Luciano Berio

[[Perla]]

Luciano Berio shkroi mbi folk

Këngët folklorike të përpunuara nga kompozitori italian, Luciano Berio, vijnë në shqip. Mikaela Minga bën një prezantim të trefishtë të krijimtarisë së tij: përkthimin e këngëve, paraqitjen e disa partiturave dhe një disk me 11 këngë të "Folk Songs"


"Personalisht kam pasur gjithmonë dëshirën për t'u thelluar dhe për të analizuar kultura të tjera, pa qenë i detyruar të ndjek kritere filologjike mësimore. "Folk Songs" janë 11 këngë me prejardhje të ndryshme -jo, në fakt janë 9, sepse dy "këngë popullore" i kam shkruar kur isha i ri.


Ke gjithmonë dëshirën që të trajtosh një strukturë instrumentale me një "kulturë" të tillë, që të evokojë rrënjët e këtyre këngëve", - kjo është përgjigja që kompozitori italian, Luciano Berio, i dha pyetjes së kolegut Lorenzo Ferrero, mbi karakterin gjithëpërfshirës të muzikës që krijoi gjatë viteve '60-të.


Në fakt, kjo është një nga pyetjet e një interviste të gjatë që Ferrero i bëri kompozitorit në përvjetorin e 75-të të lindjes së tij. Një intervistë që muzikologia Mikaela Minga e ka përfshirë të plotë në studimin e saj, "Luciano Berio dhe Folk Songs". "Intervista është një mënyrë e thjeshtë për të njohur një njeri", - do të shpjegonte autorja.


Studimi që Minga i ka bërë "Folk Songs" botohet pesë vjet pas vdekjes së kompozitorit. Libri nuk është vetëm një monografi, autorja e ka konceptuar në dy pjesë. Në të parën jep një pasqyrë të zhvillimeve muzikore përgjatë shekujve, dhe në pjesën e dytë merret me muzikën që Berio krijoi gjatë gjysmës së dytë të shekullit të XX.


"Është një personalitet kompleks, një figurë e hapur, i cili nuk ishte i interesuar vetëm për muzikën, por edhe për letërsinë, pikturën, etj. Ishte një natyrë gjithëpërfshirëse dhe kjo ishte nxitja për të bërë një studim mbi punën e tij", - thotë Mikaela.


Por përse "Folk Songs", e cila nuk përmendet si vepra më e mirë e tij dhe as më përfaqësuesja? Emri i Berios lidhet më shumë me kompozimin e aktit të fundit të operës "Turandot" të Puccinit (2001).


Një nga krijimet më të mira i përmendet "Sinfonia", të cilën e kompozoi në vitet 1967-69. Pikërisht këto, '60-'70-të, janë vitet e tij më produktive dhe muzikologjia shqiptare ndalet tek kjo periudhë e krijimtarisë së Berios.


"11 këngët folklorike të përpunuara nga Berio u luajtën në ceremoninë e 50-vjetorit të krijimit të Këshillit të Evropës dhe kjo tregon vlerën e tyre", - shpjegoi ajo.


"Folk songs" u shkruan në vitin 1964, por më e saktë do ishte të thuhej se ai mblodhi 9 këngë të kulturave të ndryshme (Armeni, Azerbajxhan, Itali, etj.) dhe i ripërpunoi me stilin e tij. "Berio është një shembull se si mund të trajtohet muzika folk. Është një shembull për të rikrijuar mbi atë që është krijuar", - përkufizon Minga.


Titulli i librit është gjysmë në shqip dhe gjysmë në anglisht, ashtu siç e ka quajtur kompozitori përmbledhjen "Folk Songs", në atë formë i ka lënë edhe studiuesja, duke argumentuar se ka preferuar të përdorë titullin origjinal në vend të përkthimit "këngë folklorike". Studimi 200-faqësh ka edhe një element tjetër që nuk ndeshet shpesh në botimet shqiptare.


Një CD që përmban 11 këngët e ciklit me këngë folklorike. Madje, një pjesë e tyre janë përkthyer në shqip dhe ilustrohen me kopje të pentagramit origjinal.
Gjatë prezantimit të djeshëm të librit, studiuesit Fatmir Hysa, Vaso Tole dhe kompozitori Aleksandër Peçi e cilësuan këtë studim një bazë të mirë për studimet e ardhshme të fushës.


Ndërsa vetë Minga do të theksonte se libri nuk i drejtohet një publiku të ngushtë që është i lidhur me muzikën, por se është përpjekur ta shkruajë në një gjuhë të thjeshtë, në mënyrë që çdokush ta lexojë. "Sepse muzika nuk është as e imja dhe e askujt, ajo është e të gjithëve".


Kush është Luciano Berio


Kompozitori Luciano Berio lindi më 24 tetor 1925 në periferi të qytetit Imperia, Itali. Është i njohur për punën eksperimentale dhe veçanërisht për krijimet në muzikën elektronike. Në vitin 1968 ai krijon "Sinfonia" për vokal dhe orkestër.


Pjesa tjetër e krijimtarisë së tij, që nga viti 1958 deri më 2002-shin, përmbledh një seri kompozimesh për instrumente, titulluar "Sequenza".


Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Berio bashkohet me ushtrinë italiane, por që gjatë ditës së parë të luftimeve, plagoset në dorë. Kjo do ta pengonte që pas mbarimit të luftës të studionte piano.


Kështu, u përqendrua tek kompozimi. Prezantimin e parë të punës së tij do ta bënte më 1947-ën, me një suitë për piano. Vdiq në vitin 2003, në një spital në Romë.

Yllka Lezo
Shekulli online