Postuar mė parė nga
Arrnubi
Zgjohu bre, Kadare!
(Reagim rreth sprovės,shkrimit-vėshtrimit: Identiteti evropian i shqiptarėve tė Ismail Kadares, botuar nė .... "
Respektoj vetėm ata qė mė rezistojnė mua,
por nuk mund ti toleroj ata.
-
Sharl de Gol
Ende pa pėrfunduar fushata e sėmurė pėr identitentin e ri tė kosovarėve, ēohet Ismail Kadare e rifillon fushatėn pėr identitetin evropian tė shqiptarėve! Ēka dėshmojnė kėto fushata pėr identitet? Kėto fushata dėshmojnė se kemi tė meta, sepse ende nuk po e kuptojmė se kush jemi, se cila ėshtė e vėrteta! E Vėrteta, ashtu si Dielli, mund tė mjegullohet, tė errėsohet, mund tė pengohet, por jo tė agjėsohet
Qė nė kohėt e lashta njerėzit e ditur kėshillonin si terapi shėruese: Njohjen e vetvetes. Njohja e vetvetes ėshtė ēelėsi pėr ta njohur Krijuesin, Zotin. Zoti, sipas B. Pascal-it, ėshtė i qartė vetėm nė paqartėsinė e botės. Ai ėshtė njė sferė e pafund, qendra e tė Cilit ėshtė gjithkund dhe perimetri asgjėkundi
I pranishėm gjithkund je, por asgjėkundi nuk je, z.I. Kadare! Ju bre, Kadare, qė nuk e dini ende se kush jemi ne! Ne jemi ata qė jemi! Ju qė shkruani pėr identitet, dėshmon se keni njė siklet! Kjo po dėshmon se identiteti iu mungon! Ju mungon e ju mundon! Kjo vėrehet kur fyen, kur akuzon pse shumica e shqiptarėve janė myslimanė
! Kombi shqiptar, edhe pse vonė i zgjuar, ėshtė komb i formuar
! Shqiptarėt kur me shumicė u islamizuan- atėherė shpėtuan. Shpėtuan sepse nuk u asimiluan
Nuk u asimiluan, sepse, nė fjalėn e Tij, Zoti e ka dhėnė dijen e nevojshme pėr shpėtim
Zgjohuni tė pėrgjumur! Zgjohu bre, Kadare, kudo qė je! Duke shkruar pėr identitet, ju po dėshmoni se prej dhunės ideologjike aq banale, keni kaluar te injoranca profesionale
! Zoti i ka dhėnė dijetarėve, atdhetarėve, mjaft dritė qė tė mund ti zbulojnė kurthet kundėr shqiptarėve. Dituria dhe burrnija e akademik Rexhep Qoses, rreth identitetit, ia ēeli sytė krejt botės
! Kur e pyetėn Fishtėn diplomatėt evropianė rreth fesė, ai tha: Jemi popull me dy fe, por sjemi popull me Shėn Bartolome Shqiptarėt, pra, nuk janė popull, komb, me Shėn Bartolome falė tolerancės sė Fesė Islame, qė i pėrkasin shumica e shqiptarėve. Tė mos e njohėsh kėtė tolerancė, tė mos e njohėsh Fenė Islame, kur nuk ke patur mundėsi, nuk ėshtė turp. Por, turp ėshtė tė ngulėsh kėmbė me kryeneqėsi nė injorancėn tėnde, edhe pasi e ke patur mundėsinė tė mėsosh. E keni patur mundėsinė tė mėsoni se Konica tha: Tė mos ishte Feja Islame, populli shqiptar do tė ishte shumė mė tepėr nė numėr, por jo shqiptar. Kur e pyetėn diplomatėt e huaj nė Washington Faik Konicėn, qė ishte ambasador i Mbretėrisė Shqiptare (1926-1939) se cila ėshtė feja e shqiptarėve, ai tha: Dielėn shkojnė nė kishė, tė premtėn nė xhami
E keni patur mundėsinė tė mėsoni se Stavro Skendi nė Historinė e Rilindjes Kombėtare shkruan:Shqiptarėt myslimanė e pėrbėnin shumicėn dhe pa ata nuk mund tė kishte Shqipėri. E keni pasur mundėsinė tė mėsoni se: Koncili i Dytė i Vatikanit, me 25 tetor 1965, ka pėrcaktuar qėndrimin e Kishės Katolike ndaj Myslimanėve, ku thuhet: Myslimanėt adhurojnė, si ne, njė Zot tė vetėm, tė Mėshirshėm, qė do tė gjykojė njerėzimin nė ditėn e fundit. E keni patur mundėsinė tė mėsoni se nė librin Tė kapėrcehet pragu i shpresės, Papa Gjon Pali i Dytė thotė: Fetaria e myslimanėve meriton nderim. Meritojnė nderim fetaria e myslimanėve shqiptarė si Myderriz Ymer Prizreni, Myderriz Haxhi Zeka, qė ishin fetarė dhe atdhetarė tė devotshėm dhe udhėheqės tė Lidhjes sė Prizrenit (1878-1881) dhe Lidhjes sė Pejės Besa Besėn (1899), Myderriz Vehbi Dibra, nėnkryetar i Qeverisė sė Vlorės, (1912), Hoxha Kadri Prishtina, i Kongresit tė Lushnjės, (1920) ku iu vuan themelet Shqipėrisė, si edhe qindra e mijėra fetarė dhe atdhetarė tė tjerė, deri te Shaban Jashari me familjėn e tij, qė u flijuan pėr Kosovė, pėr Shqipni
Shqiptarėt e pranuan dhe e trashėguan Krishterimin, sikur qė e pranuan dhe e trashėguan Islamin, qė tė dyja janė nga Lindja
Por, nuk mjafton qė tė trashėgosh Krishterimin apo Islamin, por ėshtė e domosdoshme qė me meritė tė fitosh. Duhet tė meritosh trashėgimin tėnde, thoshte Gėte, qė tė posedosh. Shumica e shqiptarėve myslimanė e meritojnė kėtė dhe janė tė kėnaqur me besimin qė trashigojnė, qė posedojnė. Po ju ēka trashėgoni, ēka posedoni z.Kadare? Trashėgoni atė qė e mohoni
! Veprat qė i posedoni pse po i ritushoni? Ndoshta ato iu mallkojnė, iu akuzojnė, sikur nė poemėn Pėrse mendohen kėto male kur akuzoni dhe dėnoni Kryqin e Krishtin, gjysmėhėnėn e Islamit, turqishten e Kuranit, fyeni, dėnoni e poshtėroni logjiken latine e arabe, mallkoni priftėrinjt e hoxhallarėt, minaretė e kambanaretė
Nė poezinė me titull Nė Kishė shkruar me 1958, shkruani:Vėrtet sjam i krishter
dhe tallesh me Ungjillin, Librin Hyjnor
Nė poezitė Perėndimi dhe Interpejshazhi tallesh, fyen, e akuzon Perėndimin, Evropėn, qė sot e lavdon,:Romat, Samarkandėt, Vashingtonėt, Moskėt, fituan shpesh toka, flamurė, vota. Por, shekujt kurrė si fituan ata. Evropėn e mallkon, kurse sot e dashuron, dje u talle me kulturėn, zhvillimin e saj, i pėrqeshe qytetet me kulla, me kambanare, me kryqa, me kapitalistė plot dhjamė dhe mbi Shėn Mėrinė e Parisit u krenove qė vure qeleshe, edhe kėtu gjete vend dhe u pėrqeshe
! A keni harruar ēka keni shkruar? Keni shkruar, qė jeni krenuar, se nė gjoks mban Nė metal tė distinktivit, fytyrėn e dashur tė Leninit! Qindra vite kaluan duke i ndjekur krimet e vegjėl, por bota nuk e zbuloi dot krimin e madh, po nė botė ja u ngrit, me mjekėr tė gjatė gjer nė retė. Parathėnėsi mė i madh me emrin Marks, nga poezia Te Kėshtjella e Hamletit nė Danimarkė A jeni penduar pėr gjithė ato ēka keni shkruar? A jeni penduar qė keni fyer, akuzuar, poshtėruar, dėnuar librat hyjnorė-Ungjill e Kuran, keni sharė priftėrinj e hoxhallarė, minare e kambanare, keni dashuruar komunizmin, keni urrejtur kapitalizmin, Evropėn, Perėndimin, Romėn e Bonin, Parisin e Washingtonin
A jeni penduar qė keni dashuruar dhe jeni krenuar me fytyrėn e dashur tė Leninit, me mjekrrėn e Marksit, tė cilin e queni profeti mė i madh i njerėzimit dhe zbulues i rrugės sė krimit
! Nėse jeni penduar, pėr ato qė keni shkruar, atėherė, unė skam pse me vazhduar. Prej sotit je dorė tė Zotit
! Por, jetėn politike, fetare dhe kombėtare nuk duhet shikuar pėrmes imagjinatės, iluzioneve dhe fantazisė. Vėshtrimin tonė duhet ta kthejm kah vetja jonė, drejt jetės, drejt sė vėrtetės. E vėrteta ėshtė se sistemi i vlerave qė e ka ndėrtuar strukturėn tradicionale tė Perėndimit buron nga filozofia antike greke, kultura romake, trashėgimia pagane e popujve barbarė, feja e krishterė, tė cilėn Evropa e ka interpretuar nė njė mėnyrė specifike tė veten, e ndikuar pjesėrisht nga Hebraizmi dhe Islamizmi
Por, Evropa e sotme vjen nga Iluminizmi
Iluminizmi nė vend se tė ndriēojė ndodhi shpesh qė ai errėsoi
! Sot, tipari mė i veēant i qytetėrimit perėndimor ėshtė sekularizmi. Kuptimi i termit sekularizėm nė rrafshin praktik ėshtė nxerrja e fesė jashtė jetės. Kristianizmi, sot, nė Evropė, nuk ka funkcion politik, ekonomik, kulturor, shoqėror
Ka mbetur njė lidhshmėri sipėrfaqėsore emocionale dhe njė dekor me ngjyrė sociale
. Nė projekt-kushtetuten e Bashkėsisė Evropiane nuk hyri trashėgimia kristiane. U mundua Papa, u mundua Vatikani, por nuk iu shkonte zani
! Nė kėtė projekt-kushtetutė, edhe sot, mungon fjala Zot
! Identiteti evropian i shqiptarėve ėshtė njė pėrshtatje e re. Ēdo pėshtatje e re, thoshte, Erih Hofer-i, ėshtė krizė e vetėvlerėsimit. Ne kemi kriza tė tjera, si tė mirėbesimit, mirėkuptimit
, por jo tė vetėvlerėsimit
! Zgjohu bre, Kadare, kudo qė je
!
(Autori ėshtė studiues i religjioneve.
Nė dhjetė vitet e fundit ka botuar dhjetė libra)
Krijoni Kontakt