Lartësimi i Kryqit të Nderuar Jetëdhënës të Zotit: Perandorët paganë romanë u munduan që të fshinin nga memoria njerëzore vendet e shenjta ku Zoti ynë Jisu Krisht vuajti dhe u ringjall për hir të njerëzimit. Perandori Hadrian (117-138) dha urdhër që ta mbulonin me dhe vendin e Golgothës dhe Varrin e Zotit, dhe të ndërtonin një tempull të perëndeshës pagane Venus dhe një statujë të Jupiterit mbi të.
Paganët mblidheshin në këtë vend dhe u ofronin sakrifika idhujve të tyre. Pas 300 vjetësh, me anë të Përkujdesjes Hyjnore, relikat e shenjta të Krishtera, Varri i Zotit dhe Kryqi Jetëdhënës u zbuluan dhe u nderuan përsëri nga besimtarët. Kjo ndodhi gjatë sundimit të Perandorit Konstandinit të Madh (306-337) pas fitores së tij në vitin 312 mbi Maksentiusin, sunduesin e pjesës perëndimore të perandorisë romane, dhe mbi Liciniusin, sundimtarin e pjesës lindore. Në vitin 323 Konstandini u bë sundimtari i vetëm i perandorisë së madhe romake.
Në vitin 313 ai kish lëshuar Ediktin e Milanit, me anë të së cilit feja e Krishterë legalizohej dhe persekutimet kundër të Krishterëve në pjesen perëndimore të perandorisë merrnin fund. Sundimtari Licinius, edhe pse e kish nënshkruar Ediktin e Milanit i detyruar nga Konstandini, përsëri vazhdonte në mënyrë fanatike të persekutonte të Krishterët. Vetëm pas mposhtjes së tij përfundimtare u bë e mundur që edikti i tolerancës të hynte në fuqi edhe në pjesën lindore të perandorisë. Perandori i Shenjtë i Barabartë me Apostujt Konstandin, arriti të fitojë mbi armiqtë e tij me ndihmën e Perëndisë në tre luftra, pasi pa në qiej Shenjën e Kryqit, dhe poshtë tij ishin shkruajtur fjalët: "Me këtë do të pushtosh."
Duke dashur të gjente me një zell të madh Kryqin mbi të cilin Zoti ynë Jisu Krisht u kryqëzua, Shën Konstandini dërgoi nënën e tij, të devotshmen Perandoreshë Helena (21 maj), në Jeruzalem, duke i dhënë edhe një letër për Shën Makarius, Patriarkun e Jeruzalemit.
Pavarësisht se perandoresha Helena ishte në vitet e saj të pleqërisë, ajo u nis për të përmbushur misionin e saj me entuziazëm. Perandoresha dha urdhër që të shkatërrohet tempulli pagan dhe statuja në Jeruzalem. Duke kërkuar për Kryqin Jetëdhënë, ajo pyeti shumë të Krishterë dhe Hebrej, por për një kohë të gjatë kërkimi nuk dha frut.
Më në fund, njerëzit e drejtuan tek një plak hebre me emrin Judë që thosh se Kryqi ishte varrosur atje ku ishte ngritur tempulli i Venusit. E shkatërruan tempullin pagan dhe pasi u lutën, filluan të gërrmonin tokën. Shumë shpejt Varri i Zotit u zbulua. Jo shumë larg prej tij u gjendën edhe tre kryqe, një copë dru me shkrimin e urdhëruar nga Pilati, dhe katër gozhdë që kishin shpuar Trupin e Zotit (6 mars).
Në mënyrë që të dallonin cili prej tre kryqeve ishte kryqi mbi të cilin u kryqëzua Shpëtimtari, Patriarku Macarius preku me rradhë 3 kryqet me trupin e një të vdekuri. Kur kryqi i Zotit preku të vdekurin, i vdekuri u ringjall. Kur dëshmuan me sytë e tyre ngjalljen e të vdekurit, të gjithë u bindën se Kryqi Jetëdhënës u gjet.
Të krishterët erdhën turmë për të nderuar Kryqin e Shenjtë, duke iu përgjëruar Shën Macarius që të ngrinte lart kryqin, në mënyrë që edhe ata që ishin larg të mund ta shihnin. Pastaj Patriarku dhe liderat e tjerë shpirtërorë e ngritën lart Kryqin e Shenjtë, dhe njerëzit, duke thënë "Mëshiro o Zot", përuleshin me nderim para Drurit të Nderuar. Ky ngjarje solemne ndodhi në vitin 326.
Gjatë zbulimit të Kryqit Jetëdhënës ndodhi edhe një mrekulli tjetër: një grua e sëmurë shumë keq, teksa po qëndronte në hijen e Kryqit të Shenjtë, u shërrua menjëhere. Plaku Juda dhe hebrejtë e tjerë atje besuan në Krisht dhe pranuan Pagëzimin e Shenjtë. Juda mori emrin Qiriako dhe më pas u shugurua Peshkop i Jeruzalemit.
Gjatë sundimit të Julian Apostatit (361-363), Peshkopi Qiriako pranoi vdekjen e martirit për hir të Krishtit (28 tetor). Perandoresha e shenjtë Helena udhëtoi tek të gjitha vendet e shenjta që ishin të lidhura me jetën tokësore të Shpëtimtarit, dhe ndërtoi më shumë se 80 kisha, në Bethlehem vendlindja e Krishtit, dhe mbi Malin e Ullinjve ku Zoti u ngjit në Qiell, dhe në Gethsemanë ku Shpëtimtari u lut para se të vuante dhe ku u varros edhe Nëna e Zotit pas vdekjes.
Shën Helena mori me vete pjesë të Kryqit Jetëdhënës dhe gozhdët për tia treguar Konstandinit. Perandori i shenjtë Konstandin dha urdhër të ndërtonin në Jeruzalem një kishë të madhe dhe magjepse në emër të Ringjalljes së Krishtit, duke perfshirë brenda kishës edhe Varrin Jetëdhënës të Zotit dhe Golgothën. Tempulli u ndërtua për gati 10 vjet. Shën Helena nuk mundi të shikonte tempullin e ndertuar pasi vdiq në vitin 327. Kisha u shenjtërua në 13 shtator, 335. Një ditë më pas, 14 shtator, u zgjodh si dita e kremtimit festiv të Lartësimit të Kryqit të Nderuar dhe Jetëdhënës.
Një tjetër ngjarje që ka lidhje me Kryqin e Zotit kujtohet gjithashtu në këtë ditë: kthimi i kryqit në Jeruzalem nga Persia pas 14 vjetësh që ishte rrëmbyer. Gjatë sundimit të perandorit Bizantin Fokas (602-610), perandori persian Khoyrois II në një luftë kundër grekërve arriti që të mundi ushtrinë greke, plaçkiti Jeruzalemin dhe rrëmbeu si Kryqin Jetëdhënës së Zotit dhe Patriarkun e Shenjtë Zakariah (609-633).
Kruqi qëndroi në Persi për 14 vjet dhe vetëm kur erdhi në pushtet perandori Herakli (610-641), i cili me ndihmën e Perëndisë e mundi Khozrois dhe bëri paqe me pasuesin e tij, birin e tij Siroin, vetëm atëherë Kryqi i Zotit iu kthye të Krishterëve.
Shumë solemnisht Kryqi Jetëdhënës u transferua në Jeruzalem. Perandori Herakli, i veshur me rrobën dhe kurorën perandorake, e mbajti mbi sup Kryqin e Krishtit deri në tempullin e Ringjalles. Me perandorin shkoi Patriarku Zakaria. Tek hyrja teksa ngjiteshin për në Golgotha, perandori papritur ndali dhe nuk ishte në gjendje që të hidhte një hap më tej. Patriarku i shenjtë i shpjegoi perandorit se një engjëll i Perëndisë i kishte zënë rrugën. Engjëlli i tha që të hiqte veshjen perandorake dhe të ecte zbathur sepse Ai që e mbajti Kryqin për shpëtimin e gjithë botës nga mëkati ishte ngjitur në Golgotha me përulësi të plotë. Pastaj Herakliu e hoqi veshjen perandorake dhe pa pengesa të mëtejshme e mbajti Kryqin e Krishtit deri brenda në kishë.
Në një predikim mbi Lartësimin e Kryqit, Shën Andrea i Kretës (4 korrik) thotë: "Kryqi ngrihet lart, dhe çdo gjë e vërtëtë bashkohet së bashku, Kryqi ngrihet lart, gjithë qyteti mblidhet solemnisht dhe njerëzit festojnë festën."
Krijoni Kontakt