-------------------------
Përvoja tragjikomike në Korenë e Veriut rrëfehet në romanin që është pritur me kuriozitet të madh në Perëndim
Dy muaj në "perandorinë e ferrit"
Udhëtimi i një kanadezi guximtar në atdheun e komunizmit "të verdhë"
Koreja e Veriut është vendi
më i çuditshëm në botë dhe
njëkohësisht edhe vendi ku
pakkush ka "privilegjin" të ketë
akses të hyjë e të shohë "live" jetën
e përditshme të vendasve. Një diktaturë
staliniste e mirëfilltë, e vetmja
që u ka mbijetuar ndryshimeve
të kohërave e që qysh prej
viteve ‘50-të e ka bërë kësisoj popullin
prej miliona banorësh një
peng të një eksperimenti barbar
me kavie njerëzore. Ajo po eksperimenton
ndërkohë, duke luajtur
me zjarrin, me programe provokuese,
duke vënë në jetë plane
të hershme për prodhimin e
armëve bërthamore. Pasi vetëm
kështu mendon se mund të mbijetojë
"perandoria" plotësisht e
izoluar nga bota e jashtme e
"udhëheqësit të dashur" Kim
Jong-il, duke i bërë presion Perëndimit,
fqinjëve, e së pari SHBA-së,
që e shohin atë prej dekadash një
dele të zezë e të rrezikshme për
fatet e gjithë rruzullit. Në humnerën
që "udhëheqësi i dashur" ka
ndërtuar, përveç programeve të
dyshimta të prodhimit të bombës
atomike, ka dhe një fytyrë tjetër:
ajo e varfërisë absolute dhe e
mëshirës së pjesës tjetër të botës,
sipas vetë udhëheqësit e partiakëve
të Koresë së Veriut, armiq e
imperialistë, e cila ka bërë që të
paktën populli të mos vdesë për
bukë, duke u ushqyer kësisoj
vetëm nga ndihmat e Programit të
OKB-së për ushqimin.
Shkëlqimi i rremë
Ajo çka fsheh pra kjo botë djallëzore,
shfaqet më së miri edhe në
një vëllim më të fundit me foto të
Philippe Chancels me titull "Koreja
e Veriut". Janë foto të rralla, e që
vijnë në dukje nga një kohë tjetër,
nga një univers paralel tepër bizarr.
Ato tregojnë vende të zbrazëta,
masa njerëzore njerëzish të koreografuar
në mënyrë perfekte,
ndërsa festojnë në formacione të
rregullta e të mirëtrajnuara,
ndërtesa të mëdha që dëshmojnë
autoritet të frikshëm,
shkëlqim të
një pushteti në
dukje në kulmin e tij,
statujën e stërmadhe
të "udhëheqësit
të dashur" e njëkohësisht
edhe mjerimin
e fshehur pas
tyre. Vendi, elita
pushtetmbajtëse e
të cilit i ka bërë, si të
themi, një shpëlarje
totale të trurit
popullit të vet, që
me sytë e Perëndimit
shihet me
çudi e ku në fokus
është kulti ndjellakeqës
i
udhëheqësit aktual,
në fillim të shekullit të 21-të
ngjan të jetë bërë kësisoj një realitet
i një utopie të tmerrshme me
trupa njerëzorë.
Dy muaj në "perandorinë e djallit"
Guy Delisle, një animues,
skicues e njëkohësisht romancier
e gazetar kanadez, që sot jeton në
jug të Francës, ka punuar e jetuar
për dy muaj rresht në këtë bastion
të stalinizmit "Hardcore". Skicuesi
profesionist dyzetvjeçar, në
pranverën e vitit 2001 ka punuar
për një firmë produksioni filmash
francezë në Korenë e Veriut. Fotot
dhe botimi i një serie skicash të
animuara për programin e
mbrëmjes së TV franceze u
prodhuan në vend, pra në Korenë
e Veriut, me çmim thuajse falas nga
"bashkëpunëtorët" koreanoveriorë
të kanadezit.
Romani komik me titull "Pyongyang",
në të cilën ai sjell të përpunuara
e të papërpunuara përjetimet
e ato çka ai ka parë, të lejon
një vështrim mbresëlënës në atë
që nga Perëndimi njihet si "Perandoria
e së keqes". "Kryeqyteti i
Koresë së Veriut është një lloj Disneyland-
i", thotë vetë Delisle.
"Është një inskenim madhështor,
një fasadë perfekte me shumë
rrugë e shtëpi të pastra, sikur të
inskenohej e të bëhej njësh vetë
regjimi me mbarë qytetin. Ato
bëjnë nga ky realitet një "show"
vërtet të madh, jo për botën e jashtme,
por madje edhe për vetë ata.
Të jep përshtypjen sikur ata të
kishin dashur të dëshmonin se
kështu po i afrohen shumë rrugës
së tyre të zgjedhur me kohë, të socializmit,
e duke na e shfaqur kësisoj
Korenë e Veriut një vend modern
e të fuqishëm".
Sa më e madhe të jetë vuajtja e
mjerimi i popullit, aq më e rëndësishme
duket për regjimin përputhshmëria
e fasadave.
Vullnetarët dhe fasada
Delisle pa aty njerëz që pastronin
me fshesë në dorë, si vullnetarë,
rrugët e boshatisura nga
njerëzit. Mirëpo pas fasadës,
njerëzit notonin në mjerim të skajshëm.
Përkthyesi i Delisles iu lut
atij t‘i siguronte disa ilaçe për të
shoqen e tij të sëmurë rëndë, pasi
furnizimi me medikamente
mjekësore për popullsinë civile,
megjithëse me të madhe bërtitet
për shërbime falas, praktikisht
nuk ekziston. Çdo gjë që Delisle
mund t‘i jepte burrit që i qëndronte
pranë, ishte aspirina.
Libri, leksion
mbresëlënës
Vëllimi komik i botuar së fundmi
në Kanada e SHBA, të cilin
Delisle e shkroi pasi erdhi nga Koreja
e Veriut, është një leksion
mbresëlënës, një libër xhepi, i
reduktuar, i qartë e i vizatuar në
bardh e zi, një dokument vëzhgimesh
lakonike e akribike nga një
vend absurd. Delisle është një
njeri sarkastik, që ia lejon shpesh
vetes të shkruajë edhe gjëra "të
turpshme", por të lezetshme e realiste.
Për shembull, kur ai i jep
dhuratë përkthyesit e "shoqëruesit"
të tij të pandarë koreanoverior
romanin e George Orwellit
të vitit 1984. Përkthyesi, një
nënshtetas besnik e i përulur i Kim
Jong-il, shumë i irrituar ia kthen
atij librin e dhuruar mbrapsht,
pasi i kishte hedhur një sy të shkurtër.
"Shteti i mbikëqyrjes" atij
duhet t‘i jetë dukur jashtëzakonisht
i besueshëm e i fortë. Stili i
rrallë minimalist i Delisle, komika
e thatë dhe mënyra ekzemplare e
e bëjnë librin e tij një vepër
tërheqëse arti dhe një raport
mbresëlënës të një udhëtimi në
gojën e ferrit.
"Metodat e efektshme"
Kush jetonte në Phenian kishte
fat, tregon Delisle. Pasi aty
gjendja, për sa i përket furnizimit,
ishte më e mirë se në fshat e qytete
të tjera. Metoda më e efektshme
për t‘u zhvendosur nga fshati në
kryeqytet, me sa dukej qëndronte
në denoncimin që u bëhej
njerëzve të tjerë në zyrat e Shërbimit
të Fshehtë, edhe kur në rastin
më të keq s‘kishe asgjë për të
treguar e të duhej të sajoje akuza
false e gënjeshtra. Jeta e të denoncuarve
pas kësaj, pak vlerë kishte.
Kur Delisle i dëgjoi këto nga një
bashkëpunëtor i organizatave të
ndihmave, ai pyeti menjëherë kalimtarë
të rastit, duke u nisur nga
ndjesitë e profesionit të vet, se
kush ia kishte dalë me sukses me
këtë manovër të vinte e të jetonte
në kryeqytet.
Telashet me pasoja
fatale
Pas dy muajve shumë të gjatë,
Delisle thuajse u mësua tashmë me
faktin se në çdo hapësirë e dhomë
të veçantë të çdo ndërtese në vend
do gjente të varura foto e postera
madhështore të "udhëheqësit të
dashur" Kim Jong-il dhe të babait
të tij, të "Udhëheqësit të Madh"
Kim Il-sung. Secili, vërtet secili nga
vendasit, mbante të ngjitur në
veshjen e vet një stemë që tregonte
dy udhëheqësit, diktatorin aktual
dhe babanë e tij të vdekur, që
themeloi diktaturën një gjysmë
shekulli më parë. Dhe kur stema
rastis të mos jetë pastruar mirë e të
qëndrojë mbi xhaketë e shtrembër
apo e pa fiksuar mirë në gjoks,
atëherë mund të kishe vërtet
telashe. Dhe telashe do të thoshte:
dëbim apo internim i të gjithë familjes
në kampet e riedukimit në lindje
të vendit. "Frika se mos një ditë të
dërgojnë në ndonjërin prej tyre
është shumë e madhe dhe evidente,
vëren Delisle në romanin e
tij komik. Zyrtarisht këto kampe
nuk ekzistojnë. Por secili e di se ato
janë një fakt rrëqethës".
Puna e Delisle në prodhimin e
filmit në kryeqytetin Phenian
konsistonte në kontrollin e
lëvizjeve të animuara e përputhshmërinë
e tyre.
Imazhet e censuruara
dhe "ekonomia në
hapje"
Vetëm në studio, me të cilën ai
kishte të bënte shpesh, punonin
qindra skicues e animatorë vendas.
Mund të duket paradoksale, porse
një vend ku lejohen të qarkullojnë
vetëm imazhe të censuruara, prodhon
nga ana e tij filma që i shërbejnë
më pas mbarë industrisë globale
të programacionit zbavitës në
botën e filmit e të TV. Vendi që
punon pa pushim për perfeksionimin
e zbukurimin e imazhit të vet,
është një furnitor i rëndësishëm
njëkohësisht i gjithë atyre fotove
"të pafajshme", që fëmijët francezë
për shembull do t‘i bënte vetëm të
qeshnin. Atë, ku shërbimet e fshehta
e diplomatët nuk ia dalin, e bën
të mundur deviza e urisë së ekonomisë
problematike e plot mungesa
e Koresë së Veriut: një hapje paraprake
në dukje, që përmblidhet në
vetvete vetëm në
përpjekjen për të
eksportuar më
shumë mallra
tipike koreanoveriore
(si armët e zjarrit,
drogë e para të
falsifikuara) për
t‘u zgjeruar madje edhe me
shitjen e filmave
të retushuar e
përpunuar.
Raport realist mbi
globalizmin
Kështu, libri
i Delisle është,
le të themi,
edhe një "raport nga brenda" për
çështjen e globalizmit. Për përditshmërinë
në punë të punëtorëve
të globalizmit në komikun e tij janë
bërë diskutime të pafundme me
gazetarë, skicues e fotografë, si për
shembull netët në një dhomë hoteli
para një aparati TV, në të cilin
televizioni shtetëror koreanoverior
shfaq ose filma me luftë, ose
parada ushtarake, ose fjalime të
"udhëheqësit të dashur". Delisle
madje kishte refuzuar dy herë, kur
firma e tij fillimisht i kishte bërë ofertën
për të shkuar e punuar në Korenë
e Veriut, por më pas e kishte
pranuar atë. "Unë nuk kam ndonjë
problem moral me të. Pasi mendoj
se tek e fundit është më mirë
që koreanoveriorët të kenë një
kontakt me të huajt se sa të mos
kenë, megjithëse atje çdo gjë kontrollohet
deri në detaj. Të vetmit
që kishin besim e guxim të kontaktonin
me mua në rrugë ishin fëmijët.
Me shumë gjasa, koreanoveriorëve
u është ndaluar të flasin me të huajt.
Paradoksi me firmat perëndimore
Një ndërmarrje perëndimore
që prodhon filma vizatimorë në
Korenë e Veriut, është natyrisht një
burim i mirë valute e huaj për
regjimin vendas. Por është mirë
gjithashtu edhe për ata skicues e
piktorë të mjerë vendas, që në këtë
mënyrë mund të fitojnë pak para
e të mos detyrohen të vuajnë urie.
Firma e prodhimit të filmave në
fjalë, për të cilën Delisle punoi në
Korenë e Veriut, nuk mbeti plotësisht
e kënaqur nga romani më i
fundit komik i të punësuarit të saj.
Pasi shumë realitet nuk është mirë
në industrinë e filmit të animuar.
Ndërkohë, libri i tij është rrugës për
të parë një sukses botëror. Pas botimit
në anglisht e frëngjisht, libri i
tij ka dalë menjëherë paralelisht
në Korenë e Jugut në gjuhën koreane
e në Japoni, ndërsa në vazhdim
do të dalë edhe në gjuhë të
tjera të mëdha perëndimore.
gazeta shqip..
Krijoni Kontakt