Close
Duke shfaqur rezultatin -19 deri 0 prej 3
  1. #1
    i/e regjistruar Maska e Xhuxhumaku
    Anėtarėsuar
    19-11-2003
    Vendndodhja
    sopr'un'curva
    Postime
    13,379

    Et’hem Haxhiademi.

    Flet i biri: Nuk duam qė vėllai tė mėpėrkėmbet akoma

    LEDIA LLESHI

    13 Mars Et’hem Haxhiademi, tragjediani i parė qė u harrua nga vendlindja e vdiq nė burgun e Burrelit

    “Kam le n’Elbasan mė 8 mars 1902. Im at Emin Haxhiademi, aktiviteti patriotik, i tė cilit fillon qysh mbė 1877 domethėnė pėrpara Kongresit tė Prizrenit, njihet si bashkpuntor i ngushtė e Kristoforidhit, dhe i dyti patriot mbas atij nė vjetėrsi nė kėtė qytet”. Kėshtu e nis jetėshkrimin e tij Et’hem Haxhiademi, dramaturgu i parė shqiptar, duke treguar fillimet e jetės sė furishme, por gjithashtu edhe pėrcaktuese pėr veprėn e mėvonshme. Teksa takon familjarėt e mbetur tė familjes Haxhiademi, njė foto e njeriut qė la gjurmė nė letėrsinė shqiptare tė tėrheq vėmendjen. Veshja europiane, qėndrimi stoik dhe sidomos shikimi i tij janė edhe elementėt qė e dallojnė si njė njeri qė do tė sillte shumė, por do tė merrte aq pak nga jeta kryeneēe. Me ndrojtje, vėllai i tij Selaudini kujton ato pak ēaste qė ka kaluar me tė duke sjellė ndėrmend edhe periudhėn e zymtė tė burgosjes e cila i shėnoi edhe vdekjen nė moshėn 63 vjeēare. Sipas dėshmitarėve dhe burimeve zyrtare tė atėhershėm vdekja e tij ishte pasojė e njė ataku, por sa e vėrtetė ishte kjo pėr vetė natyrėn e diktaturės, kur njerėzit zhdukeshin shumė thjeshtė, njė gjė e tillė nuk u konfirmua asnjėherė duke e lėnė enigmė vdekjen e tė nėpėrkėmburit Et’hem Haxhiademi.

    Fėmijėria dhe jeta

    Fėmijėria do tė vendoste gjithēka pėr tė ardhmen e tij, tė ndritur dhe tė hidhur njėkohėsisht. Kėtė gjė e ka konfirmuar edhe vetė Et’hemi nė dorėshkrimin dėrguar Lasgush Poradecit tė titulluar “Shėnime mbi jetėn time”. Nxėnės i parė nė Normalen e sapo hapur, ai kujton librat e parė shqip tė lexuara, i privilegjuar nga i ati i cili pėrdorte tė gjitha revistat dhe gazetat e kohės nė gjuhėn shqipe. Et’hemi duke qenė bir i njė atdhetari tė shquar dhe njė prej themeltarėve tė Normales do tė ishte i pari i regjistruar nė kėtė shkollė. “Prej tim eti kam mėsue gjuhėn shqipe”- shprehet ai- qysh pėrpara shpalljes sė Hyrrietit duke qenė edhe nxėnės i parė i shkollės shqipe nė Elbasan mė 1908. Ekzistenca e njė telegrami tė dėrguar nga i madhi Faik Konica vėrteton edhe kėtė fakt historik, por qė nuk u firmos asnjėherė nga regjimi nė fuqi.

    Nė 1919 fillon studimet nė Leēe tė italisė nė gjimnaz, por koha e provimeve do tė ishte njė moment i disfavorshėm pėr tė kur shqiptarėt ndiqeshin nga italianėt pėr shkak tė luftės sė Vlorės. Por Et’hemi arriti ti rezistojė presionit duke qenė i vetmi qė mundi tė kalojė klasėn nga shumė shqiptarė tė tjerė. Mė pas e priste Austria ku do tė vazhdonte pėrfundimin e gjimnazit, dhe tė veprave tė tragjedianėve grekė nė latinisht dhe gjermanisht.

    Mė 1924 ai ndodhej nė qytetin e Berlinit duke vazhduar studimet universitare pėr juridik, siē shprehet ai kundra dėshirės vet, por me dėshirėn e prindėrve. Poligloti elbasanas nuk harroi nė asnjė moment literaturėn nė gjuhė tė ndryshme, sidomos periudhėn antike. Gjatė qėndrimit nė kryeqytetin gjerman, tragjedia, u bė pjesė e jetės sė tij papritmas. Vajza me tė cilėn ishte dashuruar vdiq, dhe kjo shėnoi njė goditje pėr Et’hemin e ri, i cili nė vitin 1927 u kthye nė Shqipėri dhe njė vit mė vonė u emėrua nėnprefekt i Lushnjes. Nė vitin 1933, ai ndodhej nė Gjirokastėr si kryesekretar i prefekturės. Nė kėtė kohė ishte mbretėria e Zogut qė udhėhiqte vendin dhe vetė mbreti pėr Et’hemin kishte konsiderata pėr pregatitjen e tij. Do tė ishte pikėrisht kjo kohė, pavarėsisht se Et’hemi nuk u pėrzie kurrė me politikėn, qė do tė vendoste edhe fatin e tij. Nė kohėn e pushtimit italian, Haxhiademi, qėndroi indiferent duke mos marrė pjesė nė asnjė lėvizje, por nė mendimet e tij, lėvizja balliste u quajt e drejtė. Do tė ishte qėndrimi i tij gjatė pushtimit fashist, qė vendosi edhe burgosjen e tij, nė burgun e Burrelit gjatė diktaturės komuniste dhe qė i shkaktoi aq probleme familjes. Vdekja e papritur, u pėrcaktua si njė atak nė zemėr, kur Haxhademi nuk kishte pasur vuajtje tė tilla. Pikėrisht kėtu lindėt edhe dyshimet pėr njė vrasje tė mundėshme tė tij, por sipas familjarėve, kjo nuk u vėrtetua kurrė.

    Tragjeditė

    Disa libra tė vjetėr dhe disa gazeta tė kohės do t’i jepnin Et’hemit ushqimin e gjuhės shqipe. “Ato ishin tė varfra-shprehet Et’hemi nė korrespondencėn e tij, por pėr ne ishin shumė tė pasura dhe babai i mbante nė njė odė tė posaēme, ku unė i lexoja fshehurazi.” Ndoshta kėtu lindi dhe dashuria pėr librin dhe sidomos pėr dramėn, pėr tė cilėn Et’hemi, nė vogėli lexoi shumė pak, por kjo u shėnua thellė nė shpirtin e tij duke shkruar kėshtu edhe tė ardhmen. Drama e pėrkthyer nga turqishtja “Besa”, e tė madhit Sami Frashėri, do tė ishte edhe ushqimi i parė me dramėn nė shqip, dhe me dramėn nė pėrgjithėsi. Duke treguar pėr dramėn “Besa”, ai shprehet se rreshtat e saj, emocionet, ishin tė mėdha, kėshtu qė u mbyll pėr ta mbaruar nė odėn qė ishte edhe streha e librave. Pėrshtypjet pėr kėtė dramė do tė ishin tė tilla saqė Et’hemi nė moshėn 14 vjeēare vendosi tė shkruajė edhe dramėn e parė tė tij. “Njė ditė u ngula nė nji tryezė dhe fillova tė shkruej njė dramė natyrisht me subjekt kombėtar, siē ishte koha. Rrija pra me ditė me radhė nganjėherė linja edhe shkollėn pa e frekuentue. Kur mė pyetshin njerėzit e shpisė ēfarė baj nuk i dėfteja. Nė fund mas nja dy mujėsh e sosa dramėn dhe ia tregoj tim eti, i aftė me e gjykue”. Por i ati hijerėndė dhe shumė i vendosur, nuk e pranon idenė se djali i tij mund tė shkruaj njė zhanėr kaq tė vėshtirė dhe i thotė se kjo ėshtė pėr tė qeshur dhe meriton tė digjet. Duke iu bindur babait tė tij, Et’hemi vendosi ta digjte atė dramė, por jo dėshirėn pėr tė shkruar vepra dramatike. Ndėrsa studionte nė gjimnazin e Leēes, lexoi “Bukolikėt” e Virgjilit, vepėr tė cilėn vendosi ta pėrkthente kur tė mėsonte mirė latinishten. Dhe me tė vėrtetė vendosmėria e tij nuk kishte fund. Pas tre vjetėsh Haxhademi i pregatitur tashmė pėrktheu “Bukolikėt” nga versioni origjinal nė hekzametri, gjė qė nuk e kishin bėrė deri atėherė asnjė nga shkrimtarėt e njohur. Kėtu nuk mungojnė vlerėsimet pėr tė, pasi pėr kohėn, asnjė vepėr latinisht nuk kishte ardhur nė shqip dhe sidomos asnjė shkrimtarė nuk kishte mundur tė pėrdorte hekzametrin. Nė kohėn e studimeve tė larta nė Berlin, Et’hemi me dashurinė e madhe pėr legjendat antike arriti tė trajtoj veprėn e tij tė parė tragjedi “Uliksi”, e cila me plot gojėn ishte njė frymė e Eskilit, pas mijėra vjetėsh. Tragjeditė kishin nė dorė, zemrėn e Haxhiademit tė ri dhe mund tė luanin mė tė. Nė dorėshkrimin e tij, ai rėndit edhe shkrimtarėt e zemrės, sidomos ato antikė, por nuk harron tė vlerėsojė kolosėt si Shekspiri. Vepra e ardhėshme do tė ishte pikėrisht njė nga personazhet stoikė tė tragjedisė sė madhe greke, ”Akili”. Mė pas do tė vazhdonte me tragjedi tė tjera, si “Aleksandri”, “Pirroja”, “Skėndėrbeu”, tė cilat duke ndjekur ritmikėn dhe tisin e mjegullt tė tragjedisė greke, e sollėn atė nė ditėt tona dhe sidomos nėn petkun shqiptar.

    Korrespondenca letrare me Lasgushin

    Haxhiademi:“Tragjedia fryma ime e tė jetuari”

    Lasgushi nė korruspondencėn e radhės i kishte kėrkuar Haxhiademit vepra tė tij, dhe ky me kėnaqėsi i kishte nisur disa nga rrjeshtat e shumtė qė nuk panė dritėn e botimit. Jeta plot vuajtje dhe njė tragjedi personale e ardhur me vdekjen e personit tė dashur nė Gjermani bėri qė Et’hemi tė shkruante, jo vetėm tragjedi, por edhe elegji, qė e rėnditėn atė si njė poet elegjiak. Njė elegji nėn titullit “Galates” sjellė edhe dhimbjen e poetin pėr dashurinė e tij tė humbur, pėr vajzėn e dashur. ishte nė Shqipėri tashmė dhe i kėndonte nė gjuhėn e tragjedive tė famshme greke. “Nimfat e Shkumbinit”, ishte dhe vepra qė solli antikitetin nė lumin letrar shqiptar. Nimfat e bukura vazhdonin tė laheshin nė ujin e lumit pėrgjatė viseve shqiptare dhe gjahtarėt duke mos kuptuar vlerėn e kėngės sė tyre i rrėmbejnė”. A nuk ėshtė kjo njė ndodhje shqipėtare” vazhdon letrėn drejtuar Poradecit nga emri i harruar i tragjedisė shqiptare Et’hem Haxhiademi. Por edhe nėna si njė portret gjithmonė i dashur dhe i dhėmbshur vjen nė vargjet elegjiake tė shkrimtarit nė vdekjen e saj. ”Nata e Zezė” do tė ishte edhe vajtim pėr nėnėn e tij qė Haxhiademi e pėrcakton si njeriun qė ka dashur mė shumė nė kėtė botė. Edhe njė odė pėr Naim Frashėrin nuk mungoi nė veprimtarinė letrare e cila do tė shėnonte jetėn e tij.

    “Pėrshkurtazi simbas porosisė tande nė dhjetė faqe kjo asht jeta ime artistike. Nė letrėn qė mė dėrgoje mė tepėr i epje rėndėsi poezive lirike. Por tek mua rėndėsia mė e madhe asht te tragjedit” e mbyll letrėn tragjediani qė guxoi tė sfidojė tė mėdhenjtė e antikitetit dhe qė gjatė gjithė jetės, nuk harroi pasionin pėr tragjedinė, gjė pėr tė cilėn siē e thotė dhe vetė nė korrespondecat dhe kujtimet e tij ishte gatuar.

    Flet Selaudin Haxhiademi

    Pak ēaste pėr tė njohur madhėshtinė e vėllai tė munguar

    Selaudini tregon pėr ato pak momente me vėllain e burgosur.

    Ishte pikėrisht Selaudini, qė me natyrėn e tij tė heshtur dhe fjalėpak, e cilėson vėllain e tij duke e mbrojtur nga shtrėmbėrimet dhe nga vlerėsimet nė dukje. Sipas tij shumė nga veprat janė zhdukur nga ziliqarėt dhe shpesh fati i tij u vulos nga dashakeqėt. “I madhi mbetet i madh, dhe nuk mund tė jetė njė favor vlerėsimi i tij-vazhdon ai,- nuk i duam vlerėsimet nė dukje. Nė tė paktat momente qė e njoha tim vėlla, kuptova se ishte njė njeri qė nuk kishte menduar tė pėrfitonte, apo ti shpėtonte situatave. Kur e takonim nė burgun e Burrelit, 4 fėmijėt dhe nėna, ai kėrkonte tė heshtnim, qė mos tė shqetėsoheshim pėr tė dhe sidomos mos ti shkruanim asgjė, pasi korrespondenca nuk i binte kurrė nė duar. I vetmi moment, qė i kujtohet bashkėvuajtėsve tė tij nė Burrel, ka qenė dita e vdekjes sė Fan Nolit. Sipas tij, Noli duhet tė ishte mė i madh se 83 vjeē, pasi nuk mund tė shungėrohej prift nė moshėn 23 vjeēare. Vetė monizmi duke e burgosur, arriti tė shfrytėzojė pėrkthimin e tij pėr tė cilin ishte i dhėnė mė shumė se askush tjetėr, sidomos pėrsa i pėrket veprave antike. Shumė nga pėrkthimet e tij gjatė burgut, ose kanė marrė emėr tjetėr, ose nuk janė botuar nga diktatura moniste”. Duke studiuar nė vendet perėndimore, Haxhademi ishte njė njeri me njohuri tė gjėra dhe pėrsa i pėrket politikės, por nuk u pėrfshi nė asnjė nga lėvizjet duke qėndruar larg luftės dhe sidomos larg lėvizjes komuniste. Kjo e dėmtoi shumė, duke sjellė burgun dhe vdekjen. Nuk ka marrė dekorata, nuk ėshtė njohur, ndėrsa vėllai i tij qė u nda nga jeta shumė shpejt po nga njė atak nė zemėr Emini duke ndjekur rrugėn e tė vėllait u bė edhe kryetar bashkie nė kohėn e demokracisė. I madh, por i harruar ėshtė pėrcaktuar nga kritikė letrarė emri i Et’hem Haxhiademit njė nga figurat e pastra, me vlera tė paimagjinueshme, pasi guxoi tė lėvrojė tragjedinė, por ishte mė fatkeq ndėr shkrimtarėt shqipėtar duke pėsuar fatin tragjik, vdekje nė burg.


    Metropol.
    --- La Madre dei IMBECILI e sempre in cinta...

    ---voudou.. ---

  2. #2
    i/e regjistruar
    Anėtarėsuar
    06-01-2011
    Postime
    2

    nje korigjim (per lidhjet familjare per Etehemin)

    SELAUDINI nuk eshte vellai i Etehemit, por i biri.

    Citim Postuar mė parė nga Xhuxhumaku Lexo Postimin
    Flet i biri: Nuk duam qė vėllai tė mėpėrkėmbet akoma

    LEDIA LLESHI

    13 Mars Et’hem Haxhiademi, tragjediani i parė qė u harrua nga vendlindja e vdiq nė burgun e Burrelit

    “Kam le n’Elbasan mė 8 mars 1902. Im at Emin Haxhiademi, aktiviteti patriotik, i tė cilit fillon qysh mbė 1877 domethėnė pėrpara Kongresit tė Prizrenit, njihet si bashkpuntor i ngushtė e Kristoforidhit, dhe i dyti patriot mbas atij nė vjetėrsi nė kėtė qytet”. Kėshtu e nis jetėshkrimin e tij Et’hem Haxhiademi, dramaturgu i parė shqiptar, duke treguar fillimet e jetės sė furishme, por gjithashtu edhe pėrcaktuese pėr veprėn e mėvonshme. Teksa takon familjarėt e mbetur tė familjes Haxhiademi, njė foto e njeriut qė la gjurmė nė letėrsinė shqiptare tė tėrheq vėmendjen. Veshja europiane, qėndrimi stoik dhe sidomos shikimi i tij janė edhe elementėt qė e dallojnė si njė njeri qė do tė sillte shumė, por do tė merrte aq pak nga jeta kryeneēe. Me ndrojtje, vėllai i tij Selaudini kujton ato pak ēaste qė ka kaluar me tė duke sjellė ndėrmend edhe periudhėn e zymtė tė burgosjes e cila i shėnoi edhe vdekjen nė moshėn 63 vjeēare. Sipas dėshmitarėve dhe burimeve zyrtare tė atėhershėm vdekja e tij ishte pasojė e njė ataku, por sa e vėrtetė ishte kjo pėr vetė natyrėn e diktaturės, kur njerėzit zhdukeshin shumė thjeshtė, njė gjė e tillė nuk u konfirmua asnjėherė duke e lėnė enigmė vdekjen e tė nėpėrkėmburit Et’hem Haxhiademi.

    Fėmijėria dhe jeta

    Fėmijėria do tė vendoste gjithēka pėr tė ardhmen e tij, tė ndritur dhe tė hidhur njėkohėsisht. Kėtė gjė e ka konfirmuar edhe vetė Et’hemi nė dorėshkrimin dėrguar Lasgush Poradecit tė titulluar “Shėnime mbi jetėn time”. Nxėnės i parė nė Normalen e sapo hapur, ai kujton librat e parė shqip tė lexuara, i privilegjuar nga i ati i cili pėrdorte tė gjitha revistat dhe gazetat e kohės nė gjuhėn shqipe. Et’hemi duke qenė bir i njė atdhetari tė shquar dhe njė prej themeltarėve tė Normales do tė ishte i pari i regjistruar nė kėtė shkollė. “Prej tim eti kam mėsue gjuhėn shqipe”- shprehet ai- qysh pėrpara shpalljes sė Hyrrietit duke qenė edhe nxėnės i parė i shkollės shqipe nė Elbasan mė 1908. Ekzistenca e njė telegrami tė dėrguar nga i madhi Faik Konica vėrteton edhe kėtė fakt historik, por qė nuk u firmos asnjėherė nga regjimi nė fuqi.

    Nė 1919 fillon studimet nė Leēe tė italisė nė gjimnaz, por koha e provimeve do tė ishte njė moment i disfavorshėm pėr tė kur shqiptarėt ndiqeshin nga italianėt pėr shkak tė luftės sė Vlorės. Por Et’hemi arriti ti rezistojė presionit duke qenė i vetmi qė mundi tė kalojė klasėn nga shumė shqiptarė tė tjerė. Mė pas e priste Austria ku do tė vazhdonte pėrfundimin e gjimnazit, dhe tė veprave tė tragjedianėve grekė nė latinisht dhe gjermanisht.

    Mė 1924 ai ndodhej nė qytetin e Berlinit duke vazhduar studimet universitare pėr juridik, siē shprehet ai kundra dėshirės vet, por me dėshirėn e prindėrve. Poligloti elbasanas nuk harroi nė asnjė moment literaturėn nė gjuhė tė ndryshme, sidomos periudhėn antike. Gjatė qėndrimit nė kryeqytetin gjerman, tragjedia, u bė pjesė e jetės sė tij papritmas. Vajza me tė cilėn ishte dashuruar vdiq, dhe kjo shėnoi njė goditje pėr Et’hemin e ri, i cili nė vitin 1927 u kthye nė Shqipėri dhe njė vit mė vonė u emėrua nėnprefekt i Lushnjes. Nė vitin 1933, ai ndodhej nė Gjirokastėr si kryesekretar i prefekturės. Nė kėtė kohė ishte mbretėria e Zogut qė udhėhiqte vendin dhe vetė mbreti pėr Et’hemin kishte konsiderata pėr pregatitjen e tij. Do tė ishte pikėrisht kjo kohė, pavarėsisht se Et’hemi nuk u pėrzie kurrė me politikėn, qė do tė vendoste edhe fatin e tij. Nė kohėn e pushtimit italian, Haxhiademi, qėndroi indiferent duke mos marrė pjesė nė asnjė lėvizje, por nė mendimet e tij, lėvizja balliste u quajt e drejtė. Do tė ishte qėndrimi i tij gjatė pushtimit fashist, qė vendosi edhe burgosjen e tij, nė burgun e Burrelit gjatė diktaturės komuniste dhe qė i shkaktoi aq probleme familjes. Vdekja e papritur, u pėrcaktua si njė atak nė zemėr, kur Haxhademi nuk kishte pasur vuajtje tė tilla. Pikėrisht kėtu lindėt edhe dyshimet pėr njė vrasje tė mundėshme tė tij, por sipas familjarėve, kjo nuk u vėrtetua kurrė.

    Tragjeditė

    Disa libra tė vjetėr dhe disa gazeta tė kohės do t’i jepnin Et’hemit ushqimin e gjuhės shqipe. “Ato ishin tė varfra-shprehet Et’hemi nė korrespondencėn e tij, por pėr ne ishin shumė tė pasura dhe babai i mbante nė njė odė tė posaēme, ku unė i lexoja fshehurazi.” Ndoshta kėtu lindi dhe dashuria pėr librin dhe sidomos pėr dramėn, pėr tė cilėn Et’hemi, nė vogėli lexoi shumė pak, por kjo u shėnua thellė nė shpirtin e tij duke shkruar kėshtu edhe tė ardhmen. Drama e pėrkthyer nga turqishtja “Besa”, e tė madhit Sami Frashėri, do tė ishte edhe ushqimi i parė me dramėn nė shqip, dhe me dramėn nė pėrgjithėsi. Duke treguar pėr dramėn “Besa”, ai shprehet se rreshtat e saj, emocionet, ishin tė mėdha, kėshtu qė u mbyll pėr ta mbaruar nė odėn qė ishte edhe streha e librave. Pėrshtypjet pėr kėtė dramė do tė ishin tė tilla saqė Et’hemi nė moshėn 14 vjeēare vendosi tė shkruajė edhe dramėn e parė tė tij. “Njė ditė u ngula nė nji tryezė dhe fillova tė shkruej njė dramė natyrisht me subjekt kombėtar, siē ishte koha. Rrija pra me ditė me radhė nganjėherė linja edhe shkollėn pa e frekuentue. Kur mė pyetshin njerėzit e shpisė ēfarė baj nuk i dėfteja. Nė fund mas nja dy mujėsh e sosa dramėn dhe ia tregoj tim eti, i aftė me e gjykue”. Por i ati hijerėndė dhe shumė i vendosur, nuk e pranon idenė se djali i tij mund tė shkruaj njė zhanėr kaq tė vėshtirė dhe i thotė se kjo ėshtė pėr tė qeshur dhe meriton tė digjet. Duke iu bindur babait tė tij, Et’hemi vendosi ta digjte atė dramė, por jo dėshirėn pėr tė shkruar vepra dramatike. Ndėrsa studionte nė gjimnazin e Leēes, lexoi “Bukolikėt” e Virgjilit, vepėr tė cilėn vendosi ta pėrkthente kur tė mėsonte mirė latinishten. Dhe me tė vėrtetė vendosmėria e tij nuk kishte fund. Pas tre vjetėsh Haxhademi i pregatitur tashmė pėrktheu “Bukolikėt” nga versioni origjinal nė hekzametri, gjė qė nuk e kishin bėrė deri atėherė asnjė nga shkrimtarėt e njohur. Kėtu nuk mungojnė vlerėsimet pėr tė, pasi pėr kohėn, asnjė vepėr latinisht nuk kishte ardhur nė shqip dhe sidomos asnjė shkrimtarė nuk kishte mundur tė pėrdorte hekzametrin. Nė kohėn e studimeve tė larta nė Berlin, Et’hemi me dashurinė e madhe pėr legjendat antike arriti tė trajtoj veprėn e tij tė parė tragjedi “Uliksi”, e cila me plot gojėn ishte njė frymė e Eskilit, pas mijėra vjetėsh. Tragjeditė kishin nė dorė, zemrėn e Haxhiademit tė ri dhe mund tė luanin mė tė. Nė dorėshkrimin e tij, ai rėndit edhe shkrimtarėt e zemrės, sidomos ato antikė, por nuk harron tė vlerėsojė kolosėt si Shekspiri. Vepra e ardhėshme do tė ishte pikėrisht njė nga personazhet stoikė tė tragjedisė sė madhe greke, ”Akili”. Mė pas do tė vazhdonte me tragjedi tė tjera, si “Aleksandri”, “Pirroja”, “Skėndėrbeu”, tė cilat duke ndjekur ritmikėn dhe tisin e mjegullt tė tragjedisė greke, e sollėn atė nė ditėt tona dhe sidomos nėn petkun shqiptar.

    Korrespondenca letrare me Lasgushin

    Haxhiademi:“Tragjedia fryma ime e tė jetuari”

    Lasgushi nė korruspondencėn e radhės i kishte kėrkuar Haxhiademit vepra tė tij, dhe ky me kėnaqėsi i kishte nisur disa nga rrjeshtat e shumtė qė nuk panė dritėn e botimit. Jeta plot vuajtje dhe njė tragjedi personale e ardhur me vdekjen e personit tė dashur nė Gjermani bėri qė Et’hemi tė shkruante, jo vetėm tragjedi, por edhe elegji, qė e rėnditėn atė si njė poet elegjiak. Njė elegji nėn titullit “Galates” sjellė edhe dhimbjen e poetin pėr dashurinė e tij tė humbur, pėr vajzėn e dashur. ishte nė Shqipėri tashmė dhe i kėndonte nė gjuhėn e tragjedive tė famshme greke. “Nimfat e Shkumbinit”, ishte dhe vepra qė solli antikitetin nė lumin letrar shqiptar. Nimfat e bukura vazhdonin tė laheshin nė ujin e lumit pėrgjatė viseve shqiptare dhe gjahtarėt duke mos kuptuar vlerėn e kėngės sė tyre i rrėmbejnė”. A nuk ėshtė kjo njė ndodhje shqipėtare” vazhdon letrėn drejtuar Poradecit nga emri i harruar i tragjedisė shqiptare Et’hem Haxhiademi. Por edhe nėna si njė portret gjithmonė i dashur dhe i dhėmbshur vjen nė vargjet elegjiake tė shkrimtarit nė vdekjen e saj. ”Nata e Zezė” do tė ishte edhe vajtim pėr nėnėn e tij qė Haxhiademi e pėrcakton si njeriun qė ka dashur mė shumė nė kėtė botė. Edhe njė odė pėr Naim Frashėrin nuk mungoi nė veprimtarinė letrare e cila do tė shėnonte jetėn e tij.

    “Pėrshkurtazi simbas porosisė tande nė dhjetė faqe kjo asht jeta ime artistike. Nė letrėn qė mė dėrgoje mė tepėr i epje rėndėsi poezive lirike. Por tek mua rėndėsia mė e madhe asht te tragjedit” e mbyll letrėn tragjediani qė guxoi tė sfidojė tė mėdhenjtė e antikitetit dhe qė gjatė gjithė jetės, nuk harroi pasionin pėr tragjedinė, gjė pėr tė cilėn siē e thotė dhe vetė nė korrespondecat dhe kujtimet e tij ishte gatuar.

    Flet Selaudin Haxhiademi

    Pak ēaste pėr tė njohur madhėshtinė e vėllai tė munguar

    Selaudini tregon pėr ato pak momente me vėllain e burgosur.

    Ishte pikėrisht Selaudini, qė me natyrėn e tij tė heshtur dhe fjalėpak, e cilėson vėllain e tij duke e mbrojtur nga shtrėmbėrimet dhe nga vlerėsimet nė dukje. Sipas tij shumė nga veprat janė zhdukur nga ziliqarėt dhe shpesh fati i tij u vulos nga dashakeqėt. “I madhi mbetet i madh, dhe nuk mund tė jetė njė favor vlerėsimi i tij-vazhdon ai,- nuk i duam vlerėsimet nė dukje. Nė tė paktat momente qė e njoha tim vėlla, kuptova se ishte njė njeri qė nuk kishte menduar tė pėrfitonte, apo ti shpėtonte situatave. Kur e takonim nė burgun e Burrelit, 4 fėmijėt dhe nėna, ai kėrkonte tė heshtnim, qė mos tė shqetėsoheshim pėr tė dhe sidomos mos ti shkruanim asgjė, pasi korrespondenca nuk i binte kurrė nė duar. I vetmi moment, qė i kujtohet bashkėvuajtėsve tė tij nė Burrel, ka qenė dita e vdekjes sė Fan Nolit. Sipas tij, Noli duhet tė ishte mė i madh se 83 vjeē, pasi nuk mund tė shungėrohej prift nė moshėn 23 vjeēare. Vetė monizmi duke e burgosur, arriti tė shfrytėzojė pėrkthimin e tij pėr tė cilin ishte i dhėnė mė shumė se askush tjetėr, sidomos pėrsa i pėrket veprave antike. Shumė nga pėrkthimet e tij gjatė burgut, ose kanė marrė emėr tjetėr, ose nuk janė botuar nga diktatura moniste”. Duke studiuar nė vendet perėndimore, Haxhademi ishte njė njeri me njohuri tė gjėra dhe pėrsa i pėrket politikės, por nuk u pėrfshi nė asnjė nga lėvizjet duke qėndruar larg luftės dhe sidomos larg lėvizjes komuniste. Kjo e dėmtoi shumė, duke sjellė burgun dhe vdekjen. Nuk ka marrė dekorata, nuk ėshtė njohur, ndėrsa vėllai i tij qė u nda nga jeta shumė shpejt po nga njė atak nė zemėr Emini duke ndjekur rrugėn e tė vėllait u bė edhe kryetar bashkie nė kohėn e demokracisė. I madh, por i harruar ėshtė pėrcaktuar nga kritikė letrarė emri i Et’hem Haxhiademit njė nga figurat e pastra, me vlera tė paimagjinueshme, pasi guxoi tė lėvrojė tragjedinė, por ishte mė fatkeq ndėr shkrimtarėt shqipėtar duke pėsuar fatin tragjik, vdekje nė burg.


    Metropol.
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga dhuri : 09-01-2011 mė 11:28

  3. #3
    i/e regjistruar
    Anėtarėsuar
    06-01-2011
    Postime
    2

    nje korigjim (per lidhjet familjare per Etehemin)

    SELAUDINI eshte i biri i ETEHEMIT dhe jo i vellai
    flet i biri
    13 Mars Et’hem Haxhiademi, tragjediani i parė qė u harrua nga vendlindja e vdiq nė burgun e Burrelit

    “Kam le n’Elbasan mė 8 mars 1902. Im at Emin Haxhiademi, aktiviteti patriotik, i tė cilit fillon qysh mbė 1877 domethėnė pėrpara Kongresit tė Prizrenit, njihet si bashkpuntor i ngushtė e Kristoforidhit, dhe i dyti patriot mbas atij nė vjetėrsi nė kėtė qytet”. Kėshtu e nis jetėshkrimin e tij Et’hem Haxhiademi, dramaturgu i parė shqiptar, duke treguar fillimet e jetės sė furishme, por gjithashtu edhe pėrcaktuese pėr veprėn e mėvonshme. Teksa takon familjarėt e mbetur tė familjes Haxhiademi, njė foto e njeriut qė la gjurmė nė letėrsinė shqiptare tė tėrheq vėmendjen. Veshja europiane, qėndrimi stoik dhe sidomos shikimi i tij janė edhe elementėt qė e dallojnė si njė njeri qė do tė sillte shumė, por do tė merrte aq pak nga jeta kryeneēe. Me ndrojtje, vėllai i tij Selaudini kujton ato pak ēaste qė ka kaluar me tė duke sjellė ndėrmend edhe periudhėn e zymtė tė burgosjes e cila i shėnoi edhe vdekjen nė moshėn 63 vjeēare. Sipas dėshmitarėve dhe burimeve zyrtare tė atėhershėm vdekja e tij ishte pasojė e njė ataku, por sa e vėrtetė ishte kjo pėr vetė natyrėn e diktaturės, kur njerėzit zhdukeshin shumė thjeshtė, njė gjė e tillė nuk u konfirmua asnjėherė duke e lėnė enigmė vdekjen e tė nėpėrkėmburit Et’hem Haxhiademi.

    Fėmijėria dhe jeta

    Fėmijėria do tė vendoste gjithēka pėr tė ardhmen e tij, tė ndritur dhe tė hidhur njėkohėsisht. Kėtė gjė e ka konfirmuar edhe vetė Et’hemi nė dorėshkrimin dėrguar Lasgush Poradecit tė titulluar “Shėnime mbi jetėn time”. Nxėnės i parė nė Normalen e sapo hapur, ai kujton librat e parė shqip tė lexuara, i privilegjuar nga i ati i cili pėrdorte tė gjitha revistat dhe gazetat e kohės nė gjuhėn shqipe. Et’hemi duke qenė bir i njė atdhetari tė shquar dhe njė prej themeltarėve tė Normales do tė ishte i pari i regjistruar nė kėtė shkollė. “Prej tim eti kam mėsue gjuhėn shqipe”- shprehet ai- qysh pėrpara shpalljes sė Hyrrietit duke qenė edhe nxėnės i parė i shkollės shqipe nė Elbasan mė 1908. Ekzistenca e njė telegrami tė dėrguar nga i madhi Faik Konica vėrteton edhe kėtė fakt historik, por qė nuk u firmos asnjėherė nga regjimi nė fuqi.

    Nė 1919 fillon studimet nė Leēe tė italisė nė gjimnaz, por koha e provimeve do tė ishte njė moment i disfavorshėm pėr tė kur shqiptarėt ndiqeshin nga italianėt pėr shkak tė luftės sė Vlorės. Por Et’hemi arriti ti rezistojė presionit duke qenė i vetmi qė mundi tė kalojė klasėn nga shumė shqiptarė tė tjerė. Mė pas e priste Austria ku do tė vazhdonte pėrfundimin e gjimnazit, dhe tė veprave tė tragjedianėve grekė nė latinisht dhe gjermanisht.

    Mė 1924 ai ndodhej nė qytetin e Berlinit duke vazhduar studimet universitare pėr juridik, siē shprehet ai kundra dėshirės vet, por me dėshirėn e prindėrve. Poligloti elbasanas nuk harroi nė asnjė moment literaturėn nė gjuhė tė ndryshme, sidomos periudhėn antike. Gjatė qėndrimit nė kryeqytetin gjerman, tragjedia, u bė pjesė e jetės sė tij papritmas. Vajza me tė cilėn ishte dashuruar vdiq, dhe kjo shėnoi njė goditje pėr Et’hemin e ri, i cili nė vitin 1927 u kthye nė Shqipėri dhe njė vit mė vonė u emėrua nėnprefekt i Lushnjes. Nė vitin 1933, ai ndodhej nė Gjirokastėr si kryesekretar i prefekturės. Nė kėtė kohė ishte mbretėria e Zogut qė udhėhiqte vendin dhe vetė mbreti pėr Et’hemin kishte konsiderata pėr pregatitjen e tij. Do tė ishte pikėrisht kjo kohė, pavarėsisht se Et’hemi nuk u pėrzie kurrė me politikėn, qė do tė vendoste edhe fatin e tij. Nė kohėn e pushtimit italian, Haxhiademi, qėndroi indiferent duke mos marrė pjesė nė asnjė lėvizje, por nė mendimet e tij, lėvizja balliste u quajt e drejtė. Do tė ishte qėndrimi i tij gjatė pushtimit fashist, qė vendosi edhe burgosjen e tij, nė burgun e Burrelit gjatė diktaturės komuniste dhe qė i shkaktoi aq probleme familjes. Vdekja e papritur, u pėrcaktua si njė atak nė zemėr, kur Haxhademi nuk kishte pasur vuajtje tė tilla. Pikėrisht kėtu lindėt edhe dyshimet pėr njė vrasje tė mundėshme tė tij, por sipas familjarėve, kjo nuk u vėrtetua kurrė.

    Tragjeditė

    Disa libra tė vjetėr dhe disa gazeta tė kohės do t’i jepnin Et’hemit ushqimin e gjuhės shqipe. “Ato ishin tė varfra-shprehet Et’hemi nė korrespondencėn e tij, por pėr ne ishin shumė tė pasura dhe babai i mbante nė njė odė tė posaēme, ku unė i lexoja fshehurazi.” Ndoshta kėtu lindi dhe dashuria pėr librin dhe sidomos pėr dramėn, pėr tė cilėn Et’hemi, nė vogėli lexoi shumė pak, por kjo u shėnua thellė nė shpirtin e tij duke shkruar kėshtu edhe tė ardhmen. Drama e pėrkthyer nga turqishtja “Besa”, e tė madhit Sami Frashėri, do tė ishte edhe ushqimi i parė me dramėn nė shqip, dhe me dramėn nė pėrgjithėsi. Duke treguar pėr dramėn “Besa”, ai shprehet se rreshtat e saj, emocionet, ishin tė mėdha, kėshtu qė u mbyll pėr ta mbaruar nė odėn qė ishte edhe streha e librave. Pėrshtypjet pėr kėtė dramė do tė ishin tė tilla saqė Et’hemi nė moshėn 14 vjeēare vendosi tė shkruajė edhe dramėn e parė tė tij. “Njė ditė u ngula nė nji tryezė dhe fillova tė shkruej njė dramė natyrisht me subjekt kombėtar, siē ishte koha. Rrija pra me ditė me radhė nganjėherė linja edhe shkollėn pa e frekuentue. Kur mė pyetshin njerėzit e shpisė ēfarė baj nuk i dėfteja. Nė fund mas nja dy mujėsh e sosa dramėn dhe ia tregoj tim eti, i aftė me e gjykue”. Por i ati hijerėndė dhe shumė i vendosur, nuk e pranon idenė se djali i tij mund tė shkruaj njė zhanėr kaq tė vėshtirė dhe i thotė se kjo ėshtė pėr tė qeshur dhe meriton tė digjet. Duke iu bindur babait tė tij, Et’hemi vendosi ta digjte atė dramė, por jo dėshirėn pėr tė shkruar vepra dramatike. Ndėrsa studionte nė gjimnazin e Leēes, lexoi “Bukolikėt” e Virgjilit, vepėr tė cilėn vendosi ta pėrkthente kur tė mėsonte mirė latinishten. Dhe me tė vėrtetė vendosmėria e tij nuk kishte fund. Pas tre vjetėsh Haxhademi i pregatitur tashmė pėrktheu “Bukolikėt” nga versioni origjinal nė hekzametri, gjė qė nuk e kishin bėrė deri atėherė asnjė nga shkrimtarėt e njohur. Kėtu nuk mungojnė vlerėsimet pėr tė, pasi pėr kohėn, asnjė vepėr latinisht nuk kishte ardhur nė shqip dhe sidomos asnjė shkrimtarė nuk kishte mundur tė pėrdorte hekzametrin. Nė kohėn e studimeve tė larta nė Berlin, Et’hemi me dashurinė e madhe pėr legjendat antike arriti tė trajtoj veprėn e tij tė parė tragjedi “Uliksi”, e cila me plot gojėn ishte njė frymė e Eskilit, pas mijėra vjetėsh. Tragjeditė kishin nė dorė, zemrėn e Haxhiademit tė ri dhe mund tė luanin mė tė. Nė dorėshkrimin e tij, ai rėndit edhe shkrimtarėt e zemrės, sidomos ato antikė, por nuk harron tė vlerėsojė kolosėt si Shekspiri. Vepra e ardhėshme do tė ishte pikėrisht njė nga personazhet stoikė tė tragjedisė sė madhe greke, ”Akili”. Mė pas do tė vazhdonte me tragjedi tė tjera, si “Aleksandri”, “Pirroja”, “Skėndėrbeu”, tė cilat duke ndjekur ritmikėn dhe tisin e mjegullt tė tragjedisė greke, e sollėn atė nė ditėt tona dhe sidomos nėn petkun shqiptar.

    Korrespondenca letrare me Lasgushin

    Haxhiademi:“Tragjedia fryma ime e tė jetuari”

    Lasgushi nė korruspondencėn e radhės i kishte kėrkuar Haxhiademit vepra tė tij, dhe ky me kėnaqėsi i kishte nisur disa nga rrjeshtat e shumtė qė nuk panė dritėn e botimit. Jeta plot vuajtje dhe njė tragjedi personale e ardhur me vdekjen e personit tė dashur nė Gjermani bėri qė Et’hemi tė shkruante, jo vetėm tragjedi, por edhe elegji, qė e rėnditėn atė si njė poet elegjiak. Njė elegji nėn titullit “Galates” sjellė edhe dhimbjen e poetin pėr dashurinė e tij tė humbur, pėr vajzėn e dashur. ishte nė Shqipėri tashmė dhe i kėndonte nė gjuhėn e tragjedive tė famshme greke. “Nimfat e Shkumbinit”, ishte dhe vepra qė solli antikitetin nė lumin letrar shqiptar. Nimfat e bukura vazhdonin tė laheshin nė ujin e lumit pėrgjatė viseve shqiptare dhe gjahtarėt duke mos kuptuar vlerėn e kėngės sė tyre i rrėmbejnė”. A nuk ėshtė kjo njė ndodhje shqipėtare” vazhdon letrėn drejtuar Poradecit nga emri i harruar i tragjedisė shqiptare Et’hem Haxhiademi. Por edhe nėna si njė portret gjithmonė i dashur dhe i dhėmbshur vjen nė vargjet elegjiake tė shkrimtarit nė vdekjen e saj. ”Nata e Zezė” do tė ishte edhe vajtim pėr nėnėn e tij qė Haxhiademi e pėrcakton si njeriun qė ka dashur mė shumė nė kėtė botė. Edhe njė odė pėr Naim Frashėrin nuk mungoi nė veprimtarinė letrare e cila do tė shėnonte jetėn e tij.

    “Pėrshkurtazi simbas porosisė tande nė dhjetė faqe kjo asht jeta ime artistike. Nė letrėn qė mė dėrgoje mė tepėr i epje rėndėsi poezive lirike. Por tek mua rėndėsia mė e madhe asht te tragjedit” e mbyll letrėn tragjediani qė guxoi tė sfidojė tė mėdhenjtė e antikitetit dhe qė gjatė gjithė jetės, nuk harroi pasionin pėr tragjedinė, gjė pėr tė cilėn siē e thotė dhe vetė nė korrespondecat dhe kujtimet e tij ishte gatuar.

    Flet Selaudin Haxhiademi

    Pak ēaste pėr tė njohur madhėshtinė e babait tė munguar

    Selaudini tregon pėr ato pak momente me babain e burgosur.

    Ishte pikėrisht Selaudini, qė me natyrėn e tij tė heshtur dhe fjalėpak, e cilėson babain e tij duke e mbrojtur nga shtrėmbėrimet dhe nga vlerėsimet nė dukje. Sipas tij shumė nga veprat janė zhdukur nga ziliqarėt dhe shpesh fati i tij u vulos nga dashakeqėt. “I madhi mbetet i madh, dhe nuk mund tė jetė njė favor vlerėsimi i tij-vazhdon ai,- nuk i duam vlerėsimet nė dukje. Nė tė paktat momente qė e njoha babain tim, kuptova se ishte njė njeri qė nuk kishte menduar tė pėrfitonte, apo ti shpėtonte situatave. Kur e takonim nė burgun e Burrelit, ne 4 fėmijėt dhe nėna, ai kėrkonte tė heshtnim, qė mos tė shqetėsoheshim pėr tė dhe sidomos mos ti shkruanim asgjė, pasi korrespondenca nuk i binte kurrė nė duar. I vetmi moment, qė i kujtohet bashkėvuajtėsve tė tij nė Burrel, ka qenė dita e vdekjes sė Fan Nolit. Sipas tij, Noli duhet tė ishte mė i madh se 83 vjeē, pasi nuk mund tė shungėrohej prift nė moshėn 23 vjeēare. Vetė monizmi duke e burgosur, arriti tė shfrytėzojė pėrkthimin e tij pėr tė cilin ishte i dhėnė mė shumė se askush tjetėr, sidomos pėrsa i pėrket veprave antike. Shumė nga pėrkthimet e tij gjatė burgut, ose kanė marrė emėr tjetėr, ose nuk janė botuar nga diktatura moniste”. Duke studiuar nė vendet perėndimore, Haxhademi ishte njė njeri me njohuri tė gjėra dhe pėrsa i pėrket politikės, por nuk u pėrfshi nė asnjė nga lėvizjet duke qėndruar larg luftės dhe sidomos larg lėvizjes komuniste. Kjo e dėmtoi shumė, duke sjellė burgun dhe vdekjen. Nuk ka marrė dekorata, nuk ėshtė njohur. I madh, por i harruar ėshtė pėrcaktuar nga kritikė letrarė emri i Et’hem Haxhiademit njė nga figurat e pastra, me vlera tė paimagjinueshme, pasi guxoi tė lėvrojė tragjedinė, por ishte mė fatkeq ndėr shkrimtarėt shqipėtar duke pėsuar fatin tragjik, vdekje nė burg.


    Metropol.[/QUOTE]
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga dhuri : 09-01-2011 mė 11:58

Tema tė Ngjashme

  1. Ethem Haxhiademi
    Nga Brari nė forumin Enciklopedia letrare
    Pėrgjigje: 2
    Postimi i Fundit: 20-09-2016, 19:44
  2. Mirembajtja e monumente kulturore ne Shqiperi
    Nga Xhuxhumaku nė forumin Arti shqiptar
    Pėrgjigje: 4
    Postimi i Fundit: 14-11-2005, 19:23

Regullat e Postimit

  • Ju nuk mund tė hapni tema tė reja.
  • Ju nuk mund tė postoni nė tema.
  • Ju nuk mund tė bashkėngjitni skedarė.
  • Ju nuk mund tė ndryshoni postimet tuaja.
  •