15 vjet nga ikja e Petro Markos

[Brari]

Në QNK organizohet takimi "Në kujtim të Petro Markos"


Shkrimtari Petro Marko u përkujtua dje në Qendrën Ndërkombëtare të Kulturës "Arbnori", gjatë një takimi organizuar me rastin e 15-vjetorit të largimit nga jeta të shkrimtarit, i cili njohu dhe përjetoi si plagët e Luftës Antifashiste, ashtu dhe zhgënjimet e diktaturës komuniste. Në takim ishin të pranishëm personalitete të jetës kulturore dhe publike të vendit, shkrimtarë, botues, aktorë, gazetarë, studiues të letërsisë, politikanë, etj, të cilët ndoqën dokumentarin e përgatitur nga Petro Lati, me titull "Hasta la Vista Petro Marko". Dokumentari përmbante filmime unikalë për shkrimtarin e njohur, materiale fotografike që pasqyrojnë aspekte të jetës së tij, vlerësime e opinione për Petro Markon nga personalitete të jetës kulturore dhe publike të vendit.

Poeti i njohur Xhevahir Spahiu, një nga miqtë e autorit dhe një nga bashkëpunëtorët e shkrimtarit të njohur, cilësoi se "Petro Marko nën tisin e filozofisë hamletiane 'të rrosh a të mos rrosh', 'të shkruash apo të heshtësh', është një emër i gdhendur në panteonin e letrave shqipe. "Në 60 vjet krijimtari, ai solli në mënyrë krejt të natyrshme, sa edhe të rrallë, realitetin shqiptar", tha Spahiu. Petro Marko lindi në fshatin Dhërmi të Himarës, më nëntor 1913. U shkollua në vendlindje dhe në Vlorë. Pak kohë studioi në Athinë. Që kur ishte nxënës i Shkollës Tregtare në Vlorë (të cilën e kreu në vitin 1932), filloi të shkruajë poezi dhe proza të shkurtra. Petro Marko ka një biografi nga më të pasurat dhe të bujshmet në letërsinë shqipe.

Deri në vitin 1936, ai punoi në Tiranë si gazetar dhe po atë vit, në moshën 23-vjeçare, u nis vullnetar në Luftën e Spanjës, si luftëtar në brigadat internacionale. Pas Luftës së Spanjës, gjatë kthimit për në Shqipëri, ai do të ndeshet dhe do të marrë pjesë në shumë beteja antifashiste nëpër Europë. Pas kthimit në Shqipëri, në vitin 1940 do të burgoset nga italianët, që aso kohe e kishin pushtuar Shqipërinë dhe do të përfundojë në kampin e ishullit Ustika, afër Palermos. Petro Marko mori pjesë në radhët e partizanëve italianë, duke i rënë kryq e tërthor Italisë, si luftëtar dhe si komandant me përvojë luftarake.

Kur kthehet në Shqipërinë e çliruar, ftohet të drejtojë gazetën "Bashkimi" në Tiranë, por shpejt do të përjetojë disa nga vitet më të rënda në burgjet e shtetit shqiptar komunist, për të cilin Petro Marko kishte luftuar në Evropë dhe Shqipëri për më se 10 vjet rrjesht.

Në kulturën dhe letërsinë kombëtare, Petro Marko është personalitet i përmasave të mëdha, me shpirt e mendje të paluhatur. Vetëm një lartësi shpirti e tillë mund ta përballonte ndeshjen sy më sy me vdekjen, që ai e përjetoi aq shumë herë gjatë jetës së tij.

Në romanet "Hasta la vista"(1958) dhe "Qyteti i fundit"(1960), rruga e tij jetësore e asimiluar artistikisht është aq e pranishme. Në vitet '70, ai do të shkruajë romanin "Një emër në katër rrugë", ndërsa periudhën e vështirë të jetës së tij në ishullin e Ustikës do ta përjetësojë në romanin e tij të rëndësishëm "Nata e Ustikës" (1989).

Paraqitja e shkrimtarit Petro Marko me dy romanet e tij të parë "Hasta la vista" dhe "Qyteti i fundit" në vitet '60 është një kthesë e vërtetë në historikun e shkurtër të romanit shqiptar.

Dhe pikërisht për natyrën e risive, për natyrën që pretendon ndryshime të vërteta të vlerave letrare, të gjitha veprat e Petro Markos u pëlqyen dhe u kërkuan nga lexuesi. Faqet më të fuqishme të prozës së Petro Markos reflektojnë triumfin e dashurisë dhe të humanizmit njerëzor. Pas tërë atij ferri nëpër të cilin kalon njeriu, në rrëfimin e Petro Markos njeriu arrin të mbetet i pamposhtur nga mizoritë e botës. Këtë bërthamë të brendshme e rrezatojnë personazhet nga romanet e tij, këtë shkëlqim biblik reflekton Petro Marko njeri dhe Petro Marko shkrimtar, në tërë veprat e tij.

Presidenti i Republikës, Alfred Moisiu, e ka dekoruar me Urdhrin e lartë "Nderi i Kombit" shkrimtarin e shquar shqiptar Petro Marko (pas vdekjes) në 90-vjetorin e lindjes së tij. "Luftëtarit të paepur të fjalës së lirë, atdhetarit të shquar që gjithë jetën dhe veprën ia kushtoi çështjes së emancipimit shoqëror dhe identitetit kombëtar, shkrimtarit të madh, i cili zhvilloi dhe pasuroi më tej letërsinë shqipe, duke u bërë një ndër korifejtë e saj", thuhej në këtë motivacion.





-------------
Shkëputur nga gazeta RD