, Enver Hoxha, mbajti me zgjedhësit e zonës së tij elektorale në Tiranë, në mes të tjerash foli dhe për atë “bandë” që tashmë ishte bërë e njohur, kudo në të gjithë Shqipërinë, si “Banda e Xhevdet Mustafës”. Lidhur me këtë, ai u shpreh: “Banda e armatosur e kriminelit Xhevdet Mustafa, që u përgatit dhe u financua nga Leka Zogu në bashkëpunim me UDB-në jugosllave dhe shërbimet e huaja sekrete, të disa vendeve fqinje, u asgjësua e u eliminua plotësisht brenda gjashtë orëve nga zbarkimi i tyre, akoma pa e parë mirë diellin shqiptar”.

Për këtë ngjarje të bujshme, që asokohe tronditi gjithë Shqipërinë dhe hapi panik të madh për disa muaj me radhë duke vënë në gatishmëri të lartë të gjitha repartet e Forcave të Armatosura dhe çetat vullnetare, është folur dhe shkruar vetëm pas viteve ’90-të, me shembjen e regjimit komunist, por përsëri, e gjithë ngjarja e 26 shtatorit të vitit 1982, ku mbetën të vrarë Sabaudin Haznedari dhe Xhevdet Mustafa, si dhe e ashtuquajtura “banda Xhevdet Mustafa”, edhe pse kanë kaluar katër dekada që nga ajo kohë, vazhdon të mbetet e mbuluar me mister, duke mbajtur mbi vetë një sërë pikëpyetjesh!

Në këtë kontekst, me qëllimin për të tentuar për të hedhur sadopak dritë mbi atë ngjarje të largët, Memorie.al i rikthehet përsëri një cikli shkrimesh për të ashtuquajturën “banda Xhevdet Mustafa”, duke publikur fakte dhe ngjarje të reja të panjohur më parë, të cilat vijnë nëpërmjet intervistës me Gafurr Haznedarin nga qyteti i Durrësit, i cili është vëllai i Sabaudin Haznedarit, kryetarit të “grupit komando”, që së bashku me Xhevdet Mustafën e Halit Bajramin, zbarkoi në bregdetin e Divjakës në mesnatën e largët të 26-shtatorit të vitit 1982, ku sipas versionit të Tiranës zyrtare të artikuluar nga vetë Enver Hoxha në fjalën e mbajtur para zgjedhësve të tij të zonës elektorale në Tiranë, “ishte dërguar nga UDB-ja në bashkëpunim me Leka Zogun, me qëllim për të vrarë sekretarin e parë të Komitetit Qendror të PPSH-së”.

Pas intervistës me z. Gafurr Haznedari që do të publikohet në gjashtë numra radhazi, (duke filluar nga sot), Memorie.al do vazhdoj përsëri me shkrime të tjera, me dëshmi dhe intervista, nga aktorë të asaj ngjarje, të afërm të familjeve të tyre, si dhe dëshmitarë të ndryshëm, që rastësia i lidhi, apo i çoi në atë vend ku 39 vite më parë zbarkoi ‘grupi i armatosur komando’ i njohur ndryshe si “banda Xhevdet Mustafa”, ngjarje e cila edhe sot pas katër dekadash, vazhdon të mbetet e mbuluar me mister.

Dëshmia e rrallë e Gafurr Haznedarit, vëllait të “kapos’ së “Bandës Xhevdet Mustafa”

Vijon nga numri i kaluar

Zoti Gafur, çfarë dini rreth veprimtarisë së Sabaudinit, para se të vinte në Shqipëri me Xhevdet Mustafën dhe Halit Bajramin?

Para se Sabaudini të vinte në Shqipëri, Sabaudini jetonte në kryeqytetin italian, Romë, së bashku me vajzën e tij të vetme, bashkëshorten italiane, siç thashë më lart, i’a helmoi Sigurimi i Shtetit, pasi ai hodhi bombat në ambasadën shqiptare atje, së bashku me Avdul Banushin. Që kur ishte vendosur në Romë, Sabaudini kishte hapur një lavanderi private dhe kishte arritur të nxirrte të ardhura të konsiderueshme. Por ato të ardhura ai i shpenzonte më shumë duke ndihmuar emigrantët shqiptarë antikomunistë dhe shtëpinë e tij në Romë, e kishte kthyer në një qendër bamirësie, për të gjithë ata që arratiseshin për në Perëndim. Këtë e dëshmojnë akoma edhe sot shumë shqiptarë që kanë pasur rastin, të ndihmoheshin prej tij. Po kështu, këtë gjë na e ka dëshmuar një shqiptar nga Tivari, i quajtur Hasan Gorana, i cili në vitin 1970, në një letër që na dërgonte ne, nga New York, në mes të tjerash, na shkruante: “I jam mirënjohës Sabaudinit, se më ka strehuar në shtëpinë e tij, me gjithë gruan time. Nuk ka nënë në botë që të lindë një djalë si Sabaudini”.

Çfarë dini rreth krijimit të ashtuquajturës “banda Xhevdet Mustafa” në përbërje të së cilës, ishte dhe Sabaudini?

Duke u nisur nga ato që kam arritur të mësoj unë pas viteve ’90-të, lidhur me bandën që erdhi në Shqipëri, ideja për krijimin e ‘grupit komando’ i lindi pikërisht Sabaudinit, rreth një vit e gjysmë përpara, pra diku nga fillimi i vitit 1980. Që nga ajo kohë, Sabaudini ndërmori një udhëtim të gjatë nëpër disa shtete të botës, sidomos në ato vende ku jetonte mërgata antikomuniste shqiptare. Qëllimi i atij udhëtimi ishte, që ai të kontaktonte me njerëz të besuar, në mënyrë që t’i rekrutonte ata, si efektiv të grupit të tij, që do të zbarkonin në Shqipëri. Gjatë udhëtimit që Sabaudini bëri në SHBA, ai u njoh atje me Xhevdet Mustafën, me të cilin ndonëse ishin nga një qytet, nuk kishin pasur njohje më parë, pasi Xhevdeti ishte rreth 20 vjet më i vogël. Pasi Sabudini i parashtroi atij qëllimin për të cilin e kishte takuar, Xhevdeti, u tregua krejt i gatshëm, që të bënte pjesë në grupin e Sabaudinit. Pasi u sigurua për pjesëmarrjen e Xhevdetit, në grupin e tij, Sabaudini, u kthye në Europë dhe ndërmori një udhëtim tjetër, në disa shtete ballkanike. Kur ishte në Maqedoni, Sabaudini, qëndroi për disa ditë në Shkup dhe ka fjetur në një dhomë hoteli, bashkë me një shqiptar nga Dibra e Madhe, i quajtur Luan Haxhirexha. Për t’u takuar me atë person, Sabaudini kishte rekomandim nga një mik i tij dhe gjatë bisedës, në atë dhomë hoteli, ai i bëri të ditur qëllimin e takimit, duke i thënë Luanit: “Na gjej disa djem të rinj e të besuar, që të shkojmë në Shqipëri e t’ia derdhim trutë Enver Hoxhës”.

Si i’u përgjigj Haxhirexha?

Që në fillim Luani i shprehu rezervat e tij lidhur me atë mision, duke mos i’a aprovuar në mënyrë kategorike dhe i tha: “Nuk bëhet ajo punë. Kjo është një aventurë tepër e rrezikshme dhe e parealizueshme. Ti nuk e di se si është Shqipëria”. Pas asaj, Sabaudini, vazhdoj më tej duke i thënë: “Ai popull ka mbetur si ajo pema e zhveshur që i bien gjethet në vjeshtë dhe ato gjethe një shkrepëse duan nga ne, që të marrin flakë menjëherë”.

Cili ishte misioni i vërtetë që ajo bandë do të kryente në Shqipëri?

Ajo që thashë më lart. Misioni i bandës ishte atentati ndaj Enver Hoxhës, i cili do të realizohej në Tiranë, gjatë festave zyrtare dhe takimeve që pritej të zhvillonte Enveri, në atë kohë. Për realizimin e atij misioni, Sabaudini ishte më se i sigurt, që do ta kryente me sukses dhe atë gjë, ai e shprehte me të gjithë ata njerëz të besuar që takoi në atë kohë”.

Është thënë se në përgatitjen e “bandës” ka pasur gisht edhe Leka Zogu, çfarë dini rreth kësaj?

Unë nuk e di tamam se si është e vërteta rreth personave apo shërbimeve sekrete, që fshiheshin pas Sabaudinit, që ishte kryetar i asaj bande, por di të them se: me Leka Zogun, ai ka pasur një njohje që prej shumë vitesh. Këtë gjë e ka pohuar në dëshminë e tij, në gjyqin fals që u bë në Tiranë edhe agjenti i Zbulimit Shqiptar, Halit Bajrami, i cili aty u shpreh, se Sabaudin Haznedari, ishte personi që mblodhi një pjesë të madhe të mërgatës antikomuniste shqiptare dhe i çoi në dasmën e Leka Zogut.

Si ra Zbulimi Shqiptar në gjurmët e “bandës” që po krijonte Sabaudini?

Mendoj se dekonspirimi i kësaj “bande” ishte që gjatë udhëtimeve që Sabaudini, bëri në shtete të ndryshme të botës për gjetjen e njerëzve dhe për krijimin e bandës. Sigurimi i Shtetit nuk e ka pasur shumë të vështirë që ta mësonte atë gjë, kur dihet se ai ka pasur shumë agjentë të tij të infiltruar në radhët e mërgatës antikomuniste. Kështu që, pasi Sigurimi është informuar për krijimin e bandës prej Sabaudinit, që ta kontrollonte në çdo hap, ka bërë të gjitha përpjekjet dhe arriti që të fuste në radhët e saj, dy agjentët: Halit dhe Fadili”.

Po përse e mori Sabaudini në bandën e tij Halitin, kur thuhet se ai kishte dijeni për të, se punonte për Sigurimin e Shtetit?

Këtë pyetje edhe unë e kam menduar për vite me radhë dhe kjo më ka mundur shumë. Ka disa versione lidhur me këtë. Një nga më kryesoret dhe që mendoj se i afrohet më shumë së vërtetës, është ai që: Sabaudini ka menduar se Haliti nuk i shërbente më Sigurimit të Shtetit. Kjo për arsye, se ai kishte vite që jetonte në Zelandën e Re dhe nuk ishte aktivizuar më, nga Zbulimi Shqiptar. Ka pasur dhe raste të tjera, nga agjentët e Zbulimit Shqiptar, që kanë bërë lojë të dyfishtë. Pra, që kanë pranuar të dalin jashtë, me mision dhe më pas nuk kanë punuar më për llogari të Sigurimit, jo duke u larguar fare hapur, por duke dhënë informacione pa asnjë lloj vlere. Në takimin që Sabaudini ka pasur me Halitin, ai është treguar plotësisht i gatshëm, për të ardhur në Shqipëri, si pjesëtar i bandës së tij. Duke u nisur nga këto, Sabaudini ka menduar se Haliti nuk do ta tradhtonte, pasi ai e kishte pasur shok fëmijërie dhe ata ishin arratisur bashkë, që në vitin 1950. Por edhe pse Sabaudini pranoi që ta merrte Halitin në grupin e tij, ai kishte shumë dyshime për të dhe për shokun e tij, personin e katërt, që u stërvit bashkë me ta.

Cili ishte ky person dhe pse nuk erdhi ai në Shqipëri me “bandën Xhevdet Mustafa”?

Edhe personi i katërt ka jetuar prej vitesh në Zelandën e Re, ku ishte dërguar me mision nga Sigurimi i Shtetit. Këtë person Sabudinit, i’a prezantoi Halit Bajrami gjatë udhëtimit që ai bëri në Zelandën e Re, pasi nuk e njihte dhe Sabaudini, pranoi ta merrte me vete. Pasi Fadili u stërvit bashkë me bandën për disa kohë, në disa shtete të Europës, në momentet e fundit, kur ata të katërt kishin ardhur në Itali dhe do të imbarkoheshin, në motoskafin që do të lundronte drejt brigjeve shqiptare, Fadili u bë i sëmurë dhe u tha atyre, se do të shkonte në një farmaci për të blerë disa ilaçe. Sabaudini, e lejoi që të shkonte, pasi nuk i’a mori mendja, se ai nuk do të kthehej më. Fadili pasi u largua nga banda, shkoi në stacionin e trenit të Firences, ku rastësisht takoi një shqiptar antikomunist, të quajtur Eqerem Maçi, me origjinë tiranas. Pasi u takua me Eqeremin, i kërkoi atij 1500 $ hua, duke i thënë se: i kishte humbur portofoli dhe ato do t’ia kthente menjëherë, sapo të shkonte në Zelandë. Duke qenë mik i ngushtë i Sabaudinit, Eqeremi i’a dha dollarët dhe ai u largua drejt për në Zelandë. Pas tri ditësh ai e mori në telefon Eqeremin, duke i thënë se ia kishte postuar dollarët në Itali. Eqeremi, që e kishte mësuar dështimin e misionit të bandës dhe vrasjen e Sabaudinit e të Xhevdetit, i tha në telefon: “Mos ta shoh bojën më dhe nuk i dua fare paratë, sepse ju e tradhtuat Sabaudinin në Shqipëri”.

Nga i dini ju këto?

Këtë gjë na e ka dëshmuar vetë Eqerem Maçi, në një letër që ai i ka dërguar pas viteve ’90 nga Italia, djalit të Sabaudinit, Skënderit.

Po pas largimit të Fadilit, a dyshoi Sabaudini dhe përse e vazhdoi ai misionin?

Pas ikjes së tij, patjetër që Sabaudini ngjalli dyshime, por ai nuk mund të mos e vazhdonte misionin që kishte marrë përsipër, sepse atë nuk i’a lejonte karakteri i tij dhe ai i kishte dalë për zot atij misioni. Por ngaqë Sabaudini dyshoi nga largimin i Fadilit, ai e ndërroi edhe itinerarin dhe vendin e zbarkimit të grupit. Ishte kjo arsyeja që “banda” mundi të zbarkonte në bregdetin e Divjakës, pa u kuptuar fare nga forcat speciale të Ministrisë së Brendshme, të cilat kishin rreth gjashtë muaj, që bënin shërbim të rregullt në bregdet, në pritje të saj.

Po Haliti a kishte dijeni mbi vendin e zbarkimit të bandës?

Haliti kishte dijeni për vendin ku ata do të zbarkonin dhe ai kishte njoftuar Sigurimin e Shtetit për këtë, por kur ata hipën në motoskaf dhe Sabaudini e ndërroi itinerarin e lundrimit, ai s’kish si ta njoftonte më Sigurimin, sepse ishte nën kontrollin e plotë të Sabaudinit e të Xhevdetit. Pra, në varkë, Haliti nuk kishte si të shkëputej dhe të njoftonte në radio, Sigurimin për vendin e zbarkimit. Haliti e ka pranuar vetë në dëshminë e tij, duke thënë se ai si Halit, e kishte bërë detyrën e tij dhe kishte informuar Sigurimin, nga hotelet e Parisit dhe Brukselit, ku ata shkuan për të blerë armë.

Çfarë dini lidhur me asgjësimin e “bandës”, pas zbarkimit në bregdetin shqiptar?

Pasi “banda” zbarkoi në bregdetin e Divjakës, rreth mesnatës, deri sa ka zbardhur dita, ata kanë qëndruar në një qendër zjarri, me të cilat siç dihet ishte mbushur plot bregdeti. Kur kanë dalë nga bunkeri, kanë parë një oficer policie (më duket se ishte zv/shefi i Policisë së Lushnjes) dhe duke kujtuar se ai po shkonte për t’i vrarë, e kanë qëlluar dhe ai ka mbetur i vdekur në vend, aty në bregdet. Më pas ata janë nisur për të dalë në rrugën nacionale dhe për të udhëtuar për në Tiranë. Rrugës, Xhevdeti ka eliminuar dy-tre persona që i kanë dalë përpara, duke menduar se po ndiqeshin dhe njërin prej tyre, një polic të quajtur Sokrat, e ka marrë peng, duke i’a ngarkuar çantat, që kishin me vete. Ndërsa Sokrati ka mbajtur çantat me rroba e pajisjet e tjera që ata kishin, çantën me armë, Sabudini ia ka lënë Halitit. Gjatë gjithë kohës, deri sa ata kanë dalë në rrugën nacionale, Sabaudini me Xhevdetin, kanë ecur përpara, ndërsa Haliti, që kishte çantën me armë, ka ecur prapa tyre, për të mos u kuptuar. Por, siç duket, Haliti nuk ka pasur urdhër që t’i vriste ata, sepse nuk duhej të dekonspirohej qenia e tij, si agjent i Sigurimit Shqiptar.

Si u zbulua “banda”?

Pasi ata të tre dolën në rrugën nacionale, te stacioni i trenit në Rrogozhinë, Halit Bajrami nuk i ka ndjekur më nga pas, por është futur në një berberhane dhe aty ka thënë: “Kapni ata të dy, se janë diversantë”. Sabaudini me Xhevdetin, kur e kanë parë se Haliti, nuk ishte më pas tyre (sipas urdhrit që i kishin dhënë), e kanë kuptuar se ai i ka tradhtuar dhe janë shpërndarë. Xhevdeti ,ka marrë me forcën e armës, një makinë dhe ka ikur në drejtim të fshatit Zhamë të Lushnjës, (ndoshta me qëllim për t’u kthyer përsëri andej nga kishin ardhur), ndërsa Sabudini, është futur te një bunker aty pranë.

A ishin të armatosur Sabaudini me Xhevdetin ?

Në momentin që ata janë ndarë, kanë pasur me vete, vetëm nga një pistoletë, sepse armët automatike i kishte Halit Bajrami.

Në ç’rrethana mbeti i vrarë Sabudini?

Sabaudini u rrethua nga forcat vullnetare dhe ato të policisë, në bunkerin ku ishte futur dhe aty e kanë qëlluar me breshëri të shumta, duke i bërë thirrje që të dorëzohej. Ai nuk ka qëlluar asnjëherë në drejtim të tyre, por në një moment, u ka thënë: “Mos luftoni kundër meje, por hajdeni t’i bashkojmë armët dhe të shkojmë në Tiranë e të vrasim Enver Hoxhën”. Pas kësaj, ai është qëlluar përsëri dhe për të mos rënë i gjallë, në duart e tyre, ka vrarë veten, duke e qëlluar me një plumb në kokë. Kështu është e vërteta e vrasjes së tij dhe jo ashtu siç kanë thënë se e vrau një pushkatar i forcave vullnetare. Kjo gjë duket qartë edhe nga fotot e ekspertizës kriminalistike të Ministrisë së Brendshme. Ndërsa Sabaudini, është vrarë aty rreth orës 11.00, Xhevdeti, u vra pasdite, në shtëpinë ku u fut, në fshatin Zhamë.

Pas asaj ngjarje, a ju kanë marrë ju njerëzit e Sigurimit të Shtetit, për t’ju çuar për verifikimin e kufomave të Sabaudinit e të Xhevdetit?

As nuk na ka thënë njeri për këtë gjë, sepse Sigurimi e dinte mirë, që prej një viti ardhjen e tyre dhe kush ishin ata, e nuk kishte nevojë të verifikonte kufomat.

Po gjatë internimit, si ju kanë trajtuar dhe a patët probleme?

Nga data 27 shtator 1982 e deri në fundin e vitit 1990, kur u kthyem të gjithë në Durrës, ne kemi vuajtur ashtu siç vuanin të gjithë të internuarit në Shqipëri. Ne nuk na linin të lëviznim nga vendi i internimit, pa leje të Degës së Brendshme dhe për herë të pare, të pesë vëllezërit, u bëmë bashkë në vitin 1985, kur na vdiq nëna, në fshatin Grabovë të Gramshit. Aty na njoftuan se ishte marrë vendim, që nëna jonë, nuk duhej varrosur në varrezat e fshatit dhe vëllai i vogël, Qerimi, që jetonte me nënën, hapi një gropë buzë një rruge, afër një guri të madh, me qëllim që të mos na humbte fare dhe aty e varrosëm, vetëm ne vëllezërit.

A i keni kërkuar dhe a i keni gjetur eshtrat e Sabaudinit?

Pas viteve ’90-të unë jam marrë personalisht me kërkimet për gjetjen e eshtrave të Sabudinit. Pasi u interesuam në Ministrinë e Punëve të Brendshme, me ndihmën e pakursyer të ish-ministrit Bashkim Kopliku, ne gjetëm proces-verbalin me emrat e tre personave, që kishin kryer groposjen e tyre në Linzë.

A kontaktuat me ta?

Ne arritëm që të takoheshim me njërin prej tyre, që në atë kohë ishte i dënuar, për krime kundër njerëzimit. Kur i thamë atij se donim ndihmë për gjetjen e eshtrave të Sabaudin Haznedarit dhe Xhevdet Mustafës, ai na tha: “Po si kërkoni eshtrat e Xhevdet Mustafës, kur ai ka vrarë pesë veta?”

Si u përgjigjët ju?

Unë i’u përgjigja, duke i thënë se: ‘Xhevdeti, nuk kishte ardhur i ftuar në dasmë këtu’, por ai na lodhi dhe nuk na e tregoi vendin, ku ishin varrosur, duke u justifikuar, se: ai me dy kolegët e tij e kishin gjetur gropën të hapur dhe nuk e mbante mend vend-varrimin”.

Po me Halit Bajramin dhe personin tjetër Fadilin a keni kontaktuar dot pas viteve ’90-të?

Pas viteve ’90 në Durrës u kthyen një nga një, disa nga agjentët e Zbulimit Shqiptar, që kishin qenë me mision për vite me radhë, jashtë Shqipërisë dhe kishin banuar në Zelandën e Re. Unë kontaktova me ta dhe njëri prej tyre ma mori përsipër, që t’i çonte Halit Bajramit në Zelandë, një letër që kisha shkruar unë.

Çfarë i kishit shkruar Halitit në atë letër?

I kam shkruar tekstualisht: “Halit, do të më përgjigjesh për atë që ke bërë”.

Je i bindur se e ka marrë atë letër Halit Bajrami?

Patjetër që e ka marrë, sepse pas saj, ai nuk erdhi më dot në Shqipëri!

Burimi: Memorie.al