Leonard Cohen

[flurans ilia]

Leonard Cohen i lindur në Montreal 21 Shtator 1934. Ishte nëntë vjeç kur i vdiq babai. 17- vjeç filloi të shkruaj poezitë e para. Në universitetin e Mc Gill-it (Montreal) krijoi një western-trio "Buckskin Boys". Country këngëtar dhe poet bohemian Cohen fillon dhe ndërton reputacionin e vetë në rrethet studentore. "Na lejoni të krahasojmë mitologjinë" (1956) është libri i tij i parë me poezi për të ardhur tek "Kutia pikante e Tokës" (1961) që e bëri menjëherë popullor në të gjithë Kanadanë. I jepet e drejta për të vazhduar studimet në universitetin e Columbia-s në New York, të cilat i braktis duke udhëtuar gjithandej në Europë gjersa vendoset në ishullin piktoresk të Hidra-s në Greqi, ku dhe jeton për gati 7-vjet, rjedhoj e kësaj përvoje kohore është vëllimi poetik më tepër i diskutuar "Lule për HItlerin" (1964) dhe "Parazitët e Tokës" (1966) së bashku me dy romanet "Loja favorite" (1963) dhe "Humbës të bukur" (1966). Gazeta Boston Globe do ta vlersoj prozën e tij me fjalët : "James Joyce nuk është i vdekur. Ai jeton në Montreal nën emrin Leonard Cohen". Nga ky moment çdo njëri nga romanet është shitur më tepër se 800 mijë kopje nëpër botë. Cohen braktis Hidra-n dhe rikthehet në Amerikë (Nashville) për t'ja dedikuar vetveten karierës së tij muzikore si këngëautor, firmën e së cilit mbajnë (gjer sot) 14 albume muzikore. "Poema të zgjedhura 1956-1968" (1968) vlersohet nga bota letrare me Governor General's Literary Award for English Language Poetry, çmim ky të cilin Cohen çuditërisht e refuzon nën fjalët : " Nuk jam veçse një poet i thjeshtë i kësaj bote". "Energji skllevërish" (1972) pasohet nga vëllimi poetik i shumë diskutuar gjithashtu "Vdekja e burit të zonjave" (1978). "Libri i faljeve" (1984) është vlerësuar si "libri më elegand poetik i autorit" fitues i çmimit Canadian Author"s Association Literary Award (1985). Në vitin 1991 Cohen vlersohet si Officer of the Order of Canada dhe në 1993 si Governor General's Performing Art's Award.. "Muzik e çuditshme" (1993) është përmbledhja më e fundit që kemi ( gjer sot) nga ky poet. Në vitin 2003 fiton urdhërin Companion of the Order of Canada vlersimi ky më i madh Kanadez që mund t'i jepet një individi. Artist i gjithanshëm, Leonard Cohen i ka kaluar tashmë të 70-at e veta duke krijuar kështu një nga "legjendat" tërheqëse jetësore të ditëve tona.


Mirë se erdhët ndër rreshta

Mirëseerdhët ndër këto rreshta
Aty lufta është e ndezur
por do përpiqem t'ju rrehatoj
Bashkbisedimin tim nuk është e thënë
të ndiqni, ai është veç nervozizëm
A nuk gatova dashuri me ju
kur student ishim në Lindje
Po shtëpia është ndryshe
fshati do dorëzohet shpejtas
Kam çvendosur gjithçka
që mund ta rrehatojë armikun
Ne jemi vetëm
gjersa kohët të ndryshojnë
dhe ata që kanë qenë tradhëtar
kthehen si peligrinë për momentin
qyshkur nuk prodhuam
qyshkur vendosmërisht refuzuam
ta emërtojmë si terr poezinë


Çdo guralec

Çdo guralec ëndërron vetveten
Çdo gjethe ka një planimetri
Dielli prej dëshire është i drejtuar
udhëtimit përpos në ndritshmëri
Humbjet akoma nuk kanë vjelë
bekimin paqësor të zemrës sime
sepse ëndërroj se aty ka shpresa
ëndërroj se aty ka shpëtimie

Ja thashë këtë një të burgosuri
i cili vrau njeriun që urrej
Ja thashë minatorit që gërmon
të artën pjatë timen të gjejë
Prandaj jetoj në ferr
të ëndërroj çka ferri është

Trupin tim ëndëroj ndajnate
Universin ëndërroj
ëndërroj, ëndërroj për mijra vjetë
me prova aktoreske ëndërroj
shtatëditëshin e mrekullis mendore
kur zvarritem nëpër mjergull
Isha i veshur në lakuriqësi
vuajtur n'ekzistencë i kredhur

Sikur dhuroja këngë ëndërroja
prova ime e vetme ti
e vërteta që ndërton fole me ju
as në dysheme, as në çati
as nëpër dritare për të parë jashtë, Zot
as në pasqyra për të parë brenda
as tek kënga si përjashtim
as tek vdekja si fillim


Oh fëmijë, kjo është ëndrra njerzore
që gjumi njerzor ndërsjellë
mos u përpiq kaq fortë të kacaviresh
për çka tingëllon kaq thellë
E dua ëndrrën që sapo ke filluar
përpos gjelbërimit tim
I dua guralecët dhe diellin
gjithçka bota përfshin

Mbi gjithëçka po të them
agullimit kur drita ndrinë
Të ofroj veç ditë të rreckosura
që grisen nën tënden psherëtimë
Nuk e di sa shumë të tjerë
do kalojnë epoka n'lëkundshmëri
gjithçka që kjo këngë ka lënë mbi
gjuhën e krijesave n'pritshmëri

Montreal,1978



Poemat nuk na duan më


Poemat nuk na duan më
nuk duan të na dashurojnë
nuk duan të jenë më poema
Mos na mblidhni, ato thonë
Nuk mundemi t'ju ndihmojmë
Tashmë nuk ka më peshkime në
rrjedhën e lumit madhor të Zemrës
Na lini të qetë, thonë, po shndërohemi
në diçka krejt tjetër
Kanë ikur tej nëpër botë
Të jenë me dikë, dikund
që punon me trupin e tyre
që nuk ka plan t'shndëroj botën
Ato asnjëherë nuk janë zbavitëse
Unë jetoj pranë një lumi në Majami
në kushte që nuk mund t'i përshkruaj
I shoh ato disa herë, poemat,
në gjysëm-rrënjosje, në gjysëm-lindje
me muskuj gjysëm-rrëgjuar
mëngpërveshurat
lëshuar poshtë si graso
gatitur, për të bërë dashuri
me dhëmbin e sharrës


Kopështi i qershive

Kanada, ca luftra presin për ty
ca tradhëti
ca flamuj të shqyer
Trashëgimia nuk mjafton
Fytyrat duhen haruar nën varenë
e ideve mizore
Kutitë e postës do shpërthejnë
në kopshtin e qershive
dhe dikush do të pres përgjithmonë
për çeqet e majme të gjyshërve


Nga thellësia e kafenesë vërej
qetësinë
e rrënies së flokëve të borës
njësoj si reklamaxhiu amerikan
i çizmeve të reja plastike
duke parë për njollën e ç'rrënjosur
ndoshta slita
e aratisjes
e profetit të ngrirë
e kryengritjeve indiane
e të djegurave stacione meterologjike
Ka edhe një tjetër histori këtu djema
Kanada, a mund të lindësh
a mundt të ushqeshë
ca më tepër këngë folklorike
mbi lirinë dhe vdekjen


Plaçkë antike e trashëguar

Skena torturonjëse zhvillohet posht ziles së ngrirë
përaq sa mund të mbrojë një orë të shtrenjtë muri.
Gati-gati pres këmbanën të dëgjohet
përaq sa gjuhët mbarështrohen
dhe trupi rreshket dhe gjen qetësi.
Të gjithë janë të konservuar dhe faqeskuqur
përaq sa kam zemër të qaj për triumf ose ndëshkim
do të konservohesha si goja që prodhoi
një notë të vetme në arkën e muzikës.
Drama e ziles ngrihet, ngrihet
si një gjigande perlë ekstravagante
rreth rrethit unazor të martesës,
ose të karficës
ose të medalionit
E di që ndihesh e zhveshur, shpirt i vogël
E di që e urren jetën në fshat
E di që nuk mund të presësh
përaq sa revistat shumngjyrëshe të vijnë
njëherë në javë
njëherë në muaj
Duke soditur rreth shtëpisë së gjyshes
Plaçkën antike të trashëguar.



Sytë e tu

Sytë e tu janë të fortë
Ata përpiqen të më sakatojnë
Ti ke futur në 'ta gjith forcën
sepse ti nuk e di
si të bëhesh hero
Ke ngatërruar idetë
Nuk është heroi
Por tirani
që përpiqesh të jesh
Prandaj dobësia
është kualiteti yt më tërheqës
Nuk kam asnjë parashikim për ty
Të rrezikshmit sytë e tu të zinj
ngulen drejt vajzës më të afërt
drejt më të afërtës pasqyrë
ndërsa ti shkonë me shpresë
nga profesioni në profesion

Modelet e Parisit

Vashëzat modele po ndërrohen
për sfilatën e mëtejshme.
E pashë seksin e njërës
dhe gjoksin e një tjetre.
Një balonë ishte bashkëngjitur
në gishtat e një femre.
Dhe ata filluan të vënë
në lëvizje makinën e erës.
Veshjet gjallëroheshin
nën aksidente të madhërishëm
flokësh dhe hijesh
që projektonin fytyrat solemne.
Mrekullia e ballonit
gërvishtte gishtat e dorës,
ndërsa stuhia
e mbarttur trupave të tyre
ishte thllësisht bindëse.
Më në fund ushqimi kinez mbërriti,
vashëzat modele ecin rreth e qark,
me piceta ndër duar, pjata kartoni.
Të gjithë ishin të lumtur që imazhi
magjik i pjekurisë femërore
suksesin kishte përfshirë.
Ato mund të pushojnë pakëz,
në kreshtën e madhërishme
të lartësisë së valës
besimit dhe joshjes-tërheqëse.
Ndihesha i lumtur gjithashtu.
Ndihesha i privilegjuar.
Të jem i pranishëm në ceremoninë
e rëndomtë, sipas kufizimeve
të profesionistëve.
Paris, 1987

E vetmja poezi

Kjo është e vetmja poezi
që mundet të lexoj
Jam i vetmi që e shkroi
Nuk e vrava veten
kur gjërat shkonin keq e më keq
Nuk kërkova shpëtim
te droga apo leksione, për dreq
U përpoqa të fle
por kur gjumi s'më zinte
Mësova të shkruaj
çfarë mundet të lexohet
Të shkruaj mësova, mos harro
nga një tjetër si unë
në të tilla netë si kjo


Një natë e dogja

Një natë e dogja shtëpinë që kam dashur
Ndriçimi rrethor i unazës-perfekte
Në të cilin pashë zezonë dhe gurë
Përtej --- jo gjithçkaje.

Disa krijesa nëpër erë,
Të friksuara nga nata,
Vinin të shihnin botën përsëri
Dhe zhdukeshin nëpër dritë.

Tashmë lundroj nga një qiell në tjetrin
Kundra anijes që pata ndërtuar
Në gjithë errësirën e përzhitjeve
Prej krahësh të imituar.
1960


Të gjithë e dinë

Të gjithë e dinë që zaret janë hedhur me hile.
Të gjithë (për fat) ecin me gishta të kryqëzuar.
Të gjithë e dinë se bijtë më të mirë u shuan.
Të gjithë e dinë që lufta ka mbaruar.
Të gjithë e dinë se ndeshja përfundoi:
I varfri mbetet i varfër, i pasuri shton pasurinë.
Ky është një fakt, të gjithë e dinë.

Të gjithë e dinë që anija është e çpuar.
Të gjithë e dinë që kapiteni është gënjeshtar.
Të gjithë e kanë zemrën e thyer nga babai
Ose qeni që dje u kall në varr.
Të gjithë flasin veç për para.
Të gjithë si të babëzitur duan kuti me çokollata,
Të gjithë pëlqejnë trëndafilat që kujtojnë rininë.
Ky është një fakt, të gjithë e dinë.

Të gjithë e dinë që ti më do e dashur.
Të gjithë e dinë që është me të vërtet kështu.
Të gjithë e dinë që je aq besnike.
Përveç dy-tri netëve kur nuk kam qenë këtu.
Të gjithë e dinë që je një tip i mbyllur
Shumë njerëz lakuriq të njohësh ke dëshirë.
Ky është një fak, megjithse i pështirë.

Të gjithë e dinë, momenti i vërtet është tash o kurrë.
Të gjithë e dinë që e vërteta është veç ti dhe unë.
Të gjithë e dinë qe ky varg në shpirt ngulet.
Për kordelet apo kravatën së cilës i përkulet.
Të gjithë e dinë që pakti është i krimbur në bimë.
Ky është një fakt, të gjithë e dinë.

Të gjithë e dinë që kolera e së vërtetës po afron.
Të gjithë e dinë, ajo lëvizë me shpejtësinë e erës.
Të gjithë e dinë që burra e gra të zhveshur.
Janë pasqyrimi artizanal i së shkuarës pas derës.
Të gjithë e dinë që kjo skenë është e vdekur.
Por gjithmonë ka një mjeshtër në tëndin krevat.
Që luan dhe përhap atë që të gjithë e dinë,
Të gjithë e dinë që ky është një fakt.

Të gjithë e dinë që tashmë je në vështirësi.
Të gjithë e dinë, gjithmonë i vërtetë ke qenë Njeri.
Përmes kryqit të përgjakur në krye të Kalvarit,
Të gjithë e dinë se ajo vjen tek ne copë-copë.
Shikoje Zemrën e Shenjtë përpara se të shpërthej.
Hapi sytë dhe shikoje për të fundit herë këtë akt.
Ky është një fakt, të gjithë e dinë.
Të gjithë e dinë që ky është një fakt.


Suzana

Suzana të merr për dore, tatëpjetë,
Pranë lumit, tek vendi i saj i fshehtë,
Ku sirenat e anijeve mund t'i dëgjoshë,
Ku për gjithë natën pranë saj të qëndroshë,
Dhe ti e di që ajo është gjysëm e çmendur,
Arsye që e shtyn kureshtjen e pagdhendur,
Pikërisht ajo ç'ka do t'i rrëfesh asaj tashti,
Këtë natë: nuk të ka ngelur fare dashuri.
Dhe ajo pa folur të merr në valët e saj,
Duke lënë lumin të t'përgjigjet pasandaj,
Që ti gjithmonë ke qenë i dashuri i saj.
Dhe ti dëshiron të udhëtosh me të,
Të përshkoshë i verbër hapsirën, pa zë,
Ajo verbërisht të beson veç ty, këtë natë,
Po qe se ti, trupin e saj mbart në imagjinatë,

Edhe i madhi Krisht ishte lundërtar,
Ndërsa ecte përmbi ujë, shkëlqente si far,
Të tjerët nuk e besonin, dhe s'kishin si ta dinin,
Vetëm të mbyturit e përposhtëm mund ta shihnin,
Ndërsa thoshte " Gjindja do t'bëhen lundërtarë,
gjersa deti nën vetvete do t'i çlirojë, duke i marrë" !
Ndërsa brenda vetes zemrën e kishte të thyer,
Përpara se vështrimi i Qiellit drejt Tij te ishte kthyer,
I dorëzuar, i kryqëzuar, veçse si qënie humane,
Mbyste, përpos vetes (si deti) urtësinë vigane.
Dhe ti dëshiron të udhëtosh me të,
Të përshkosh i verbër hapsirën, pa zë,
Ti verbërisht beson veç tek Ai, këtë natë,
Po qe se Ai, trupin tënd mbart në imagjinatë,

Suzana, prej dore të ka zgjuar prej gjumit,
Ajo është e vetmja lidhje midis teje dhe Lumit,
Ajo është e veshur me rrecka-endacake,
Të shqyera prej të sajave ditë-bredharake,
Dhe ndërsa dielli pikon si mjalti mbi jetë,
Zbardhëllon krejt gjirin e Zonjës së vërtetë,
Të tregon se ku duhet vetveten të fiksoshë,
Përmes plehrave dhe luleve të vrojtoshë,
Atje poshtë algave në thellësi, ka të mbytur heronj,
Fëmijë që shpresës së mëngjesit, i qepen me thonj,
Në ankth ëngjëllor, për pak më tepër dashuri,
Kështu pritja ka për të qenë në pafundësi,
Ndërsa Suzana përball teje mban pasqyrën,
Dhe ti, përplot një jetë udhëton me të,
Verbrisht e di, se beson tek ajo këtë natë,
Kur ajo trupin tënd mbart në imagjinatë.

Shqipëroi Flurans Ilia

[flurans ilia]

I njohur botërisht si "rrebel" i pandreqshëm, Leonard Cohen i lindur në një familje hebrenjsh, migrant të Montrealit (Canada), dihet tashmë që është i konvertuar në Zen-Buddhist, por të rejat më të fundit thonë se është vjedhur haptazi nga menaxheri i tij. I plakur, i ndëshkuar për më tepër nga amnesia (sëmundja e kujtesës së shuar), e vetmja pjesë e pakonvertueshme kanë për të ngelur poezitë, romanet dhe këngët e tij të pashlyeshme nga kujtesa.


Mirëseerdhët ndër këto rreshta
Aty lufta është e ndezur
por do përpiqem t'ju rrehatoj
Bashkbisedimin tim nuk është e thënë
të ndiqni, ai është veç nervozizëm
A nuk gatova dashuri me ju
kur student ishim në Lindje
Po shtëpia është ndryshe
fshati do dorëzohet shpejtas
Kam ç'vendosur gjithçka
që mund ta rrehatojë armikun
Ne jemi vetëm
gjersa kohët të ndryshojnë
dhe ata që kanë qenë tradhëtar
kthehen si peligrinë për momentin
qyshkur nuk prodhuam
qyshkur vendosmërisht refuzuam
ta emërtojmë si terr poezinë

... ... ...

[amanda kastrati]

Albumi im i preferuar i shekullit XX eshte "Songs of Leonard Cohen" 1967.
Thjesht nje mrekulli...

[Diabolis]

Libri i mallit

S’u ngjitem dot kodrave
Sistemi ka mbaruar
Jetoj prej ilaçeve
Z-i falenderuar.

Ndoqa atë shteg mali
Për në art nga kaosi
Dëshira kali
Depresioni karroci.

Lundrova si mjellmë
U zhyta si gur
Por koha më la shëndenë
Me të qeshura qyshkur.

Faqja ime zbardhëlloi
Boja ime ishte holluar
Çka dita dot nuk shkroi
Nata me laps ka skicuar.

Ulurimat shtazërake
Mërzi e ëngjëllit tim
Por s’më lejohet aspak
Një gjurmë hidhërim.

Se dikush do të ketë
Çka të jem unë nuk mujt
Zemra ime do të jetë
Veç e saj dhe e askujt.

Ajo do të ecë atij shtegu
Do të shohë ç’nënkuptoj
Dëshira ime prerë si shelegu
Dhe liria në mes asisoj.

Për më pak se sekonda
Do të përplasen tonat jetë
Pezulluar pafundsësia
Dera e hapur krejt.

Atëhere ajo do të lindë
Tek ndonjë porsi ju
Çka askush nuk ka bërë
Ajo ka për të vazhdu.

E di që ajo po afrohet
E di që do të kqyri
Ja malli q’përmallohet
Dhe ky është libri.