Këto ditë Akademia e Shkencave e Shqipërisë (ASHSH) botoi
një letër reagimi ndaj një shkrimi kritik të botuar nga unë
në gazetën “Albania’ ndaj ‘pltaformës’ së hartuar prej
kësaj Akademie kundër zgjidhjes së çështjes shqiptare, një
platforme që si zgjidhje konsideron mbetjen e shqiptarëve
të coptuar në gjashtë shtete deri sa jo vetëm të bashkohet
Evropa por të përfshijë edhe Ballkanin brenda. Porcesit të
bashkimit të shqiptarëve si rezultat i procesit të
bashkimit të Evropës ASHSH nuk i kundërvihet. Në letrën e
vet në krahasim me ‘platformën’ ASHSH sjellë argumente dhe
dëshmi të tjera shtesë e të rëndësishme që zbërthejnë më
tej ‘platformën’. Këto argumente shtesë meritojnë edhe një
analizë shtesë.
Së pari, kryesia e ASHSH ndryshimin e kufijve dhe
pavarësimin e Kosovës nga Serbia e konsideron
fondamentalizëm islamik. Ky qëndrim nuk gjendet në
‘platformë’ por është qëndrim shtesë dhe një zbërthim i
mëtejshëm i saj nga letra. Ashtu si në ‘platformë’ edhe në
letër ASHSH përsëritë se pikënisje për zgjidhjen e çështjes
së Kosovës duhet të jetë mosndryshimi i kufijve dhe
prandaj, përsëritë letra: ‘duhet t’i shtojmë përpjekjet për
ta njohur Republikën e Kosovës si element konstitutiv të
Republikës Federale të Jugosllavisë”. Unë, siç më citon
drejtë edhe letra, kam shprehur mendimin dhe vazhdoj të
mendoj se shqiptarët, po të kishin akademi shkencash,
diplomaci, shtet, parti kombëtare etj., do të duhej të
shtonin përpjekjet për të bindur faktorin ndërkombëtar
(Fuqitë e Mëdha) pikërisht që të pranojë ndryshimin e
kufijve d.m.th. pavarësimin e Kosovës. Për kërkesën time
letra e kryesisë së ASHSH shkruan: ‘nuk kemi ç’të themi më
tepër veçse të shprehim keqardhje që përfaqësia e
shqiptarëve të Kosovës, e cila merr pjesë në takimin e
Rambujesë nuk e mori me vete këtë perlë të patriotizmit
shqiptar, i cili me siguri do t’i detyronte Fuqitë e Mëdha
me teoritë e tij fondamentaliste islamike që ato ta
detyronin Serbinë, Maqedoninë, Malin e Zi dhe Greqinë, t’i
lëshonin trojet shqiptare dhe të formonin Shqipërinë e
bashkuar’.
Përfaqësia e shqiptarëve të Kosovës, e cila merr pjesë në
takimin e Rambujesë ka marrë me vete pikërisht këtë perlë
të patriotizmit shqiptar dhe nën presion të jashtëzakonshëm
po mbronë pikërisht kërkesën për pavarësi, çka do të thotë
për ndryshim të kufijve, për shndërrimin e tyre nga kufij
administrativ në kufij ndërmjet shteteve. Mirëpo, në qoftë
se kjo sipas ASHSH është teori fondamentaliste islamike,
atëherë përfaqësia shqiptare në Rambuje sipas ASHSH del se
është duke u nisur nga një teori fondamentaliste islamike.
Pikërisht këtë ka dashur të thotë ASHSH, sepse mua më
njohin personalisht dhe e dinë se jam ateist e jo
fondamentalist i asnjë besimi fetar. Por, përmes akuzës
ndaj meje duke e përmendur përfaqësinë në Rambuje i janë
drejtuar pikërisht kësaj përfaqësie. Dy ditë para letrës në
Paris shkoi edhe nënkryetari i qeverisë serbe Vuk
Drashkoviq, kryepeshkopi ortodoks serb Artemije dhe At Sava
i manastirit të Deçanit për të bindur opinionin publik dhe
diplomacinë në Rambuje se kërkesa e delegacionit shqiptar
për të përfshi në marrëveshje pavarësinë e Kosovës mbas tre
vjetësh është kërkesë islamike. Për këtë arsye, sipas
Drashkoviqit, Artemijes dhe Savës ‘humbja e Kosovës nga
Serbia nuk është vetëm humbje serbe, por ajo paraqet humbje
për qytetërimin krishten evropian’. Edhe ASHSH i bashkohet
‘trinitetit të shenjtë’ serb Drashkoviqit, Artemijes e
Savës me mendimin se kërkesa Fuqive të Mëdha për pavarësinë
e Kosovës, ndryshimin e kufijve është fondamentaliste
islamike. Me këtë formohet një treshe tjetër e ‘shenjtë’
mbasi njëkohësisht me treshen serbe mori një udhëtim nëpër
Ballkan edhe Pangallos për të kundërshtuar pavarësinë e
Kosovës në emër të mosndryshimit të kufijve. Kështu,
delegacioni serb, Pangallos dhe kryesia e ASHSH përbëjnë
një treshe që njëkohësisht në Paris, Ballkan dhe në vetë
Tiranën dalin kundër pavarësisë së Kosovës në emër të
mosndryshimit të kufijve dhe luftës kundër fondamentalizmit
islamik.
Cilësimi i kërkesës për ndryshimin e kufijve si
fondamentalizëm islamik, siç thashë, nuk drejtohet kundër
meje si laik, por përmes meje i drejtohet me letër
delegacionit shqiptar në Rambuje për të hequr dorë nga
kërkesa për pavarësi e ndryshim të kufijve. Kështu kryesia
e ASHSH në çastin më të vështirë dhe vendimtar për çështjen
shqiptare i bashkohet propagandës politike e kishtare serbe
dhe bën presion mbi delegacionin shqiptar në Rambuje që të
heqë dorë nga kërkesa për pavarësi me argumentin se është
kërkesë fondamentaliste islamike. Kjo është një dëshmi që
shqiptarët duhet ta mbajnë mend mirë për të kuptuar
shkallën e fondamentalizimit ortodoks të ASHSH dhe
vendosmërinë e saj kundër pavarësisë së Kosovës. Është hera
e parë që kryesia e ASHSH e cilëson kolektivisht kërkesën e
shqiptarëve për pavarësinë e Kosovës si teori
fondamentaliste islamike.
Së dyti, sipas kryesisë së ASHSH kufijtë e dhunshëm politik
ndërmjet shqiptarëve të vendosur nga Fuqitë e Mëdha më 1913
duhet të shndërrohen nga vetë shqiptarët në kufij
shpirtëror. Edhe kjo ide nuk është shprehur qartë në
‘plaformë’ dhe prandaj letra e shton më qartë. Në letër
kryesia shtron pyetjen për mua: ‘përse ky ‘flamurtar’ i
nacionalizmit shqiptar e ka braktisur vendlindjen e vet,
Kosovën ...’? Në qoftë se me vendlindje kuptojnë konceptin
e ngushtë d.m.th. fshatin ose qytetitn e lindjes atëherë
pyetja nuk ka kuptim të më shtrohet vetëm mua, sepse gjithë
kryesia e ASHSH po ashtu e ka braktisur vendlindjen e vetë,
kryesisht qytete e fshatra të Jugut të sotëm të Shqipërisë
dhe është vendosur në Tiranë. Por, kryesia vendlindjen e
një shqiptari e barazon me kufijtë politikë, sepse
vendlindje timen e quan Kosovën. Në këtë përfytyrim të
kryesisë së ASHSH për shtrirjen e atdheut, e vendlindjes
shprehet një ndjenjë dhe përfytyrim plotësisht i kundërt me
përfytyrimin e nacionalizmit, veçanërisht të rilindësve
shqiptarë për shtrirjen e atdheut. Për nacionalistin
shqiptar vendlindja shtrihet nga Janina në Nish dhe nga
Durrësi në Shkup. Përshkrime si këto gjenden me shumicë tek
rilindësit, si p.sh. nga Sami Frashëri në veprën e tij
madhore ‘Shqipëria ç’ka qenë...” dhe pothuajse në çdo
dokument tjetër të rëndësishëm të Rilindjes Kombëtare
Shqiptare e të nacionalizmit të mëvonshëm. ASHSH e RPSSH,
që sot vazhdon të drejtohet nga të njëjtët njerëz për
pesëdhjetë vjet është përpjekur të ndryshojë përfytyrimin e
rilindësve për shtrirjen e atdheut dhe ta zëvëndësojë me
një përfytyrim për shtrirjen e tij vetëm brenda kufijve
politik. Për këtë në tekstet e shkruara prej tyre për
edukimin e fëmijëve shqiptarë thuhej se “atdheu... shtrihet
prej Konispoli deri në Vërmosh dhe ndërton me suskes
socializmin’. Për të krijuar këtë përfytyrim e për të
fshirë përfytyrimin e rilindësve D. Agolli shkruante poezi
sipas të cilës u linte amanet brezave pasardhës ‘vetëm 28
mijë kilometra katrorë/ asnjë pëllmbë më shumë/ asnjë
pëllëmbë më pak’. Mbi këtë përfytyrim është shkruar nga
Akademia ‘Historia e Shqipërisë”, ‘Historia e letërsisë
shqiptare’ etj., etj. Me letrën e vetë kryesia e ASHSH
dëshmon se nuk ka hequr dorë nga ky përfytyrim, se i
përmbahet vetë këtij përfytyrimi të cunguar për vendlindjen
dhe përpiqet t’i indoktrinojë edhe të tjerët me këtë
përfytyrim, t’i shtyjë shqiptarët ta përfytyrojnë shtrirjen
e atdheut sipas kufijve politikë.
Siç shihet ndeshja e ASHSH me mua nuk është personale,
është ndeshje e dy rrymave mendore, ndjenjësore krejt të
kundërta. Kjo është ndeshja nga njëra anë, ndërmjet rrymës
që përpiqet ta ngushtojë përfytyrimin e shqiptarëve për
atdheun duke ia përshtatur atë kufijve të dhunshëm politik
dhe, nga ana tjetër, rrymës që përpiqet ta ruaj
përfytyrimin e shqiptarëve për shtrirjen e atdheut, kombit
e shtetit që duhet të përputhet me ta. Kryesia e ASHSH
përpiqet që atë që bënë Fuqitë e Mëdha më 1913 kundër
shqiptarëve në fushën politike ta bëj ASHSH në fushën
shpirtërore, në fushën që i takon asaj, në fushën e
përpunimit të ideve, ndjenjave, besimeve dhe përfytyrimeve
të shqiptarëve në përputhje me këta kufijë. Pra, kryesia e
ASHSH përpiqet të vendosë e forcojë kufijtë shpirtëror
ndërmjet shqiptarëve. Këtë, vendosjen e kufijve shpirtëror
s’mund ta bënin Fuqitë e Mëdha dhe atë që s’mund ta bënin
ato kundër shqiptarëve ka marrë përsipër ta bëj ASHSH.
Së treti, kryesia e ASHSH shpallë se merr përsipër të bëhet
roje shpirtërore e kufijve të Serbisë, krahas rojeve
ushtarake serbe. Duke u përpjekur që kufijtë politik që i
ndajnë shqiptarët t’i shndërrojë në kufij të pranuar nga
shpirti i vetë shqitparëve, në përfytyrime të tyre për
vendlindjen, atdheun, shtetin, kombin etj., kryesia e ASHSH
përpiqet t’u japë një mbështetje të fuqishme këtyre
kufijve. Kështu kryesia e ASHSH shndërrohet në roje
shpirtërore të këtyre kufijve. Madje kjo roje është më e
fuqishme se rojet ushtarake serbe, sepse në qoftë se
shqiptarët do të mendonin si kryesia e ASHSH kufijtë e
Serbisë nuk do të ishin të rrezikuar asnjëherë dhe as nuk
do të kishte nevojë për roje ushtarake. Kufijtë që i ndajnë
shqiptarët duhen ruajtur nga sllavët e grekët sepse nga
shqiptarët ata kufij nuk janë pranuar asnjëherë, janë
konsideruar të dhunshëm dhe mbi këtë bazë ëshë dëshiruar e
kërkuar fshirja e tyre, mosrespektimi i tyre, thyerja e
tyre. Mirëpo, në qoftë se shqiptarët do të fillonin të
mendonin e të ndjenin si ASHSH, t’i pranonin në shpirtin e
tyre këta kufij, atëherë sllavët e grekët s’do të kishin
fare nevojë t’i mbronin me ushtarë. Prandaj kryesia e ASHSH
luan rolin e një roje më efektive të kufijve të Serbisë se
sa vetë ushtarët serbë.
Më tej letra vazhdon: ‘përse ku ‘flamurtar’ i nacionalzimit
shqiptar e ka braktisur vendlindjen e vet, Kosovën, dhe
tani që ajo ka nevojë për të ai nuk shkon të luftojë atje
si shokët e vet për lirinë dhe pavarësinë e saj, por ka
zënë këtu në Tiranë një qoshe të ngrohte dhe sulmon
djathtas e majtas vëllezërit e vet’? Kjo pyetje nuk qëndron
mbasi nga vetë veprimtaria e ASHSH dhe qëndrimet e saj ndaj
meje dëshmojnë se unë jamë në front. Deri sa ASHSH është
roje e kufijve të Serbisë dhe ka drejtuar armët kundër
meje, deri sa unë po zhvilloj luftë kundër rojeve kufitare
të Serbisë, atëherë del se jamë duke thyer kufijt që i
ndajnë shqiptarët, jamë në luftë me rojet e kufijve të
Republikës Federale të Jugosllavisë që ASHSH i konsideron
të pandryshueshëm e të paprekshëm dhe i ruan me tërbim. Ky
është një front po aq i vështirë, madje në disa drejtime
fronti i luftës në fushën e ideve është edhe më i vështirë
se fronti i ndeshjes fizike me serbët. Idetë, ndjenjat dhe
mendimet nuk vrasin më pak se arma, pushka e raketa, sepse
pushka e raketa drejtohen nga idetë, ndjenjat e
përfytyrimet. Ndeshja kundër sundimit serb nuk zhvillohet
vetëm në front dhe me pushkë. Ai zhvillohet në konferenca
si Rambuje, në ide si të ASHSH, Drashkoviqit, Savës e
Artemijes për ta paraqitë pavarësinë e Kosovës si
fondamentalizëm islamik etj., etj. Këtyre raketave serbe në
formën e ideve u duhet vënë përballë kundëraketat po në
formën e ideve. Por ASHSH dëshiron të lihet e lirë të
mbrojë kufijtë e Serbisë, të bëj propagandë politike kundër
pavarësisë e delegacionit shqiptarë në Rambuje dhe për këtë
i drejton raketat propagandistike kundër meje me shpresë të
më largojë, eleminojë etj. Shkurt, ky është një front, dhe
tepër i rrezikshëm i luftës kundër sundimit serb. Sa u
takon shokëve të mi në frontin fizik vlen ajo që i thanë
shokët e vetë Hasan Prishtinës kur ishte deputet në
Parlamentin e Shqipërisë: t’i na duhesh aty, për pushkë
jemi ne.
Së katërti, kryesia e ASHSH mbronë dhe realizon
vllehizimin, sllavizimin dhe greqizimin e ndërgjegjes
shqiptare. Konceptimi i shtrirjes së vendlindjes, atdheut
të shqiptarëve që shprehet në letrën e ASHSH përputhet pikë
për pikë me përfytyrimin e vllehëve të Shqipërisë. Një vitë
më parë këtë pyetje më ka drejtuar nga tribuna e Kongresit
të Shoqatës së Vllehëve të Shqipërisë, kryetari i saj,
Kristo Goci, pyetje që u botua në gazetën ‘Fratësia’ të
vllehëve. Atëherë nuk jam përgjigjur, sepse mendoja se as
nuk duhet pritur, as nuk duhet kërkuar që vllehët ta
përfytyrojnë shtrirjen e atdheut të shqiptarëve siç e
përfytyrojnë shqiptarët. Për ta Kosova dhe Çamëria nuk mund
të jenë pjesë të atdheut, për ta atdheu kufizohet vetëm
brenda kufijve politik. Këtë përfytyrim vllah për shtrirjen
e atdheut të shqiptarëve e merr dhe e bën pikënisje të
mendimeve të veta edhe ASHSH. Dhe jo vetëm kaq, por këtë
përfytyrim vllah për shtrirjen e atdheut të shqiptarëve
ASHSH përpiqet ta fus në ndjenjat, mendimet dhe
përfytyrimet e shqiptarëve. Ky është, pra, procesi i
vllehizimit të ndërgjegjes së shqiptarëve, të mësimit të
shqiptarëve të ndjejnë, mendojnë, përfytyrojnë si vlleh,
proces që e realizon ASHSH. Ky nuk është akt i shkëputur i
ASHSH. Kryesia e ASHSH përpiqet ta greqizojë e sllavizojë
Akademinë edhe fizikisht, duke vepruar në stilin ‘hiq
shqiptarë e vërë grek’. Kështu, për të përmendur vetëm një
shembull: në redaksinë e filozofi-sociologjisë për hartimin
e Fjalorit Enciklopedik Shqiptarë ishin përfshirë edhe
Shkëlzen Maliqi dhe Agim Hyseni nga Kosova. Kryesia me
këmbëngulje, me pretekstin se në kohën e kibernetikës,
interentit e e-mail nuk mund të komunikohte me ta i hoqi
dhe i zëvëndësoi me minioritarin grek, Kosta Barjaba.
Megjithkëtë, një nga aspektet më tragjike të këtij procesi
sllavizimi, greqizimi dhe vllehizimi të ndërgjegjes së
shqiptarëve është sllavizimi, greqizimi dhe vllehizimi i
mendimit të rilindësve. Duke i lavdëruar jashtë mase ASHSH
i shtrembëron në atë mënyrë rilindësit sa i kundërvë
plotësisht kundër vetëvetes: Sami Frashëri i ASHSH është
armiku më i madh i Sami Frashërit real, Lidhja Shqiptare e
Prizerenit ashtu si paraqitet nga ASHSH ëshë armikja më e
madhe e Lidhjes reale të Prizerenit etj., etj. Duke i
lavdëruar tej mase ASHSH përpiqet t’i kundërvë rilindësit
ndaj vazhduesve të tyre të sotëm të cilët nuk shqetësohen
t’i lavdërojnë, por t’i zbatojnë në rrethanat e sotme idetë
e tyre. ASHSH i ka kritikuar rilindësit më shumë se çdo
autorë i derisotëm. Nuk ka vepër të rilindësve të botuar
nga ASHSH e RPSSH ku fundi i faqeve të mos jetë i mbushur
me kritika më të gjata se vetë teksti i rilindësve, me
kritikat për kufizimet e kohës nga të cilat vuanin
rilindësit etj. Por ASHSH i ka kritikuar rilindësit vetëm
aty ku nuk hynin në skemat sllave, greke e vllehe.
Si përfundim letra përbën një dokument të rëndësishëm për
studimin e ASHSH edhe në shumë drejtime të tjera. Por,
veçanërisht e rëndësishme është si dokument ku ASHSH për
herë të parë, kolektivisht dhe publikisht e quan kërkesën
për pavarësi të Kosovës si fondamentaliste islamike dhe
merr përsipër të ruaj kufijtë që mbajnë të coptuar
territoret dhe kombin shqiptar, të ruaj kufijtë e Serbisë e
të Republikës Federale të Jugosllavisë, siç shprehet ajo.
Ajo do të mbetet si dikument i bashkëngjitjes së koordinuar
praktike të ASHSH me ekipin serb të Drashkoviqit, Savës e
Artemijes dhe fushatës së Pangallosit për të paraqitur
kërkesën e delegacionit shqiptar në Rambuje për pavarësi të
Kosovës si kërkesë islamike. Ajo ka vlerë, seps përbën
dokument të koordinimit në kohë dhe në ide të veprimtarisë
së ASHSH me veprimtarinë e qeverisë serbe të përfaqësuar
nga nënkryetari i saj Drashkoviq, dhe qeverinë greke të
përfaqësuar nga ministri i saj i jashtëm Pangallos. Ajo ka
vlerë si dokument i presionit të ASHSH mbi delgacionin
shqiptar në Rambuje për të hequr dorë nga kërkesa për
pavarësinë e Kosovës. Këmbëngulja e këtij delegacioni për
pavarësi e detyroi ASHSH të dalë hapur në fushatë krahas
Drashkoviqit, Artemijes, Savës e Pangallosit, në të njëjtën
kohë dhe me të njëjtën pikëpamje kundër pavrësisë së
Kosovës dhe qëndrimit shqiptar të mbrojtur deri tani në
Rambuje.
Hysamedin Feraj
Krijoni Kontakt