Urbanistika

[erzeni]

Edi Rama dhe Aleanca e Rrumpallës

Nga Alban Zeneli *

Ngjarjet e ditëve të fundit lidhur me përmbytjen e një lagje të Tiranës së Re si dhe debati e mocioni i këshilltarëve demokratë lidhur me kryetarin e bashkisë Edi Rama , më shtynë t'i rikthehem disa reflektimeve që kam parashtruar në një artikull të botuar këtu e një vit më parë në gazetën "Shekulli" me titull " Nga genocidi tek urbanicidi".
Jo më kot në këtë artikull kisha huazuar nga publicisti i njohur Fatos Lubonja termin URBANICID për të përshkruar tërë masakrën urbanistike mbi qytetet shqiptare pas viteve '90 .
Në fjalën e tij para këshillit bashkiak ( të cilën e lexova në faqet e Internetit ), kryetari Rama i bëri një radioskopi të vërtetë social - politike tranzicionit të mbrapshtë shqiptar të këtyre 10 vjetëve i cili përveç anomalive të shumta në disa fusha të jetës social - ekonomike, plagën më të madhe ia ka shkaktuar qyteteve dhe mjedisit shqiptar, shkalla e shkatërrimit të të cilave në mjaft raste meriton të emërtohet si URBANICID dhe shkaktarët e tyre si URBANICIDISTË.
Gjatë viteve të mia të studimit në Universitetin e Berlinit, në degën e sociologjisë urbane, jam përpjekur të gjej në literaturën dhe shembujt e shumtë të leksioneve, raste të ngjashëm me vendin tonë por si gjthmonë edhe në këtë përçudnim që i kemi shkaktuar urbanistikës jemi " rast i veçantë". Mungesa e vizionit dhe sharlatanizmi politik i premtimeve "të lëvizjes së lirë" e shpërfytyruan konceptin e urbanizimit duke e shndërruar në atë fenomen që kryetari Rama e ka përkufizuar me një fjalë sa origjinale aq edhe të papërkthyeshme në gjuhë të tjera "RRUMPALLË".
Gjatë kohës që shkruaja artikullin vitin e kaluar, një specialist i Ministrisë së Rregullimit të Territorit dhe Turizmit, më tregoi se nga një studim i kryer nga Drejtoria e Policisë Ndërtimore, në shkallë republike rezultonin rreth 100 000 NDËRTIME të PALIGJSHME në qytet dhe në fshat, shumica për qëllime banimi, të cilat janë jashtë çdo kriteri urbanistik. Psh. flitet shumë për shkatërrimin e urbanistikës në qytete, por le të marrim shkurtimisht atë çfarë po ndodh me fshati apo siç e kam quajtur " VRASJA E NGADALTË E TOKËS"
Pas viteve '90 e tërë prona e trashëguar ishte shtetërore. Strukturat qeverisëse të pas viteve '90 për t'u treguar më katolike se Papa hartuan një ligj për kthimin e pronave, që në praktikë degradoi në versionin e ish- konkursit për fëmijë të Pavlina Manit " Më i shkathti, më i shpejti, më i forti. Një pjesë pronash publike iu rikthyen pronarëve, një pjesë jo?!.Në fshat teorikisht pronat u kthyen sipas ligjit "Për Tokën" Nr 7501, por në të vërtetë në një pjesë fshatrash, fshatarët shkuan me ndërgjegje në kufijtë e vjetër. Shqipëria siç dihet ka një sipërfaqe tokë për frymë të pakët dhe përdorimi me efektivitet i saj është përgjegjësi nga varen fatet e zhvillimit të vendit. Mirëpo qeveria në mungesë të hartimit të një Strategjie Zhvillimi për Fshatin , i dha tokën fshatarit ( aty ku e mori) dhe e riktheu në kushtet e zhvillimit të ekonomisë natyrore. Përballë sfidës për të mbijetuar fshatarët ose i lanë tokat pa punuar, ose iu drejtuan emigracionit dhe me paratë e sjella që andej filluan të ndërtonin sipas një mitomanie tipike shqiptare "vila 3-4 katëshe" qindra mijë dollarëshe, të blinin nga ndonjë makinë të vogël dhe të mos investonin asgjë për zhvillimin e biznesit agrar. Çdokush e ka vënë re kur kalon rrugëve anës fshatit sesi ngrihen vilat në tokat bujqësore me një luks të shfrenuar në raport me nevojat që ka fshatari dhe fare pak orientohen drejt investimeve më produktive, si psh. blerje mekanike bujqësore, përpunim produktesh etj. Toka vazhdon të pakësohet nga dita në ditë me shtëpi të bukura ku rrinë 3-4 vetë ( në zonat jo turistike ato nuk mund të përdoren veçse për banim) dhe ngrysin ditët duke punuar tokën me krahë dhe duke pritur paratë që do të sjellë djali nga vjelja e domateve dhe ullinjve në Greqi apo Itali. Kush ka kaluar dhe ka parë sesi përgjatë fushave të rrugës Tiranë - Durrës, përgjatë fushës së Starovës në qytetin e Pogradecit, në rrugën ndërmjet Durrësit - Lushnjes që ka edhe sipërfaqen më pjellore, apo përgjatë fushës së Zadrimës etj, toka bujqësore po mbushet vetëm me godina banimi pa asnjë plan me një rregull kakofonik duke shprishur edhe përfytyrimin për fshatin, me shtëpi të shpërndara sa buzë rrugës apo në mes të fushës. Prerja pa kriter e pyjeve ka çuar në prishje të ekuilibrave ekologjikë dhe në erozion të madh të tokës. Kjo masakër që po vazhdon pa u ndalur prej 10 vjetësh ndodh nën sehirxhinjtë e shtetit që kanë ngritur lloj strukturash si Polici Pyjore, Departament Bujqësie, por zyrtarët e tyre vetëm shtojnë peshën trupore në raport me sasinë e lokaleve që kanë mbirë përreth. Ky model zhvillimi i instaluar në fshat veçse ka stimuluar braktisjen e tij apo më keq ka çuar në degradim të mjedisit rural dhe resursve të tij.
Ndërsa në qytete pamja është akoma më e trishtuar. Askush nuk mund ta mohojë faktin se një problem më vete që ka thelluar me tej degradimin urban të Tiranës është edhe ardhja në masë e banorëve nga zonat e thella veriore dhe vendosja e tyre në ish -sipërfaqet e fermave bujqësore Bathore, Kamëz, Linëz, Sauk e Selitë, Yzberisht (madje në këtë të fundit këtu preken deri sipërfaqet e planifikuara për varreza publike). Në këtë mënyrë u krijuan të ashtuquajturat "GETO URBANE " por tashmë në formë vilash që për nga çrregullsia e ndërtimit të kujtonin ndonjë pikture futuriste. Nuk mund të fajësosh krejtësisht këta njerëz nevojtarë për këtë situatë ..Por mënyra sesi ata u vendosën, hapësirat që zunë ndërtimet e tyre krijuan një steriotip social aspak të këndshëm për ta tek banorët e kryeqytetit, i cili më pas u konvertua në epitete përçmuese.
Zonat në të cilat ata u vendosën kanë djegur sipas meje përfundimisht mundësinë që ato në një Plan të ardhshëm Rregullues ato të ishin Zona Sub-urbane apo Zona Rezidenciale si në të gjitha qytetet perëndimore ku do të ndërtoheshin vila rezidenciale për atë pjesë të popullsisë që do të arrinte një standard të tillë për të jetuar atje. Njëkohësisht ato fare mirë mund të ishin disa qytete -satelite që mund të lehtësonin frymëmarrjen e rënduar urbane të Tiranës
Krjimi "i xhepave të tillë ruralo-urbane "me një tërësi problemesh të punësimit, arsimit, kulturës qytetare dhe jetesës në komunitet do të vazhdojë të jetë në të ardhmen një "minë me sahat " e cila mund të shpërthejë në çdo moment.
Natyrisht z.Kryeministër mund të thotë se nuk duhet lejuar që ato të mos kthehen në bomba sociale, por praktikisht shuma fakte flasin se ato kanë shpërthyer si bomba urbane, por kanë shpërthyer edhe si bomba sociale. Ciflat e këtyre bombave gjenden në kulturën e komunitetit në këto rajone që është tepër e brishtë dhe kjo nuk ka lejuar ndërmarrjen e iniciativave të përbashkëta për përmirësimin e infrastrukturës urbane si rrugë, kanalizime, ujë, elektrik. Përdorimin e këtyre shërbimeve publike si ujë, drita, etj. në mënyrë abuzive duke i shndërruar ata në subjekt të agresivitetit dhe përçmimit social për pjesën tjetër të qytetarëve. Gjithashtu mund t'i kujtojmë se një fakt që ka shpërthyer kjo bombë është sheshi pranë "Partizanit të Panjohur", fëmijët analfabetë që shesin cigare e banane si dhe një pjesë e kronikave të rendit që fillojnë me frazat " lindur në Kukës, Burrel, Tropojë e banues në Tiranë ). Do të ishte mirë që zoti Kryeministër mos të luante rolin e strucit, por ashtu si kryebashkiaku Rama, ta shohë realitetin në sy .
Përpjekja për legalizimin e tyre, përveç anës elektorale ishte dhe një zgjidhje nga halli nga ana e qeverisë aktuale dhe bashkisë prej "kopilit që u la në derë" "qeverisja e mëparshme "e 1992-1997. Mirëpo kjo zgjidhje do ta shkatërronte përfundimisht Tiranën.
Në këto kushte mund të kishte këto zgjidhje
1. Moslegalizimin e tyre dhe pajisjen e tyre me një leje të përkohshme banimi dhe nxitjen e tyre për të ripopulluar zonat nga ata kanë ardhur përmes përmirësimeve infrastrukturore në këto zona ( rrugë, ujë, drita ) dhe mbështetjes me kredi për zhvillimin e biznesit .
2. Rigrupimin e tyre në rrjet godinash publike ( pallate ) duke çliruar gradualisht tokat që kanë zënë dhe duke ia nënshtruar këto toka një plani të ardhshëm urbanistik
3. Në rastin e legalizimit të tyre, të paktën duhen detyruar për të unifikuar sa të jetë e mundur tipin e ndërtimit dhe fasadat e vilave të tyre, në mënyrë që të krijohet disi një ansambël me harmonik e estetik përballë kakofonisë të vendosjes dhe të ndërtimit qe ata shfaqin aktualisht
Këto zgjidhje mund të tingëllojnë radikale dhe mbase jo më të përshatshmet, por në këtë mënyrë sesi ata kanë ardhur dhe janë vendosur, do t'u gëzohen vetëm vilave ?!!!1, analfabetizmit, kriminalitetit, dhe përdorimit si mish për top nga politika
Mirëpo përballë këtyre fakteve dhe shifrave të tillë diskredituese, ata që kanë qeverisur Shqipërinë tërë këtë 10 vjeçar të tranzicionit, në vend që të ulin kokën dhe të kërkojnë një falje të madhe publike ( pasi për përgjegjësi ligjore as që bëhet fjalë në këtë vend) , çuditërisht kanë marrë turrin ndaj kryebashkiakut RAMA , tashmë të mbledhur në një aleancë që unë do ta quaja ALEANCA E RRUMPALLËS. Në këtë aleancë ku shihet mirë që bëjnë pjesë ish-kryebashkiakë, ndërtues të paligjshëm, individë të papërgjegjshëm që kanë gjetur shesh e kanë bërë përshesh me ndërtimet e tyre, sharlatanë politikë dhe servilë politikë, të cilëve nuk u ka thënë kush " puna e mbarë " në këtë dhjetë vjet . Është për të ardhur keq që anëtar në hije i kësaj aleance duket se është bërë edhe kryeministri aktual, i cili me vizionin e tij pragmatist pati aftësinë të zbulojë z.Rama , dhe ta mbështesë në rrugën drejt bashkisë së kryeqytetit. Por siç duket profecia e tij se" nuk ka intelektualë të pavarur, por ka eder dhe ardianë që kërkojnë nga një kockë " nuk u realizua .
Jo rastësisht do të ishte z.Rama i cili me kurajon e tij qytetare dhe me autoritetin e kryebashkiakut dhe natyrën karizmatike u përpoq që në ditët e para të mandatit të vërë sadopak rregull dhe t'ju rikthejë shpresën e rrënuar qytetarëve të Tiranës. Natyrisht që plagët urbane që ishin shkaktuar Tiranës nga ALEANCA E RRUMPALLËS tregonte qartazi për një PUNË NË HAVA, jo vetëm të strukturave përgjegjëse por edhe të vetëdijes qytetare e cila ishte pajtuar me këtë të keqe. Dy nga plagët më të qelbëzura si parku "Rinia", Ura e Lanës, tani po përthahen, dhe çdo njeri arrin të kuptojë ndryshimin. Jo vetëm ato, por qindra rrugë të shtruara në dy vjet, parqet e rikthyera qytetarëve meritojnë mirënjohjen e opinionit të shëndoshë, i cili përmes sondazhe publike e shprehu përkrahjen ndaj kryeqytetarit të saj që po i rikthen në " kryeqytetas"
Natyrisht që z. Rama nuk ka nevojë për apologjinë e askujt, por si një i ri i cili jetoj në një vend ku interesi ndaj mjedisit dhe urbanistikës është i ndjeshëm nuk mund të mos shpreh përkrahjen time ndaj ERËS SË NDRYSHIMIT , të cilin zoti Rama e përcjell ngado ku shkon. Dikujt që i pëlqen " atmosfera kënetore " ( dhe fatkeqësisht janë të shumtë në këtë vend, ata që u pëlqen të dëgjojnë këngën e mërzitshme të zhabave në kënetën e politikës shqiptare), nuk mund ta durojë "erën perëndimore" që po fryn në kryeqytet, por i pëlqen të dëgjojnë zukatjen e mushkonjave e të mizave që vinte prej shurrtoreve " në forme kioske në mes të sheshit "Skënderbej", parkut "Rinia" apo tek "brektoret " afër Parlamentit .
Duke ndjekur zhvillimet e fundit politike në Shqipëri, mendoj se do të ishte në nderin e saj që ashtu siç u zgjodh një president konsensual, apo po përpiqet të zgjidhet edhe një kryetar SHISH-i konsensual, i KQZ-së apo i KLSH-së, etj, politika shqiptare të vendosë që z.Rama të jetë KRYEBASHKIAKU KONSENSUAL , si për të shprehur me këtë rast falenderimin dhe mirënjohjen për këtë ndryshim që ka sjellë në kryeqytet. Natyrisht që dikush mund të qeshë me këtë ide, por kjo do të tingëllonte më serioze dhe e përgjegjshme se konsensuale, të tjerë që po përgatiten të vijnë në skenë. Të paktën politika shqiptare e këtyre 10 vjetëve të fundit ka rastin të tregojë të paktën një herë të vetme se ka ndryshuar me të vërtetë.
*Universiteti i Berlinit - Dega: Sociologji urbane


............

Ky Albani mund te jete simpatizant i edi rames gje qe dikujt i pelqen ose jo por per mua qe e postova shkrimin ka rendesi se ky djale po studion ne nji dege shkencore qe merret me probleme ku vendi yne calon tmerresisht.

Albani kap probleme me rendesi dhe duhet pergezuar per kete
ndonse kur vjen fjala tek "cecenet" ai i gjen ata vetem nga zona e damkosur si Cecene...pra "malok te Veriut".
Ne fakt Tirana eshte pushtuar historikisht nga te ardhur nga gjitha anet dhe sot ajo nuk ka jo vetem uje, buke, Banese, pune e gjelberim per te gjithe por as AJER.

Albani nuk duhej te kursente ne kritiken e tije as Edi Ramen sepse ai vertet i ri-solli Tiranes disa lulishte te Kohes PPSH-se por ai e ngarkon Tiranen me grataciela per dite gje qe ai si specialist duhej te kritikonte pa frike.
TIRANA duhet liruar e aspak super ngarkuar...ky eshte mendimi im.

Jemi popull ne rritje dinamike qofte ne numer e ne kerkesa por me nji siperfaqe vendi teper te kufizuar.

Ku po shkojme keshtu?