Dante Aligieri (1265-1321)

[Tirana]

KËNGA E DHJETË

Në shteg të fshehtë ecim ne tani,

mes muresh edhe shpirtrash të dënuar,

mësuesi para, unë prapa tij.

"O shpirt fisnik, që je duke më çuar 4

nga njëri rreth në tjetrin,- thashë unë, -

dëshirën lus për të ma plotësuar.

Ata që dergjen varreve a mund 7

t’i shoh ? Tashmë çdo rrasë u ngrit përpjetë,

as roje unë nuk po shoh gjëkund".

Dhe ai : "Do mbyllen prapë ata të shkretë 10

nga Jozafati kur të kthejnë pa shpresë

me trupat që i lanë atje pa jetë.

Tani po dergjet në këtë varrezë 13

me Epikurin çdo ithtar i tij,

që thosh se shpirti tok me trupin vdes.

Dhe sa për pyetjet që më bëre ti, 16

këtu ato kënaqen menjëherë

tok me dëshirën që po fsheh në gji".

" O prijës i mirë, - i thashë atëherë, - 19

s’po të fsheh gjë. Të flas do desha pak,

sikur më pate këshilluar aq herë".

" O ti toskan, që në qytetin-flakë 22

i gjallë shkon e flet aq zemërdlirë,

qëndro në daç me mua te ky prag.

Kuptoj nga gjuha jote fare mirë 25

se linde në atë qytet bujar,

të cilit i shkaktova mjaft trazirë".

Dëgjova kaq papritmas nga një varr 28

ky zë të dalë; i trembur u pështeta

pas prijsit tim më fort sesa më parë.

Dhe ai më tha: " Ç’po bën, kthe sytë, i shkretë, 31

ja Farinata krejt në këmbë u ngrit,

të tërë e sheh nga beli e përpjetë".

Në sytë e tij të mitë unë i ngulit: 34

i mban aq lart ai krahëror dhe ballë,

sikur dhe ferrin e përbuz ky shpirt.

Ndërkohë prijsi im më shtyn ngadalë 37

drejt tij përmes varrezës tërë flakë

dhe thotë: "Mirë mate ti çdo fjalë!".

Tek varr’ i tij kur sosa mu në prag, 40

më pa një herë dhe si me përçmim

pyeti: "Të parë cilët ke në gjak?".

T’i bindem desha pa asnjë ngurim. 43

I thashë hapur cilët kam të parë.

Pa vetullngritur në drejtimin tim

dhe tha: " U treguan armiq krenarë 46

me mua, gjyshërit dhe partinë time,

prandaj dy herë ata i paç shpërndarë!".

"Në i përzunë, - qe përgjigja ime, - 49

u kthyen prapë për të dytën herë,

të tutë s’nxorën nga ky art mësime!".

Nga varri i zbuluar përnjëherë 52

një hije tjetër mjekrën nxjerr mbi varr,

në gjunjë duket ish ky shpirt i mjerë.

Vështroi rreth meje ai për të parë 55

nëse me mua kish tjetër njeri,

por shpresën kur e humbi, duke qarë

më thotë: "Nëse te ky burg i zi 58

të solli ty kjo mendje e përndritur,

ku është im bir? Me ty pse s’është ai?".

I them: "Këtu me dashje nuk kam zbritur. 61

Ai që atje më pret këtej më solli.

Guidoja yt atë s’e pat përfillur".

Dënimi dhe mënyra sesi foli, 64

se cili ish ma bënë krejt të qartë,

prandaj përgjigjen aq të plotë e mori.


U ngrit në këmbë ai sa kishte shtat 67

dhe thirri : "Si ? S’e pat? Pra, s’qenka gjallë?

As sytë e tij s’i ndrit më dritë e artë?".

Kur, para se t’i thosha ndonjë fjalë, 70

një copëherë ndenja i hutuar,

ai ra me shpinë e më nuk pati dalë.

Shpirtmadhi tjetër që më pati ftuar 73

t’i vija pranë, nuk ndërroi fytyrë

dhe rrinte drejt e krejt i patrazuar.

"Që këtij arti dot s’i patën hyrë, - 76

vazhdon ai bisedën e ndërprerë, -

më djeg më tepër se ky shtrat-munxyrë.

Por pa u ndezur pesëdhjetë herë 79

fytyrë e zonjës që këtu sundon,

sa fort rëndon ky art ke për ta ndierë.

Në t’ëmblën botë u kthefsh siç dëshëron, 82

por thuaj, pse ky popull armiqësisht

kundër të mive ligje dekreton?".

I them: "Kërdia, që aq mizorisht 85

e bëri Arbien të skuqte gjak,

e shtyn atë të thotë urat’ në kishë".

Si tundi kokën, psherëtiu pak, 88

"Nuk qeshë i vetëm, - tha, - me siguri,

askush s’do kish luftuar pa një shkak.

Por qeshë atje i vetmi ai njeri 91

që kur Firencën deshën ta rrafshojnë

e mbrojta ballëlart, me trimëri".

"Uroj në paqe nipat të të rrojnë! 94

Të lutem, - thashë, - zgjidhmi ca dyshime,

që mendjen time fort e ngatërrojnë.

Ju shihni qartë, sipas hamendjes sime, 97

ato që koha fsheh në ardhmëri,

të tashmen shihni veç me mjegullime".

"I shohim gjërat veç në largësi, - 100

më tha, - si ai që afër nuk sheh dot.

nga qielli lart e kemi si dhunti.

Për ç’ndodh apo do ndodh’ mundohet kot 103

kjo mendja jonë. lajm po s’pru’ njeri,

s’e dimë çfarë ndodh me ju në botë.

Prandaj mbaron, siç e kupton dhe ti, 106

kjo njohja jonë ditën e gjykimit,

kur mbyllen portat për në ardhmëri".

Atëherë i them, i brejtur prej pendimit: 109

"I thoni, pra, atij që u rrëzua,

gjallon i biri jashtë çdo dyshimi.

E nëse heshta kur më pyeti mua, 112

i thuaj ca dyshime desh të zgjidhte

dhe teksa mendjen vriste u hutua".

Ndërkohë prijsi nisi të më thirrte. 115

Iu luta shpirtit shkurt të thotë atëherë

me të kush tjetër te ky varr po rrinte.

"Këtu me mua mijra ka të mjerë,- 118

më thotë. - Ke të dytin Frederik,

ke Kardinalin, s’flas më për të tjerë".

Pastaj u zhduk. Nga poeti antik 121

drejtova çapat, duke rimenduar

ato që ai m’i tha porsi armik.

U nis shpejt prijsi. Para duke shkuar 124

më pyet: "Pse po rri kaq i mërzitur?".

Kureshtjen kur unë ia pata shuar:

"Ç’ dëgjove kundër vetes, të skalitur 127

në mendje ruaje. Dëgjo tani, -

tha prijsi im me gishtin lart të ngritur, -

kur dritën të shikosh plot ëmbëlsi 130

të syve të asaj që sheh gjithçka,

do të mësosh ç’të pret në ardhmëri".

Dhe mori majtas kur këto m’i tha. 133

E lëmë murin, nëpër humbëtirë

mes rrethit ecim që kufinë e ka

ku një livadh vjen erë qelbësirë. 136



V. ll. Jozafati - Luginë pranë Jeruzalemit, ku, sipas biblës, do të zhvillohet Gjyqi i fundit. V. l4. Epikuri - filozof grek (341-270 para e.s.). Ai mohonte pavdekësinë e shpirtit. V. l8. tok me dëshirën që po fsheh në gji - Dante ka dëshirë të takojë në Ferr shpirtin e Farinata deli Ubertit. V. 21. sikur më pate këshilluar - Dante kujton këshillën e Virgjilit: "Shpejt ke për ta kuptuar...", kur ata po i afroheshin Akerontit. V. 32. ja Farinata krejt në këmbë u ngrit - Farinata deli Uberti (lindur në fillim të shekullit XIII), udhëheqës i gibelinëve fiorentinas. Të parët e Dantes ishin partizanë të partisë kundërshtare të guelfëve dhe qenë mundur dy herë nga gibelinët, duke u detyruar të braktisnin Firencen. Në vitin l283 gjyqi i inkuizicionit e dënoi pas vdekjes Farinatën si heretik, si "imituesin e Epikurit". V. 53. një hije tjetër kokën nxjerr mbi varr - Një epikurian tjetër, Kavalkante Kavalkanti, guelf, i ati i Guido Kavalkantit, filozof dhe poet, mik i ngushtë i Dantes. Kur nuk e sheh të birin pranë Dantes, ai çuditet. Dante i shpjegon se këtu e ka sjellë Virgjili, veprat e të cilit Guido "s’i pat përfillur". Duke e keqkuptuar përgjigjen, sikur i biri nuk jeton më (dhe në fakt Guidoja vdiq disa muaj më vonë), ai shembet i dërmuar në varrin nga kishte nxjerrë kokën. V. 62. Ai që më pret atje këtej më solli - Virgjili. V. 80. fytyrë e zonjës - Persefoni që në mitologjinë greke konsiderohej hyjneshë e Hënës dhe identifikohej me të. Vargjet 79-80 duhen kuptuar kështu: "Nuk do të kalojnë as pesëdhjetë muaj, sa fort rëndon ky art (i kthimit nga mërgimi) ke për ta ndierë". Dhe me të vërtetë, në qershor të vitit l304 Dante humbi çdo shpresë për t’u kthyer në atdhe.V. 87. na shtyn t’i nxjerrim ligjet ne në kishë - Në kohën e Dantes mbledhjet e këshillave të qytetit zhvilloheshin në kishën e San Xhovanit. Këtu ishin dekretuar edhe ligjet kundër fisit të Ubertëve. V. 91. Por qeshë atje i vetmi ai njeri - pas fitores në Montaperti, udhëheqësit e gibelinëve kërkuan që të rrënohej Firencja. Gibelinëve toskanë iu kundërvu Farinata, i cili deklaroi se sa të jetë gjallë do të luftojë me shpatë në dorë i vetëm kundër të gjithëve për mbrojtjen e saj. V. ll9. ke të dytin Frederik - Frederiku II Hohenshtaufen (ll94-1250), perandor i Gjermanisë, mbret i Napolit dhe i Siçilisë. Si armik i papajtueshëm me fronin papënor, ai u çkishërua tri herë si heretik. V. l20. ke Kardinalin - Otaviano deli Ubaldini (vdekur më l273), një gibelin i flaktë dhe me influencë. Mbeti e paharruar shprehja e tij: "Po të kisha shpirt, do ta sakrifikoja për gibelinët". V. l31. të syve të asaj - të Beatriçes.

[Tirana]

KËNGA E NJËZETË

Dënim të ri tregon ky vargu im

dhe mbush me lëndë këngën e njëzetë

të kantikës për shpirtrat humbur shqim.

Vështrimin hedh drejt gropës tatëpjetë, 4

që po e shihja për të parën herë

në ankth të mbytur dhe në lot’ të nxehtë.

Në lugun rrumbullak shoh plot të mjerë 7

me lot tek ecin, heshtaz, pa nxitim,

siç shkon ndër ne një procesion përherë.

Atje përposh kur zbrita me vështrim, 10

të gjithë i shoh përdredhur për çudi

ku qafa del nga trungu në fillim.

Fytyra prapa shpine kthyer rri, 13

sikush së prapthi vetëm mund të ecë,

të shohin para nuk i lë njeri.

Ngrin trupi, ndofta, si një dordolec 16

kur paralizë një njeri pëson,

por s’di në ngrin porsi këta memecë.

Lexues, në dhëntë Zoti, përfiton 19

nga ky mësim. Tani mendo për mua:

si mundet që me sy që nuk loton

imazhi ynë sesi u shëmtua 22

të shihja, kur nga lugu i shpinës lotët

mes vithesh po u rridhnin si përrua?


Dhe nis të qajë për të mjerën frotë, 25

në shkëmb pështetur, sa : "Po ti, i shkretë,

i marrë je që qan ?" - mësuesi thotë. -

Këtu mëshira rron kur vdes vërtet. 28

Ka më të mbrapshtë sesa një njeri

që drejtësinë e Zotit s’përshëndet?

Ngri kokën, ngrije lart dhe shih tani 31

Atë që para tebasve u gremis,

sa njerëzit thirrën: "Ku u zhduke ti,

Anfiarao ? Luftën pse braktise ?" 34

Nën dhe të gremisej pat vazhduar,

në duart e Minosit sa u vithis.

Në kraharor dy shpatullat ka shndërruar 37

veç nga dëshira larg të shohë i shtyrë,

ai ecën praptas, pas duke vështruar.

Tirezian shih si ndërron fytyrë, 40

nga mashkull në një femër për t’u kthyer,

dhe pa ndryshuar s’lë asnjë gjymtyrë.

Dy gjarpërinj të pleksur e mbërthyer 43

që t’i godit iu desh me shkop atij

prap’ pëndë mashkulli për t’i shpërthyer.

Aronti shpinën ngjesh në bark të tij. 46

në mal të Lunit, dru ku për të prerë

arrarasi shkon që ka atje shtëpi,

ky rronte në një shpellë krejt mermer, 49

prandaj dhe yj e det pa u penguar

atje i pat soditur kurdoherë.

Ajo që fsheh me flokët e lëshuar 52

dy gjinjët, që nuk mund t’i shohësh dot,

dhe nga kjo anë leshi e ka mbuluar,

ish Mantoja, që brodhi nëpër botë, 55

pastaj u ngul ku kam vendlindjen time.

Dëshirë kam të flas për të atbotë.

Kur vdiq i jati dhe e la jetime, 58

qyteti i Bakut ra në skallvëri,

ajo mjaft kohë mbeti ndër shtegtime.

Ka një liqen e bukura Itali 61

në rrëzë Alpesh, afër Gjermanisë,

përmbi Tiral, Benak i thonë atij.

Një lum’ me mijra kroje i ujis 64

në Gardë e Kamonikë Apeninet,

pastaj te ky liqen ai shpejt bitis.

Një vend atje ka, ku shpërndan bekime 67

çdo prift breshjan, trentjan a veronez,

kur tek të vetët vjen për predikime.

Peskiera me të bukurën fortesë 70

në pikën më të ulët lartësohet

dhe i përball breshjanë e pergamezë.

Dhe pikërisht këtu ai grafullohet, 73

tërë ujët që Benako nuk nxë dot

përmbyt kullotat, fushës nis harbohet.

Ku rrjedh gjer në Governo s’quhet më 76

Benako, Minço nisin e thërrasin

gjersa në Po ai zhduket përgjithnjë.

Përhapen ujërat në një rrafsh që hasin 79

dhe lumi fushën moçalishtë e bën,

prej saj banorët verës sa s’pëlcasin.


E egra virgjëreshë gjen një kënd, 82

duke kaluar nëpër këtë kënetë,

pa bimë e njerëz, e këtu zë vend.

Me njerëz punë më që mos të ketë 85

qëndroi këtu me gjithë shërbëtorë,

magjisë iu dha gjersa ndërroi jetë.

Andej përreth shpejt ç’kish nuk kish banorë 88

u dyndën te ky vend i përforcuar

nga kjo kënetë që i vjen tërthor.

Mbi varr të saj qytet patën ndërtuar, 91

që Mantova e quajtën për kujtim,

mendim orakujve pa u kërkuar.

Dikur banorë pat pa numërim, 94

sa Kasalodëve jo fort të zgjuar

ua hodhi Pinamonti me mashtrim.

Ta dish se ndryshe po pate dëgjuar 97

për origjinën e qytetit tim,

gënjeshtra të vërtetën ka mbuluar".

I them: "Më ngjall gjithnjë besim 100

ky arsyetimi yt kaq i vërtetë,

sa ngjan kongjill i shojtur çdo rrëfim.

Por nuk më thua, ndër këta të shkretë 103

e vlen për të veçuar ndonjë njeri ?

Veç për këtë po ndiekam pak siklet".

"Ky që nga faqet mjekrën, - më tha ai, - 106

gjer në kurriz të zeshkët ka zgjatuar,

kur veç në djep kish meshkuj në Greqi,

augur qe dhe në Aulidë pat divnuar, 109

së bashku me Kalkantin, se në det

anij’ e parë greke do lëshuar.

I thoshin Euripil: për të, vërtet, 112

këndova në të lartën tragjedi,

që ti të gjithë e di përmendësh vetë.

Ky tjetri, që të dobët ka çdo ijë, 115

Mikele Skoto ish, që njihte mirë

zanatin për të bërë çdo magji.

Bonatin shih, Asdentin; me dëshirë 118

me sholl e spango ky do kish punuar,

pendohet vonë, s’ka për të mëshirë.

Të gjorat shih, që i patën harruar 121

gjergjef, gjilpërë e furkë veç për magji

me kukulla e barna të trazuar.

Por shkojmë, ja ku sosi në kufi 124

dhe mes dy hemisferash preku dallgët

përtej Seviljes Kaini me kërthi.

Dje mbrëma hëna qe e rrumbullakët, 127

ty të kujtohet se në pyll të zi

të ndihu mjaft kjo dritë e saj e vakët".

Kështu më tha dhe ecëm përsëri. 130





V. 3. të kantikës - të pjesës së parë të "Komedisë" - "Ferrit". V. 7.< Janë falltarët, që nuk flasin, sepse janë dënuar të jenë memecër. V. 28. Këtu mëshira rron kur vdes vërtet - Je i mëshirshëm vetëm kur je i pamëshirshëm për këtë mëkat. V. 31-39. Anfiarao - mbret dhe parashikues i së ardhmes, një nga shtatë udhëheqësit argivas që rrethuan Tebën gjatë luftës midis djemëve të Edipit. Iu hap toka nën këmbë dhe u kumbis nën dhe. V. 40. Tirezia - Profetizues i së ardhmes nga Teba, i ati i Mantos. Duke qëlluar me shkop dy gjarpërinj të mpleksur tok, ai u shndërrua në grua. Pas shtatë vjetësh, duke i qëlluar përsëri gjarpërinjtë me të njëjtin shkop, u shndërrua në burrë. V. 45. pendë mashkulli - qime. V. 46-51. Aronti - falltar etrusk. V. 47. Luni - një qytet etrusk i shkatërruar në shekullin XI nga saraçenët. Afër tij janë qyteti Karrara dhe malet e Karrarës, ku nxirret mermeri i famshëm karraras. V. 55. Mantoja - e bija e Tirezias, falltare. V. 56. Virgjili pat lindur në Mantovë. V. 59. qyteti i Bakut - Teba konsiderohej qytet i Bakut. Kur Poliniku dhe Ete-okli, djemtë e Edipit, vranë njëri tjetrin, Teba ra nën pushtetin e ungjit të tyre mizor Kreontit. V. 62-63. Benak (lat. Benacus) - Liqeni i Gardës në shpatet jugore që ngrihen mbi kështjellën e Tiralit dhe që shërbejnë si kufi midis Italisë dhe Gjermanisë. V. 67. Ishulli dei Frati që varej nga peshkopët e tre qyteteve: Veronës, Breshjas dhe Tridentit (Trentos). V. 70. Peskiera - një fortesë e ndërtuar nga veronezët buzë liqenit të Gardës për t’u mbrojtur nga Bergamo dhe Breshja. V. 73-78. Midis banorëve bën kërdi malaria. V. 94. Në vitin l269 konti Alberto da Kasalodi, guelf dhe zot i Mantovës, pranoi këshillat dhelparake të gibelinit Pinamonte dei Bonakolsi dhe humbi pushtetin. Ky shfarosi fisin e Kasalodit dhe dëboi shumë guelfë nga qyteti. V. l06-114. Euripili - Në luftën e Trojës Euripili dhe Kalkanti ishin priftërinjë. Në qytetin e Aulidës ata treguan se cila ishte dita e përshtatshme për nisjen e flotës greke drejt Trojës. V. 113. tragjedi - Virgjili e quante "Eneidën" tragjedi. V. 116. Mikele Skoto - astrolog i shekullit XIII me origjinë skoceze. V. 118. Asdente - këpucar nga Parma, që merrej me profetizime. V. 121-124. Të gjorat - Mendohej se magjistarët mund t’i shkaktonin vuajtje një njeriu duke gdhendur prej dylli figurën e tij dhe pastaj duke e munduar figurën me gjithë farë mënyrash. V. 124-126. ja ku sosi në kufi - Hëna, në të cilën imagjinata popullore shquante Kainin me një barrë kërthijash, preku kufirin midis dy hemisferave dhe po fundoset përtej Seviljes. V. 127. Dje mbrëma - Dome-thënë natën kur Dante po endej akoma nëpër pyll.

[Tirana]

KËNGA E TRIDHJETENJËTË



Kjo gjuhë që më nduku pak më parë,

sa të dy faqet m’i pat flakëruar,

pastaj po vetë i hodhi plagës bar.

Shkak dhembjesh në fillim, siç kam dëgjuar, 4

hesht’ e Akilit ish dhe e të jatit,

pastaj ish shkak ajo për fund të gëzuar.

Kurrizin kthyem dhe iu qepëm shpatit 7

që krejt luginën e rrethonte qark,

por heshtja jonë tërë rrugës zgjati.

Këtu s’ish natë, ditë kaq më pak, 10

dhe në errësirë nuk shihte syri im,

kur ja, dëgjoj një bri ushton që larg

dhe më kumbon më fort se një gjëmim. 13

Kthej sytë. Krejt vëmendjen ma përpinte

ai vend, nga zëri dilte me buçimë.

Kur me ushtri i madhi Karl po vinte 16

nga lufta, ku pat humbur plot heronj,

kaq fort Rolandi bririt nuk i binte.

Andej vështrimin porsa e drejtoj, 19

një sërë shoh me kulla të mëdha

dhe pyes: "Ç’ne ky qytet që po vëshroj?"

"Ngaqë po end vështrimin, - prijsi tha, - 22

nga tepër larg ti nëpër errësirë,

s’mund të dallojë syri yt gjithçka.

Po të afrohesh do të shohësh mirë 25

si shqisa të gabon në largësi,

prandaj dhe pak afrohu në rrëpirë".

Ma kapi dorën gjithë ngrohtësi 28

dhe tha: "Te vendi ne sa pa arritur,

ta dish, që mos të duket hiç çudi,

jo kulla, por viganë ke soditur; 31

secili bel e lart nga pusi ngrihet,

përqark të gjithë janë renditur".

Siç ndodh, kur mjegulla fillon të shkrihet 34

dhe syri pak nga pak nis e dallon

atë që pas të shpeshtit ajër fshihet,

kështu, çdo hap drejt pusit që na çon 37

mes ajrit sterr dhe aq të dendësuar,

dyshimin heq dhe frikën nis ma shton.

Siç është plot me pirgje i rrethuar 40

Monteregjioni tok me majn’ e tij,

tek gryka, pusin që e ka qarkuar,

si pirgje ngrihen lart nëpër ajri 43

vigant’ e frikshëm, që me vetëtimë

Jovi i kërcënon edhe tani.

Ja njërit ia dallova me vëshrim 46

fytyrën, zverkun, bark e kraharor,

dy krahët të mbështetur mbi dy brinjë.

Sa mirë që natyra hoqi dorë, 49

nuk bëri më përbindsha të këtillë

dhe Marsin la pa ndihmësit mizorë.

Kush ndjek si duhet t' arsyetimit fill, 52

balenë e fil të bëj’ në ka vazhduar,

urti asaj ia quan dhe jo një trill.

Sepse me mendjen të qenë bashkuar 55

dëshira për të liga me fuqinë,

askush më njerëzit s’kish për t’i shpëtuar.

Fytyrë e tij e gjatë trashësinë 58

sa boçë e Shën Pjetrit kish në Romë,

po aq dhe kockat kishin madhësinë.

Mbi grykë, që dy këmbët i mbulon 61

si një përparse, gjysma e trupit rrinte

dhe do të duhej një sa tre frizonë

që gjer në ballin lart të mund t’arrinte: 64

nga beli ku manteli rri kopsitur

tridhjetë e ca pëllëmbë i gjatë vinte.

"Raphel may amech, - pat uluritur, - 67

izabi salmi", - kjo e çmendur bishë,

uratë më të ëmbël s’pati ditur.

Iu kthye prijsi: "Bjeri ti borisë, 70

shpirt i shkalluar, zemërimin shfry,

inat a brengë nëse të molis.

Kërko në qafë, rripin ke aty 73

që lidh borinë, shpirt i turbulluar,

mbi gjoks atë e ke, por s’sheh me sy".


"Nebroti veten s’rri pa e treguar. 76

Ky pati faj, - më thotë prijsi im, -

që bota s’flet një gjuhë të njësuar.

Të shkojmë, i kotë është çdo mundim, 79

siç nuk kupton një tjetër gjuhë ai,

dhe gjuhë e tij për ne nuk ka kuptim".

E zgjatim rrugën pakëz ne tani 82

dhe kthejmë majtas; një shigjetë larg,

një tjetër gjejmë dhe më ogurzi.

Nuk di të them se qysh u fut në lak 85

dhe as nga kush; të lidhur krahët kishte,

një prapa dhe të djathtin para pak

me një zinxhir, që mu tek qafa niste 88

dhe duke u përdredhur pesë herë

mbi trupin lakuriq përposh zbriste.

"Desh forcat, ja, ky kryeneç, një herë 91

me Jovin që t’i maste, - thotë prijsi, -

dhe shih tani shpërblimin që po merr.

Efialt ka emrin. Luftën ai e nisi 94

kur trembej nga viganët çdo hyjni.

Që kur u mund ky krahët më s’lëvizi".

I them : "Do desha, po pat mundësi, - 97

viganin e përbindshëm Briare

ta shihja unë pak me sytë e mi".

"Fort afër ti gjigandin ke Ante, - 100

më tha, - që flet e bredh përqark i lirë.

Na zbret ai ku mëkati bën fole.

E ke më larg kë shihje me dëshirë, 103

si ky i lidhur është e i pranguar,

por nga fytyra vjen më egërsirë".

S’kam parë që një pirg aq i lartuar 106

nga një tërmet më fort të qe tronditur,

Efialti siç u drodh për t’u çliruar.

I trembur, vdekjen isha duke pritur 109

dhe do të kisha vdekur përnjimend,

zinxhirët mos t’i kish ky të pashqitur.

Sa u larguam pakëz nga ky vend, 112

Anteun shoh, që, kokën përjashtuar,

mbi pus nja pesë kute rri në këmbë.

"O ti që në luginën e bekuar, 115

ku Shipioni korri aq lavdi,

kur Hanibalin pati shpartalluar,

përmbi luanër bëre aq kërdi! 118

Ti që tok me vëllezër po të luftoje,

sikur besohet ende dhe tani,

lavdi për bijt’ e Tokës siguroje, 121

ku ngrin Kociti nga thëllim’ i honit,

pa t’ardhur ndot bën mirë të na çoje.

Mos bëj t’i themi Ticit a Tifonit, 124

përkulu, pra, pa shtrembëruar turi,

ky mund t’ju japë atë që ju lakmonit.

Në botë prapë ky të sjell lavdi: 127

i gjallë është e mjaft ka për të rruar,

më parë po s’u thirr me Hir të Tij!".

Kështu mësuesi tha, dhe pa vonuar 130

ai shtriu krahët, kapi prijsin tim,

e di dhe Herkuli ai si pat shtrënguar.

Virgjili, me të ndjerë atë shtrëngim, 133

më thotë mua: " Eja të të marr!" -

dhe një u bënë prijs’ e trupi im.

Si Garizenda nga përposh e parë 136

ngjan e përkulur, si të dëshironte

një re të kapë qiellit duke çarë,

kështu Anteu mua më ngjasonte; 139

dhe rrugë tjetër pata dëshiruar

kur pashë si nga unë po anonte.

Por butë tek ai pus na pat lëshuar 142

që Lucifer e Judë ka gëlltitur.

Dhe i përkulur pak si pat qëndruar

si një direk anijesh lart qe ngritur. 145







V. 4-6. Shkak dhembjesh - Akili kishte trashëguar nga i jati, Peleu, një heshtë, plagët e të cilës mund të shëroheshin vetëm duke i goditur përsëri me të njëjtën heshtë. V. l6-18. i madhi Karl - Në këngën e vjetër franceze "Kënga e Rolandit" thuhet se kur Karli i Madh po kthehej nga fushata në Spanjë, nipit të tij Roland iu sulën hordhitë saraçenase. Rolandi thirri për ndihmë dhe i ra kaq fort bririt sa iu çanë damarët në temtha. V. 41. Monteregjioni - Kështjellë në krahinën e Sienës. V. 44-45. vigant’ e frikshëm - Sipas mitologjisë greke, viganët (gjigantët) u përpoqën ta rrëzonin Jovin (Zeusin) nga froni dhe ky i shembi me rrufe. V. 46. Ja njërit - Ky është Nembroti. Ai sundonte në Senar dhe donte të ndërtonte një kullë që të arrinte deri në qiell. Kjo solli përzierjen e gjuhëve, që në fillim ishin një, dhe njerëzit filluan të mos e kuptojnë më njëri-tjetrin. V. 57. sa boçë e Shën Pjetrit - është fjala për boçën e pishës të derdhur në bronz, e lartë afro katër metra, që u hoq nga mauzoleu i Adrianit dhe në kohën e Dantes qëndronte para katedrales së Shën Pjetrit. V. 63. frizonë - gjermanë ose fricë, që banonin në breguun e Detit të Veriut. Ata konsideroheshin si njerëzit më të gjatë në botë. V. 67. "Raphel may amech izabi salmi" - nuk ka qenë e mundur të nxirret kuptimi i këtyre fjalëve të Nembrotit. V. 70. Bjeri ti borisë - Në Ungjill Nembroti quhet gjuetar. Tingullin e bririt të tij pat dëgjuar Dante kur po i afrohej pusit. V. 94. Efialti - Vigan që bashkë me të vëllanë Otin u përpoq ta pushtonte qiellin me sulm. V. 98. viganin e përbindshëm Briare - Ky vigan u godit me rrufe nga Zeusi. V. 113-121. gjiganti Ante - I biri i Posejdonit dhe i Gjeas. Ai banonte në një shpellë në luginën e Bagradit, afër Zamës, ku më vonë Shipioni pati mundur Hanibalin. Ai ushqehej me luanët që zinte. Prekja me tokën-mëmë i jepte atij forca të reja, por Herakliti e ngriti lart, duke e shkëputur nga toka, dhe e mbyti. V. 124. Tici - Vigan që kishte fyer Latonën dhe u vra nga rrufetë e Zeusit apo shigjetat e Apollonit dhe të Dianës. Tifoni - gjigant që deshi të mundë Zeusin, por ky e sikterrisi në botën e nëndheshme, duke e mbuluar me malin e Etnës. Atje ai qëndron i lidhur dhe nxjerr vazhdimisht shtëllunga zjarri e flake. V. 136. Garizenda - Kullë e pjerrët në Bolonjë. Kur retë ecin në drejtim të kundërt me këndin e saj të pjerrët, atij që sheh nga poshtë i duket sikur kulla po i bie përsipër. V. 145. si një direk anijesh lart qe ngritur - Direkët e anijeve të asaj kohe ishin të lëvizshëm dhe ngriheshin lart kur anija nisej.

[Davius]

Një fytyrë tjetër për Danten



Shkencëtarët italianë kanë bërë një rikonstruksion të fytyrës së poetit të madh Dante Aligieri, 700 vjet pas vdekjes së tij. Gjatë kësaj pune kanë dalë edhe surpriza, në veçanti lidhur me hundën e "famshme" për formën e kthyer si sqep shqiponje. "Edhe për mua ishte një surprizë", - thotë prof. Giorgio Gruppioni, antropolog pranë Universitetit të Bolonjës. Gruppioni u shpreh për Reuters që sipas projektit multidisiplinar ekziston mundësia që Dante të mos ketë pasur një hundë si gremç. Të shkurtër e të trashë e jo me majë, të përkulur e jo të drejtë, si ta kenë grushtuar.

"Të gjithë ne kishim idenë tonë se si ishte Dantja. Por nëse jemi në rrugë të drejtë, del se fytyra e tij është ndryshe. Ai ngjan më shumë me një njeri të rëndomtë, me një njeri rrugësh", - thotë shkencëtari. Ideja e krijuar në masë për portretin, apo profilin e autorit të kryeveprës "Komedia Hyjnore" ka qenë i ndikuar nga përshkrimet e artistëve. Sipas Gruppionit, shumica e tyre janë bërë pas vdekjes së poetit, në vitin 1321 dhe ai quan "përshkrime psikologjike" të asaj çka artistët mendonin dhe besonin se ishte fytyra e mjeshtrit të gjuhës italiane. Shumë "maska vdekjesh" i janë bërë Dantes, por historinaët mendojnë se ato janë realizuar pas vdekjes. "Asnjë njeri nuk mund të ketë 30 "maska vdekjesh" të bëra prej tij", - thotë Gruppioni. Skuadra e skencëtarëve që po arrin në këtë konkluzion mbështet studimin mbi matjet që i janë bërë kafkës së Dantes në vitin 1921 nga prof. Fabio Frassetto, në kohën e zhvendosjes së eshtrave nga varri.

Shekulli

[Diabolis]

Jeta e re

Soneti I

Cilitdo shpirtdliri zemërmirë
Të cilit kjo do ti paraqitet,
Se si mendon të më përgjigjet,
Tungjatë për TynëZot, Dashurinë.

Po shkonte thuajse ora e tretë
Nga koha që çdo yll shndritet,
Kur Dashuria befas më shfaqet
Sa dhe kur e kujtoj ndiej frikë.

Me gaz mbante, s’kam për ta harruar,
Zemrën time në dorë, në krahë
Zonjën në gjumë, me pëlhurë mbuluar.

Por e zgjoi dhe zemrën e zjarrmuar
E mjera e hëngri ndër flakë:
Atë pashë të shkojë i lotuar.



O ju që udhës së Dashurisë kaloni

O ju që udhës së Dashurisë kaloni,
Ndaloni e shikoni,
Në ka ndonjë dhimbje, sa imja, që vret;
Lutjen time ju lutem e dëgjoni,
E pastaj përfytyroni
Se unë jam dera dhe çelësi i mundimeve.

Dashuria, jo se mirësia ime peshon
Por se bujaria e tij tepëron
Më dha një jetë të ëmbël dhe të qetë
Sa shpesh i dëgjoj nga mbas të thonë:
“Zot, prej ç’fisnikërie buron
Një zemër kaq e dlirë e vërtetë?”

Gjithë guximin kam humbur
Që lëviz në të dashurin thesar;
Ndaj rroj si një qyqar,
I tillë sa se them dot pa u dridhur.

Po bëhem si ata që kam parë
Prej turpit të metat të kenë fshehur,
Nga jashtë dukem i lumtur,
Por brenda në zemër shkrumbohem zjarr.



Soneti II

Qani, dashnorë, se po qan Dashuria,
Arsyen e tij pse rënkon mbani vesh.
Dashuria mëshirë për zonjën thesh,
Hidhërim therrës kanë sytë e tija,

Në zemrën e dlirë e poshtra – Vdekja,
Punës së saj mizore ju përvesh,
Çka bota lëvdoi ja rrënoi në shesh
Më të lartmes se nderi nga dlirësia.

Dëgjoni sa Dashuria e ka nderuar,
Unë e pashë të vajtojë me kujë
Mbi imazhin e vdekur që fironte;

Dhe shpesh drejt qiellit vështronte
Ku shpirti i dlirë gjendej ndërkohë
Zonjës që kish qënë aq e gëzuar.



O vdekje e poshtër, armike e keqardhjes

O vdekje e poshtër, armike e keqardhjes,
O mëma antike e dhimbjes,
Gjykim pakundrështimisht i hidhur
Që i dhe goditje zemrës së dhembshur
Udhëtoj i menduar,
E të mallkoj me gjithë aftësinë e gjuhës.

E në thashë se mirësi të lypsej
Ja ku po ta rrëfej
Se mbas çdo kthese përgjërimi yt
S’bëhet që njerëzve t’ju zerë sytë
Por për ti vënë në kryq
Ata që dashuria mëkon mandej.

Nga shekulli ka ikur mirësjellja
E çka në zonjat njihej si e virtytshme:
Rinisë së galdueshme
Ju shkatërrua e dashur-këndellja.

S’do gjendet më zonjë e tilla paskëtaj
Që për nga vetitë të dallohet.
E kë ajo nuk përshëndet
Mos shpresojë kurrë shoqërinë e saj.

[RaPSouL]

Se di , se di cte them per kete , eshte vertet nje fenomen i pavdekshem , nje talent i paaritshem , per mua eshte i persosur.

[pranvera bica]

Dante Alighieri i paarritshem..