Ndrekë Luca

[Brari]

tir.obs.

Botuar me 3 shtator 2005/Flet Mimika, bashkëshortja e Ndrekë Lucës
“Ju tregoj letërkëmbimin e Ndrekës me Lorenc Oliverin”


--
-------------------------------------------

Blerina GOCE

Dukagjinasi që superonte dhe donte origjinën

Nuk ishte malësori i ashpër që ecte me mentalitetin e kohës, por megjithatë Dukagjinin e kishte të ngulitur thellë në mendje dhe zemër. “Ndreka ka lindur në thelb të varfërisë materiale. Ka lindur në Dukagjin e më pas ka zbritur në Shkodër”, thotë gruaja e tij, Mimika duke shtuar se Ndreka gjithmonë ka ndjerë një detyrim shpirtëror ndaj prejardhjes së tij. “Njerëzit e veriut e kanë pasur derën të hapur dhe rrinin me ditë në shtëpinë tonë, aq sa edhe sot edhe djali, Gjergji thotë se është dukagjinas”.


Eshtë një letërkëmbim i rrallë. Në vitet ’70, atëherë kur në Shqipëri ndjehej një lloj fryme liberalizimi, Ndrek Luca shkëmben kartolina me aktorin e madh anglez, Lorenc Oliver. Janë shprehje modeste të një simpatie të ndërsjellë mes dy aktorëve, por që për shkak të përndjekjes së asaj kohe nuk mundën të zhvilloheshin më tej. Mimika Luca, bashkëshortja e aktorit Ndrek Luca flet për këtë pikërisht në 81-vjetorin e artistit të madh. Dëshirat dhe vështirësitë e aktorit që ëndërronte të kishte një rol Hollivud dhe të shihte të paktën një herë një opera në metropolitane rrëfehen në këtë intervistë për “Tirana Observer”. “Ka plot kujtime të bukura e të hidhura, se kohët s’kanë qenë të lehta. Madje nganjëherë shumë të hidhura. Nuk ka qenë absolutisht i dëshirueshëm, por s’kishin ç’i bënin talentit, punës së tij të ndershme”, thotë Mimika Luca, teksa shton se edhe sot asaj i duket se e ka pranë burrin, shokun dhe mikun e saj më të afërt.
Cila është gjëja e parë që sillni ndërmend kur flisni për bashkëshortin tuaj?
Shpesh thërras edhe djalin Ndreka. S’ndodh vetëm nga unë personalisht, por e çuditshme është se s’mund të bëj hap e të kalojë ditë pa ma përmendur dikush tjetër, jo vetëm si artist, por mbi të gjitha si njeri. Kjo ndodh çdo ditë. Figura e djalit ka shumë ngjashmëri me të, sidomos si karaktere. Unë shoh te djali ato që kam parë te Ndreka në fillim. Ka qenë shumë i pasionuar për punën, në kuptimin se në punën që bën kërkon jo interesin për të jetuar, sesa realizimin e punës. Edhe vajza, Rozafa ka marrë shumë nga i ati ashtu si i vëllai çka pasur më të përkryer Ndreka: dashurinë dhe pasionin për punën, humanizmin, duke sakrifikuar nga vetja për të ndihmuar të tjerët, aq sa kur erdhi puna për të ndihmuar djalin i kishte djegur të gjitha urat. Nëse tjetrin do ta emërtosh njeri ky është thelbi.
Si e keni njohur Ndrekën dhe çfarë sillni ndërmend nga ajo kohë?
Kam qenë balerinë, kemi punuar në një oborr. Isha 13 vjeç kur kam filluar si balerinë dhe kam njohur Ndrekën, por krijova relacione me të kur isha 16-17 vjeç. Kjo më bën që të mos shkel më në teatër që nga humbja e tij, se gjithë jeta ime është në atë oborr. Ka qenë jashtëzakonisht familjar, i përsosur në një kohë që i duhej të mbante dy familje: tonën dhe prindërit dhe vëllain me familjen në Shkodër. Nëse ka një fëmijë model besoj se një nga ata është Ndreka. Ka qenë shumë i përkushtuar ndaj meje. Kujdesej të mos bëhesha me djersë, të lahesha në pishinë, kërkonte të zgjidhja shoqet e mia. Ka pasur një periudhë kur Ndreka kishte të gjithë kryerolet e teatrit. Atëherë ne shihnim të gjithë shfaqjet. Ndreka ishte në kulminacionin e tij.
Cilët janë ata role të interpretuara prej tij që ju pëlqejnë më shumë?
Ishin një seri rolesh dhe mua më dukej i mrekullueshëm. Nuk di të bëj përjashtime. Në të gjithë rolet e tij sigurisht kanë spikatur shumë karakteret nacionale, por edhe klasikët i ka interpretuar përsosur. Ka pasur rolin e një shefi të spiunazhit në një dramë japoneze dhe Ndreka me atë temperament të jashtëzakonshëm krijoi një figurë hije, në mënyrën se si fliste, se si ecte, me atë ecjen e pa ndjerë. Një figurë e jashtëzakonshme, një shfaqje e përsosur.
Një grua dhe një burrë të të njëjtit profesion. Sa e vështirë ishte për ju të interpretonit përkrah njëri-tjetrit?
Ishte e vështirë. Te “Heronjtë e heshtur” isha e shoqja. U përgatit një skenë, që kur Ndreka të kthehej nga puna dhe ta prisja në derë e të më merrte hopa shkonim në dhomën e gjumit. Por para kësaj putheshim. Por për ne ishte e pamundur të realizonim një skenë të tillë dhe ajo pjesë u anulua. Ndoshta njeriu nuk do ta zbulojë intimitetin e tij personal. Kur e pyetën Ndrekën nëse do ta kishte realizuar pjesën po të mos ishte Mimi ai tha: Patjetër. Në një pjesë kineze ai qe vëllai im. Atëherë isha tetë muaj shtatzënë me Gjergjin. Ndreka nuk donte që ta pranoja rolin, por unë u ngjita në skenë. Kisha një rol ku rrëzohesha dhe në momentin kur më shtyjnë unë padashur shoh Gjergjin të zbardhur krejt në fytyrë. Kurse te “Cuca e Maleve” e kishim shumë të lehtë të ziheshim me njëri-tjetrin. Megjithatë nuk kishim shumë role bashkë. Në përgjithësi kemi qenë natyra të kundërta si temperament. Sipas Ndrekës e meje bie poshtë teoria e natyrave të njëllojta për të shkuar mirë. Në kardinale ishim të barabartë, në kuptimin e gjykimit për probleme të ndryshme shprehur secili në formën e vet.
Si ka qenë Ndreka si baba dhe si bashkëshort?
Fëmijët janë rritur me dashuri të madhe, jo si fëmijë por si shokë. Kur hanim bukë bisedonim me ta si të kishim përpara dy të barabartë me ne, kishte një lloj demokracie në familje. Ndreka edhe pse ishte nga Malësia ishte shumë modern dhe i zhveshur nga mentalitetet. Në një kohë kur askush nuk vishte pantallona ai më thoshte vishi. Natyrisht nuk i pëlqente ekstravaganca. Ndoshta pasioni i madh për artin e bënte të superonte kohën në mendim, mentalitet. Edhe pse kishte edhe gjëra të vogla: për shembull cigaren nuk ma linte ta pija, pavarësisht se unë e pija, por jo në sy të tij. Duke qenë njeri bruto nuk kishte format delikate të një burri që i bën komplimente gruas dhe mua kështu më pëlqente.
Cili është momenti më i bukur që sillni ndërmend nga jeta e përbashkët?
Ka shumë momente të bukura. Një nga ata është kur lindi vajza. Prindërit e tij donin që të lindte djalë. Erdhi në maternitet me një tufë të madhe të bukur me trëndafila të kuq. Unë ndërkohë mendoja se do t’i ishte prishur një çikë qejfi që kisha lindur vajzë, por ai nuk ishte mërzitur absolutisht. Në tufën e trëndafilave kishte shkruar një letër: Të na rrojë Rozafa. Kështu ia vendosi edhe emrin vajzës.
Ju ka treguar Ndreka se si dhe kur vendosi t’i përkushtohet artit të teatrit? Cilat janë fillimet e tij si aktor?
Përnatë kur ishte student për pilot në Jugosllavi kapërcente murin dhe shkonte në opera. Më vonë, kur u kthye në Shqipëri kërkuan leje në Komitetin Qendror e thanë: Kemi një ushtar që do të kalojë në teatrin e Ushtrisë dhe e kaluan atje. Atje ishte regjisore rusja Zina Andro. Sapo e pa ajo tha: Ky është talent. Pas dy-tre shfaqjesh kaloi në Teatrin Popullor. Edhe regjisori i njohur rus Kriçko e vlerësoi po ashtu Ndrekën. Në mes të punës ai ia hoqi tjetërkujt rolin e Jagos dhe ia dha Ndrekës dhe kishte të drejtë.
Cilët kanë qenë ata njerëz që e kanë përkrahur fillimisht në rrugën e tij artistike?
S’ka pasur njeri ta ketë përkrahur përveç djersës së ballit.
Në teatër je i detyruar të punosh me të gjithë. Te Ndreka nuk ekzistonte absolutisht ndjenja e hakmarrjes dhe kur dikush i bënte keq i thoshte drejt: po më bie në hak dhe të nesërmen nëse ai person bënte ndonjë faj të rrezikshëm te Ndreka ishte i vdekur ai faj. Ishte shumë zemërmadh e fisnik.
I ka shkuar ndonjëherë në mend të largohet nga Shqipëria?
Asnjëherë. Atë s’e mendon as im bir. Edhe largimi i vajzës në Amerikë qe rastësi, sepse u martua atje. Por Ndreka ka pasur një dëshirë të çmendur të kishte një rol në Hollivud dhe të shihte një opera në metropolitane. Më thoshte shpesh me një dëshirë të ethshme: Mos vdeksha pa parë një opera në metropolitane. Por nuk mundi të shohë.
Me çfarë i pëlqente të merrej tjetër përveç aktrimit?
Muzikën. Aq shumë mendonte. Pati një kënaqësi të jashtëzakonshme kur vuri në skenë operën “Toka jonë”, madje bëri dhe libretin e saj. Kaq shumë e donte muzikën klasike. Në shtëpinë tonë nuk dëgjohej muzikë e lehtë, vetëm arie dhe pjesë të Beethovenit, Moxartit e me radhë. Operat i njihte nëpër gishta. Në bibliotekën tonë janë gjithë libretet e operave, ndërsa ariet i këndonte. Edhe pse nuk kishte zë, kishte vesh për muzikë.
Kishte ndonjë artist punën e të cilit e adhuronte dhe donte t’i ngjante?
Kishte një afeksion të veçantë për aktorin anglez Lorenc Oliver, me të cilin shkëmbeu dy kartolina, por vetëm kaq se koha nuk të lejonte për më shumë.
Çfarë sendesh të përdoruara nga ai ruani edhe sot?
Ashtu si çdo familje ruajmë shumë gjëra. Biçikletën e tij donim ta ruanim, por nuk di se si u zhduk. Ishte një biçikletë karakteristike, pa pedale dhe e kohës së paraluftës, të cilën ia kishim blerë Marie Logorecit.
Si e kujtoni në vitet e fundit të jetës?
Ka folur ku ka mundur njëlloj si Sali Berisha dhe po aq monologje i thoshte me vete. Nuk mendonte se do zgjaste kaq e do ishte kaq i dhimbshëm ky tranzicion. Në të njëjtën kohë pati një zhgënjim të madh. Shumë njerëz që s’e meritonin hynin në parti. Lançoheshin shumë persona që mund t’i kishin bërë gjëmën personave të ndryshëm e tani shtireshin si demokratë. Këtë ai s’e pranonte kurrë. Ai mendonte dhe kishte dëshirë të bënte dhe njëherë jetën dhe punën po aq, pavarësisht se e ndjente që ishte i sëmurë. Ai kishte kaluar disa infarkte, por mendonte si anglezët: të gjithë do vdesim, mbase një ditë dhe unë e hipte majë biçikletës.
Po në momentet e fundit të jetës si e kujtoni?
Po ashtu. Ditën e fundit bleu bukë dhe e solli në shtëpi. Pse e bleve i thashë se kemi. Po ia çoj komshies tha, atëherë dhe u ngjit deri në katin e pestë. Futi brenda dhe biçikletën, u shtri dhe për 10 minuta vdiq. Në një rast kur ishte duke ecur me biçikletë pësoi një infarkt dhe kaloi në vdekje klinike.
Kur shkova në spital një orë pas vdekjes klinike e pashë majë krevatit të rrethuar me njerëz dhe duke mbajtur fjalime për demokracinë.



tirana observer

[sirena_adria]

NDREKË LUCA (2013) - Mevlan Shanaj